JOHAN VAN VEEN, ‘Vader van het DELTAPLAN’, EUROPOORT en de EEMSHAVEN, komt tot leven in muziektheatervoorstelling ‘HAIM’

Briljante maar vergeten pionier Johan van Veen krijgt tweede leven in de Eemshaven in muziektheatervoorstelling HAIM

In het hart van de zeehaven, met zeecontainers, havenkranen en windmolens als decor, speelt PEERD Theater van 8 tot en met 19 september ‘HAIM’: muziektheater in en over de Eemshaven, een gebied waar gedurende één mensenleven alles veranderde. De bedenker van de grootscheepse anker-plaats was Johan van Veen: vader van het Deltaplan, de Europoort en: de Eemshaven.

Aan de hand van interviews, videoprojecties, live-muziek en in de tijd gestapelde scènes, neemt de theatergroep je – samen met een 16-koppig koor-ensemble – mee langs het turbulente verhaal van en over het Eemshavengebied. Een verhaal over thuisgevoel – ’haim’ is Gronings voor ’erf’, ’laand’, wie hoort de grond toe?, maar laat zich ook vertalen als ‘je thuis voelen’ – verandering, acceptatie, desillusie, maar ook over hoop. 

HAIM: muziektheater in en over de Eemshaven, Peerd Theater, 17 juni 2021.

De tiende van PEERD Theater, dus dat mocht groot worden

HAIM komt uit de koker van artistiek leider Theo de Groot, die met de megavoorstelling in 2021 (eigenlijk 2020, maar ja, Corona) stevig wil uitpakken. Het is immers de tiende productie van ’zijn’ PEERD Theater in twaalf jaar, met Groningen als kader en titels als Groot HunzelandHerstel van de ToekomstTimber Town Follies en Hoes en Heerd.

HAIM moest groot(s) worden. Samen met scenarioschrijver Jan Veldman (Boven Wotter, Uut de Hoogte, Aardappelwestern Hände Hoch), die is aangetrokken als co-auteur en Groningen als zijn broekzak kent, moest dat gaan lukken.

Dagblad van het Noorden blikt vooruit op HAIM

Ruig, industrieel. Vormgever Harm Naaijer hoefde geen seconde na te denken toen De Groot hem benaderde voor een speel- en publiekslocatie op deze plek, schrijft cultuurjournalist Eric Nederkoorn op 31 augustus in een paginagroot artikel over HAIM in Dagblad van het Noorden. Containers. Die gingen het basisframe van HAIM bepalen. De fraaie (vooraankondigings-) reportage van Nederkoorn heb ik hieronder (ook voor niet-abonnees op de krant) integraal opgenomen.

,,Ik wist ‘t direct. Ik heb vaker met containers gewerkt. Ik vind dat fantastisch.”


Harm Naaijer, (decor)ontwerper

De zeecontainers fungeren tegelijkertijd als windschermen voor de spelers en het publiek op de tribune. Naaijer, die blijkens zijn website iets heeft met ’mobile architecture’, gaat in het ontwerp ook in de slag met grote aardappelkisten. De relatie met (verloren gegane) landbouwgrond is daarmee gelegd, ze komen zogezegd niet uit de lucht vallen!

HAIM 🟠 Theater in opbouw, PEERD Theater, 23 augustus 2021.

’Je moet hier echt een keer geweest zijn om te voelen wat het is. Alleen de reis hier naartoe is al prachtig.’

Eerder ontwierp Harm Naaijer het decor voor meerdere producties van het NNT, voor staatstheaters o.a. in Oldenburg, Marburg en Potsdam en voor De Stormruiter, een van de grootste theaterproducties ooit in Friesland. Dit is toch wel een bijzonder project voor hem, zo meldt de Eemskrant op 27 augustus. Naaijer: ,,De Eemshaven is een gekke locatie voor een theater. Dat vind ik mooi. Normaal gesproken kom je hier niet. Je mag hier niet eens komen.”

,,Je moet hier echt een keer geweest zijn om te voelen wat het is. Alleen de reis hier naartoe is al prachtig. Vanuit de stad wordt het steeds leger. We zijn omringd door windmolens, en sleepboten. Het theater smelt samen met de haven.’’ 


Harm Naaijer

,,Het is een geweldige vondst om niet via opgesmukt groen en coniferen te concurreren met andere openluchtspelen. De locatie is rauw en open…’’


Jacques d’Ancona, journalist
HAIM 🟠 Bekijk het theater, PEERD Theater, 24 augustus 2021.

PEERD Theater en ‘De Verhalen van Groningen’ halen verhalen op met twee ‘Verhalencafé’s’

Al in het najaar van 2019 gaan de theatermakers van PEERD op pad om verhalen te verzamelen van en over de mensen die in het Eemshavengebied wonen en werken. Samen met De Verhalen van Groningen wordt een tweetal Verhalencafés georganiseerd, elk met een geheel eigen insteek. Eén in restaurant Eemshaven op 31 oktober in Losdorp, een tweede op 7 november in Molen De Goliath, in Eemshaven.

Eemshaven van lelijk eendje tot Icarus?

Beeld: De Eemshaven, ©WMC (De Verhalen van Groningen)

De Eemshaven was een lelijk eendje dat na veel opstartproblemen uitgroeide tot een mooie zwaan. Maar begint de mooie zwaan inmiddels niet te veranderen in een Icarus, de hoogvlieger die genadeloos ten val kwam? Die vraag stelt Els Zwerver zich naar aanleiding van de bijeenkomst in restaurant Eemshaven. Ze tekent de verhalen op van zo’n dertig geïnteresseerden die aanwezig zijn bij het eerste Verhalencafé over de haven aan de noord-oostelijke rand van Nederland in: ‘Eemshaven van lelijk eendje tot Icarus?‘. Resultaat: een prachtige bundeling van verhalen met diverse links naar artikelen over de Eemshaven en zijn grondlegger, Johan van Veen.

,,Er is veel platgewalst voor industrie, denk aan de dorpen bij Delfzijl. In discussies kwam steeds weer naar voren dat we dit moesten doen om de teloorgang van de landbouw op te vangen. Er verschenen dikke nota’s: de Eemshavennota, de Beleidsnota Ruimtelijke Ordening Groningen, enzovoort. Die gingen allemaal uit van uitbreiding.”


Jan Köller (1946), jarenlang raadslid (PvdA) en betrokken bij het waterschap
Beeld: Verhalencafé restaurant Eemshaven. ©Duncan Wijting, De Verhalen van Groningen.

’Dit was dé kans om een theater te bouwen, hier op deze plek, er zit hier zoveel emotie’

Zoals veel meer producties kende HAIM door Corona een lange, lastige aanloop. ,,De helft van de tijd ging zitten in de locatiekeuze”, zegt De Groot. ,,We zouden eerst in en om de vertrekterminal van de Borkumlijn spelen, een prachtplek, maar dat lukte niet door allerlei veiligheidsvoorwaarden.” Later gaat het aanvankelijke idee: spelen in een spiegeltent, ook overboord.

Algehele malaise: spelers krijgen vanwege al het uitstel andere verplichtingen, ook potentiële regisseurs haken af. Maar, uiteindelijk kwam het goed. In juli (2021, red.) werd alsnog via de voorzitter van PEERD Theater (Ids Postma) een regisseur gevonden: Kees Scholten van het Amsterdamse Volksoperahuis. Hij gaat vol enthousiasme en op alle fronten meedenken, over vorm, inhoud en – Scholten is ook muziektheaterman – met de componist.

Verandering doet pijn, maar biedt ook kansen, zou je kunnen zeggen. De Groot: ,,Ik kende hem niet. Hij zei ja, en het klikte fantastisch. Zo’n voorstelling dichtbij de mensen, daar is deze regisseur geknipt voor.

Het accent van de voorstelling lijkt door Scholten’s komst te verschuiven van het Eemshavengebied naar de geestelijk vader ervan.
In de trein op weg naar een vergadering over de Eemshaven (!) overlijdt Johan van Veen, in 1959. Twee engelen begeleiden hem naar de ‘andere kant’, laten hem de toekomst zien, een toekomst die hijzelf nooit heeft meegemaakt. Alles trekt aan zijn geestesoog voorbij, zodat hij met rust… kan gaan.

Beeld: De Telegraaf, 10 december 1959. (Bron: Hans Middendorp, Historiek, 13 oktober 2020).

Making off “Haim”, muziektheatervoorstelling, Kroon Videowerk, 16 juli 2021.

Kees Scholten in gesprek met Astrid de Jong over HAIM in Volgspot-podcast (Radio 5)

Kees Scholten was op 31 augustus (op afstand) ‘te gast‘ in een Radio 5-podcast van Volgspot. Presentator Astrid de Jong schakelde vanuit Hilversum voor een rechtstreekse verbinding met Scholten, die, net na een doorloop met de spelers, onderuit hangt in een bouwkeet, midden op het Eemshaventerrein tussen de Emma– en Julianahaven.

Kees Scholten over Haim, theater in de Eemshaven, Volgspot (podcast Radio 5), 31 augustus 2021.

Eric Nederkoorn: ’Briljante pionier krijgt tweede leven’

Beeld: screenprint artikel Eric Nederkoorn, ©Dagblad van het Noorden, 31 augustus 2021.

De Eemshaven, wat was het, wat is het, wat moet het worden?

Beeld: ©OHH/DS

Verslaggevers Petra Agricola, Dick Stoppels en cameraman Willem Kroon trokken er voor Omroep Het Hogeland een paar keer op uit om alle voorbereidingen van HAIM op de voet te volgen en vast te leggen. Ze presenteren: Johan van Veen en HAIM – Wat was het, wat is het, wat moet het worden?
.

Uiteraard komen de drie hoofdrolspelers aan het woord: Max Sietsema, die het een eer vindt om Johan van Veen te spelen, Janneke Jager, die voor het eerst in het Gronings zingt (haar moeder zal trots zijn) en Roger Goudsmit, die door HAIM regelmatig overmand wordt door saudade-gevoelens. De zee, de haven… schippersmensen, dat is een gevoel, dat kan ik niet uitleggen, zegt productie-assistente Andrea Nieboer.

Making off “Haim” , muziektheatervoorstelling Eemshaven, Kroon Videowerk, 1 september 2021.

HAIM-afspeellijst op YouTube-kanaal Kunst en Landschap: ’HAIM: muziektheater in en over de Eemshaven’

Om alle video’s van en over HAIM goed te kunnen volgen is er een speciale afspeellijst aangemaakt op het YouTube-kanaal van Kunst en Landschap: ’HAIM: muziektheater in en over de Eemshaven’. Ik probeer hem zo up to date mogelijk te houden. Voor videosuggesties voor opname in de lijst hou ik me uiteraard aanbevolen.

Verleden, heden en toekomst van de Eemshaven muzikaal vervlochten

Beeld: ©PEERD Theater

Hier past een koor, concludeerde regisseur Kees Scholten toen hij de sfeer proefde voor een theater opgebouwd uit zeecontainers aan de kade van een grote haven, tussen windmolens en (zware) industrie. Hij kan beschikken over een 16-koppig koor-ensemble, een batterij aan getalenteerde muzikanten en een sterk zingende hoofdrolspeelster, Janneke Jager.

Aan de gerenommeerde muzikaal leider Lubertus Leutscher de opdracht om een ander aaneen te smeden, op elkaar af te stemmen. Daarin wordt hij gesteund door arrangeur Boudewijn Ruigrok en repetitor Cas Straatman. Plus een volgens Leutscher ‘mooie compositie, neigend naar lichte muziek, soms met een vleugje Debussy. De mooie en effectieve muziek is gecomponeerd door (zoon van Max) Remco Sietsema, die ook verantwoordelijk is voor de HAIMtitelsong – rijp voor de (noordelijke) hitlijsten. Die kun je hieronder (ook) beluisteren.

HAIM 🟠 Ontmoet muzikaal leider Lubertus Leutscher, PEERD Theater, 11 september 2021.

HAIM-titelsong door Remco Sietsema

HAIM titelsong, PEERD Theater, 2 juli 2021.

Theo de Groot op bezoek bij Anja Poelma in omroepstudio Het Hogeland voor ’Het Cultuurtje’

Op 2 september 2021 is de artistiek leider van PEERD Theater (en docent Groninger taal- en letterkunde), Theo de Groot, te gast bij presentator Anja Poelma in ’Het Cultuurtje’, een wekelijks kunst- en cultuurprogramma van Omroep Het Hogeland. Zoals de naam van het programma doet vermoeden, kun je nu koffie of thee gaan zetten of halen om er eens lekker voor te gaan zitten, maar ik kan je geruststellen: de uitzending is ingekort in verband met omroeprechten. De ’liedjes’ zijn eruit geknipt. Luister naar een 36 minuten durende leuke en onderhoudende conversatie. Koffie of thee erbij mag natuurlijk.

Het Cultuurtje met Theo de Groot, artistiek leider Peerd theater, docent Groninger taal-letterkunde, Het Cultuurtje, 2 september 2021.

10 september 2021: première en aftermovie muziektheatervoorstelling HAIM

Of de ’ommezwaai’ in het concept van HAIM goed uitpakt, moet je zelf beoordelen. Hieronder een korte impressie van de première-voorstelling van 10 september plus een aftermovie met korte reacties, waaronder die van van Jacques d’Ancona. Het is te hopen dat je beter weer treft dan ik, de première werd vanwege het slechte weer een half uur uitgesteld. Gelukkig had ik een pluutje mee, al was die tijdens de voorstelling (na de plensbuien) niet meer nodig, Mocht natuurlijk ook niet. Uitgedeelde poncho’s moesten soelaas bieden.

Premiere Muziektheatervoorstelling HAIM, Kroon Videowerk, 11 september 2021.
HAIM 🟠 De première-aftermovie!, PEERD Theater, 12 september 2021.

De voorstelling aan de Borkumweg 2 is tot en met 19 september te zien. HAIM is alleen met de auto of eventueel per fiets te bereiken. De eindtijd van de voorstelling is te laat om met het openbaar vervoer terug te reizen. Als je een kaartje hebt weten te bemachtigen: heel veel plezier bij HAIM!

HAIM en Kunst en Landschap Noord Nederland

PEERD Theater wil met de voorstelling HAIM de verborgen schoonheid van de haven naar de oppervlakte brengen en de spanningsvelden tussen natuur en industrie, oud en nieuw, oorspronkelijke bewoners en nieuwkomers laten zien, zo valt te lezen in een bericht van het Waddenfonds, een van de subsidiegevers van HAIM. ,,Want de Eemshaven heeft veel van de oorspronkelijke pracht en praal van de natuur vernietigd, maar heeft ook nieuwe mensen, bedrijven en werkgelegenheid gebracht naar een gebied dat werd geteisterd door werkloosheid’’, aldus Stichting Peerd.

In dat spanningsveld van tegengestelde belangen vond HAIM zijn oorsprong. Daar moeten wij als PEERD Theater als het ware een beetje tussendoor balanceren, zegt Theo de Groot.

,,Wij willen het niet opnemen voor een van beide ’partijen’. HAIM is geen activistische voorstelling. We proberen er een gulden middenweg in te vinden.“


Theo de Groot, artistiek leider PEERD Theater
Making off `Haim`, muziektheatervoorstelling, Kroon Videowerk, 3 juli 2021.

De Groot wil met HAIM nadrukkelijk voor dialoog pleiten. Of hij die met deze ‘verhalende’ voorstelling entameert, kracht bijzet, laat ik, zoals gezegd, aan je eigen beoordeling over. In ieder geval raken zijn drijfveren, bezieling en enthousiasme aan een van de hoofdpijlers van Kunst en Landschap:

,,In de zoektocht naar oplossingen voor de transities die op ons afkomen kunnen kunst en cultuur de motor voor verandering(sgezindheid) zijn, als spiegels van en voor ‘verbeelding’ van een hoopvolle toekomst.”


Robert Rosendal, initiatiefnemer Kunst en Landschap
Beeld: (voorlopig) beeldmerk/blikvanger Kunst en Landschap Noord Nederland, ©RR/K&L.

Oostpolder moet plaatsmaken voor uitbreiding Eemshaven

Kunst en Landschap volgt de ontwikkelingen in het Eemshaven- en Waddengebied op de voet. Er staat nogal wat te gebeuren de komende jaren als het aan de (master)plannen van de provincie Groningen, de gemeente Het Hogeland en Groningen Seaports ligt.

Veel van die plannen schreeuwen om een (bottom-up), gebiedsgerichte en integrale oplossingsstrategie, waar tot op heden weinig goeds van te merken is. Helemaal niet voor de bewoners grenzend aan of in de nabijheid van de Oostpolder, waar plannen zijn voor uitbreiding van een (600 hectare) ‘groen‘ industrieel bedrijventerrein (met o.a. datacenters en windmolens). Ze voelen zich niet, op zijn minst te laat, gehoord.

Oostpolder moet plaatsmaken voor uitbreiding Eemshaven, Kunst en Landschap (Bron: EenVandaag), 23 april 2021.

Multimediaal platform Kunst en Landschap Noord Nederland brengt de transities in beeld

Beeld: ©Hans Middendorp / familiearchief Van Veen

Terug naar Johan van Veen, geen onbekende voor Kunst en Landschap. Sterker, het multimediale platform in oprichting maakt(e) een special, waarin hij pontificaal bovenaan prijkt en uitgebreid beschreven wordt: ‘HET WATER KOMT, zorgen om de stijging van de ZEESPIEGEL en KLIMAATVERANDERING‘.

Deze blog – ik heb hem inmiddels ‘blogboek’ gedoopt – start met de crossmediale campagne ‘Het water komt’ van Correspondent-journalist Rutger Bregman en reacties daarop. Hij vervolgt met een uitgebreide beschrijving van de Vader van het Deltaplan, bedenker van Europoort en de Eemshaven.

Johan van Veen bij het afscheid van Rijks-waterstaat in 1958

,,Als er nu één verhaal verteld moet worden, dan is dat het verhaal van Johan van Veen. Een van de grootste Nederlanders aller tijden. Hij was de vader van de Deltawerken, en zijn verhaal laat zien: we kunnen de strijd tegen het water opnieuw winnen.”


Rutger Bregman

De special zit inmiddels boordevol informatie en – in breed perspectief besproken – opiniestukken op het gebied van klimaatverandering, zeespiegelstijging en waterbeheersing

Rutger Bregman: Het water komt, De Correspondent, 29 januari 2020.

Special Kunst en Landschap: ‘Het water komt, zorgen om de stijging van de zeespiegel en klimaatverandering‘

Beeld: ©RR/K&L

HET WATER KOMT, zorgen om de stijging van de ZEESPIEGEL en KLIMAATVERANDERING
Robert Rosendal voor Kunst en Landschap Noord Nederland, v.a. 1 februari 2020

Special Kunst en Landschap: ‘Stappen naar een natuur- en landschapsinclusieve kringlooplandbouw, hoe daartoe te komen?‘

De strijd om de ruimte is in alle hevigheid losgebarsten. In de noordelijke kleigebieden in Groningen vormt de teelt van pootaardappelen de spil van het akkerbouwsysteem. Het inruilen van (uiterst vruchtbare) landbouwgrond ten behoeve van bijvoorbeeld een bedrijventerrein in de Oostpolder levert natuurlijk spanningen op. Daarnaast vraagt de maatschappij steeds meer van de boer, met name op het gebied van verduurzaming en circulariteit. Toverwoord daarbij is: kringlooplandbouw.

De sector staat onder grote druk: regelgeving vanuit de overheid, klimaatverandering (in het geval van de kleiboeren: het grondwater wordt zouter door de stijgende zeespiegel en een tekort aan zoet regenwater) een uitgeputte bodem (kunstmest, gewasbeschermings-middelen), verzilting (door verzilting neemt het chloridegehalte in de bodem toe wat er voor zorgt dat veel gewassen niet meer goed kunnen groeien), dierenwelzijn en te lage prijzen.

Kunst en Landschap brengt met de special ‘STAPPEN NAAR een natuur- en landschaps-inclusieve KRINGLOOPLANDBOUW, hoe daartoe te komen?‘ de transitie van het noordelijke landbouw- en voedselsysteem in beeld.

,,Biologisch, natuurinclusief, kringlooplandbouw, circulair, agro-ecologie – welk label er ook aangehangen wordt, een integrale, gebiedsgebonden landschapsinclusieve aanpak is nodig om de omslag in de (Noord) Nederlandse landbouw te kunnen realiseren.”


Robert Rosendal, initiatiefnemer Kunst en Landschap
Beeld: ©RR/K&L

STAPPEN NAAR een natuur- en landschapsinclusieve KRINGLOOPLANDBOUW, hoe daartoe te komen?
Robert Rosendal voor Kunst en Landschap Noord Nederland, v.a. 13 januari 2020

20 afleveringen documentaire tv over de Eemshaven! YouTube-kanaal Kunst en Landschap: ‘Mensen maken de Eemshaven’

De Eemshaven is volop in ontwikkeling, meldt (de noordelijk) mediaspecialist Pro-Time (onderdeel NDC Mediagroep) op haar website ter promotie van een van haar bijzondere producties: de tv-serie ‘Mensen maken de Eemshaven’. In de serie, die in 5 afleveringen werd uitgezonden op RTV Noord en RTL-Z in 2012 (!), laten mensen uit de omgeving van de haven zien wat dit betekent voor de economie, de werkgelegenheid en de natuur‘.

Mensen Maken de Eemshaven, promo RTL Z, Pro-Time Broadcast BV, 3 september 2012.

Een serie van 15 afleveringen met dezelfde titel, ‘Mensen maken de Eemshaven’ (dus zónder de toevoeging ‘RTLZ‘) werd een jaar eerder door RTV Drenthe uitgezonden. Je kunt beide series via de afspeellijst ‘Mensen maken de Eemshaven (docu-TV-serie)‘ op het YouTube-kanaal van Kunst en Landschap bekijken. Abonneren mag.

Promo Mensen Maken de Eemshaven, eemshavenserie, 15 september 2011.

Artikelen en recensies HAIM uitgelicht:

Beeld: ©Reyer Boxum

Beschaafde feitelijke voorstelling over de Eemshaven
Luuk Verpaalen, Theaterkrant, 12 september 2021





.

Beeld: ©Reyer Boxum

Haim: muziektheater in Eemshaven over bijna vergeten invloedrijke Groninger
GIC, Groninger Internet Courant, 12 september 2021



.

Beeld: ©Reyer Boxum

Janneke Jager is de stralende ster in hoofdrol van HAIM
Jacques d ‘Ancona, Dagblad van het Noorden, 11 september 2021



.

Beeld: ©Jan Zeeman

Ingenieur Johan van Veen, bedenker van de Eemshaven, komt tot leven in theatervoorstelling HAIM
Noorderkrant, 6 september 2021


.

Beeld: ©Jan Zeeman

HAIM van start in de Eemshaven
De Ommelander, 4 september 2021




.

Beeld: ©Jan Zeeman

Briljante maar vergeten pionier Johan van Veen krijgt in de Eemshaven een tweede leven in de muziektheatervoorstelling HAIM
Eric Nederkoorn, Dagblad van het Noorden, 31 augustus 2021

Extraatje: Opening Eemshaven (1973)

Must-see: Opening Eemshaven, 1973, Oud Delfzijl, 21 december 2013.

MANSHOLT in reprise! Toneelgroep Jan Vos toont urgentie LANDBOUWHERVORMING met terug- en vooruitblik op SICCO MANSHOLT

‘MANSHOLT’ in reprise! Toneelgroep Jan Vos opent tentdeuren in EELDE: 3 t/m 14 augustus 2021

Vanaf 3 augustus 2021 is het Noorden aan de beurt. Toneelgroep Jan Vos opent dan haar (tent)deuren voor de reprise-voorstelling ‘MANSHOLT‘. Van 3 tot en met 14 augustus is het theatergezelschap met het hele team aanwezig op een prachtige (boeren)locatie: Kijkboerderij ’t Hoogeveld, bij het biologisch vleesveebedrijf van Sytze en Alma van der Goot aan de Helmerdijk 71 in Eelde.

MANSHOLT was de eerste (locatie)voorstelling van Toneelgroep Jan Vos. Ze speelden het stuk in de zomers van 2014 en 2015 op tal van boerenerven en in boerenschuren, als onderdeel van het Nederlands Theater Festival on Tour. De voorstelling ging in juni 2014 in première op landschapstheaterfestival Oerol op Terschelling. Het stuk werd door pers en publiek bejubeld en door het Nederlands Theater Festival (NTF) geselecteerd als een van de beste voorstellingen van 2015.

,,Documentair theater: goed geschreven, sterk geregisseerd en gespeeld. Maar bovenal een intrigerende inhoud. IJzersterk gespeeld door Helmert Woudenberg.”


Officiële Juryselectie 2015 (NTF)

Vier ervan waren in de provincie Groningen te zien. Ikzelf bezocht die bij 2Bunders in Ellerhuizen (Bedum) – een wel heel prettige kennismaking met een nieuwe theatergroep, om meer dan een reden. De voorstelling trok in totaal zo’n 25.000 bezoekers.

Mansholt komt naar Groningen, RTV Noord, 3 juni 2014.

‘We waren eigenlijk helemaal niet van plan een toneelgroep te beginnen’

Beeld: Jeroen van den Berg, regisseur, ©Roeltje Photography

MANSHOLT was onze eerste voorstelling en we waren toen we die gingen maken eigenlijk helemaal niet van plan om een groep te beginnen, zegt regisseur en oprichter van de ‘stichting Jan VosJeroen van den Berg in de gloednieuwe podcastserie (maker: Bente Janssen) van het gezelschap: ‘On the Road to Mansholt‘.


,,MANSHOLT was bedoeld als een eenmalige samenwerking, maar het beviel ons zo goed om op boerderijen te spelen – we trokken veel publiek, kregen veel enthousiaste reacties – we vonden het zelf ook eigenlijk allemaal leuk om op die manier toneel te maken.”


.

De theaters en schouwburgen ‘ontvluchtend’ besloten ze na MANSHOLT met elkaar verder te gaan (toeren): als groep. ‘On the Road’.

On the Road to Mansholt, Toneelgroep Jan Vos, 30 juli 2021.

Help Jan Vos vooruit: een grotere tent voor een groter bereik

Toneelgroep Jan Vos was geboren. Zaken werden voortaan wel grootser aangepakt. Niet meer (alleen) spelen in boerenschuren, maar op het erf of in het land van de boerderijen – in een heuse eigen tent. Een aantal ook nieuwe voorstellingen werden er in opgevoerd. Hieronder een impressie van de tent op locatie HofboerderijErve Kagelink‘ te Markvelde (Diepenheim) voor een MANSHOLT-voorstelling in 2015.

Locatie Mansholt theater Hofboerderij Kagelink Markvelde (Diepenheim), rwpkzl, 11 juli 2015.

Voor de (uitgestelde) editie MANSHOLT-2021 – corona was ook voor hen letterlijk en figuurlijk spelbreker – startte de toneelgroep in december 2020 een succesvolle ‘Voor-de-Kunst’-crowdfundingscampagne ‘voor een grotere tent en voor een groter bereik’.

Filmpje Voor de Kunst crowdfunding campagne dec 2020/jan 2021, Toneelgroep Jan Vos, 28 december 2020.

De speeltent, gemaakt van hout met een bruin, semi-transparant zeil, is ontworpen door Ellen Klever, vaste decor- en kostuumontwerper bij Toneelgroep Jan Vos. Zowel de oude als de nieuwe tent zijn door haar vormgegeven. In een kort filmpje hieronder schetst Klever het ontwerp van de nieuwe tent, dat een beeld geeft van alle voordelen en verbeteringen.

Ellen Klever legt de voordelen uit van onze nieuwe tent, Toneelgroep Jan Vos, 11 januari 2021.

De grotere tent biedt vanwege zijn open karakter fraai uitzicht op het (omliggende) landschap. Hij kan zo, de schuren en dichte tent verlatend, nog beter dienst doen de ‘boerenproblematiek’ bij een groter publiek voor het voetlicht te brengen. En dat lijkt (hard) nodig. De bouw van de nieuwe tent, een mobiel theater met een tribune die plek biedt aan 280 personen, was in handen van tenten- en tribunebouwer Karel Kolkman. Groot voordeel: hij staat in een mum van tijd!

Opbouw tent Toneelgroep Jan Vos, bericht Facebookpagina Toneelgroep Jan Vos, 28 juni 2021.

‘Er is in die zes jaar tussen de voorstelling MANSHOLT toen en nu heel veel gebeurd’

Er is in die zes jaar tussen de voorstelling MANSHOLT toen en nu heel veel gebeurd, zegt Van de Berg. Inhoudelijk verschillen ze niet zo zeer, maar omdat de tijdsgeest heel erg verandert – er is heel veel gebeurd in de wereld – zijn zaken als bijvoorbeeld klimaatverandering, maar zeker ook de landbouw(hervormingen) meer pregnant, prangender en meer breed gedragen maatschappelijke issues geworden. Het verhaal dat Sicco Mansholt in 1972 hield, is in die zin meer urgent geworden. Bovendien: actueler dan ooit!

Trailer Mansholt, Toneelgroep Jan Vos, 21 mei 2021.

MANSHOLT, het verhaal. ‘Verandering vergt moed!’

De voorstelling MANSHOLT beschrijft de persoonlijke en politieke crisis waarin Mansholt terechtkwam aan het begin van de zeventiger jaren van de vorige eeuw. Nu zo’n vijftig jaar later, confronteert het stuk je met dezelfde vragen die Mansholt in zijn tijd al stelde: heb (ook) jij de moed om je leven te veranderen? En hebben wij, als maatschappij, het elan om een nieuwe koers te gaan varen?

Het is 1972. De Apollo 16 reist naar de maan en de Vietnamoorlog is in volle gang. Ard Schenk wint 3 gouden medailles tijdens de Olympische Winterspelen. Euro-commissaris van Landbouw Sicco Mansholt staat aan de vooravond van zijn pensioen, zijn werk zit erop.

Dan komt de Club van Rome met het alarmerende rapport Grenzen aan de groei. Als Mansholt ziet wat de gevolgen zijn van het beleid van schaalvergroting, waarvoor hij zich zijn leven lang heeft ingezet, slaat de schrik hem om het hart. Hij breekt radicaal met zijn oude overtuigingen. En tot afgrijzen van de mensen om hem heen wordt hij een van de eerste pleitbezorgers van een kringloop-economie.

Beeld: ©Paul Hoes

Als hij daarnaast ook nog eens verliefd wordt op zijn 40 jaar jongere stagiaire Petra Kelly, de latere oprichtster van Die Grünen in Duitsland, ontpopt hij zich tot Profeet van de Nulgroei en is de chaos compleet. Voor het eerst in zijn leven kan Sicco niet kiezen. Moet hij met zijn vrouw na zijn pensioen in Drenthe gaan wonen? Of is het nog geen tijd om zich terug te trekken en gaat hij samen met Petra de wereld in om zijn nieuwe politieke boodschap te verkondigen?

Beeld: ©Paul Hoes

Parallel aan het verhaal van Mansholt loopt de geschiedenis van Wietje Nanninga, boerin, die samen met haar vader een onrendabele boerderij in Drenthe runt. Mede door het beleid van Mansholt zijn ze gedwongen hun bedrijf te verkopen. Als een potentiële koper Mansholt blijkt te zijn, die er na zijn pensioen samen met zijn vrouw wil gaan wonen, komt vader Tjerk in opstand en besluit hij zich te verzetten tegen het onontkoombare.

Mansholt is aangrijpend toneel over de moed die het kost om te veranderen.

(Tekst: Toneelgroep Jan Vos)

‘De moed om te veranderen, of juist niet’

Beeld: Tjeerd Bischoff , schrijver, ©Roeltje Photography

Zonder Mansholt had Toneelgroep Jan Vos niet eens bestaan, zegt de schrijver van het stuk, Tjeerd Bischoff tegen Frank Mulder, die hem in Haastrecht na de eerste voorstelling van MANSHOLT voor De Groene Amsterdammer interviewt.





,,Toen ik in 2013 een eerste versie had geschreven, liet ik het lezen aan regisseur Jeroen van den Berg, en hij wilde het meteen regisseren. Als het maar wel zou worden opgevoerd op boerderijen. Zo is onze toneelgroep begonnen.”


.

Bischoff was op Mansholt gestuit door het boek ‘De graanrepubliek‘ van Frank Westerman, over Oost-Groningen:

,,Ook de familie-Mansholt speelt daar een rol in. Daar las ik voor het eerst over de crisis waar de eurocommissaris in terechtkomt vlak voor zijn pensionering. Dat maakte Mansholt meteen al een fascinerende man.”


Tjeerd Bischoff

100 jaar Sicco Mansholt geëerd met onthulling standbeeld en symposium

Nu we met Westerman’s De graanrepubliek toch in Groningen zijn beland: op 13 september 2008 organiseerde de Faculteit Ruimtelijke Wetenschappen van de Rijksuniversiteit Groningen een symposium over Sicco Mansholt. Het was dan 100 jaar geleden dat de bekende landbouwer, minister en Euro-commissaris geboren werd. Om dat te gedenken waren er die dag verschillende festiviteiten, gecoördineerd door de Stichting 100 jaar Sicco Mansholt. Naast het symposium waren er ook andere activiteiten. Zo maakte kunstenaar Marten Grupstra een beeld van Mansholt, dat een plaats kreeg in de Blauwe Stad.

Symposium 100 jaar Mansholt, Rijksuniversiteit Groningen, 24 juni 2011.

De moed om te veranderen, of juist niet

Op de tribune zit geen typisch schouwburgpubliek. Het zijn vooral boeren en dorpelingen die zijn afgekomen op de voorstelling Mansholt, schrijft Frank Mulder in zijn inleiding van een prachtige recensie over MANSHOLT in De Groene Amsterdammer. Een must read!

Beeld: ©Paul Hoes

De moed om te veranderen, of juist niet
Frank Mulder, De Groene Amsterdammer, 25 augustus 2021

‘Als we zo door blijven groeien stort binnenkort onze beschaving in’

In de jaren zeventig van de vorige eeuw voorspelde het Massachusetts Institute of Technology (MIT) dat onze samenleving deze eeuw in zou storten. En we lijken keurig op schema te liggen, zo blijkt uit een nieuw empirisch onderzoek. Dat schrijft Nafeez Ahmed voor Vice Nederland op 11 augustus 2021.

Met het systeemdynamisch model van de Club van Rome – dat (ook) de ‘ommekeer’ van Sicco Mansholt bewerkstelligde – keken ze waar precies ‘de grenzen aan de groei’ lagen. Hun voorspelling: de industriële beschaving was hard op weg om ergens in de 21e eeuw in te storten, als gevolg van de overexploitatie van de grondstoffen op aarde.

Gezien het ‘onaantrekkelijke vooruitzicht’ van de ineenstorting van onze (industriële) beschaving was Gaya Herrington, hoofd van de afdeling Duurzaamheid en dynamische systeemanalyse bij KPMG in de Verenigde Staten, die het onderzoeksproject op persoonlijke titel heeft uitgevoerd, benieuwd welke scenario’s het meest overeenkwamen met de empirische gegevens van nu. Het is de eerste keer dat een topanalist bij een groot internationaal bedrijf het ‘Grenzen aan de groei’-model serieus neemt. Uitkomst?

Beeld: ©Getty

Als we zo door blijven groeien stort binnenkort onze beschaving in
Nafeez Ahmed, Vice Nederland, 11 augustus 2021




.

Ik werd gewezen op dit artikel door een bericht op de Facebookpagina van Toneelgroep Jan Vos. Ik neem het hieronder integraal op:

‘We hoeven het niet als zwaktebod te zien als we onze maatschappelijke prioriteiten aanpassen aan de grimmige werkelijkheid’

Facebookbericht Toneelgroep Jan Vos, 19 augustus 2021.

50 jaar op de planken! Helmert Woudenberg gelauwerd in de Orde van Oranje-Nassau

Behalve dat de geschiedenis waarop de voorstelling MANSHOLT gebaseerd is, zich vijftig jaar afspeelde, is het ook vijftig jaar geleden dat Helmert Woudenberg, zijn eerste schreden op het podium zette. Woudenberg was één van de oprichters en gezichtsbepalende acteurs van Het Werktheater. Een roemrucht gezelschap – opgericht in 1970 – dat van grote invloed zou worden op het Nederlandse toneel. Het heeft een plaats gekregen in de ‘Canon van het Theater in Nederland‘.

Dankzij ondersteuning van TIN/ Universiteit van Amsterdam Bijzondere Collecties, enthousiaste en geheel belangeloze medewerking van vele rechthebbenden, is er met behulp van een geslaagde crowdfundingsactie (ook via voordekunst.nl) een prachtige, goed gedocumenteerde website over dit legendarische theatergezelschap tot stand gekomen.

Na zijn vertrek bij Het Werktheater in 1982, bleef Helmert Woudenberg de geest van dit gezelschap trouw. Als regisseur, docent, toneelschrijver en acteur werkte hij onverdroten voort in alle geledingen van de maatschappij. Voor Toneelgroep Jan Vos zijn Het Werktheater en Woudenberg altijd inspirerende voorbeelden geweest, het ‘vervult het gezelschap dan ook met trots en blijdschap dat Helmert op zijn vijftig-jarig jubileum opnieuw bij hen op de planken staat’, zo lees ik in de prachtige MANSHOLT-Courant die ik bij binnenkomst aangereikt kreeg.

Beeld: ©Paul Hoes

Op 24 juli, na afloop van ‘een week MANSHOLT-optredens’ in Haastrecht, werd Helmert Woudenberg, ‘als klap op de vuurpijl‘ bij de laatste voorstelling aldaar, benoemd tot Ridder in de Orde van Oranje-Nassau. Burgemeester Roel Cazemier van de gemeente Krimpenerwaard kwam naar voren, sprak eerst wat lovende woorden over de voorstelling, maar roemde daarna omstandig de acteur en diens glansrijke carrière.

Hein Janssen was erbij en schreef voor de Volkskrant een dag later een prachtige recensie. Ook Pim Siegers van het Dagblad van het Noorden stond stil bij Woudenberg’s ‘versierselen’ en blikte op die dag vooruit op de voorstellingen in Eelde.

,,Helmert Woudenberg liet weer eens zien dat hij een geheel eigen soort van acteren heeft ontwikkeld: flegmatiek, bijna nadenkend tijdens het spelen, nooit ijdel, altijd ten dienste van het stuk en zijn medespelers.”


Hein Janssen, journalist (de Volkskrant)
Beeld: ©Paul Hoes

De voorstelling Mansholt is toegankelijk, documentair theater over de veeteelt en landbouw
Hein Janssen, de Volkskrant, 25 juli 2021





.

Beeld: ©Paul Hoes

Acteur Helmert Woudenberg geridderd. De man die in de huid van Mansholt kroop zit al vijftig jaar in het vak
Pim Siegers, Dagblad van het Noorden, 25 juli 2021

MANSHOLT-Courant

In DE MANSHOLT-Courant vind je uitgebreide beschrijvingen van en over de voorstelling(en), de makers, de cast en het (artistieke) team, de locaties en de tentoonstelling ‘Boeren in Beweging‘ (plus prachtige interviews en reportages). Ik beperk me hieronder tot een korte beschrijving van de toneelgroep en de acteurs.

Ik kon helaas geen digitale versie van deze Courant vinden, wel is er een rechtenvrij interview van Trouw-journalist Eric Brassem beschikbaar. Hij heeft de makers, regisseur Jeroen van de Berg en schrijver van en acteur bij MANSHOLT, Tjeerd Bischoff, geïnterviewd over de voorstelling. Onderaan deze blogbijdrage tref je een selectie uit de media aan… Oeps, wat komt daar nu via Twitter binnen?

Voorstellingen op locatie over mensen die zich staande proberen te houden in een sterk veranderende wereld

Toneelgroep Jan Vos maakt voorstellingen op locatie over mensen die zich staande proberen te houden in een sterk veranderende wereld. Ze tonen ‘de complexe werkelijkheid van individuele mensen die schuilgaat achter statistieken, rapporten, beleidsvoornemens en krantenkoppen’.

Hun stukken ontstaan niet op de beruchte zolderkamertjes – ze trekken er op uit, vinden inspiratie in de wereld om hen heen en gaan het gesprek aan met maatschappelijke organisaties, denkers, specialisten en ervaringsdeskundigen. Samen met hen brengen ze de krachten in kaart die er rondom een bepaald thema spelen en vertalen die naar persoonlijke verhalen.

De voorstellingen worden gespeeld op locaties die passen bij de gekozen thematiek. Ze plaatsen hun verhalen midden in de realiteit en bereiken daarmee de mensen waar het in hun werk om draait. Zo speelden ze ‘Koning van het Grasland‘ en MANSHOLT op boerderijen, voor een publiek van boeren en andere plattelandsbewoners. Met ‘GAS‘ stonden ze in het centrum van het Groningse aardbevingsgebied en gingen ze het land in, naar o.a. Den Haag, de stad waar er over de gaswinning wordt beslist.

De acteurs

Margriet Brandsma en Helmert Woudenberg in ‘Spraakmakers’ over MANSHOLT

Op 23 juli zijn ‘De Toekomst‘-talkshowhost voor MANSHOLT Margriet Brandsma en acteur Helmert Woudenberg te gast bij Ghislaine Plag in de NPO Radio 1-radiotalkshow ‘Spraakmakers‘, een dag voor de laatste voorstelling bij boerderij De Twee Hoeven in Haastrecht, waar de eerste zeven voorstellingen van de 2021-editie van MANSHOLT plaatsvonden. De try-outs werden daar ook gespeeld, op 16, 17 en 18 juli.

Plag blikt met haar gasten terug op het landbouwbeleid en idealisme van Sicco Mansholt, dat volgens haar nog steeds opvallend actueel is.

Margriet Brandsma en Helmert Woudenberg in ‘Spraakmakers’ over ‘MANSHOLT’, Kunst en Landschap (Bron: NPO1-Spraakmakers 23 juli 2021), 2 augustus 2021.

Randprogramma MANSHOLT: een reizende expositie, soep met brood én ‘Talkshow De Toekomst’

Rondom de voorstelling MANSHOLT biedt Toneelgroep Jan Vos de bezoekers naast een reizende expositie en de mogelijkheid om voorafgaand aan de voorstelling een eenvoudige maaltijd (soep met ‘slordig’ belegd broodje) te nuttigen ook een wekelijkse talkshow aan. (In Eelde vinden er daarom twee plaats, op 7 en 14 augustus.)

MANSHOLT: Talkshow de Toekomst, Toneelgroep Jan Vos, 8 juli 2021.

Hoe kunnen we als maatschappij een nieuwe koers varen? Met die vraag gaan ze aan de slag tijdens Talkshow De Toekomst. Onder leiding van journalist Margriet Brandsma laten ze mensen aan het woord die met creatieve oplossingen en onverwachte invalshoeken komen. Maar ook mensen die in de praktijk ervaren hoe lastig het is de bakens te verzetten. Boeren, bestuurders en wetenschappers. Zanger Jan Veldman zorgt voor de muzikale omlijsting. De talkshow is gratis te bezoeken – wel even van tevoren reserveren.

De eerste aflevering, die in Haastrecht op 24 juli, staat al online: met Harm Evert Waalkens (agrariër en politicus), bijzonder hoogleraar Natuurinclusieve Plattelandsontwikkeling (en voormalig veehouder) Martijn van der Heijden en melkveehouder.Aad Straathof. Je kunt hem hieronder beluisteren. Zodra de andere afleveringen gereed zijn, kun je ze terugluisteren via de speciaal voor Kunst en Landschap aangemaakte MANSHOLT-podcast-afspeellijst.

Het lag in de bedoeling om de Talkshow af te trappen met demissionair minister van landbouw Carola Schouten, zij moest helaas om ‘agenda-technische’ redenen verstek laten gaan. Hopelijk ‘zet ze dat nog recht’ voor de laatste Talkshow De Toekomst in het Utrechtse Haarzuilens.

Talkshow De Toekomst, 24 juli in Haastrecht, Toneelgroep Jan Vos, 1 augustus 2021.

Twee keer een talkshow ‘De Toekomst’ in Eelde met prominente gasten

Op zaterdag 7 en 14 augustus – ik heb voor de 14e een plekje in de nieuwe tent gereserveerd – vind de talkshow ‘De Toekomst‘ in Eelde plaats met prominente Noord Nederlandse gasten:

Zaterdag 7 augustus, Eelde, 18:30 uur:

  • Harm Evert Waalkens had ooit samen met een groep andere boeren één van de grootste melkveebedrijven van Nederland. Dit in navolging van de ideeën van Mansholt. Later werd hij biologisch en nog weer later ging hij in navolging van Mansholt de politiek in, waar hij voor de PvdA in de Tweede Kamer kwam en woordvoerder werd op het gebied van landbouw.

Wat is zijn kijk op agrarische sector van dit moment? Waar staan we? Wat is de stip aan de horizon waar we wat hem betreft naar toe moeten? En wat vindt hij van het gedrag van de consument?

  • Dirk Strijker bekleedde van 2005 tot 2020 de Mansholt-leerstoel voor Plattelands-ontwikkeling. Hij publiceert onder meer over de economische aspecten van landbouw en landbouwpolitiek, niet alleen voor andere wetenschappers, maar ook als columnist van het Dagblad van het Noorden (tot 2009) en De Boerderij (sinds 2010) Strijker is de zoon van een boerengezin in Drenthe, waar ze meer op hadden met Boer Koekoek dan met Mansholt. Dirk Strijker heeft veel oog voor wat beleidsvoornemens in de praktijk betekenen.

Wordt er bij de verduurzaming van de landbouw voldoende rekening gehouden met de belangen van de boer? Zijn de verwachtingen van de maatschappij richting de agrarische sector realistisch?

  • Jan Reinier de Jong: Akkerbouwbedrijf de Jong is niet biologisch, maar doet wel aan agrarisch natuurbeheer en is lid van Agrarische Natuur Drenthe. Daarnaast levert het bedrijf zonne-energie aan zestig huishoudens en weet die energie ook op te slaan. En het bedrijf specialiseert zich in precisie-landbouw. Met hoogwaardige technologie wordt er voor gezorgd dat het verbouwen van gewassen zo efficiënt mogelijk verloopt. In 2019 was deze boerderij de ‘Winnaar publieksprijs Duurzaamste bedrijf Drenthe‘.

Wat kunnen we leren van Jan Reinier de Jong? En welke rol speelt technologie bij zijn streven naar duurzaamheid?

Voorstelling MANSHOLT van zaterdag 7 augustus (Eelde) vroegtijdig afgebroken vanwege onveilige weersomstandigheden

,,Helaas is de voorstelling MANSHOLT van zaterdag 7 augustus vroegtijdig afgebroken vanwege onveilige weersomstandighe-den. Hoe spijtig dat ook is: uw veiligheid gaat boven alles. Uiteraard willen we u wel graag de kans bieden om de afgelaste voorstelling in te halen. Daarom spelen we op 14 augustus om 13.00 uur een inhaalvoorstelling.”

Voor vragen en meer info klikt u hier:


Toneelgroep Jan Vos

Zaterdag 14 augustus, Eelde, 18:30 uur:

  • Theunis Piersma is hoogleraar Trekvogelecologie aan de Rijksuniversiteit Groningen en als waddenbioloog verbonden aan het Koninklijk Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee (NIOZ). Met een internationaal onderzoeksteam onderzoekt hij hoe klimaat, voedsel, roofvijanden, ziektekiemen en historisch-genetische achtergrond wad- en weidevogels beïnvloeden, met name de kanoet en de grutto. Hij won hiermee nationale en internationale prijzen, waaronder de Spinozapremie.

    Piersma was één van de initiatiefnemers van Kening fan e Greide, een burgerinitiatief dat zich inzette voor het behoud het weidelandschap en de daar levende dieren en planten.

Hoe is het gesteld met de biodiversiteit op het platteland en wat zou er moeten gebeuren om daar verandering in te brengen?

  • Peter Oosterhof Al vijf generaties lang is de boerderij van Peter Oosterhof, in Foxwolde (noord Drenthe) in zijn familie. Sinds een aantal jaar is Peter anders gaan boeren, met grote aandacht voor de bodem. Het gebruik van kunstmest en veel krachtvoer gingen hem tegenstaan. Hierdoor heeft hij het roer omgegooid waardoor hij nu biologisch boert en natuurlijke processen volgt. Dit resulteert in minder melk, maar zijn koeien zijn nu veel gezonder en hij heeft  minder uitgaven.

Wat is het geheim van zijn succes en wat houdt andere boeren tegen om op deze manier hun bedrijf te voeren?

  • Louise Vet is emeritus hoogleraar ecologie aan de Universiteit van Wageningen en ex-directeur van het Nioo, het Nederlands Instituut voor Ecologie. In 2019 nam ze het initiatief voor het Deltaplan Biodiversiteitsherstel, waarin ze met zowel bedrijven als particulieren tot een biodiversere wereld wil komen. Tegelijkertijd werkte ze als lid van de Commissie-Remkes aan het Eindadvies van het Adviescollege Stikstofproblematiek (‘Niet Alles kan Overal‘) over een structurele aanpak van stikstof op lange termijn. Ze ziet een opeenstapeling van bewijzen dat het bergafwaarts gaat met de leefbaarheid van de wereld.

Wat moet er volgens haar gebeuren om tot een betere een duurzamere wereld te komen? 

In Eelde gaan publiek, politici en boeren met elkaar in gesprek

Beeld: ©Paul Hoes

Mansholt keert terug naar Drenthe. Voorstelling en talkshow op kijkboerderij Eelde. De jaren 70 zijn weer helemaal terug in de landbouw
Pim Siegers, Dagblad van het Noorden, 20 juli 2021

Laatste speeldag Eelde 14 augustus: extra capaciteit!

,,Wees er wel snel bij, want de kaarten gaan hard”, zo luidt het bericht op de Facebookpagina van de toneelgroep op 3 augustus. Goed dat de capaciteit vanaf de 14e augustus wordt opgeschroefd, want alle voorstellingen zijn tot die dag volgens de toenmalige RIVM-voorwaarden uitverkocht. Snelle beslissers kunnen voor de 14e nog reserveren, andere belangstellenden zijn aangewezen op een dagje Deventer, Zaandam of Haarzuilens – ook leuk.

Ik had voor de laatste MANSHOLT-dag in Eelde gelukkig vroegtijdig een kaartje bemachtigd. Hieronder een compilatie van mijn bezoek op en om het erf van de Kijkboerderij; uiteraard geen foto’s van de voorstelling zelf.

Met nog 16 voorstellingen te gaan is MANSHOLT uitverkocht!

Met nog 16 voorstellingen in respectievelijk Deventer, Zaandam en Haarzuilens maakt Toneelgroep Jan Vos op 23 augustus 2021 via Twitter bekend dat alle voorstellingen zijn volgeboekt. Een plaatsje op de wachtlijst is dan nog je enige hoop om van het stuk te kunnen genieten.

‘Dit stuk zouden veel meer jonge agrariërs moeten zien’

Ik parkeerde mijn camper tijdens een weekje vakantie in eigen land bij een natuurboerderij, ergens in de buurt van Deventer langs de Terwoldse Wetering, kwam in gesprek met een boerin, tevens beheerder van de camperplaats. Ze was net klaar met de laatste schud van het te hooien gras. De Deventer-voorstellingenreeks van MANSHOLT kwam op enig moment ter sprake. Ik beloofde haar (en haar man Albert) er een mailtje over te sturen. Ik kreeg antwoord:

Beeld: ©Robert Rosendal (K&L)

Talkshow De Toekomst mét Carola Schouten

,,Hopelijk ‘zet ze dat nog recht’ voor de laatste Talkshow De Toekomst in het Utrechtse Haarzuilens”, schreef ik eerder in dit blog naar aanleiding van het moeten afzeggen voor de eerste talkshow van demissionair minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit Carola Schouten. En dat deed ze!

Op 9 september sprak de immer goed voorbereide talkshowhost Margriet Brandsma met Schouten, boer en filosoof Jan Huijgen, directeur Agrarische bedrijven (ABN-AMRO) Pierre Berntsen, directeur Duurzaamheid (Rabobank) Bas Rüter en melkveehouder, raadslid (CDA Woerden) en Agraaf-columniste Toos Soest. Hoe kunnen we als maatschappij een nieuwe (landbouw)koers varen?

Talkshow De Toekomst, Haarzuilens, 9 september, Toneelgroep Jan Vos, 20 september 2021.

(Nb. Je kunt deze en alle andere live-registraties van De Toekomst-talkshows ook beluisteren via podcast. Ik heb ze op Soundcloud voor je op een rijtje gezet.)

Korte sfeerimpressie van Mansholt – over de vertaalslag realiteit en fictie

De reprise van Mansholt ging acht weken op tournee langs zes boerenerven verspreid over Nederland.. Met de 41 voorstellingen hoopt Toneelgroep Jan Vos de kern van de realiteit (van de landbouwproblematiek) naar boven te halen, om er vervolgens weer fictie van te maken. Toneelschrijver Tjeerd Bischoff legt die vertaalslag helder uit tijdens een korte sfeerimpressie van MANSHOLT.

Een korte sfeerimpressie van de voorstelling Mansholt, Toneelgroep Jan Vos, 22 september 2021.

Het einde van een geslaagde tournee, een terugblik op MANSHOLT door schrijver Tjeerd Bischoff

Hoe was het voor ons, de medewerkers, om aan deze voorstelling mee te doen? Dat vraagt Tjeerd Bischoff aan zichzelf in een afscheidsbrief aan het publiek.

,,Ikzelf speelde twee kleine rolletjes, die weinig van mij vergden. Daardoor was het een ontspannen tijd. Maar dat gold eigenlijk voor alle acteurs. Het was soms ook vermoeiend, vooral voor de crew, maar zoals José Kuijpers, één van de actrices, het uitdrukte: we werden gedragen door het publiek. We ervoeren dat we iets brachten waar de mensen op hadden zitten wachten.”


Tjeerd Bischoff, schrijver MANSHOLT
Beeld: ©Toneelgroep Jan Vos

Het einde van een geslaagde tournee
Tjeerd Bischoff, Toneelgroep Jan Vos, 23 september 2021

MANSHOLT revisited – De oogst van talkshow De Toekomst

De afgelopen zomer hebben we bij de voorstelling MANSHOLT acht keer een talkshow gehouden waarin tal van gasten zich uitspraken over de problemen in de agrarische sector, zegt opnieuw Tjeerd Bischoff, ditmaal bijna een jaar na de voorstelling MANSHOLT en op het moment dat boerenprotesten oplaaiden naar aanleiding van de stikstofcrisis: 6 juli 2022.

Onder leiding van Margriet Brandsma gaven boeren, politici, wetenschappers, vertegen-woordigers van de retail en van de banken hun visie over wat er aan de hand is en wat er gedaan moet worden, schrijft Bischoff in zijn inleiding en stelt zichzelf vragen: ,,Wat kunnen we leren van deze bijeenkomsten? Welke conclusies laten zich trekken? Als schrijver van het toneelstuk MANSHOLT heb ik de opnames van de talkshows nog eens beluisterd. Hieronder heb ik geprobeerd een samenvatting te geven van de vele betogen en verhalen en de gedachtes die ik daarbij kreeg. Dit alles ondersteund met wat cijfers. Extra interessant misschien, nu de stikstofcrisis op scherp staat.”

Beeld: ©Paul Hoes

MANSHOLT revisited – De oogst van talkshow De Toekomst
Tjeerd Bischoff, Toneelgroep Jan Vos, 6 juli 2022

MANSHOLT in de zomer van 2021 gemist? Geen nood, vanaf april 2022 stream je hem vanuit huis!

Cultuurticket.nl is een nieuw streamingplatform voor de culturele sector. Ze zijn vanaf 2022 hard bezig om een zo divers en verrassend mogelijk aanbod samen te stellen. Cultuurticket.nl wil cultuur toegankelijk maken ‘voor iedereen, overal en altijd’.

Sinds april dat jaar biedt het nieuwe platform dat cultuur en publiek wil samenbrengen ook de voorstelling MANSHOLT aan. Voor nog geen vier Euro bekijk je de 114 minuten durende voorstelling vanuit je luie stoel. Klik op de illustratie om MANSHOLT via Cultuurticket.nl te bekijken.

Klik op de illustratie om MANSHOLT via Cultuurticket.nl te bekijken.

Gasten Talkshow De Toekomst geen onbekenden voor Kunst en Landschap

Nagenoeg alle gasten van de talkshow De Toekomst zijn bekende namen voor Kunst en Landschap. Ik maak(te) voor het multimediale platform voor ‘verbeelding van (en reflectie op) verandering‘ (in het Noorden) een aantal specials.

In één geval zelfs een special geheel gewijd aan een gast (en zijn onderzoek) zelf: trekvogelecoloog Theunis Piersma (en zijn team). Over de teloorgang van de grutto in relatie tot de verarming van het Nederlandse boerenland. Uiteraard kom je veel van de andere talkshowdeelnemers tegen in de specials over (natuur- en landschapsinclusieve) landbouw of in die over de ruilverkaveling in Drenthe. Je kunt bij alle vier even een kijkje nemen:

Beeld: ©Getty

De TELOORGANG van de GRUTTO, de ‘Kening fan ‘e Greide’ op een VERARMD BOERENLAND
Robert Rosendal voor Kunst en Landschap, v.a. 15 april 2020





.

Beeld: ©Kening fan ‘e Greide

STAPPEN NAAR een natuur- en landschapsinclusieve KRINGLOOP-LANDBOUW, hoe daartoe te komen?
Robert Rosendal voor Kunst en Landschap, v.a. 13 januari 2020



.

Beeld: ©SNN

Het nieuwe GLB, het GEMEENSCHAPPELIJKE LANDBOUWBELEID, gaat toekomst-bestendige landbouw sterker BELONEN
Robert Rosendal voor Kunst en Landschap, v.a. 3 januari 2020



.

Beeld: ©Drents Archief

100 jaar RUILVERKAVELING DRENTHE in beeld; over de maakbaarheid van een landschap
Robert Rosendal voor Kunst en Landschap, v.a. 7 november 2019

Kunst en Landschap graaft in het verleden, blikt 50 jaar terug, en kijkt 100 jaar vooruit – zin in de toekomst!

Beeld: ©Robert Rosendal voor Kunst en Landschap

In 1972, vijftig jaar geleden, brengt de Club van Rome het rapport ‘De grenzen aan de groei‘ uit. In het rapport wordt voorspeld – voor het eerst op grond van computer-modellen – dat de grondstofvoorraden binnen enkele decennia zullen zijn uitgeput. Het woord doemdenken bestaat nog niet. Dat woord komt pas in de jaren ’80 in de Dikke Van Dale met dank aan Van Kooten en De Bie. Maar het zijn wel degelijk doemdenkers, en de toon van het rapport is buitengewoon somber. Wat opmerkelijk is: de Club van Rome is geen actiegroep, het zijn politici, managers uit het bedrijfsleven en wetenschappers.

Toch komt het rapport niet uit de lucht vallen. Want wat ook opvalt, is het ontwakend milieubewustzijn van die jaren. Milieu wordt begin jaren ’70 van de vorige eeuw, misschien wel voor het eerst, een hot item. Er zijn zorgen over giftige afvalbergen, tonnen plastic in de zee en bedreigde walvissen. De introductie van plastic vuilniszakken, de eindeloze vuilnisbelten en ongekend smerige rivieren leiden tot veel discussies, waaronder kernenergie..

Voor Kunst en Landschap dook ik in archiefmateriaal over de strijd voor een beter milieu door de jaren heen en maakte een selectie. Te beginnen, uiteraard in deze MANSHOLT-special, met Sicco Mansholt, daarna: met terugblikkende reportages op 50 jaar na De grenzen aan de groei en bespiegelingen op de toekomst.

Vroege Vogels in gesprek met Mansholt-biograaf Johan van Merriënboer: hoe zou Mansholt de stikstofcrisis hebben opgelost?

De boeren en de stikstofcrisis: hoe zou Sicco Mansholt de crisis hebben opgelost? Dat vraagt programmamaker Menno Bentveld aan Johan van Merriënboer, historicus bij het Centrum voor Parlementaire Geschiedenis, in een aflevering van het radioprogramma Vroege Vogels (tekst bij de uitzending, red.) op 19 januari 2020. Van Merriënboer promoveerde in 2006 met een biografie over Mansholt. In april 2019 is de biografie heruitgegeven.

Mansholt en de stikstofcrisis: hoe zou hij het hebben opgelost?, BNNVARA, Vroege Vogels, 19 januari 2020.

‘Sicco’

In de tijd dat RTV Noord het zichzelf nog permitteerde meer dan een half uur durende documentaires te maken, inmiddels 11 jaar geleden, kwam de regionale zender met een prachtig portret van Sicco Mansholt. Ik neem hieronder hun beschrijving van de video integraal op:

,,Mansholt is een van de wegbereiders van de Europese Unie. Als verzetsheld wordt hij na de Tweede Wereldoorlog minister van Landbouw en Voedselvoorziening en zorgt hij ervoor dat de Nederlanders genoeg te eten hebben. Mansholt stuwt de welvaart op met gegarandeerde graanprijzen. Een soortgelijk beleid voert hij als landbouwcommissaris van de EG. Hij wordt daarbij ook geconfronteerd met de schaduwkant van zo’n politiek: overschotten, boterbergen en melkplassen. Mansholt hoort thuis in het rijtje van mannen met macht, zoals John F. Kennedy en Charles de Gaulle.”


Sicco’, RTV Noord
Sicco, RTV Noord, 18 oktober 2010.

VPRO Tegenlicht duikt (in 2003) met tweeluik ‘Gesubsidieerde Aarde’ in de wereld van de Europese boer

14 januari 1965 is waarschijnlijk de duurste dag in het bestaan van de Europese Unie tot nu toe, schrijft VPRO Tegenlicht op 25 mei 2003. Op die dag werd in Brussel een akkoord gesloten tussen de zes toenmalige lidstaten over de toekomst van het Europese landbouwbeleid. De basis was gelegd voor het ingewikkelde systeem van regels en subsidies waarmee de Europese boeren sindsdien te maken hebben.

De ‘Methode Mansholt‘ is het tweede deel van het tweeluik ‘Gesubsidieerde Aarde‘, dat VPRO Tegenlicht op 25 mei 2003 uitzond. Zowel het eerste deel, ‘Berekenende Boeren‘, dat een week eerder op ‘hét future affairs-platform van Nederland’ werd uitgezonden, als dit tweede deel kunnen niet meer worden afgespeeld via hun website. De reden daarvan is mij niet bekend, wel heb ik na enig zoeken de Methode Mansholt voor je weten te achterhalen. Daarmee zijn we André van Hout van ‘De Aanpak‘ veel dank verschuldigd. Hij zette hem – weliswaar afgeschermd – op Vimeo.

Tegenlicht dook met deze twee uitzendingen in de wereld van de Europese boer. In Berekenende Boeren geven ze een beeld van de ingewikkelde afwegingen die boeren moeten maken om zich staande te houden binnen het Europese landbouwbeleid. In het tweede deel, dat je hieronder (dus wel, red.) kunt bekijken, doken ze in de geschiedenis van het gezamenlijke Europese beleid voor de agrarische sector. Daarin staat Sicco Mansholt, de belangrijkste man achter de gezamenlijke Europese aanpak, centraal.

Sicco Mansholt wordt de architect van de grootschaligheid

,,Sinds de lancering van het Europese landbeleid, ingevoerd door Eurocommissaris Sicco Mansholt in de jaren ’60, is er geen boer meer in Europa die op de een of andere manier niet te maken heeft met superheffingen, melkquota, het afhankelijk zijn van subsidies of de concurrentie van nieuwe Oost-Europese lidstaten.” Dat is de puntige samenvatting van Beeld en Geluid-Wiki. Pracht fly on the wall documentaire!

METHODE MANSHOLT, DE AANPAK, 10 oktober 2019. (Bron: Gesubsidieerde aarde (deel 2) – Methode Mansholt, VPRO Tegenlicht, 25 mei 2003. Beeld: K&L.

Tentoonstelling ‘Mansholt, Landschap in Perspectief’

Tentoonstelling ‘Mansholt, Landschap in Perspectief’, ©Bureau Europa, 2014.

De tentoonstelling ‘Mansholt, Landschap in Perspectief‘ van het platform voor architectuur en design Bureau Europa gaf (van 18 januari t/m 20 april 2014) een beeld van de wijze waarop landbouw de inrichting en vormgeving van het Nederlandse landschap na 1945 heeft bepaald – tegen de achtergrond van de toenmalige hervorming van het Europees Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB). Leidraad van de tentoonstelling was het werk van voormalig landbouwminister Sicco Mansholt.

Aan de hand van een aantal fases werd de ontwikkeling van de Nederlandse landbouw getoond plus de wijze waarop deze zich verhoudt tot het landschap. Onder andere: het herstel van geïnundeerd landschap na WO II; de Zuiderzeepolders als ideaal landbouwgebied; de modernisering van het platteland door middel van ruilverkavelingen en technologische innovatie; de toenemende invloed van recreatie en natuurbeheer, en ten slotte de hedendaagse opdeling in verbrede en industriële landbouw.

De tentoonstelling bood met het vele audiovisuele materiaal, een overzicht van de wijze waarop de landbouw in de loop der tijd is gerepresenteerd en tevens een interactieve kaart die is ontstaan vanuit een samenwerking tussen Bureau Europa en de Waag Society.

Interactieve kaart, ©Bureau Europa/Waag Society

Deze tentoonstelling was de eerste inhoudelijke uiting van de samenwerking tussen Bureau Europa en Het Nieuwe Instituut. Het onderzoek en de tentoonstelling kregen een vervolg in het najaar van 2014 in Het Nieuwe Instituut.

Tentoonstelling ‘Sicco Mansholt. Een goede Europeaan’

,,Sicco Mansholt was een boer en sociaaldemocraat die een invloedrijke Nederlandse naoorlogse landbouwminister werd. Na 14 jaar minister werd Mansholt de eerste landbouwcommissaris van de EEG. In die rol fungeerde hij als een van de architecten van de huidige Europese Unie. Het beleid van Mansholt had een krachtige invloed op de economische positie van boeren, de eenwording van Europa en de inrichting van het Nederlandse landschap. De installatie voor de tentoonstelling, zoals ontworpen door Studio PolyLester, volgt de opkomst, ondergang en radicale verandering van hart van deze emblematische figuur van de Europese landbouwpolitiek.”


Het Nieuwe Instituut
Sicco Mansholt. Over de tentoonstelling, Het Nieuwe Instituut, 2014.
Sicco Mansholt. Een act in vijf delen, Het Nieuwe Instituut, 2014.
Sicco Mansholt. Boer en Landschap, Het Nieuwe Instituut, 2014.

Televisiedebat tussen Sicco Mansholt en Constant Boon over het ‘Plan Mansholt’

Het speuren naar achtergrondinformatie over Mansholt – vaak via omwegen – bracht me onlangs bij het Centrum Agrarische Geschiedenis (Leuven, België). Ik stuitte op een televisiedebat, waarin Mansholt en Constant Boon het ‘Plan Mansholt’ bediscussiëren tijdens een Panorama-uitzending op 18 december 1968. Het werd gemodereerd door Guido Naets. Daarnaast kwam een tweetal erg leuke artikelen ‘boven water’, een over het Plan Mansholt zelf: ‘Sicco Mansholt, baanbreker of boerenbreker?‘ en een over de boerenbetoging van 23 maart 1971: ‘Geen boer op het veld! De boerenbetoging van 23 maart 1971‘.

Televisiedebat tussen Sicco Mansholt en Constant Boon over het ‘Plan Mansholt’, gemodereerd door Guido Naets | ©VRT-Beeldarchief, Centrum Agrarische Geschiedenis, 9 maart 2021.


Als je een kaartje hebt weten te bemachtigen: heel veel plezier bij MANSHOLT.

Robert Rosendal, initiatiefnemer Kunst en Landschap.

Media-overzicht MANSHOLT

13-Europees landbouwbeleid – Sarah Westenburg over verleden, heden en toekomst van het GLB, Toekomst voor Natuur, 3 september 2022.
Beeld: ©Dirk Hol

Schouten: ‘Grote behoefte aan omschakelfonds voor verduurzaming’
Martijn van Rossum, Nieuwe Oogst, 10 september 2021



.

Beeld: ©Arie Kievit

Mansholts verhaal is na 50 jaar nog springlevend
Werner Schouten en Klaas van Egmond, AD, 28 augustus 2021




.

Beeld: ©Paul Hoes

De moed om te veranderen, of juist niet
Frank Mulder, De Groene Amsterdammer, 25 augustus 2021




.

Beeld: ©Corrine Ponssen

Toneelvoorstelling op boerenerf in Haarzuilens
RTV Stichtse Vecht, 23 augustus 2021




.

Beeld: ©Getty

Als we zo door blijven groeien stort binnenkort onze beschaving in
Nafeez Ahmed, Vice Nederland, 11 augustus 2021


.

Beeld: ©Paul Hoes

Recensie: de radicale bekering van Mansholt
Peter van Houweling, Nieuwe Oogst, 4 augustus 2021




.

Beeld: ©Misset

Al 70 jaar gaat het over sanering en krimp
Margreet Welink, Boerderij, 2 augustus 2021




.

Beeld: ©Paul Hoes

Politicus bekeert zich tot duurzaamheid en valt voor veertig jaar jongere activiste – ‘Mansholt’ is waargebeurd en actueel
Hanny Alkema, Trouw, 28 juli 2021


.

Beeld: ©Paul Hoes

De voorstelling Mansholt is toegankelijk, documentair theater over de veeteelt en landbouw
Hein Janssen, de Volkskrant, 25 juli 2021



.

Beeld: ©Paul Hoes

Acteur Helmert Woudenberg geridderd. De man die in de huid van Mansholt kroop zit al vijftig jaar in het vak
Pim Siegers, Dagblad van het Noorden, 25 juli 2021



.

Beeld: ©Paul Hoes

Mansholt keert terug naar Drenthe. Voorstelling en talkshow op kijkboerderij Eelde. De jaren 70 zijn weer helemaal terug in de landbouw
Pim Siegers, Dagblad van het Noorden, 20 juli 2021


.

Beeld: ©NRC

Landbouw moet deels plaatsmaken voor wonen en leven in drukbezet Nederland
NRC (Commentaar), 10 juli 2021



.

Beeld: ©Roeltje Photography

Aardse boerin, assertieve mevrouw Mansholt
Ingrid Bosman, 1 juli 2021




.

Beeld: ©Toneelgroep Jan Vos

“Mansholt”: toneelstuk over Groningens beroemdste politicus terug in theatertent
GIC, Groninger Internet Courant, 6 juni 2021

Extra! Mediaoverzicht ‘De Grenzen aan de Groei’

Overheid en boeren op gespannen voet, VPRO-OVT, 3 juli 2022.
Vijftig jaar na ‘Grenzen aan de Groei’, Kunst en Landschap (Bron: VPRO-OVT), 10 april 2022.
Beeld: ©Nationaal Foto-persureau

‘Het is een visieloze lobby geworden’
Simon Dequeker en Jaap Tielbeke, De Groene Amsterdammer, 13 april 2022




.

Getuigenissen Boerenbetoging 1971 over het plan Mansholt, ILVO, 23 maart 2022.
Beeld: ©William Keo

Een grimmig decor
Jaap Tielbeke, De Groene Amsterdammer, 23 maart 2022





.

Beeld: ©NTR/Andere Tijden

De voorspelling van 1972
NTR/Andere Tijden, uitzending 14 maart 2022 (NPO2)



.

Beeld: ©Patrick Post

Jaap Tielbeke herlas het Club van Rome-rapport. ‘Ik dacht, nu ga ik lezen hoe de wereld ten einde komt’
Frank Staver, Trouw, 12 maart 2022



.

Beeld: ©Dani Pujalte

‘Groene groei bestaat niet. Ik ken geen ander politiek verhaal dat zo gevaarlijk onwetenschappelijk is’
Ben van Raaij, de Volkskrant, 25 februari 2022



.

De Groene Live #27: Over de grenzen aan de groei, Pakhuis de Zwijger, 21 februari 2022.
Beeld: ©Yasser AL-Zayyat

Over de grenzen aan de groei
Jaap Tielbeke, De Groene Amsterdammer, 16 februari 2022



.

Beeld: ©Lyanne Tonk

Over een profetisch milieurapport en wat we er (niet) mee deden
Bowi, Das Mag Publishers, 18 januari 2022


.

Boerenopstand Tubbergen: hoe ruilverkaveling compleet uit de hand liep, RTV Oost, 18 december 2021.
Boeren in opstand, Andere Tijden, 25 november 2021.
Theatervoorstelling ‘Tot Tubbig en niet verder’ brengt kijkers terug naar de Boerenopstand van 1971, 1Twente Enschede, 5 oktober 2021.
Beeld: ©De Beeldunie

‘Kijk op Facebook, niet naar de NOS’
Gizelle Mijnlieff en Jaap Tielbeke, De Groene Amsterdammer, 25 augustus 2021



.

Boerenopstand nog niet vergeten, Twente TV, 11 mei 2021.
Beeld: ©DPA/ANP

Groenen-kopstuk Petra Kelly bleef juist weg uit het midden
Paul van der Steen, Trouw, 23 april 2021



.

Beeld: ©Nationaal Archief

Deze dag: Sicco Mansholt wordt de baas van Europa
Pieter de Hart, RTV Noord (Deze Dag), 20 maart 2021



.

Beeld: ©Nico Naeff / Nederlands Fotomuseum

Met de protesterende boeren had Sicco Mansholt wel raad geweten
Hans Marijnissen, Trouw, 12 december 2019




.

Andere Tijden, uitzending: woensdag 27 november 2019, 21:25 uur, NPO 2.
Opnieuw Boerenprotest – maar hebben ze gelijk?, DWDD, 16 oktober 2019.
100 Jaar ruilverkaveling, Saar Visser, 15 mei 2019.
The Shadow Of progress 1970, ang 958, 6 november 2017.
Akkerbouwers in actie 1990. Boeren Trekkeractie toen nog zonder Farmers Defence Force FDF, myraetube, 15 februari 2017.
Ruilverkaveling Het Idee, Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, 24 maart 2015.
Boerenbetoging Brussel 1971 manifestation des agriculteurs, Pas Europe, 18 januari 2014.
De Slag Bij Hollands Veld 1963 De laatste Boeren opstand in Nederland, OccupySchagen, 13 mei 2013.
15 mei – Drents Diep over Hendrik Koekoek, RTV Drenthe, 15 mei 2012.
De Opstand Der Braven, Hollandscheveld 1963, Beddus (Bertus ten Caat), 13 maart 2009.
Hendrik Koekoek en z’n vader in Hollandscheveld, Beddus (Bertus ten Caat), 13 juli 2008.
Drents Diep Boerenopstand Hollandscheveld, RTV Drenthe, 5 maart 2008.
Boerenopstand Hollandscheveld 1963, Beddus (Bertus ten Caat), 23 mei 2007.

In memoriam JOOP MULDER (1953-2021)

Still uit ‘Het Feest der Verandering – Joop Mulder’, Oerol, 14 juni 2017.

‘Thou, nature, art my goddess. To thy law my services are bound’ – William Shakespeare

Oerol & Sense of Place

Wadblik special – 35 jaar Oerol tm 2017, FriesFilmArchief, 2 april 2020.
Het Feest der Verandering – Joop Mulder, Oerol, 14 juni 2017.
#DEJOOP, SLeM, 10 juni 2017.
#DEJOOP – 2, SLeM, 26 juni 2017.
Joop Mulder, 058 Online, 8 oktober 2020.
Sense of Place – Teaser, Kunst en Landschap (Bron: ©Sense of Place), 20 september 2019.
Joop is verstoan, Terschelling TV, 12 januari 2021.

In memoriam Joop Mulder, Sense of Place. Video: Jonathan Doornenbal, muziek: Tristan Visser, 19 januari 2021.

‘Joop heeft ons geleerd om met nieuwe ogen naar ons prachtige landschap te kijken’

‘Als je niet bang bent voor je dromen, dan zijn ze niet groot genoeg’

Honderden bomen in Leeuwarden komen in beweging, LEO Middelsé, 3 mei 2022.
Het stationsplein in Leeuwarden kleurt groen. Bekijk hier het wandelende bos ‘Bosk’ vanuit de lucht, Leeuwarder Courant, 9 mei 2022.
Een eerbetoon aan Joop Mulder (1953-2021), Bosk (Facebook), 10 mei 2022.

‘De Streken’, een iconisch werk van landschapskunstenaar Marc van Vliet krijgt blijvende plek aan de Waddenkust

,,Monumentaal eerbetoon aan de oude Oeroegoeroe Joop Mulder, een kinetisch houten platform in de Waddenzee bij Oosterend.”

Begin juni 2023 staat ie er weer!

Om problemen – met het stormseizoen op komst – te voorkomen werd in september 2022 het getijdenkunstwerk ‘De Streken‘ van Marc van Vliet gedemonteerd. Juni volgend jaar staat ie er weer. Ook voor Joop! – op het YouTube-kanaal van Kunst en Landschap. Abonneren mag.

De Streken worden weer afgebroken. (eerbetoon aan Joop Mulder), Gromet, 14 september 2022.

KENING spreekt op Prinsjesdag GRONDREDE uit: ‘Aan hem die van mij houdt, zal ik geven’

Beeld: ©Marcel-van-Kammen

,,Bij zonsopgang in de Leonserpolder vertelden Peter Oosterhof, Drentse boer op Friese grond en Welmoed Deinum, boerin uit Sondel, over het magisch spel dat zich onder onze voeten afspeelt.” Zo opent de website van Kening bij de ‘verbeeldende’ aankondiging van hun ‘Grondrede‘, waarin ze het belang van de grond, ‘de bodem van ons bestaan’ onderstrepen en kracht bijzetten: ‘Kening sprak op 15 september 2020 de Grondrede uit‘.

,,Het is een prachtig organisme. Maar we gaan er te ruig mee om.” Daarna sprak en bewoog de aarde zelf, begeleid door trompet en didgeridoo.”


Kening
Grûnrede Kening, YouTube-kanaal Hatog Krøller, 15 september 2020.

,,Af! De registratie van die magische Prinsjesdag-ochtend waarop Kening de Grondrede uitsprak. Start van hopelijk een nieuwe traditie.”


Kening, 17 september 2020
Grondrede Kening 15 september 2020, YouTube-kanaal Hatog Krøller, 17 september 2020.

Brief aan de koning: leer van de grutto en de rode regenworm

Peter Oosterhof en Welmoed Deinum (Kening) stuurden een brief aan de Koning; deze werd op 17 september 2020, twee dagen na Prinsjesdag, op Twitter gepubliceerd. Ik heb hem hieronder integraal voor je opgenomen. Twee keer klikken voor het beste (lees)resultaat.

,,We spelen een gevaarlijk spel met de grond, de bodem van ons bestaan. Laten we leren van de grutto en de rode regenworm en anders gaan boeren en leven.”


Peter Oosterhof en Welmoed Deinum (Kening)
Grondrede, Peter Oosterhof en Welmoed Deinum (Kening)

De Grondrede in de media

Beeld: ©Marcel van Kammen

De grond spreekt in de Lionserpolder: ‘Oan wa’t my leaf hat sil ik jaan’
Cor de Boer, Leeuwarder Courant, 15 september




.

Beeld: ©Marcel van Kammen

De eerste Grondrede in de Leonserpolder: “Leer het landschap opnieuw kennen”
Omrop Fryslân, 15 september 2020 (incl. radio- en videofragment)



.

Beeld: ©Marcel van Kammen

Kening spreekt Grondrede uit
Pleidooi voor een gezonde bodem
Living Lab Fryslân, 15 september 2020




.

Beeld: ©Marcel van Kammen

Troonrede vanuit de grond
Redactie Foodlog, Foodlog, 15 september 2020





.

Beeld: ©Shutterstock

Brief aan de koning: leer van de grutto en de rode regenworm
Peter Oosterhof en Welmoed Deinum, de Volkskrant (Opinie), 16 september 2020




.

Beeld: ©Marcel van Kammen

Sondeler boerin spreekt „Troonrede” voor de aarde uit
Balkster Courant, 16 september 2020




.

Beeld: BoerenNatuur

Grondrede, een reactie op de troonrede
BoerenNatuur, 16 september 2020






.

Ook het Friesch Dagblad gaf Peter en Welmoed (Kening) op 16 september een podium door voor de Grondrede een volle (Opinie)pagina in te ruimen. Ook hier geldt: twee keer klikken!

Opiniepagina Friesch Dagblad, 16 september 2020.
.
Beeld: ©Marcel van Kammen

Bio-boeren dragen Grondrede voor
Lenneke Pors-Schot, Biojournaal, 17 september 2020






.

Beeld: ©Pluimveeweb

Column: Boer, de integrale koning van het platteland
Robert Ellenkamp, Pluimveeweb, Akkerwijzer, 18 september 2020



.

Beeld: © Rob Buiter

De koning van de bodem: de rode regenworm
BNN/VARA Vroege Vogels. 25 september 2020 (incl. radiofragment met Jeroen Onrust, Grondrede Kening en Bodemdierendagen)

Het belang van een gezonde bodem

Het gif van de grutto-weide
Theunis Piersma, Vogelbescherming Nederland (Blog), 11 januari 2021

.

‘De ontsnapping van de natuur’: kunnen we wel beschermen wat we niet kennen?
Robert Rosendal, Kunst en Landschap Noord Nederland, 13 januari 2020
.

©Logo De Correspondeent

Individuen kunnen tóch het verschil maken
Thomas Oudman, De Correspondent, 1 oktober 2020









.

Dit is waarom wormen onmisbaar zijn voor onze bodem, Zembla, 7 december 2020.

OEROL-2020: Terschelling komt naar je toe deze zomer met ‘HET IMAGINAIRE EILAND’

Website Oerol.nl een week lang toegangspoort tot ‘Het Imaginaire Eiland’

Jaarlijks verandert het eiland Terschelling in juni tien dagen lang in één groot podium voor theater, dans, pop-up performances, spoken word, beeldende kunst, wetenschap, onderzoek en live-muziek: het Oerol-landschapstheaterfestival. ,,De Oerol-2020-editie zal er geen worden zoals je gewend bent”, meldt de festivalorganisatie op haar website, die dit jaar een week lang dienst doet als toegangspoort tot ‘Het Imaginaire Eiland‘.

Waar de makers vorig jaar vergezichten, ‘kantelende perspectieven’, maar ook zorgen en hoop voor de toekomst lieten zien, zullen ze dit jaar alles uit de kast moeten trekken om de versmelting tussen landschap en theater virtueel tot uitdrukking te brengen. Corona eist zijn tol, maar biedt ook (nieuwe) kansen, zegt festivaldirecteur Siart Smit. Oerol-2020 gaat met Het Imaginaire Eiland – letterlijk – tot de verbeelding spreken; vanaf maandag 15 juni zijn ze vijf dagen lang in de lucht.

In zes weken tijd een geheel nieuw vijfdaags virtueel programma

Samen met makers, vrijwilligers, vrienden-van-Oerol en anderszins betrokkenen is in pakweg zes weken tijd door het Oerol-team een geheel nieuw en actueel programma samengesteld dat grotendeels virtueel plaatsvindt. Het vijfdaagse programma bestaat uit interactieve voorstellingen, live events, live workshops en typische Oerol-podcasts.

Dat ging niet van een leien dakje. Luister maar eens naar een tweetal radio-interviews met Oerol-directeur Siart Smit. Het eerste in het programma ‘Nieuws en Co‘, het tweede in ‘Spraakmakers‘, beide op Radio 1, respectievelijk op 3 april, de dag dat Oerol formeel werd afgeblazen, en 10 juni, het expliciete aankondigingsmoment van Het Imaginaire Eiland.

Interview Siart Smit, Nieuws en Co, Radio 1, 3 april 2020.
Interview Siart Smit, Spraakmakers, Radio 1, 10 juni 2020.

Welkom op Het Imaginaire Eiland!

Dat maakt natuurlijk nieuwsgierig. Meteen bij binnenkomst op Het Imaginaire Eiland kom je (rechtsonder in beeld) de ‘captains‘ tegen: Jennifer en Dionne. Ze zijn vijf dagen lang je Oerol-host en wijzen je de weg op het virtuele eiland. Een voorproefje:

Ook Cornald Maas komt in ‘Opium Op Oerol’ met een alternatief programma

In een alternatief ‘Opium Op Oerol‘-(AVRO/TROS-programma) ontmoet Cornald Maas tijdens Het Imaginaire Eiland elke aflevering een theatermaker of podiumkunstenaar met een Oerol-verbintenis, onder wie rapper Typhoon, cabaretière Paulien Cornelisse, zangeres en performer Wende, cabaretduo Yentl en De Boer en singer-songwriter Jeangu Macrooy.

Daarnaast zijn er drie gezichten dagelijks te zien: cabaretier Harrie Jekkers bezingt het leven vanaf een mooie plek op het eiland, programmamaker en schrijver Splinter Chabot gaat op zoek naar Terschellingers met een groot Oerol-hart en fotograaf en natuurliefhebber Ruben Terlou legt z’n favoriete vogel vast. Ruben was samen met Cornald op 9 juni te gast bij het televisieprogramma Op1.

Proost! Op het Imaginaire Eiland

Op zaterdag 13 juni werd er aan de vooravond van het evenement ‘even gebeld’ met Cornald Maas die diezelfde dag, samen met (de gemondkapt zingende) Harrie Jekkers de boot vanaf Harlingen genomen had, door Roos Moggré en Splinter Chabot om hem te interviewen voor het NPO Radio 1-programma ‘Proost‘. Luister hieronder naar zijn eerste belevenissen naar en vanaf Het Imaginaire Eiland:



Cornald Maas en Harrie Jekkers. Foto: AVRO/TROS-kunst, team-‘Opium Op Oerol’
.

Terugkijken afleveringen ‘Opium Op Oerol’

Elke dag, de hele Oerolweek van 15 tot en met 19 juni, rond de klok van zeven uur ‘s avonds, ontmoet Cornald Maas dus een bekende podiumkunstenaar met een verbintenis met het landschapstheaterfestival:

In de eerste aflevering is rapper Typhoon te gast. Hoe beleeft hij deze tijd zonder festivaloptredens? En welke band heeft hij met het Oerolfestival? Even janken mag.


Cornald Maas en Typhoon, maandag 15 juni. Foto: AVRO/TROS-kunst, ‘Opium Op Oerol’

Welke band heeft Paulien Cornelisse met het Oerolfestival? En ziet zij zichzelf optreden in een coronaproof theater? Of is dat awkward, of aerosol?

Cornald Maas en Paulien Cornelisse, dinsdag 16 juni. Foto: AVRO/TROS-kunst, ‘Opium Op Oerol’

Zangeres en performer Wende is de derde gast. Ze moest haar optredens in onder meer Londen annuleren vanwege het coronavirus. Ziet zij zichzelf binnenkort weer optreden? En wat heeft zij met Oerol?
Cornald Maas en Wende, woensdag 17 juni. Foto: AVRO/TROS-kunst, ‘Opium Op Oerol’

Het cabaretduo Yentl en De Boer stelde hun theatertournee uit omdat beiden moeder werden. Welke band hebben zij met het Oerolfestival. En wanneer denken ze weer aan optreden?

Cornald Maas en Yentl en De Boer, donderdag 18 juni. Foto: AVRO/TROS-kunst, ‘Opium Op Oerol’

Jeangu zou ons land vertegenwoordigen op het Songfestival, maar het liep allemaal anders. Wat is zijn band met Oerol? En heeft hij nieuwe plannen?

Cornald Maas en Jeangu, vrijdag 19 juni. Foto: AVRO/TROS-kunst, ‘Opium Op Oerol’

Naar de uitzendingen: ‘Opium Op Oerol’ (NPO-2)

Kunst en Landschap heeft alle (vijf) afleveringen (dagelijks) voor je bijgehouden. Klik hieronder om ze terug te kijken.

Muzikale hoogtepunten: 10 jaar Opium op Oerol

Opium Op Oerol neemt je tijdens Het Imaginaire Eiland in vijf afleveringen ook mee naar de mooiste muzikale hoogtepunten van Tien Jaar Opium Op Oerol. In de eerste aflevering zie je optredens van Douwe Bob, Danny Vera, Yentl & de Boer, De Kik en Wende. Omdat Douwe Bob de eerste festivaldag niet op het strand mocht zingen hier alvast een voorproefje van deze eerste aflevering.

Douwe Bob – Out on the road, Opium Op OeroL, AVRO/TROS, 21 juni 2019.

Voor vier afleveringen ‘10 Jaar Muzikale Hoogtepunten‘ die Opium op Oerol voor je heeft verzameld klik je op de illustratie hieronder:

‘Toekomstbouwers’, ‘Blikverruimers’ en ‘No Man is an Island’

Het Oerol-festival speelt zich dit jaar met Het Imaginaire Eiland dus grotendeels online af. Passend bij een dagelijks wisselend thema, zoals Toekomstbouwers, Blikverruimers en No Man is an Island, zijn er live voorstellingen, interactieve projecten, podcasts en zoommeetingen, maar ook programmaonderdelen die je op een zelfgekozen moment kunt kijken. Een aantal artiesten, onder wie Laura van Dolron, Dionne Verwey en Karlijn Kistemaker, maakt nieuw werk vanaf Terschelling.

Alle ins and outs van Het Imaginaire Eiland

Klik op onderstaande illustraties om je goed voor te bereiden op een vijfdaagse uitgebreide virtuele theaterslentertocht over en langs Het Imaginaire Eiland.

Alle ins and outs van Het Imaginaire Eiland









.

Nieuwspagina van en over Oerol’s Het Imaginaire Eiland





.

Het Imaginaire Eiland is voor iedereen toegankelijk. Maar cultuur is natuurlijk niet gratis. Dus vraagt Oerol ook jou om de makers van Het Imaginaire Eiland te steunen als je portemonnee dat toelaat.

Trots op de makers! Ik steun Oerol’s Het Imaginaire Eiland!








.

De ongelooflijke maar waargebeurde avonturen van de onbevangen Kasper op het anders zo zinderende eiland

Op zondag 14 juni beet Kasper (Peters; voormalig stadsdichter van Groningen) het spits af door zich alvast op eigen wijze te installeren op Het Imaginaire Eiland. Hij gaat de hele week als ‘de onbevangen Kasper’ dagelijks over het eiland dwalen. Schijnbaar doelloos.

,,Zoveel bezoekers, makers en vrijwilligers missen het eiland. Iedereen kent de paden en de wegen, de verschillende locaties. In afwisselende clipjes neemt Kasper je mee naar al die plekken. Op het eerste gezicht oogt alles absurdistisch, vervreemdend en dromerig, maar blijf terugkeren en je zal zien dat zich langzaam een prachtig verhaal ontvouwt.”


Marc van Vliet

In korte vlogs probeert Marc van Vliet een glimp van het festivalgevoel bij de mensen thuis over te brengen, vanuit het perspectief van een ‘typische Oerolvrijwilliger’.

„We binden een camera op de hoofdpersoon, en we volgen hem vanaf zijn aankomst bij de boot, via de camping, een week lang op het eiland. Het zijn beelden die elke Oerolganger kent. Ik wil een gevoel van weemoed overbrengen, ik heb heel sterk het gevoel dat daar nu behoefte aan is.”


Marc van Vliet

Vanaf maandag 15 juni zet theatermaker Van Vliet elke dag een nieuwe aflevering voor je klaar in een speciaal voor dit project aangemaakte afspeellijst (met die lange naam). Je belandt dan op het YouTube-kanaal van Kunst en Landschap. Ook zo benieuwd naar de avonturen van Kasper? En waar deze uiteindelijk toe leiden?

Nadat weken lang al haar opdrachten werden afgezegd werd Isabelle Renate la Poutré eind mei gebeld door Marc van Vliet. Ehh, JA! Of ze hem wilde helpen met een project op Oerol. In onderstaande vlog neemt ze je mee op haar avontuur tijdens het maken van ‘De ongelofelijke maar waargebeurde avonturen van de onbevangen Kasper op het anders zo zinderende eiland‘ op het prachtige Terschelling.

#11 Werken op Oerol 2020, Isabelle Renate la Poutre, 7 juli 2020.


Zo, nu ben je er helemaal klaar voor. Hop on in! Heel veel plezier!

Het Imaginaire Eiland: live van 15 t/m 19 juni op oerol.nl

Het Imaginaire Eiland

Media-overzicht en compilatie ‘noodeditie’ Oerol-2020: ‘Het Imaginaire Eiland’

Bezoekers konden dagelijks terugkomen op Kunst en Landschap voor actueel nieuws met van alles van en over Het Imaginaire Eiland in het ‘Media-overzicht‘. Dat vind je hieronder.

,,In de zoektocht naar oplossingen voor de transities die op ons afkomen kunnen kunst en cultuur de motor voor verandering (sgezindheid) zijn, als spiegels van en voor ‘verbeelding’ van een hoopvolle toekomst.”


Kunst en Landschap Noord Nederland

Kunst en Landschap Noord Nederland volgde het imaginaire Terschelling de hele week zowel voor als achter de ‘schermen’. Bezoekers genoten na en moesten nadien vooral niet vergeten de enquête in te vullen. Dat kon hier!

Media-overzicht en compilatie Oerol-2020

Audiodescriptie | Dit was Oerol 2020: Het Imaginaire Eiland, Oerol, 6 juli 2020.

Alles over de online Oerol-editie-2020, vanaf het moment van afblazen van de reguliere versie in april tot aan nu, vind je hier:

Oerol: iets meer geld, veel positiever advies
Jacob Haagsma, Leeuwarder Courant, 28 juli 2020




.

Weinig inkomsten voor vindingrijke theaterwereld
Thomas de Heide, Het Financieele Dagblad, 10 juli 2020



.

Dit was het Imaginaire Eiland Oerol 2020, Aftermovie Oerol-2020, 30 juni 2020.

Zomer zonder festival: terug naar Oerol
Annette Embrechts, Theaterkrant, 27 juni 2020





.

Geef jouw mening over Het Imaginaire Eiland!, 24 juni 2020.

Organisatie Oerolfestival ‘Het Imaginaire Eiland’ spreekt van succes
Entertainment Business, 22 juni 2020


.

Onlineversie van Oerol haalt het niet bij het origineel
Sandra Kooke, Trouw, 22 juni 2020



.

‘Het imaginaire eiland’ trekt nieuwe en oude Oerol-fans
Jacob Haagsma, Leeuwarder Courant, 20 juni 2020



.

Hoe de ‘noodeditie’ van Oerol toch ook wat oplevert (en welke lessen er nog te leren zijn)
Jacob Haagsma, Leeuwarder Courant, 19 juni 2020

.

‘Still Life on the Island’, Nicole Beutler Projects, 19 juni 2020.

Jeangu Macrooy wil zo min mogelijk aan Songfestival denken
Showredactie Algemeen Dagblad, 19 juni 2020




.

Interview Jennifer en Dionne met Jeangu Macrooy, ‘Tjiftjaf in de ochtend’, 19 juni 2020.

Achter de schermen bij de online-editie van Oerol
Jacob Haagsma, Leeuwarder Courant, 19 juni 2020


.

Koken op Oerol: de smaak van het Wad
Jacob Haagsma, Leeuwarder Courant, 19 juni 2020 (incl. video 1.29 min.)


.

Hoe organiseert Oerol een grotendeels virtueel festival? Kijk terug naar vraag en antwoord met Marin de Boer, curator en creatief producent
Redactie Cultuur Leeuwarder Courant. 18 juni 2020, Skype-interview Symen Bosma met Marin de Boer (26.27 min.)

Harrie Jekkers – Ik Hou Van Mij, Opium op Oerol, 18 juni 2020.

Eline Arbo bewijst bij NITE met ‘Dronken mensen’, live in De Machinefabriek en online, andermaal haar klasse
Eric Nederkoorn, Dagblad van het Noorden, 18 juni 2020

Op het ‘Imaginaire Eiland’ gaat Oerol tóch door
Annette Embrechts, de Volkskrant, 18 juni 2020




.

‘Opium op Oerol’ wekt een sluimerend verlangen
Maaike Bos, Trouw, 18 juni 2020




.

Cultuur aan huis op dvhn.nl en Podium TV: Marjolein Ley ‘Zoomt’ 1001 Nacht met Tryater (maar speelt nu even live)
Eric Nederkoorn, Dagblad van het Noorden, 18 juni 2020

.

Terschelling zonder Oerol geeft weldadige tv
Arjen Fortuin, NRC, 18 juni 2020



.

Karlijn Kistemaker, een literaire safari op Het Imaginaire Eiland, 18 juni 2020.

Oerolgangers op deze non-Oerol: ‘Ik kan niet wachten tot volgend jaar’
Jacob Haagsma, Leeuwarder Courant, 18 juni 2020

.

De thuisrecensent: dronken nachtbrakers in splitscreen
Sander Janssens, Theaterkrant, 18 juni 2020



.

Yentl en De Boer – Aanraking, Opium op Oerol, 18 juni 2020.

Wende Snijders geeft hoop op buitenlands succes niet op
Welingelichte Kringen, 17 juni 2020


.

Toch nog het Oerolgevoel op Terschelling met letters in het landschap
Redactie Omrop Fryslân, 17 juni 2020 (incl. video, 1.24 min.)

.

Oerol-veteraan Marc van Vliet: ‘Meestal voel je in deze tijd het eiland gonzen’
Jacob Haagsma, Leeuwarder Courant, 17 juni 2020

.

Eilandbezoekers missen het Oerolgevoel op Terschelling: ‘Online is het lang zo leuk niet’
Jan Ligthart, Leeuwarder Courant, 17 juni 2020 (incl. video, 3.07 min.)

.

Harrie Jekkers – Boot door de nacht, Opium op Oerol, 17 juni 2020.

Pleisters voor de wonden
Filip Tielens, Theaterkrant, 17 juni 2020




.

Een interessant gesprek, maar is dat genoeg?
Evelyne Coussens, Theaterkrant, 17 juni 2020




.

Spuug van God, Willem de Bruin & Likeminds, 17 juni 2020.

Opium op Oerol verzacht een klein beetje het gemis van alle festivals
Haroon Ali, de Volkskrant, 17 juni 2020
.

LC dagoverzicht – 17 juni | Protesterende busondernemingen en gemis van het Oerolgevoel
Leeuwarder Courant, 17 juni 2020 (incl. video, 3.07 min.)

.

Vertelhuis Mezrab is ook virtueel present op Oerol
Jacob Haagsma, Leeuwarder Courant, 17 juni 2020


.

Even appen met Jacob Haagsma op Oerol: lunchen met Hessel en Tess en een strafzaak tegen een BN’er
Redactie Leeuwarder Courant, 17 juli 2020 (incl. videofragment)

.

Zelfs dit jaar ontkomt Oerol niet aan de audiowandeling
Sander Janssens, Theaterkrant, 16 juni 2020



.

Haperend zolderalternatief
Thea Derks, Theaterkrant, 16 juni 2020




.

De thuisrecensent; speelse bespielingen over allesverbindend water
Filip Tielens, Theaterkrant, 16 juni 2020



.

Eilandverhalen, Sahand Sahebdivani (live stream), 16 juni 2020.

Het Imaginaire Eiland Oerol: Eline Arbo
Langs de Kustlijn, NPO Radio 1, 16 juni 2020
(Radiofragment met webcam, 13.44 min.)



.

Typhoon ‘van heel strijdvaardig naar rouw’ door coronacrisis
Redactie Nu.nl, 16 juni 2020


.

Hoe klinkt Terschelling in coronatijd?
Elsie Vermeer, Human, 16 juni 2020


.

Harrie Jekkers – Zo mooi, Opium op Oerol, 16 juni 2020.

Cornald Maas: ‘Oerol ben ik aan mijn stand verplicht’
Jacob Haagsma, Leeuwarder Courant, 16 juni 2020


.

Theatermaker zoekt op Oerol intimiteit met onzichtbaar publiek
Wendy Kennedy, Omrop Fryslân, 16 juni 2020 (incl. tv-fragment)

.

Virtueel ronddwalen: bezoek festival Oerol vanuit huis
Dianne Bleeker, Het Parool, 16 juni 2020



.

Interview met Michiel Voet over ‘De Vreemdeling’, 16 juni 2020.

Het Oerol-gevoel
Filip Tielens, De Standaard, 16 juni 2020



.

Douwe Bob kan nog lachen na bezoek aan politiebureau: ‘Of ze gaan mij nu als voorbeeld nemen. Zo van: als je dit flikt, ga je de bak in!’
Redactie Leeuwarder Courant, 16 juli 2020


.

Hans den Hartog (Staatsbosbeheer) ‘toont’ De Boschplaat, 15 juni 2020.

Oerol Liedjes-Op-Maat met Gerson & Freez
Langs de Kustlijn, NPO Radio 1, 15 juni 2020
(Radiofragment met webcam, 13.18 min.)



.

VIDEO: Oerol dag 1, een emotionele achtbaan
Omrop Fryslân, 15 juni 2020
(incl. videofragment, 4.17 min.)


.

Merol, Hou je bek en bef me, Uitgekleed in de duinen, 15 juni 2020.

Typhoon denkt te gaan ‘janken’ bij eerste optreden
Redactie RTL-Nieuws, 15 juni 2020



.

Typhoon – Alles is Gezegend, Opium op Oerol, 15 juni 2020.

Douwe Bob doet toch een optreden op Oerol: handhaving grijpt in
Omrop Fryslân, 15 juni 2020


.

Douwe Bob treedt toch op op Terschelling, politie grijpt in
Jacob Haagsma, Leeuwarder Courant, 15 juni 2020



.

Douwe Bob cancelt Oerol-optreden: ‘Er wordt zo’n stokje voor gestoken, het is helemaal niet fijn meer’
Marissa de Jong, Leeuwarder Courant, 15 juni 2020



.

Pop-upconcert Douwe Bob op Oerol afgelast: “Dat is natuurlijk heel raar”
Omrop Fryslân, 15 juni 2020
(incl. kort video- en radiofragment)

.

Harrie Jekkers – De Wind, Opium op Oerol, 15 juni 2020.

Oerol haakt aan bij Black Lives Matter
Jacob Haagsma en Wilbert Elting, Leeuwarder Courant, 15 juni 2020



.

Gerson en Freez, ‘Liedje-Op-Maat’, 15 juni 2020.

Wel degelijk flarden ‘reëel’ Oerol te vinden op Terschelling
Jacob Haagsma, Leeuwarder Courant, 15 juni 2020

.

Even appen met Jacob Haagsma op Oerol: mooi weer, beeldende elementen en muziek
Redactie Leeuwarder Courant, 15 juni 2020



.

Oerol 2020 – Het Imaginaire eiland op diverse locaties
Uitzinnig.nl, 15 juni 2020


.

Oerol gaat – ondanks alles – ‘gewoon’ van start
De Terschellinger, 15 juni 2020


.

Verbaasde Douwe Bob zet streep door optreden op Terschelling: ‘Dat je wel hutjemutje door de Kalverstraat mag lopen en dat dit op een waanzinnig groot strand niet kan’
Marissa de Jong, Dagblad van het Noorden, 15 juni 2020
.

Douwe Bob wilde vandaag tóch op Oerol spelen, maar de gemeente Terschelling stak daar een stokje voor
Jacob Haagsma, Dagblad van het Noorden, 15 juni 2020

.

REPO: Oerol gaat digitaal van start, Omrop Fryslân, 15 juni 2020.

Oerol giet moandei digitaal fan start
Redactie Omrop Fryslân, 15 juni 2020



.

Palet aan Oerol-ervaringen, online
Jacob Haagsma, Leeuwarder Courant, 14 juni 2020


.

Kunstenaars brengen Oerol’s eilandgevoel digitaal naar het vasteland
Sander Janssens, NRC, 14 juni 2020




.

Douwe Bob wil op Oerol spelen, maar het mag niet
Jacob Haagsma, Leeuwarder Courant, 14 juni 2020




.

Oerol, niet vanaf Terschelling, maar vanuit huis
Sandra Kooke, Trouw, 13 juni 2020
.

Thuisblijvers Oerol testen duurzame voedselinnovaties
Entertainment Business, 12 juni 2020


.

Oerolfans testen voedselinnovaties: bij ontbijt al bijna al je groente binnen
Richold Brandsma, Dagblad van het Noorden, 12 juni 2020


.

Oerol draait warm met digitale editie
Redactie Binnenland, Leeuwarder Courant, 12 juni 2020



.

Oerol stuurt eilandgevoel je huiskamer in
Rianne Kramer, Friesch Dagblad, 12 juni 2020




.

Met pruiken en plaksnorren maakt Karlijn Kistemaker magisch theater van Honderd jaar eenzaamheid
Herien Wensink, de Volkskrant, 11 juni 2020









.

Theater over hoe koopmansgeest ons fataal wordt
Sigrid van der Meij, Human, 10 juni 2020

.

Ook Wende en Yentl en De Boer bij Opium op Oerol
Welingelichte Kringen, 8 juni 2020



.

Friesland schittert door afwezigheid in ‘eredivisie’ van de cultuursector
Kirsten van Santen, Leeuwarder Courant, 6 juni 2020


.

De thuisrecensent: Into The Great Wide Veenfabriek
Sander Janssens, Theaterkrant, 18 mei 2020




.

Oerol-directeur Siart Smit ‘zoomt’ met koning Willem-Alexander
Jacob Haagsma, Leeuwarder Courant, 18 mei 2020



.