Briljante maar vergeten pionier Johan van Veen krijgt tweede leven in de Eemshaven in muziektheatervoorstelling HAIM
In het hart van de zeehaven, met zeecontainers, havenkranen en windmolens als decor, speelt PEERD Theater van 8 tot en met 19 september ‘HAIM’: muziektheater in en over de Eemshaven, een gebied waar gedurende één mensenleven alles veranderde. De bedenker van de grootscheepse anker-plaats was Johan van Veen: vader van het Deltaplan, de Europoort en: de Eemshaven.
Aan de hand van interviews, videoprojecties, live-muziek en in de tijd gestapelde scènes, neemt de theatergroep je – samen met een 16-koppig koor-ensemble – mee langs het turbulente verhaal van en over het Eemshavengebied. Een verhaal over thuisgevoel – ’haim’ is Gronings voor ’erf’, ’laand’, wie hoort de grond toe?, maar laat zich ook vertalen als ‘je thuis voelen’ – verandering, acceptatie, desillusie, maar ook over hoop.
HAIM: muziektheater in en over de Eemshaven, Peerd Theater, 17 juni 2021.
De tiende van PEERD Theater, dus dat mocht groot worden
HAIM komt uit de koker van artistiek leider Theo de Groot, die met de megavoorstelling in 2021 (eigenlijk 2020, maar ja, Corona) stevig wil uitpakken. Het is immers de tiende productie van ’zijn’ PEERD Theater in twaalf jaar, met Groningen als kader en titels als Groot Hunzeland, Herstel van de Toekomst, Timber Town Follies en Hoes en Heerd.
HAIM moest groot(s) worden. Samen met scenarioschrijver Jan Veldman (Boven Wotter, Uut de Hoogte, Aardappelwestern Hände Hoch), die is aangetrokken als co-auteur en Groningen als zijn broekzak kent, moest dat gaan lukken.
Dagblad van het Noorden blikt vooruit op HAIM
Ruig, industrieel. Vormgever Harm Naaijer hoefde geen seconde na te denken toen De Groot hem benaderde voor een speel- en publiekslocatie op deze plek, schrijft cultuurjournalist Eric Nederkoorn op 31 augustus in een paginagroot artikel over HAIM in Dagblad van het Noorden. Containers. Die gingen het basisframe van HAIM bepalen. De fraaie (vooraankondigings-) reportage van Nederkoorn heb ik hieronder (ook voor niet-abonnees op de krant) integraal opgenomen.
,,Ik wist ‘t direct. Ik heb vaker met containers gewerkt. Ik vind dat fantastisch.”
Harm Naaijer, (decor)ontwerper
De zeecontainers fungeren tegelijkertijd als windschermen voor de spelers en het publiek op de tribune. Naaijer, die blijkens zijn website iets heeft met ’mobile architecture’, gaat in het ontwerp ook in de slag met grote aardappelkisten. De relatie met (verloren gegane) landbouwgrond is daarmee gelegd, ze komen zogezegd niet uit de lucht vallen!
HAIM 🟠 Theater in opbouw, PEERD Theater, 23 augustus 2021.
’Je moet hier echt een keer geweest zijn om te voelen wat het is. Alleen de reis hier naartoe is al prachtig.’
Eerder ontwierp Harm Naaijer het decor voor meerdere producties van hetNNT, voor staatstheaters o.a. in Oldenburg, Marburg en Potsdam en voor De Stormruiter, een van de grootste theaterproducties ooit in Friesland. Dit is toch wel een bijzonder project voor hem, zo meldt de Eemskrant op 27 augustus. Naaijer: ,,De Eemshaven is een gekke locatie voor een theater. Dat vind ik mooi. Normaal gesproken kom je hier niet. Je mag hier niet eens komen.”
,,Je moet hier echt een keer geweest zijn om te voelen wat het is. Alleen de reis hier naartoe is al prachtig. Vanuit de stad wordt het steeds leger. We zijn omringd door windmolens, en sleepboten. Het theater smelt samen met de haven.’’
Harm Naaijer
,,Het is een geweldige vondst om niet via opgesmukt groen en coniferen te concurreren met andere openluchtspelen. De locatie is rauw en open…’’
Jacques d’Ancona, journalist
HAIM 🟠 Bekijk het theater, PEERD Theater, 24 augustus 2021.
PEERD Theater en ‘De Verhalen van Groningen’ halen verhalen op met twee ‘Verhalencafé’s’
De Eemshaven was een lelijk eendje dat na veel opstartproblemen uitgroeide tot een mooie zwaan. Maar begint de mooie zwaan inmiddels niet te veranderen in een Icarus, de hoogvlieger die genadeloos ten val kwam? Die vraag stelt Els Zwerver zich naar aanleiding van de bijeenkomst in restaurant Eemshaven. Ze tekent de verhalen op van zo’n dertig geïnteresseerden die aanwezig zijn bij het eerste Verhalencafé over de haven aan de noord-oostelijke rand van Nederland in: ‘Eemshaven van lelijk eendje tot Icarus?‘. Resultaat: een prachtige bundeling van verhalen met diverse links naar artikelen over de Eemshaven en zijn grondlegger, Johan van Veen.
,,Er is veel platgewalst voor industrie, denk aan de dorpen bij Delfzijl. In discussies kwam steeds weer naar voren dat we dit moesten doen om de teloorgang van de landbouw op te vangen. Er verschenen dikke nota’s: de Eemshavennota, de Beleidsnota Ruimtelijke Ordening Groningen, enzovoort. Die gingen allemaal uit van uitbreiding.”
Jan Köller (1946), jarenlang raadslid (PvdA) en betrokken bij het waterschap
’Dit was dé kans om een theater te bouwen, hier op deze plek, er zit hier zoveel emotie’
Zoals veel meer producties kende HAIM door Corona een lange, lastige aanloop. ,,De helft van de tijd ging zitten in de locatiekeuze”, zegt De Groot. ,,We zouden eerst in en om de vertrekterminal van de Borkumlijn spelen, een prachtplek, maar dat lukte niet door allerlei veiligheidsvoorwaarden.” Later gaat het aanvankelijke idee: spelen in een spiegeltent, ook overboord.
Algehele malaise: spelers krijgen vanwege al het uitstel andere verplichtingen, ook potentiële regisseurs haken af. Maar, uiteindelijk kwam het goed. In juli (2021, red.) werd alsnog via de voorzitter van PEERD Theater (Ids Postma) een regisseur gevonden: Kees Scholten van het Amsterdamse Volksoperahuis. Hij gaat vol enthousiasme en op alle fronten meedenken, over vorm, inhoud en – Scholten is ook muziektheaterman – met de componist.
Het accent van de voorstelling lijkt door Scholten’s komst te verschuiven van het Eemshavengebied naar de geestelijk vader ervan. In de trein op weg naar een vergadering over de Eemshaven (!) overlijdt Johan van Veen, in 1959. Twee engelen begeleiden hem naar de ‘andere kant’, laten hem de toekomst zien, een toekomst die hijzelf nooit heeft meegemaakt. Alles trekt aan zijn geestesoog voorbij, zodat hij met rust… kan gaan.
Beeld: De Telegraaf, 10 december 1959. (Bron: Hans Middendorp, Historiek, 13 oktober 2020).
Making off “Haim”, muziektheatervoorstelling, Kroon Videowerk, 16 juli 2021.
Kees Scholten in gesprek met Astrid de Jong over HAIM in Volgspot-podcast (Radio 5)
Kees Scholten was op 31 augustus (op afstand) ‘te gast‘ in een Radio 5-podcast van Volgspot. Presentator Astrid de Jong schakelde vanuit Hilversum voor een rechtstreekse verbinding met Scholten, die, net na een doorloop met de spelers, onderuit hangt in een bouwkeet, midden op het Eemshaventerrein tussen de Emma– en Julianahaven.
Kees Scholten over Haim, theater in de Eemshaven, Volgspot (podcast Radio 5), 31 augustus 2021.
Eric Nederkoorn: ’Briljante pionier krijgt tweede leven’
Verslaggevers Petra Agricola, Dick Stoppels en cameraman Willem Kroon trokken er voor Omroep Het Hogeland een paar keer op uit om alle voorbereidingen van HAIM op de voet te volgen en vast te leggen. Ze presenteren: Johan van Veen en HAIM – Wat was het, wat is het, wat moet het worden? .
Uiteraard komen de drie hoofdrolspelers aan het woord: Max Sietsema, die het een eer vindt om Johan van Veen te spelen, Janneke Jager, die voor het eerst in het Gronings zingt (haar moeder zal trots zijn) en Roger Goudsmit, die door HAIM regelmatig overmand wordt door saudade-gevoelens. De zee, de haven… schippersmensen, dat is een gevoel, dat kan ik niet uitleggen, zegt productie-assistente Andrea Nieboer.
Making off “Haim” , muziektheatervoorstelling Eemshaven, Kroon Videowerk, 1 september 2021.
HAIM-afspeellijst op YouTube-kanaal Kunst en Landschap: ’HAIM: muziektheater in en over de Eemshaven’
Om alle video’s van en over HAIM goed te kunnen volgen is er een speciale afspeellijst aangemaakt op het YouTube-kanaal van Kunst en Landschap: ’HAIM: muziektheater in en over de Eemshaven’. Ik probeer hem zo up to date mogelijk te houden. Voor videosuggesties voor opname in de lijst hou ik me uiteraard aanbevolen.
Verleden, heden en toekomst van de Eemshaven muzikaal vervlochten
‘Hier past een koor‘, concludeerde regisseur Kees Scholten toen hij de sfeer proefde voor een theater opgebouwd uit zeecontainers aan de kade van een grote haven, tussen windmolens en (zware) industrie. Hij kan beschikken over een 16-koppig koor-ensemble, een batterij aan getalenteerde muzikanten en een sterk zingende hoofdrolspeelster, Janneke Jager.
Aan de gerenommeerde muzikaal leider Lubertus Leutscher de opdracht om een ander aaneen te smeden, op elkaar af te stemmen. Daarin wordt hij gesteund door arrangeur Boudewijn Ruigrok en repetitor Cas Straatman. Plus een volgens Leutscher ‘mooie compositie‘, neigend naar ‘lichte muziek‘, soms met een ‘vleugje Debussy‘. De mooie en ‘effectieve muziek‘ is gecomponeerd door (zoon van Max) Remco Sietsema, die ook verantwoordelijk is voor de HAIM–titelsong – rijp voor de (noordelijke) hitlijsten. Die kun je hieronder (ook) beluisteren.
Theo de Groot op bezoek bij Anja Poelma in omroepstudio Het Hogeland voor ’Het Cultuurtje’
Op 2 september 2021 is de artistiek leider van PEERD Theater (en docent Groninger taal- en letterkunde), Theo de Groot, te gast bij presentator Anja Poelma in ’Het Cultuurtje’, een wekelijks kunst- en cultuurprogramma van Omroep Het Hogeland. Zoals de naam van het programma doet vermoeden, kun je nu koffie of thee gaan zetten of halen om er eens lekker voor te gaan zitten, maar ik kan je geruststellen: de uitzending is ingekort in verband met omroeprechten. De ’liedjes’ zijn eruit geknipt. Luister naar een 36 minuten durende leuke en onderhoudende conversatie. Koffie of thee erbij mag natuurlijk.
Het Cultuurtje met Theo de Groot, artistiek leider Peerd theater, docent Groninger taal-letterkunde, Het Cultuurtje, 2 september 2021.
10 september 2021: première en aftermovie muziektheatervoorstelling HAIM
Of de ’ommezwaai’ in het concept van HAIM goed uitpakt, moet je zelf beoordelen. Hieronder een korte impressie van de première-voorstelling van 10 september plus een aftermovie met korte reacties, waaronder die van van Jacques d’Ancona. Het is te hopen dat je beter weer treft dan ik, de première werd vanwege het slechte weer een half uur uitgesteld. Gelukkig had ik een pluutje mee, al was die tijdens de voorstelling (na de plensbuien) niet meer nodig, Mocht natuurlijk ook niet. Uitgedeelde poncho’s moesten soelaas bieden.
Premiere Muziektheatervoorstelling HAIM, Kroon Videowerk, 11 september 2021.
HAIM 🟠 De première-aftermovie!, PEERD Theater, 12 september 2021.
De voorstelling aan de Borkumweg 2 is tot en met 19 september te zien. HAIM is alleen met de auto of eventueel per fiets te bereiken. De eindtijd van de voorstelling is te laat om met het openbaar vervoer terug te reizen. Als je een kaartje hebt weten te bemachtigen: heel veel plezier bij HAIM!
HAIM en Kunst en Landschap Noord Nederland
PEERD Theater wil met de voorstelling HAIM de verborgen schoonheid van de haven naar de oppervlakte brengen en de spanningsvelden tussen natuur en industrie, oud en nieuw, oorspronkelijke bewoners en nieuwkomers laten zien, zo valt te lezen in een bericht van het Waddenfonds, een van de subsidiegevers van HAIM. ,,Want de Eemshaven heeft veel van de oorspronkelijke pracht en praal van de natuur vernietigd, maar heeft ook nieuwe mensen, bedrijven en werkgelegenheid gebracht naar een gebied dat werd geteisterd door werkloosheid’’, aldus Stichting Peerd.
In dat spanningsveld van tegengestelde belangen vond HAIM zijn oorsprong. Daar moeten wij als PEERDTheater als het ware een beetje tussendoor balanceren, zegt Theo de Groot.
,,Wij willen het niet opnemen voor een van beide ’partijen’. HAIM is geen activistische voorstelling. We proberen er een gulden middenweg in te vinden.“
Theo de Groot, artistiek leider PEERD Theater
Making off `Haim`, muziektheatervoorstelling, Kroon Videowerk, 3 juli 2021.
De Groot wil met HAIM nadrukkelijk voor dialoog pleiten. Of hij die met deze ‘verhalende’ voorstelling entameert, kracht bijzet, laat ik, zoals gezegd, aan je eigen beoordeling over. In ieder geval raken zijn drijfveren, bezieling en enthousiasme aan een van de hoofdpijlers van Kunst en Landschap:
,,In de zoektocht naar oplossingen voor de transities die op ons afkomen kunnen kunst en cultuur de motor voor verandering(sgezindheid) zijn, als spiegels van en voor ‘verbeelding’ van een hoopvolle toekomst.”
Robert Rosendal, initiatiefnemer Kunst en Landschap
Oostpolder moet plaatsmaken voor uitbreiding Eemshaven
Kunst en Landschap volgt de ontwikkelingen in het Eemshaven- en Waddengebied op de voet. Er staat nogal wat te gebeuren de komende jaren als het aan de (master)plannen van de provincie Groningen, de gemeente Het Hogeland en Groningen Seaports ligt.
Veel van die plannen schreeuwen om een (bottom-up), gebiedsgerichte en integrale oplossingsstrategie, waar tot op heden weinig goeds van te merken is. Helemaal niet voor de bewoners grenzend aan of in de nabijheid van de Oostpolder, waar plannen zijn voor uitbreiding van een (600 hectare) ‘groen‘ industrieel bedrijventerrein (met o.a. datacenters en windmolens). Ze voelen zich niet, op zijn minst te laat, gehoord.
Oostpolder moet plaatsmaken voor uitbreiding Eemshaven, Kunst en Landschap (Bron: EenVandaag), 23 april 2021.
Multimediaal platform Kunst en Landschap Noord Nederland brengt de transities in beeld
Deze blog – ik heb hem inmiddels ‘blogboek’ gedoopt – start met de crossmediale campagne ‘Het water komt’ van Correspondent-journalist Rutger Bregman en reacties daarop. Hij vervolgt met een uitgebreide beschrijving van de Vader van het Deltaplan, bedenker van Europoort en de Eemshaven.
Johan van Veen bij het afscheid van Rijks-waterstaat in 1958
,,Als er nu één verhaal verteld moet worden, dan is dat het verhaal van Johan van Veen. Een van de grootste Nederlanders aller tijden. Hij was de vader van de Deltawerken, en zijn verhaal laat zien: we kunnen de strijd tegen het water opnieuw winnen.”
Rutger Bregman
De special zit inmiddels boordevol informatie en – in breed perspectief besproken – opiniestukken op het gebied van klimaatverandering, zeespiegelstijging en waterbeheersing.
Rutger Bregman: Het water komt, De Correspondent, 29 januari 2020.
Special Kunst en Landschap: ‘Het water komt, zorgen om de stijging van de zeespiegel en klimaatverandering‘
Special Kunst en Landschap: ‘Stappen naar een natuur- en landschapsinclusieve kringlooplandbouw, hoe daartoe te komen?‘
De strijd om de ruimte is in alle hevigheid losgebarsten. In de noordelijke kleigebieden in Groningen vormt de teelt van pootaardappelen de spil van het akkerbouwsysteem. Het inruilen van (uiterst vruchtbare) landbouwgrond ten behoeve van bijvoorbeeld een bedrijventerrein in de Oostpolder levert natuurlijk spanningen op. Daarnaast vraagt de maatschappij steeds meer van de boer, met name op het gebied van verduurzaming en circulariteit. Toverwoord daarbij is: kringlooplandbouw.
De sector staat onder grote druk: regelgeving vanuit de overheid, klimaatverandering (in het geval van de kleiboeren: het grondwater wordt zouter door de stijgende zeespiegel en een tekort aan zoet regenwater) een uitgeputte bodem (kunstmest, gewasbeschermings-middelen), verzilting (door verzilting neemt het chloridegehalte in de bodem toe wat er voor zorgt dat veel gewassen niet meer goed kunnen groeien), dierenwelzijn en te lage prijzen.
,,Biologisch, natuurinclusief, kringlooplandbouw, circulair, agro-ecologie – welk label er ook aangehangen wordt, een integrale, gebiedsgebonden landschapsinclusieve aanpak is nodig om de omslag in de (Noord) Nederlandse landbouw te kunnen realiseren.”
Robert Rosendal, initiatiefnemer Kunst en Landschap
20 afleveringen documentaire tv over de Eemshaven! YouTube-kanaal Kunst en Landschap: ‘Mensen maken de Eemshaven’
De Eemshaven is volop in ontwikkeling, meldt (de noordelijk) mediaspecialist Pro-Time (onderdeel NDC Mediagroep) op haar website ter promotie van een van haar bijzondere producties: de tv-serie ‘Mensen maken de Eemshaven’. In de serie, die in 5 afleveringen werd uitgezonden op RTV Noord en RTL-Z in 2012 (!), laten ‘mensen uit de omgeving van de haven zien wat dit betekent voor de economie, de werkgelegenheid en de natuur‘.
Mensen Maken de Eemshaven, promo RTL Z, Pro-Time Broadcast BV, 3 september 2012.
Een serie van 15 afleveringen met dezelfde titel, ‘Mensen maken de Eemshaven’ (dus zónder de toevoeging ‘RTLZ‘) werd een jaar eerder door RTV Drenthe uitgezonden. Je kunt beide series via de afspeellijst ‘Mensen maken de Eemshaven (docu-TV-serie)‘ op het YouTube-kanaal van Kunst en Landschap bekijken. Abonneren mag.
Promo Mensen Maken de Eemshaven, eemshavenserie, 15 september 2011.
‘MANSHOLT’ in reprise! Toneelgroep Jan Vos opent tentdeuren in EELDE: 3 t/m 14 augustus 2021
Vanaf 3 augustus 2021 is het Noorden aan de beurt. Toneelgroep Jan Vos opent dan haar (tent)deuren voor de reprise-voorstelling ‘MANSHOLT‘. Van 3 tot en met 14 augustus is het theatergezelschap met het hele team aanwezig op een prachtige (boeren)locatie: Kijkboerderij ’t Hoogeveld, bij het biologisch vleesveebedrijf van Sytze en Alma van der Goot aan de Helmerdijk 71 in Eelde.
MANSHOLT was de eerste (locatie)voorstelling van Toneelgroep Jan Vos. Ze speelden het stuk in de zomers van 2014 en 2015 op tal van boerenerven en in boerenschuren, als onderdeel van het Nederlands Theater Festival on Tour. De voorstelling ging in juni 2014 in première op landschapstheaterfestival Oerol op Terschelling. Het stuk werd door pers en publiek bejubeld en door het Nederlands Theater Festival (NTF) geselecteerd als een van de beste voorstellingen van 2015.
,,Documentair theater: goed geschreven, sterk geregisseerd en gespeeld. Maar bovenal een intrigerende inhoud. IJzersterk gespeeld door Helmert Woudenberg.”
Officiële Juryselectie 2015 (NTF)
Vier ervan waren in de provincie Groningen te zien. Ikzelf bezocht die bij 2Bunders in Ellerhuizen(Bedum) – een wel heel prettige kennismaking met een nieuwe theatergroep, om meer dan een reden. De voorstelling trok in totaal zo’n 25.000 bezoekers.
Mansholt komt naar Groningen, RTV Noord, 3 juni 2014.
‘We waren eigenlijk helemaal niet van plan een toneelgroep te beginnen’
MANSHOLT was onze eerste voorstelling en we waren toen we die gingen maken eigenlijk helemaal niet van plan om een groep te beginnen, zegt regisseur en oprichter van de ‘stichting Jan Vos‘ Jeroen van den Berg in de gloednieuwe podcastserie (maker: Bente Janssen) van het gezelschap: ‘On the Road to Mansholt‘.
,,MANSHOLT was bedoeld als een eenmalige samenwerking, maar het beviel ons zo goed om op boerderijen te spelen – we trokken veel publiek, kregen veel enthousiaste reacties – we vonden het zelf ook eigenlijk allemaal leuk om op die manier toneel te maken.”
.
De theaters en schouwburgen ‘ontvluchtend’ besloten ze na MANSHOLT met elkaar verder te gaan (toeren): als groep. ‘On the Road’.
On the Road to Mansholt, Toneelgroep Jan Vos, 30 juli 2021.
Help Jan Vos vooruit: een grotere tent voor een groter bereik
Toneelgroep Jan Vos was geboren. Zaken werden voortaan wel grootser aangepakt. Niet meer (alleen) spelen in boerenschuren, maar op het erf of in het land van de boerderijen – in een heuse eigen tent. Een aantal ook nieuwe voorstellingen werden er in opgevoerd. Hieronder een impressie van de tent op locatie Hofboerderij ‘Erve Kagelink‘ te Markvelde (Diepenheim) voor een MANSHOLT-voorstelling in 2015.
Voor de (uitgestelde) editie MANSHOLT-2021 – corona was ook voor hen letterlijk en figuurlijk spelbreker – startte de toneelgroep in december 2020 een succesvolle ‘Voor-de-Kunst’-crowdfundingscampagne ‘voor een grotere tent en voor een groter bereik’.
Filmpje Voor de Kunst crowdfunding campagne dec 2020/jan 2021, Toneelgroep Jan Vos, 28 december 2020.
De speeltent, gemaakt van hout met een bruin, semi-transparant zeil, is ontworpen door Ellen Klever, vaste decor- en kostuumontwerper bij Toneelgroep Jan Vos. Zowel de oude als de nieuwe tent zijn door haar vormgegeven. In een kort filmpje hieronder schetst Klever het ontwerp van de nieuwe tent, dat een beeld geeft van alle voordelen en verbeteringen.
Ellen Klever legt de voordelen uit van onze nieuwe tent, Toneelgroep Jan Vos, 11 januari 2021.
De grotere tent biedt vanwege zijn open karakter fraai uitzicht op het (omliggende) landschap. Hij kan zo, de schuren en dichte tent verlatend, nog beter dienst doen de ‘boerenproblematiek’ bij een groter publiek voor het voetlicht te brengen. En dat lijkt (hard) nodig. De bouw van de nieuwe tent, een mobiel theater met een tribune die plek biedt aan 280 personen, was in handen van tenten- en tribunebouwer Karel Kolkman. Groot voordeel: hij staat in een mum van tijd!
Opbouw tent Toneelgroep Jan Vos, bericht Facebookpagina Toneelgroep Jan Vos, 28 juni 2021.
‘Er is in die zes jaar tussen de voorstelling MANSHOLT toen en nu heel veel gebeurd’
Er is in die zes jaar tussen de voorstelling MANSHOLT toen en nu heel veel gebeurd, zegt Van de Berg. Inhoudelijk verschillen ze niet zo zeer, maar omdat de tijdsgeest heel erg verandert – er is heel veel gebeurd in de wereld – zijn zaken als bijvoorbeeld klimaatverandering, maar zeker ook de landbouw(hervormingen) meer pregnant, prangender en meer breed gedragen maatschappelijke issues geworden. Het verhaal dat Sicco Mansholt in 1972 hield, is in die zin meer urgent geworden. Bovendien: actueler dan ooit!
Trailer Mansholt, Toneelgroep Jan Vos, 21 mei 2021.
MANSHOLT, het verhaal. ‘Verandering vergt moed!’
De voorstelling MANSHOLT beschrijft de persoonlijke en politieke crisis waarin Mansholt terechtkwam aan het begin van de zeventiger jaren van de vorige eeuw. Nu zo’n vijftig jaar later, confronteert het stuk je met dezelfde vragen die Mansholt in zijn tijd al stelde: heb (ook) jij de moed om je leven te veranderen? En hebben wij, als maatschappij, het elan om een nieuwe koers te gaan varen?
Het is 1972. De Apollo 16 reist naar de maan en de Vietnamoorlog is in volle gang. Ard Schenk wint 3 gouden medailles tijdens de Olympische Winterspelen. Euro-commissaris van Landbouw Sicco Mansholt staat aan de vooravond van zijn pensioen, zijn werk zit erop.
Dan komt de Club van Rome met het alarmerende rapport Grenzen aan de groei. Als Mansholt ziet wat de gevolgen zijn van het beleid van schaalvergroting, waarvoor hij zich zijn leven lang heeft ingezet, slaat de schrik hem om het hart. Hij breekt radicaal met zijn oude overtuigingen. En tot afgrijzen van de mensen om hem heen wordt hij een van de eerste pleitbezorgers van een kringloop-economie.
Als hij daarnaast ook nog eens verliefd wordt op zijn 40 jaar jongere stagiaire Petra Kelly, de latere oprichtster van Die Grünen in Duitsland, ontpopt hij zich tot Profeet van de Nulgroei en is de chaos compleet. Voor het eerst in zijn leven kan Sicco niet kiezen. Moet hij met zijn vrouw na zijn pensioen in Drenthe gaan wonen? Of is het nog geen tijd om zich terug te trekken en gaat hij samen met Petra de wereld in om zijn nieuwe politieke boodschap te verkondigen?
Parallel aan het verhaal van Mansholt loopt de geschiedenis van Wietje Nanninga, boerin, die samen met haar vader een onrendabele boerderij in Drenthe runt. Mede door het beleid van Mansholt zijn ze gedwongen hun bedrijf te verkopen. Als een potentiële koper Mansholt blijkt te zijn, die er na zijn pensioen samen met zijn vrouw wil gaan wonen, komt vader Tjerk in opstand en besluit hij zich te verzetten tegen het onontkoombare.
Mansholt is aangrijpend toneel over de moed die het kost om te veranderen.
Zonder Mansholt had Toneelgroep Jan Vos niet eens bestaan, zegt de schrijver van het stuk, Tjeerd Bischoff tegen Frank Mulder, die hem in Haastrecht na de eerste voorstelling van MANSHOLT voor De Groene Amsterdammer interviewt.
,,Toen ik in 2013 een eerste versie had geschreven, liet ik het lezen aan regisseur Jeroen van den Berg, en hij wilde het meteen regisseren. Als het maar wel zou worden opgevoerd op boerderijen. Zo is onze toneelgroep begonnen.”
.
Bischoff was op Mansholt gestuit door het boek ‘De graanrepubliek‘ van Frank Westerman, over Oost-Groningen:
,,Ook de familie-Mansholt speelt daar een rol in. Daar las ik voor het eerst over de crisis waar de eurocommissaris in terechtkomt vlak voor zijn pensionering. Dat maakte Mansholt meteen al een fascinerende man.”
Tjeerd Bischoff
100 jaar Sicco Mansholt geëerd met onthulling standbeeld en symposium
Nu we met Westerman’s De graanrepubliek toch in Groningen zijn beland: op 13 september 2008 organiseerde de Faculteit Ruimtelijke Wetenschappen van de Rijksuniversiteit Groningen een symposium over Sicco Mansholt. Het was dan 100 jaar geleden dat de bekende landbouwer, minister en Euro-commissaris geboren werd. Om dat te gedenken waren er die dag verschillende festiviteiten, gecoördineerd door de Stichting 100 jaar Sicco Mansholt. Naast het symposium waren er ook andere activiteiten. Zo maakte kunstenaar Marten Grupstra een beeld van Mansholt, dat een plaats kreeg in de Blauwe Stad.
Symposium 100 jaar Mansholt, Rijksuniversiteit Groningen, 24 juni 2011.
De moed om te veranderen, of juist niet
Op de tribune zit geen typisch schouwburgpubliek. Het zijn vooral boeren en dorpelingen die zijn afgekomen op de voorstelling Mansholt, schrijft Frank Mulder in zijn inleiding van een prachtige recensie over MANSHOLT in De Groene Amsterdammer. Een must read!
‘Als we zo door blijven groeien stort binnenkort onze beschaving in’
In de jaren zeventig van de vorige eeuw voorspelde het Massachusetts Institute of Technology (MIT) dat onze samenleving deze eeuw in zou storten. En we lijken keurig op schema te liggen, zo blijkt uit een nieuw empirisch onderzoek. Dat schrijft Nafeez Ahmed voor Vice Nederland op 11 augustus 2021.
Met het systeemdynamisch model van de Club van Rome – dat (ook) de ‘ommekeer’ van Sicco Mansholt bewerkstelligde – keken ze waar precies ‘de grenzen aan de groei’ lagen. Hun voorspelling: de industriële beschaving was hard op weg om ergens in de 21e eeuw in te storten, als gevolg van de overexploitatie van de grondstoffen op aarde.
Gezien het ‘onaantrekkelijke vooruitzicht’ van de ineenstorting van onze (industriële) beschaving was Gaya Herrington, hoofd van de afdeling Duurzaamheid en dynamische systeemanalyse bij KPMG in de Verenigde Staten, die het onderzoeksproject op persoonlijke titel heeft uitgevoerd, benieuwd welke scenario’s het meest overeenkwamen met de empirische gegevens van nu. Het is de eerste keer dat een topanalist bij een groot internationaal bedrijf het ‘Grenzen aan de groei’-model serieus neemt. Uitkomst?
Ik werd gewezen op dit artikel door een bericht op de Facebookpagina van Toneelgroep Jan Vos. Ik neem het hieronder integraal op:
‘We hoeven het niet als zwaktebod te zien als we onze maatschappelijke prioriteiten aanpassen aan de grimmige werkelijkheid’
Facebookbericht Toneelgroep Jan Vos, 19 augustus 2021.
50 jaar op de planken! Helmert Woudenberg gelauwerd in de Orde van Oranje-Nassau
Behalve dat de geschiedenis waarop de voorstelling MANSHOLT gebaseerd is, zich vijftig jaar afspeelde, is het ook vijftig jaar geleden dat Helmert Woudenberg, zijn eerste schreden op het podium zette. Woudenberg was één van de oprichters en gezichtsbepalende acteurs van Het Werktheater. Een roemrucht gezelschap – opgericht in 1970 – dat van grote invloed zou worden op het Nederlandse toneel. Het heeft een plaats gekregen in de ‘Canon van het Theater in Nederland‘.
Dankzij ondersteuning van TIN/ Universiteit van Amsterdam Bijzondere Collecties, enthousiaste en geheel belangeloze medewerking van vele rechthebbenden, is er met behulp van een geslaagde crowdfundingsactie (ook via voordekunst.nl) een prachtige, goed gedocumenteerde website over dit legendarische theatergezelschap tot stand gekomen.
Na zijn vertrek bij Het Werktheater in 1982, bleef Helmert Woudenberg de geest van dit gezelschap trouw. Als regisseur, docent, toneelschrijver en acteur werkte hij onverdroten voort in alle geledingen van de maatschappij. Voor Toneelgroep Jan Vos zijn Het Werktheater en Woudenberg altijd inspirerende voorbeelden geweest, het ‘vervult het gezelschap dan ook met trots en blijdschap dat Helmert op zijn vijftig-jarig jubileum opnieuw bij hen op de planken staat’, zo lees ik in de prachtige MANSHOLT-Courant die ik bij binnenkomst aangereikt kreeg.
Op 24 juli, na afloop van ‘een week MANSHOLT-optredens’ in Haastrecht, werd Helmert Woudenberg, ‘als klap op de vuurpijl‘ bij de laatste voorstelling aldaar, benoemd tot Ridder in de Orde van Oranje-Nassau. Burgemeester Roel Cazemier van de gemeente Krimpenerwaard kwam naar voren, sprak eerst wat lovende woorden over de voorstelling, maar roemde daarna omstandig de acteur en diens glansrijke carrière.
Hein Janssen was erbij en schreef voor de Volkskrant een dag later een prachtige recensie. Ook Pim Siegers van het Dagblad van het Noorden stond stil bij Woudenberg’s ‘versierselen’ en blikte op die dag vooruit op de voorstellingen in Eelde.
,,Helmert Woudenberg liet weer eens zien dat hij een geheel eigen soort van acteren heeft ontwikkeld: flegmatiek, bijna nadenkend tijdens het spelen, nooit ijdel, altijd ten dienste van het stuk en zijn medespelers.”
In DE MANSHOLT-Courant vind je uitgebreide beschrijvingen van en over de voorstelling(en), de makers, de cast en het (artistieke) team, de locaties en de tentoonstelling ‘Boeren in Beweging‘ (plus prachtige interviews en reportages). Ik beperk me hieronder tot een korte beschrijving van de toneelgroep en de acteurs.
De programmakrant die we speciaal voor de voorstelling MANSHOLT lieten ontwerpen is nu ook online te vinden: https://t.co/3mD5eEsSD0. Heb je de krant liever fysiek in handen: we hebben er nog een aantal over. Stuur ons even een persoonlijk berichtje bij interesse!
Voorstellingen op locatie over mensen die zich staande proberen te houden in een sterk veranderende wereld
Toneelgroep Jan Vos maakt voorstellingen op locatie over mensen die zich staande proberen te houden in een sterk veranderende wereld. Ze tonen ‘de complexe werkelijkheid van individuele mensen die schuilgaat achter statistieken, rapporten, beleidsvoornemens en krantenkoppen’.
Hun stukken ontstaan niet op de beruchte zolderkamertjes – ze trekken er op uit, vinden inspiratie in de wereld om hen heen en gaan het gesprek aan met maatschappelijke organisaties, denkers, specialisten en ervaringsdeskundigen. Samen met hen brengen ze de krachten in kaart die er rondom een bepaald thema spelen en vertalen die naar persoonlijke verhalen.
De voorstellingen worden gespeeld op locaties die passen bij de gekozen thematiek. Ze plaatsen hun verhalen midden in de realiteit en bereiken daarmee de mensen waar het in hun werk om draait. Zo speelden ze ‘Koning van het Grasland‘ en MANSHOLT op boerderijen, voor een publiek van boeren en andere plattelandsbewoners. Met ‘GAS‘ stonden ze in het centrum van het Groningse aardbevingsgebied en gingen ze het land in, naar o.a. Den Haag, de stad waar er over de gaswinning wordt beslist.
De acteurs
Helmert WoudenbergTrudi KleverJosé KuijpersStefanie van LeersumBart KleverTjeerd Bischoff
Margriet Brandsma en Helmert Woudenberg in ‘Spraakmakers’ over MANSHOLT
Op 23 juli zijn ‘De Toekomst‘-talkshowhost voor MANSHOLT Margriet Brandsma en acteur Helmert Woudenberg te gast bij Ghislaine Plag in de NPO Radio 1-radiotalkshow ‘Spraakmakers‘, een dag voor de laatste voorstelling bij boerderij De Twee Hoeven in Haastrecht, waar de eerste zeven voorstellingen van de 2021-editie van MANSHOLT plaatsvonden. De try-outs werden daar ook gespeeld, op 16, 17 en 18 juli.
Plag blikt met haar gasten terug op het landbouwbeleid en idealisme van Sicco Mansholt, dat volgens haar nog steeds opvallend actueel is.
Margriet Brandsma en Helmert Woudenberg in ‘Spraakmakers’ over ‘MANSHOLT’, Kunst en Landschap (Bron: NPO1-Spraakmakers 23 juli 2021), 2 augustus 2021.
Randprogramma MANSHOLT: een reizende expositie, soep met brood én ‘Talkshow De Toekomst’
Rondom de voorstelling MANSHOLT biedt Toneelgroep Jan Vos de bezoekers naast een reizende expositie en de mogelijkheid om voorafgaand aan de voorstelling een eenvoudige maaltijd (soep met ‘slordig’ belegd broodje) te nuttigen ook een wekelijkse talkshow aan. (In Eelde vinden er daarom twee plaats, op 7 en 14 augustus.)
MANSHOLT: Talkshow de Toekomst, Toneelgroep Jan Vos, 8 juli 2021.
Hoe kunnen we als maatschappij een nieuwe koers varen? Met die vraag gaan ze aan de slag tijdens Talkshow De Toekomst. Onder leiding van journalist Margriet Brandsma laten ze mensen aan het woord die met creatieve oplossingen en onverwachte invalshoeken komen. Maar ook mensen die in de praktijk ervaren hoe lastig het is de bakens te verzetten. Boeren, bestuurders en wetenschappers. Zanger Jan Veldman zorgt voor de muzikale omlijsting. De talkshow is gratis te bezoeken – wel even van tevoren reserveren.
De eerste aflevering, die in Haastrecht op 24 juli, staat al online: met Harm Evert Waalkens (agrariër en politicus), bijzonder hoogleraar Natuurinclusieve Plattelandsontwikkeling (en voormalig veehouder) Martijn van der Heijden en melkveehouder.Aad Straathof. Je kunt hem hieronder beluisteren. Zodra de andere afleveringen gereed zijn, kun je ze terugluisteren via de speciaal voor Kunst en Landschap aangemaakte MANSHOLT-podcast-afspeellijst.
Het lag in de bedoeling om de Talkshow af te trappen met demissionair minister van landbouw Carola Schouten, zij moest helaas om ‘agenda-technische’ redenen verstek laten gaan. Hopelijk ‘zet ze dat nog recht’ voor de laatste Talkshow De Toekomst in het Utrechtse Haarzuilens.
Talkshow De Toekomst, 24 juli in Haastrecht, Toneelgroep Jan Vos, 1 augustus 2021.
Twee keer een talkshow ‘De Toekomst’ in Eelde met prominente gasten
Op zaterdag 7 en 14 augustus – ik heb voor de 14e een plekje in de nieuwe tent gereserveerd – vind de talkshow ‘De Toekomst‘ in Eelde plaats met prominente Noord Nederlandse gasten:
Zaterdag 7 augustus, Eelde, 18:30 uur:
Harm Evert Waalkens had ooit samen met een groep andere boeren één van de grootste melkveebedrijven van Nederland. Dit in navolging van de ideeën van Mansholt. Later werd hij biologisch en nog weer later ging hij in navolging van Mansholt de politiek in, waar hij voor de PvdA in de Tweede Kamer kwam en woordvoerder werd op het gebied van landbouw.
Wat is zijn kijk op agrarische sector van dit moment? Waar staan we? Wat is de stip aan de horizon waar we wat hem betreft naar toe moeten? En wat vindt hij van het gedrag van de consument?
Dirk Strijker bekleedde van 2005 tot 2020 de Mansholt-leerstoel voor Plattelands-ontwikkeling. Hij publiceert onder meer over de economische aspecten van landbouw en landbouwpolitiek, niet alleen voor andere wetenschappers, maar ook als columnist van het Dagblad van het Noorden (tot 2009) en De Boerderij (sinds 2010) Strijker is de zoon van een boerengezin in Drenthe, waar ze meer op hadden met Boer Koekoek dan met Mansholt. Dirk Strijker heeft veel oog voor wat beleidsvoornemens in de praktijk betekenen.
Wordt er bij de verduurzaming van de landbouw voldoende rekening gehouden met de belangen van de boer? Zijn de verwachtingen van de maatschappij richting de agrarische sector realistisch?
Jan Reinier de Jong: Akkerbouwbedrijf de Jong is niet biologisch, maar doet wel aan agrarisch natuurbeheer en is lid van Agrarische Natuur Drenthe. Daarnaast levert het bedrijf zonne-energie aan zestig huishoudens en weet die energie ook op te slaan. En het bedrijf specialiseert zich in precisie-landbouw. Met hoogwaardige technologie wordt er voor gezorgd dat het verbouwen van gewassen zo efficiënt mogelijk verloopt. In 2019 was deze boerderij de ‘Winnaar publieksprijs Duurzaamste bedrijf Drenthe‘.
Wat kunnen we leren van Jan Reinier de Jong? En welke rol speelt technologie bij zijn streven naar duurzaamheid?
Voorstelling MANSHOLT van zaterdag 7 augustus (Eelde) vroegtijdig afgebroken vanwege onveilige weersomstandigheden
,,Helaas is de voorstelling MANSHOLT van zaterdag 7 augustus vroegtijdig afgebroken vanwege onveilige weersomstandighe-den. Hoe spijtig dat ook is: uw veiligheid gaat boven alles. Uiteraard willen we u wel graag de kans bieden om de afgelaste voorstelling in te halen. Daarom spelen we op 14 augustus om 13.00 uur een inhaalvoorstelling.”
Theunis Piersma is hoogleraar Trekvogelecologie aan de Rijksuniversiteit Groningen en als waddenbioloog verbonden aan het Koninklijk Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee (NIOZ). Met een internationaal onderzoeksteam onderzoekt hij hoe klimaat, voedsel, roofvijanden, ziektekiemen en historisch-genetische achtergrond wad- en weidevogels beïnvloeden, met name de kanoet en de grutto. Hij won hiermee nationale en internationale prijzen, waaronder de Spinozapremie.
Piersma was één van de initiatiefnemers van Kening fan e Greide, een burgerinitiatief dat zich inzette voor het behoud het weidelandschap en de daar levende dieren en planten.
Hoe is het gesteld met de biodiversiteit op het platteland en wat zou er moeten gebeuren om daar verandering in te brengen?
Peter Oosterhof Al vijf generaties lang is de boerderij van Peter Oosterhof, in Foxwolde (noord Drenthe) in zijn familie. Sinds een aantal jaar is Peter anders gaan boeren, met grote aandacht voor de bodem. Het gebruik van kunstmest en veel krachtvoer gingen hem tegenstaan. Hierdoor heeft hij het roer omgegooid waardoor hij nu biologisch boert en natuurlijke processen volgt. Dit resulteert in minder melk, maar zijn koeien zijn nu veel gezonder en hij heeft minder uitgaven.
Wat is het geheim van zijn succes en wat houdt andere boeren tegen om op deze manier hun bedrijf te voeren?
Louise Vet is emeritus hoogleraar ecologie aan de Universiteit van Wageningen en ex-directeur van het Nioo, het Nederlands Instituut voor Ecologie. In 2019 nam ze het initiatief voor het Deltaplan Biodiversiteitsherstel, waarin ze met zowel bedrijven als particulieren tot een biodiversere wereld wil komen. Tegelijkertijd werkte ze als lid van de Commissie-Remkes aan het Eindadvies van het Adviescollege Stikstofproblematiek (‘Niet Alles kan Overal‘) over een structurele aanpak van stikstof op lange termijn. Ze ziet een opeenstapeling van bewijzen dat het bergafwaarts gaat met de leefbaarheid van de wereld.
Wat moet er volgens haar gebeuren om tot een betere een duurzamere wereld te komen?
In Eelde gaan publiek, politici en boeren met elkaar in gesprek
Laatste speeldag Eelde 14 augustus: extra capaciteit!
,,Wees er wel snel bij, want de kaarten gaan hard”, zo luidt het bericht op de Facebookpagina van de toneelgroep op 3 augustus. Goed dat de capaciteit vanaf de 14e augustus wordt opgeschroefd, want alle voorstellingen zijn tot die dag volgens de toenmalige RIVM-voorwaarden uitverkocht. Snelle beslissers kunnen voor de 14e nog reserveren, andere belangstellenden zijn aangewezen op een dagje Deventer, Zaandam of Haarzuilens – ook leuk.
Ik had voor de laatste MANSHOLT-dag in Eelde gelukkig vroegtijdig een kaartje bemachtigd. Hieronder een compilatie van mijn bezoek op en om het erf van de Kijkboerderij; uiteraard geen foto’s van de voorstelling zelf.
Met nog 16 voorstellingen te gaan is MANSHOLT uitverkocht!
Met nog 16 voorstellingen in respectievelijk Deventer, Zaandam en Haarzuilens maakt Toneelgroep Jan Vos op 23 augustus 2021 via Twitter bekend dat alle voorstellingen zijn volgeboekt. Een plaatsje op de wachtlijst is dan nog je enige hoop om van het stuk te kunnen genieten.
MANSHOLT is UITVERKOCHT! Dank voor de massale belangstelling. Geen kaartje kunnen bemachtigen? Je kunt nog op de wachtlijst geplaatst worden via: info@toneelgroepjanvos.nl. Laat daarbij wel even weten om welke locatie en datum het gaat. Overzicht via: https://t.co/ckjXA5MeC4
‘Dit stuk zouden veel meer jonge agrariërs moeten zien’
Ik parkeerde mijn camper tijdens een weekje vakantie in eigen land bij een natuurboerderij, ergens in de buurt van Deventer langs de Terwoldse Wetering, kwam in gesprek met een boerin, tevens beheerder van de camperplaats. Ze was net klaar met de laatste schud van het te hooien gras. De Deventer-voorstellingenreeks van MANSHOLT kwam op enig moment ter sprake. Ik beloofde haar (en haar man Albert) er een mailtje over te sturen. Ik kreeg antwoord:
,,Hopelijk ‘zet ze dat nog recht’ voor de laatste Talkshow De Toekomst in het Utrechtse Haarzuilens”, schreef ik eerder in dit blog naar aanleiding van het moeten afzeggen voor de eerste talkshow van demissionair minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit Carola Schouten. En dat deed ze!
Op 9 september sprak de immer goed voorbereide talkshowhost MargrietBrandsma met Schouten, boer en filosoof Jan Huijgen, directeur Agrarische bedrijven (ABN-AMRO) Pierre Berntsen, directeur Duurzaamheid (Rabobank) Bas Rüter en melkveehouder, raadslid (CDA Woerden) en Agraaf-columniste Toos Soest. Hoe kunnen we als maatschappij een nieuwe (landbouw)koers varen?
Talkshow De Toekomst, Haarzuilens, 9 september, Toneelgroep Jan Vos, 20 september 2021.
Korte sfeerimpressie van Mansholt – over de vertaalslag realiteit en fictie
De reprise van Mansholt ging acht weken op tournee langs zes boerenerven verspreid over Nederland.. Met de 41 voorstellingen hoopt Toneelgroep Jan Vos de kern van de realiteit (van de landbouwproblematiek) naar boven te halen, om er vervolgens weer fictie van te maken. Toneelschrijver Tjeerd Bischoff legt die vertaalslag helder uit tijdens een korte sfeerimpressie van MANSHOLT.
Een korte sfeerimpressie van de voorstelling Mansholt, Toneelgroep Jan Vos, 22 september 2021.
Het einde van een geslaagde tournee, een terugblik op MANSHOLT door schrijver Tjeerd Bischoff
Hoe was het voor ons, de medewerkers, om aan deze voorstelling mee te doen? Dat vraagt Tjeerd Bischoff aan zichzelf in een afscheidsbrief aan het publiek.
,,Ikzelf speelde twee kleine rolletjes, die weinig van mij vergden. Daardoor was het een ontspannen tijd. Maar dat gold eigenlijk voor alle acteurs. Het was soms ook vermoeiend, vooral voor de crew, maar zoals José Kuijpers, één van de actrices, het uitdrukte: we werden gedragen door het publiek. We ervoeren dat we iets brachten waar de mensen op hadden zitten wachten.”
MANSHOLT revisited – De oogst van talkshow De Toekomst
De afgelopen zomer hebben we bij de voorstelling MANSHOLT acht keer een talkshow gehouden waarin tal van gasten zich uitspraken over de problemen in de agrarische sector, zegt opnieuw Tjeerd Bischoff, ditmaal bijna een jaar na de voorstelling MANSHOLT en op het moment dat boerenprotesten oplaaiden naar aanleiding van de stikstofcrisis: 6 juli 2022.
Onder leiding van Margriet Brandsma gaven boeren, politici, wetenschappers, vertegen-woordigers van de retail en van de banken hun visie over wat er aan de hand is en wat er gedaan moet worden, schrijft Bischoff in zijn inleiding en stelt zichzelf vragen: ,,Wat kunnen we leren van deze bijeenkomsten? Welke conclusies laten zich trekken? Als schrijver van het toneelstuk MANSHOLT heb ik de opnames van de talkshows nog eens beluisterd. Hieronder heb ik geprobeerd een samenvatting te geven van de vele betogen en verhalen en de gedachtes die ik daarbij kreeg. Dit alles ondersteund met wat cijfers. Extra interessant misschien, nu de stikstofcrisis op scherp staat.”
MANSHOLT in de zomer van 2021 gemist? Geen nood, vanaf april 2022 stream je hem vanuit huis!
Cultuurticket.nl is een nieuw streamingplatform voor de culturele sector. Ze zijn vanaf 2022 hard bezig om een zo divers en verrassend mogelijk aanbod samen te stellen. Cultuurticket.nl wil cultuur toegankelijk maken ‘voor iedereen, overal en altijd’.
Sinds april dat jaar biedt het nieuwe platform dat cultuur en publiek wil samenbrengen ook de voorstelling MANSHOLT aan. Voor nog geen vier Euro bekijk je de 114 minuten durende voorstelling vanuit je luie stoel. Klik op de illustratie om MANSHOLT via Cultuurticket.nl te bekijken.
Klik op de illustratie om MANSHOLT via Cultuurticket.nl te bekijken.
Gasten Talkshow De Toekomst geen onbekenden voor Kunst en Landschap
Nagenoeg alle gasten van de talkshow De Toekomst zijn bekende namen voor Kunst en Landschap. Ik maak(te) voor het multimediale platform voor ‘verbeelding van (en reflectie op) verandering‘ (in het Noorden) een aantal specials.
In één geval zelfs een special geheel gewijd aan een gast (en zijn onderzoek) zelf: trekvogelecoloog Theunis Piersma (en zijn team). Over de teloorgang van de grutto in relatie tot de verarming van het Nederlandse boerenland. Uiteraard kom je veel van de andere talkshowdeelnemers tegen in de specials over (natuur- en landschapsinclusieve) landbouw of in die over de ruilverkaveling in Drenthe. Je kunt bij alle vier even een kijkje nemen:
In 1972, vijftig jaar geleden, brengt de Club van Rome het rapport ‘De grenzen aan de groei‘ uit. In het rapport wordt voorspeld – voor het eerst op grond van computer-modellen – dat de grondstofvoorraden binnen enkele decennia zullen zijn uitgeput. Het woord doemdenken bestaat nog niet. Dat woord komt pas in de jaren ’80 in de Dikke Van Dale met dank aan Van Kooten en De Bie. Maar het zijn wel degelijk doemdenkers, en de toon van het rapport is buitengewoon somber. Wat opmerkelijk is: de Club van Rome is geen actiegroep, het zijn politici, managers uit het bedrijfsleven en wetenschappers.
Toch komt het rapport niet uit de lucht vallen. Want wat ook opvalt, is het ontwakend milieubewustzijn van die jaren. Milieu wordt begin jaren ’70 van de vorige eeuw, misschien wel voor het eerst, een hot item. Er zijn zorgen over giftige afvalbergen, tonnen plastic in de zee en bedreigde walvissen. De introductie van plastic vuilniszakken, de eindeloze vuilnisbelten en ongekend smerige rivieren leiden tot veel discussies, waaronder kernenergie..
Voor Kunst en Landschap dook ik in archiefmateriaal over de strijd voor een beter milieu door de jaren heen en maakte een selectie. Te beginnen, uiteraard in deze MANSHOLT-special, met Sicco Mansholt, daarna: met terugblikkende reportages op 50 jaar na De grenzen aan de groei en bespiegelingen op de toekomst.
Vroege Vogels in gesprek met Mansholt-biograaf Johan van Merriënboer: hoe zou Mansholt de stikstofcrisis hebben opgelost?
Mansholt en de stikstofcrisis: hoe zou hij het hebben opgelost?, BNNVARA, Vroege Vogels, 19 januari 2020.
‘Sicco’
In de tijd dat RTV Noord het zichzelf nog permitteerde meer dan een half uur durende documentaires te maken, inmiddels 11 jaar geleden, kwam de regionale zender met een prachtig portret van Sicco Mansholt. Ik neem hieronder hun beschrijving van de video integraal op:
,,Mansholt is een van de wegbereiders van de Europese Unie. Als verzetsheld wordt hij na de Tweede Wereldoorlog minister van Landbouw en Voedselvoorziening en zorgt hij ervoor dat de Nederlanders genoeg te eten hebben. Mansholt stuwt de welvaart op met gegarandeerde graanprijzen. Een soortgelijk beleid voert hij als landbouwcommissaris van de EG. Hij wordt daarbij ook geconfronteerd met de schaduwkant van zo’n politiek: overschotten, boterbergen en melkplassen. Mansholt hoort thuis in het rijtje van mannen met macht, zoals John F. Kennedy en Charles de Gaulle.”
Sicco’, RTV Noord
Sicco, RTV Noord, 18 oktober 2010.
VPRO Tegenlicht duikt (in 2003) met tweeluik ‘Gesubsidieerde Aarde’ in de wereld van de Europese boer
14 januari 1965 is waarschijnlijk de duurste dag in het bestaan van de Europese Unie tot nu toe, schrijft VPRO Tegenlicht op 25 mei 2003. Op die dag werd in Brussel een akkoord gesloten tussen de zes toenmalige lidstaten over de toekomst van het Europese landbouwbeleid. De basis was gelegd voor het ingewikkelde systeem van regels en subsidies waarmee de Europese boeren sindsdien te maken hebben.
De ‘Methode Mansholt‘ is het tweede deel van het tweeluik ‘Gesubsidieerde Aarde‘, dat VPRO Tegenlicht op 25 mei 2003 uitzond. Zowel het eerste deel, ‘Berekenende Boeren‘, dat een week eerder op ‘hét future affairs-platform van Nederland’ werd uitgezonden, als dit tweede deel kunnen niet meer worden afgespeeld via hun website. De reden daarvan is mij niet bekend, wel heb ik na enig zoeken de Methode Mansholt voor je weten te achterhalen. Daarmee zijn we André van Hout van ‘De Aanpak‘ veel dank verschuldigd. Hij zette hem – weliswaar afgeschermd – op Vimeo.
Tegenlicht dook met deze twee uitzendingen in de wereld van de Europese boer. In Berekenende Boeren geven ze een beeld van de ingewikkelde afwegingen die boeren moeten maken om zich staande te houden binnen het Europese landbouwbeleid. In het tweede deel, dat je hieronder (dus wel, red.) kunt bekijken, doken ze in de geschiedenis van het gezamenlijke Europese beleid voor de agrarische sector. Daarin staat Sicco Mansholt, de belangrijkste man achter de gezamenlijke Europese aanpak, centraal.
Sicco Mansholt wordt de architect van de grootschaligheid
,,Sinds de lancering van het Europese landbeleid, ingevoerd door Eurocommissaris Sicco Mansholt in de jaren ’60, is er geen boer meer in Europa die op de een of andere manier niet te maken heeft met superheffingen, melkquota, het afhankelijk zijn van subsidies of de concurrentie van nieuwe Oost-Europese lidstaten.” Dat is de puntige samenvatting van Beeld en Geluid-Wiki. Pracht fly on the wall documentaire!
METHODE MANSHOLT, DE AANPAK, 10 oktober 2019. (Bron: Gesubsidieerde aarde (deel 2) – Methode Mansholt, VPRO Tegenlicht, 25 mei 2003. Beeld: K&L.
Tentoonstelling ‘Mansholt, Landschap in Perspectief’
De tentoonstelling ‘Mansholt, Landschap in Perspectief‘ van het platform voor architectuur en design Bureau Europa gaf (van 18 januari t/m 20 april 2014) een beeld van de wijze waarop landbouw de inrichting en vormgeving van het Nederlandse landschap na 1945 heeft bepaald – tegen de achtergrond van de toenmalige hervorming van het Europees Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB). Leidraad van de tentoonstelling was het werk van voormalig landbouwminister Sicco Mansholt.
Aan de hand van een aantal fases werd de ontwikkeling van de Nederlandse landbouw getoond plus de wijze waarop deze zich verhoudt tot het landschap. Onder andere: het herstel van geïnundeerd landschap na WO II; de Zuiderzeepolders als ideaal landbouwgebied; de modernisering van het platteland door middel van ruilverkavelingen en technologische innovatie; de toenemende invloed van recreatie en natuurbeheer, en ten slotte de hedendaagse opdeling in verbrede en industriële landbouw.
De tentoonstelling bood met het vele audiovisuele materiaal, een overzicht van de wijze waarop de landbouw in de loop der tijd is gerepresenteerd en tevens een interactieve kaart die is ontstaan vanuit een samenwerking tussen Bureau Europa en de Waag Society.
Deze tentoonstelling was de eerste inhoudelijke uiting van de samenwerking tussen Bureau Europa en Het Nieuwe Instituut. Het onderzoek en de tentoonstelling kregen een vervolg in het najaar van 2014 in Het Nieuwe Instituut.
Tentoonstelling ‘Sicco Mansholt. Een goede Europeaan’
,,Sicco Mansholt was een boer en sociaaldemocraat die een invloedrijke Nederlandse naoorlogse landbouwminister werd. Na 14 jaar minister werd Mansholt de eerste landbouwcommissaris van de EEG. In die rol fungeerde hij als een van de architecten van de huidige Europese Unie. Het beleid van Mansholt had een krachtige invloed op de economische positie van boeren, de eenwording van Europa en de inrichting van het Nederlandse landschap. De installatie voor de tentoonstelling, zoals ontworpen door Studio PolyLester, volgt de opkomst, ondergang en radicale verandering van hart van deze emblematische figuur van de Europese landbouwpolitiek.”
Het Nieuwe Instituut
Sicco Mansholt. Over de tentoonstelling, Het Nieuwe Instituut, 2014.
Sicco Mansholt. Een act in vijf delen, Het Nieuwe Instituut, 2014.
Sicco Mansholt. Boer en Landschap, Het Nieuwe Instituut, 2014.
Televisiedebat tussen Sicco Mansholt en Constant Boon over het ‘Plan Mansholt’
Het speuren naar achtergrondinformatie over Mansholt – vaak via omwegen – bracht me onlangs bij het Centrum Agrarische Geschiedenis (Leuven, België). Ik stuitte op een televisiedebat, waarin Mansholt en Constant Boon het ‘Plan Mansholt’ bediscussiëren tijdens een Panorama-uitzending op 18 december 1968. Het werd gemodereerd door Guido Naets. Daarnaast kwam een tweetal erg leuke artikelen ‘boven water’, een over het Plan Mansholt zelf: ‘Sicco Mansholt, baanbreker of boerenbreker?‘ en een over de boerenbetoging van 23 maart 1971: ‘Geen boer op het veld! De boerenbetoging van 23 maart 1971‘.
,,Monumentaal eerbetoon aan de oude Oeroegoeroe Joop Mulder, een kinetisch houten platform in de Waddenzee bij Oosterend.”
Begin juni 2023 staat ie er weer!
Om problemen – met het stormseizoen op komst – te voorkomen werd in september 2022 het getijdenkunstwerk ‘De Streken‘ van Marc van Vliet gedemonteerd. Juni volgend jaar staat ie er weer. Ook voor Joop! – op het YouTube-kanaal van Kunst en Landschap. Abonneren mag.
De Streken worden weer afgebroken. (eerbetoon aan Joop Mulder), Gromet, 14 september 2022.
,,Bij zonsopgang in de Leonserpolder vertelden Peter Oosterhof, Drentse boer op Friese grond en Welmoed Deinum, boerin uit Sondel, over het magisch spel dat zich onder onze voeten afspeelt.” Zo opent de website van Kening bij de ‘verbeeldende’ aankondiging van hun ‘Grondrede‘, waarin ze het belang van de grond, ‘de bodem van ons bestaan’ onderstrepen en kracht bijzetten: ‘Kening sprak op 15 september 2020 de Grondrede uit‘.
,,Het is een prachtig organisme. Maar we gaan er te ruig mee om.” Daarna sprak en bewoog de aarde zelf, begeleid door trompet en didgeridoo.”
Kening
Grûnrede Kening, YouTube-kanaal Hatog Krøller, 15 september 2020.
,,Af! De registratie van die magische Prinsjesdag-ochtend waarop Kening de Grondrede uitsprak. Start van hopelijk een nieuwe traditie.”
Kening, 17 september 2020
Grondrede Kening 15 september 2020, YouTube-kanaal Hatog Krøller, 17 september 2020.
Brief aan de koning: leer van de grutto en de rode regenworm
Peter Oosterhof en Welmoed Deinum (Kening) stuurden een brief aan de Koning; deze werd op 17 september 2020, twee dagen na Prinsjesdag, op Twitter gepubliceerd. Ik heb hem hieronder integraal voor je opgenomen. Twee keer klikken voor het beste (lees)resultaat.
,,We spelen een gevaarlijk spel met de grond, de bodem van ons bestaan. Laten we leren van de grutto en de rode regenworm en anders gaan boeren en leven.”
Peter Oosterhof en Welmoed Deinum (Kening)
Grondrede, Peter Oosterhof en Welmoed Deinum (Kening)
Ook het Friesch Dagblad gaf Peter en Welmoed (Kening) op 16 september een podium door voor de Grondrede een volle (Opinie)pagina in te ruimen. Ook hier geldt: twee keer klikken!
Opiniepagina Friesch Dagblad, 16 september 2020. .
Website Oerol.nl een week lang toegangspoort tot ‘Het Imaginaire Eiland’
Jaarlijks verandert het eiland Terschelling in juni tien dagen lang in één groot podium voor theater, dans, pop-up performances, spoken word, beeldende kunst, wetenschap, onderzoek en live-muziek: het Oerol-landschapstheaterfestival. ,,De Oerol-2020-editie zal er geen worden zoals je gewend bent”, meldt de festivalorganisatie op haar website, die dit jaar een week lang dienst doet als toegangspoort tot ‘Het Imaginaire Eiland‘.
Waar de makers vorig jaar vergezichten, ‘kantelende perspectieven’, maar ook zorgen en hoop voor de toekomst lieten zien, zullen ze dit jaar alles uit de kast moeten trekken om de versmelting tussen landschap en theater virtueel tot uitdrukking te brengen. Corona eist zijn tol, maar biedt ook (nieuwe) kansen, zegt festivaldirecteur Siart Smit. Oerol-2020 gaat met Het Imaginaire Eiland – letterlijk – tot de verbeelding spreken; vanaf maandag 15 juni zijn ze vijf dagen lang in de lucht.
In zes weken tijd een geheel nieuw vijfdaags virtueel programma
Samen met makers, vrijwilligers, vrienden-van-Oerol en anderszins betrokkenen is in pakweg zes weken tijd door het Oerol-team een geheel nieuw en actueel programma samengesteld dat grotendeels virtueel plaatsvindt. Het vijfdaagse programma bestaat uit interactieve voorstellingen, live events, live workshops en typische Oerol-podcasts.
Dat ging niet van een leien dakje. Luister maar eens naar een tweetal radio-interviews met Oerol-directeur Siart Smit. Het eerste in het programma ‘Nieuws en Co‘, het tweede in ‘Spraakmakers‘, beide op Radio 1, respectievelijk op 3 april, de dag dat Oerol formeel werd afgeblazen, en 10 juni, het expliciete aankondigingsmoment van Het Imaginaire Eiland.
Interview Siart Smit, Nieuws en Co, Radio 1, 3 april 2020.Interview Siart Smit, Spraakmakers, Radio 1, 10 juni 2020.
Welkom op Het Imaginaire Eiland!
Dat maakt natuurlijk nieuwsgierig. Meteen bij binnenkomst op Het Imaginaire Eiland kom je (rechtsonder in beeld) de ‘captains‘ tegen: Jennifer en Dionne. Ze zijn vijf dagen lang je Oerol-host en wijzen je de weg op het virtuele eiland. Een voorproefje:
Ook Cornald Maas komt in ‘Opium Op Oerol’ met een alternatief programma
In een alternatief ‘Opium Op Oerol‘-(AVRO/TROS-programma) ontmoet Cornald Maas tijdens Het Imaginaire Eiland elke aflevering een theatermaker of podiumkunstenaar met een Oerol-verbintenis, onder wie rapper Typhoon, cabaretière Paulien Cornelisse, zangeres en performer Wende, cabaretduo Yentl en De Boer en singer-songwriter Jeangu Macrooy.
Daarnaast zijn er drie gezichten dagelijks te zien: cabaretier Harrie Jekkers bezingt het leven vanaf een mooie plek op het eiland, programmamaker en schrijver Splinter Chabot gaat op zoek naar Terschellingers met een groot Oerol-hart en fotograaf en natuurliefhebber Ruben Terlou legt z’n favoriete vogel vast. Ruben was samenmet Cornald op 9 juni te gast bij het televisieprogramma Op1.
Proost! Op het Imaginaire Eiland
Op zaterdag 13 juni werd er aan de vooravond van het evenement ‘even gebeld’ met Cornald Maas die diezelfde dag, samen met (de gemondkapt zingende) Harrie Jekkers de boot vanaf Harlingen genomen had, door Roos Moggré en Splinter Chabot om hem te interviewen voor het NPO Radio 1-programma ‘Proost‘. Luister hieronder naar zijn eerste belevenissen naar en vanaf Het Imaginaire Eiland:
Cornald Maas en Harrie Jekkers.Foto: AVRO/TROS-kunst, team-‘Opium Op Oerol’ .
Terugkijken afleveringen ‘Opium Op Oerol’
Elke dag, de hele Oerolweek van 15 tot en met 19 juni, rond de klok van zeven uur ‘s avonds, ontmoet Cornald Maas dus een bekende podiumkunstenaar met een verbintenis met het landschapstheaterfestival:
In de eerste aflevering is rapper Typhoonte gast. Hoe beleeft hij deze tijd zonder festivaloptredens? En welke band heeft hij met het Oerolfestival? Even janken mag.
Cornald Maas en Typhoon, maandag 15 juni.Foto: AVRO/TROS-kunst, ‘Opium Op Oerol’
Welke band heeft Paulien Cornelisse met het Oerolfestival? En ziet zij zichzelf optreden in een coronaproof theater? Of is dat awkward, of aerosol?
Cornald Maas en Paulien Cornelisse, dinsdag 16 juni.Foto: AVRO/TROS-kunst, ‘Opium Op Oerol’
Zangeres en performer Wende is de derde gast. Ze moest haar optredens in onder meer Londen annuleren vanwege het coronavirus. Ziet zij zichzelf binnenkort weer optreden? En wat heeft zij met Oerol? Cornald Maas en Wende, woensdag 17 juni.Foto: AVRO/TROS-kunst, ‘Opium Op Oerol’
Het cabaretduo Yentl en De Boer stelde hun theatertournee uit omdat beiden moeder werden. Welke band hebben zij met het Oerolfestival. En wanneer denken ze weer aan optreden?
Cornald Maas en Yentl en De Boer, donderdag 18 juni.Foto: AVRO/TROS-kunst, ‘Opium Op Oerol’
Jeanguzou ons land vertegenwoordigen op het Songfestival, maar het liep allemaal anders. Wat is zijn band met Oerol? En heeft hij nieuwe plannen?
Cornald Maas en Jeangu, vrijdag 19 juni.Foto: AVRO/TROS-kunst, ‘Opium Op Oerol’
Naar de uitzendingen: ‘Opium Op Oerol’ (NPO-2)
Kunst en Landschap heeft alle (vijf) afleveringen (dagelijks) voor je bijgehouden. Klik hieronder om ze terug te kijken.
Muzikale hoogtepunten: 10 jaar Opium op Oerol
Opium Op Oerol neemt je tijdens Het Imaginaire Eiland in vijf afleveringen ook mee naar de mooiste muzikale hoogtepunten van Tien Jaar Opium Op Oerol. In de eerste aflevering zie je optredens van Douwe Bob, Danny Vera, Yentl & de Boer, De Kik en Wende. Omdat Douwe Bob de eerste festivaldag niet op het strand mocht zingen hier alvast een voorproefje van deze eerste aflevering.
Douwe Bob – Out on the road, Opium Op OeroL, AVRO/TROS, 21 juni 2019.
Voor vier afleveringen ‘10 Jaar Muzikale Hoogtepunten‘ die Opium op Oerol voor je heeft verzameld klik je op de illustratie hieronder:
‘Toekomstbouwers’, ‘Blikverruimers’ en ‘No Man is an Island’
Het Oerol-festivalspeelt zich dit jaar met Het Imaginaire Eiland dus grotendeels online af. Passend bij een dagelijks wisselend thema, zoals Toekomstbouwers, Blikverruimers en No Man is an Island, zijn er live voorstellingen, interactieve projecten, podcasts en zoommeetingen, maar ook programmaonderdelen die je op een zelfgekozen moment kunt kijken. Een aantal artiesten, onder wie Laura van Dolron, Dionne Verwey en Karlijn Kistemaker, maakt nieuw werk vanaf Terschelling.
Alle ins and outs van Het Imaginaire Eiland
Klik op onderstaande illustraties om je goed voor te bereiden op een vijfdaagse uitgebreide virtuele theaterslentertocht over en langs Het Imaginaire Eiland.
Het Imaginaire Eiland is voor iedereen toegankelijk. Maar cultuur is natuurlijk niet gratis. Dus vraagt Oerol ook jou om de makers van Het Imaginaire Eiland te steunen als je portemonnee dat toelaat.
De ongelooflijke maar waargebeurde avonturen van de onbevangen Kasper op het anders zo zinderende eiland
Op zondag 14 juni beet Kasper (Peters; voormalig stadsdichter van Groningen) het spits af door zich alvast op eigen wijze te installeren op Het Imaginaire Eiland. Hij gaat de hele week als ‘de onbevangen Kasper’ dagelijks over het eiland dwalen. Schijnbaar doelloos.
,,Zoveel bezoekers, makers en vrijwilligers missen het eiland. Iedereen kent de paden en de wegen, de verschillende locaties. In afwisselende clipjes neemt Kasper je mee naar al die plekken. Op het eerste gezicht oogt alles absurdistisch, vervreemdend en dromerig, maar blijf terugkeren en je zal zien dat zich langzaam een prachtig verhaal ontvouwt.”
Marc van Vliet
In korte vlogs probeert Marc van Vliet een glimp van het festivalgevoel bij de mensen thuis over te brengen, vanuit het perspectief van een ‘typische Oerolvrijwilliger’.
„We binden een camera op de hoofdpersoon, en we volgen hem vanaf zijn aankomst bij de boot, via de camping, een week lang op het eiland. Het zijn beelden die elke Oerolganger kent. Ik wil een gevoel van weemoed overbrengen, ik heb heel sterk het gevoel dat daar nu behoefte aan is.”
Marc van Vliet
Vanaf maandag 15 juni zet theatermaker Van Vliet elke dag een nieuwe aflevering voor je klaar in een speciaal voor dit project aangemaakte afspeellijst (met die lange naam). Je belandt dan op het YouTube-kanaal van Kunst en Landschap. Ook zo benieuwd naar de avonturen van Kasper? En waar deze uiteindelijk toe leiden?
Nadat weken lang al haar opdrachten werden afgezegd werd Isabelle Renate la Poutré eind mei gebeld door Marc van Vliet. Ehh, JA! Of ze hem wilde helpen met een project op Oerol. In onderstaande vlog neemt ze je mee op haar avontuur tijdens het maken van ‘De ongelofelijke maar waargebeurde avonturen van de onbevangen Kasper op het anders zo zinderende eiland‘ op het prachtige Terschelling.
#11 Werken op Oerol 2020, Isabelle Renate la Poutre, 7 juli 2020.
Zo, nu ben je er helemaal klaar voor. Hop on in! Heel veel plezier!
Het Imaginaire Eiland: live van 15 t/m 19 juni op oerol.nl
Het Imaginaire Eiland
Media-overzicht en compilatie ‘noodeditie’ Oerol-2020: ‘Het Imaginaire Eiland’
Bezoekers konden dagelijks terugkomen op Kunst en Landschap voor actueel nieuws met van alles van en over Het Imaginaire Eiland in het ‘Media-overzicht‘. Dat vind je hieronder.
,,In de zoektocht naar oplossingen voor de transities die op ons afkomen kunnen kunst en cultuur de motor voor verandering (sgezindheid) zijn, als spiegels van en voor ‘verbeelding’ van een hoopvolle toekomst.”
Kunst en Landschap Noord Nederland
Kunst en Landschap Noord Nederland volgde het imaginaire Terschelling de hele week zowel voor als achter de ‘schermen’. Bezoekers genoten na en moesten nadien vooral niet vergeten de enquête in te vullen. Dat kon hier!
Media-overzicht en compilatie Oerol-2020
Audiodescriptie | Dit was Oerol 2020: Het Imaginaire Eiland, Oerol, 6 juli 2020.
Alles over de online Oerol-editie-2020, vanaf het moment van afblazen van de reguliere versie in april tot aan nu, vind je hier:
Israëls, Mesdag en Van Gogh tonen unieke eigenschappen van het Drentse landschap
In de tentoonstelling ‘Barbizon van het Noorden – De ontdekking van het Drentse landschap 1850-1950‘ presenteert het Drents Museum het werk van grote kunstenaars die de unieke eigenschappen van Drenthe op doek hebben vastgelegd. Kunstwerken van onder meer Israëls, Mesdag en Van Gogh laten de bezoeker prachtige landschappen met heidevelden, hunebedden, akkers en bijzondere dorpen van Drenthe zien. Voor deze expositie wordt samengewerkt met Stichting Het Drentse Landschap. Op 24 november 2019 openden ze in Assen de deuren.
Vanwege het coronavirus heeft het museum deze voortijdig moeten sluiten. De expositie stond gepland tot en met 22 maart 2020. Met ingang van 1 juni 2020 (12.00 uur) werd de tentoonstelling heropend. Hij loopt – onder RIVM-coronavoorwaarden – tot en met 13 september 2020. Tickets zijn alleen online verkrijgbaar!
Voor aanvang van Barbizon van het Noorden verscheen in het novembernummer (2019) van DM Magazine, ‘huismagazine’ van het Drents Museum, een prachtige (gast)column van journalist en auteur van natuurboeken Kester Freriks: ‘Barbizon in Drenthe’. Ik beveel hem zeer bij je aan – lees hem voor je de tentoonstelling bezoekt:
,,Wat het Drentse Barbizon ons leert, is de innigheid van een geschilderd landschap ervaren. Zeg nooit dat een landschap grauw of eentonig is. Wij zijn het die dat vinden. Het landschap is dat niet. Het Drentse land, uitgebeeld op schildersdoek, nodigt ons uit het te betreden, erin op te gaan en vooral: je omringd te weten door een schitterende en betoverende weidsheid, tot aan de horizon.”
Kester Freriks
Barbizon, toevluchts- en verblijfsoord groot aantal schilders met liefde voor natuur
Om de titel van deze expositie wat te verduidelijken vertel ik even iets over Barbizon, een dorpje weggestopt in de bossen op de westelijke rand van het bekende Fôret de Fontainebleau, net ten zuiden van Parijs. Het was tussen 1830 en 1850 toevluchts- en verblijfsoord van een groot aantal Franse schilders, die er hun liefde voor de natuur wilden beleven. Zij lieten zich onder meer inspireren door 17e-eeuwse Hollandse landschapsschilders en waren geïmponeerd door Engelse aquarellisten. Aan deze groep kunstenaars dankt Barbizon zijn bekendheid en wordt het sinds die tijd – en nog steeds – door kunst- en natuurminnende toeristen bezocht.
Revolutionaire benadering van het landschap
De groep kunstschilders van de School van Barbizon is ontstaan toen Théodore Rousseau en Jean-François Millet zich halverwege de negentiende eeuw in het dorp vestigden.
Rousseau en Millet schilderden in de vrije natuur en al spoedig sloten andere kunstenaars zich bij hen aan, zoals Jean-Baptiste Camille Corot, Charles-François Daubigny, Narcisse Virgillio Díaz, Jules Dupré, Johan Barthold Jongkind en Constant Troyon. De stroming ontstaat in de periode van de romantiek, waarin het landschap veelvuldig werd toegepast als achtergrond, in een geïdealiseerde compositie. De kunstenaars van de School van Barbizon kozen de natuur echter als hoofdonderwerp, zonder het op een voetstuk te plaatsen. Dit was een revolutionaire benadering van het landschap, dat onder andere geïnspireerd was op het werk van de Engelse landschapsschilder John Constable.
Barbizon – aan de wieg van het impressionisme
De School van Barbizon vond aansluiting bij het opkomende realisme. Ook de kunstenaars van het realisme zetten zich af tegen de academische benadering van kunst, waarbij natuur werd geëxposeerd op een wijze zoals ‘gedicteerd’ door de officiële Salons in Parijs. Ze heeft haar wortels tevens in de romantische Hollandse traditie.
The Barbizon Painters (rough edit), Galerie Michael, Beverly Hills, California.
De schilders van Barbizon schilderden met een losse penseelstreek en gebruikten lichte kleuren. Ze schilderden de natuur, zoals deze op hen over kwam. Ze beschouwden de natuur als een volwaardig onderwerp voor een schilderij. Het werd hen daarbij nog makkelijker gemaakt om er met de ezel op de rug op uit te trekken en om buiten te schilderen toen rond 1840 de verftube werd uitgevonden. De School van Barbizon wordt vaak beschouwd als de voorloper van het impressionisme.
Barbizon: The Cradle of Impressionism, Jean Audigier, Steve Kurzveld, Scott Saraceno Media Productions.
Het Rijksmuseum Twenthe geeft in onderstaande video de relatie, maar zeker ook de verschillen in benaderingswijze van het landschap, tussen de 17e- en 19e-eeuwse landschapsschilders aardig weer.
Rijksmuseum Twenthe, ‘Schatkamer Het Landschap’, Op weg naar de kunst, 13 januari 2020.
Barbizon in relatie tot Drentse kunstenaarsdorpen
Met de dorpen Zweeloo, Rolde en Vries als verzamelplekken voor kunstenaars legt het Drents Museum de link met Barbizon. De provincie Drenthe staat daarnaast bekend om zijn prachtige natuur en gemoedelijke bevolking. Veel toeristen bezoeken Drenthe elk jaar weer precies om die typische kenmerken. Dit beeld is min of meer in de 19e-eeuw ontstaan, toen de eerste kunstenaars het woeste maar bovenal wonderschone Drentse landschap ontdekten. Het hunebed daarin spreekt natuurlijk tot de ‘verbeelding’, helemaal wanneer dat nog volledig in tact en (bijna) compleet is – met draag-, dek- en kransstenen, zoals bij het Drentse Loon. In ieder geval tot dat van Ploeg-schilder Johan Dijkstra:
Korte docu Roeg!/RTV-Drenthe, met Annemiek Rens (Drents Museum) en Jori Wolf (Staatsbosbeheer), 31 december 2019.
Een soort marketing van Drenthe voordat dat fenomeen bestond? Die vraag legde RTV-Drenthe-redacteur Sophie Timmer voor aan Annemiek Rens, hoofdconservator en samensteller van de tentoonstelling van het Drents Museum, die met ‘Barbizon’ een langgekoesterde wens in vervulling zag gaan:
”Eigenlijk wel. De kunstenaars zijn de eersten die een visueel beeld van Drenthe neerzetten en verspreiden. Een beeld zoals dat graag gezien werd. In Nederland, maar ook daarbuiten. De werken werden gekocht tot in Amerika.”
Speuren naar sporen van Van Gogh in Drenthe; ontsluiting erfgoed en op feiten gebaseerde ‘storytelling’
Cover. Beeld: Sake Elzinga
Het Drents Museum, het Drents Archief en Het Drentse Landschap zijn in het voorjaar van 2019 een onderzoek gestart om de sporen te inventariseren die Vincent van Gogh heeft achtergelaten in Drenthe. Dat heeft geresulteerd in een publicatie die op 11 september 2020 onder ‘de lindeboom van Van Gogh’ bij Bistro Tante Sweel in Zweeloo werd gedoopt:
(De resultaten van het onderzoek zijn (onder meer) getoetst bij experts van het Van Goghmuseum in Amsterdam.)
De drie organisaties hebben dit ‘inventarisatie-onderzoek‘ naar de – vijftien – locaties die Vincent van Gogh tijdens zijn verblijf in Drenthe in het najaar van 1883 heeft aangedaan, gezamenlijk verricht. Een onderzoek naar plekken waar de kunstenaar is geweest, locaties die een rol hebben gespeeld in zijn werk en/of die hem geïnspireerd hebben. Met het in kaart brengen van deze erfgoedlocaties, mede mogelijk gemaakt door een financiële bijdrage van de provincie Drenthe, is een belangrijke stap gezet om Van Goghs sporen in Drenthe te borgen voor de toekomst en het ‘verhaal van Van Gogh in Drenthe’ verder te ontwikkelen en bij een groot publiek onder de aandacht te brengen.
Kunst en Landschap gaat (het verdere verloop van) dit onderzoek op de voet volgen en bericht je hierover in een speciale blogbijdrage. Ik kan je overigens nu alvast verklappen dat er plannen zijn om dit project in 2023 groots in de schijnwerpers te zetten met een (ook op Europa gerichte) Vincent van Gogh-in Drenthe-expositie. Je hoort van me.
Kijk hieronder naar een videoreportage van RTV Drenthe, gemaakt op de dag van presentatie van ‘Van Gogh. Erfgoedlocaties in Drenthe‘, 11 september 2020. Het eerste exemplaar werd in ontvangst genomen door Gedeputeerde Cees Bijl die meteen al kansen zag om hiermee Drenthe nog beter op de kaart te zetten: ,,We hebben hier de Hunebed Highway, maar je zou dit – in goed Drents – ook de Vincent Fifteen‘ kunnen noemen.”
Waar is Vincent van Gogh in Drenthe allemaal geweest?, RTV Drenthe, 11 september 2020.
Schilderachtige zanddorpen en troosteloze veenafgravingen langs kaarsrechte kanalen
Veel schilders trokken naar Drenthe voor de idyllische zanddorpen. Behalve Van Gogh, die ging naar het onbarmhartige veen.
Vincent van Gogh, De Turfschuit, 1883.
,,Met zijn hoge luchten boven zandverstuivingen, zijn schaapskuddes op de heide, in de dorpen rietgedekte boerderijtjes, verschilde dat schilderachtige heuvellandschap totaal van dat van de veenafgravingen. Dáár, in het Drentse veengebied, had je de plaggenhutten en de turfstekers. De armsten van de armsten woonden er, in een donker, troosteloos landschap met lange, kaarsrechte kanalen om het veen af te voeren”, schrijft Gretha Pama, kunstverslaggever voor NRC, in een excellent artikel, ‘Hoe grote schilders Drenthe ontdekten‘, op 12 december 2019, dat verwevenheid van kunst en landschap prachtig illustreert.
Wandelen in het voetspoor van 19e-eeuwse schilders
Annemiek Rens bij vertrekpunt de Brink in Assen. Foto: Marcel van Kammen.
,,De subtitel van de tentoonstelling – de ontdekking van het Drentse Landschap 1850-1950 – is deze wandelrubriek op het lijf geschreven”, zo meldt een verslaggever van het Dagblad van het Noorden een week na de opening van de expositie Barbizon. Samen met Annemiek Rens trok hij (of zij, zijn of haar naam staat niet in het artikel vermeld) in het voetspoor van de schilders die eind 19de eeuw door Drenthe trokken. Lees en bekijk hier de fotoreportage van de tocht die zij samen maakten vanuit Assen naar Rolde en weer terug. Het verhaal zoomt in op de schilders die de omgeving aandeden.
,,De route die ik liep: het boswachterspad Oudemolensche Diep, in het beekdallandschap van de Drentsche Aa. Het was een van de mooiste wandelingen die ik de afgelopen vijf jaar maakte”, schreef reis- en landschapsfotograaf Annemarie Bergfeld op 4 januari van het nieuwe jaar voor het dagblad Trouw – ,,met een neerslag die twijfelt tussen regen en natte sneeuw nodigt het weer niet uit tot wandelen.” Ook binnen kon deze winter een prachtige wandeling gemaakt worden: langs meer dan honderd Drentse landschappen in het Drents museum. Ze reikt je hier de hand.
Samenwerking Drents Museum en Stichting Het Drentse Landschap
Barbizon van het Noorden is een bijzondere samenwerking tussen het Drents Museum en de stichting Het Drentse Landschap. Sinds de tijd van Van Gogh is het landschap in Drenthe voortdurend aan veranderingen onderhevig.
Met mankracht aanbrengen onderbouw stuw in de Wold Aa. A2 werken voor het waterschap de Wold Aa t.b.v. verbetering stroomgebied de Wold Aa. Foto: Drents Archief.
In ruim honderd jaar tijd zijn de woeste heide- en veengronden van Drenthe door turfwinning en chemie (kunstmest), maar vooral door ruilverkavelingen, omgezet naar productief agrarisch cultuurlandschap. Zeventig procent van de provincie is daarbij volledig op de schop gegaan. Als je het leuk vind om in de geschiedenis van het Drentse landschap te duiken, raad ik je aan om mijn blogbijdrage ‘100 jaar ruilverkaveling Drenthe in beeld; over de maakbaarheid van een landschap‘ te lezen.
Het schilderachtige Anreperdiepje zestig jaar later
Links: pastel van Hein Kray (jaren ’60) Anreperdiepje. Rechts: situatie anno 2019. Foto’s: RTV-Drenthe.
Zo maar een paar voorbeeldjes. Schilder Hein Kray legde 60 jaar geleden het Anreperdiepje vast. Hoe ziet dat typische Drentse landschap er nu uit? Uko Vegter, hoofd sector Natuur en Landschap bij Het Drentse Landschap laat je hieronder de verschillen zien in een beeldreportage van RTV Drenthe.
‘Landschap bij Gasselte’
ROEG!-TV, het natuur-, landschap- en erfgoedkanaal van RTV Drenthe toont je ‘Landschap bij Gasselte‘ van Jan Gerrit Jordens. Jordens was lid van schilderscollectief De Ploeg dat in 1918 in Groningen opgericht werd. Twee jaar eerder had hij een baan als tekenleraar aan de Rijks Hogere Burgerschool in Groningen aanvaard. Hij schilderde ook in Drenthe.
,,Je ziet hoe hij op een hele mooie manier met felle kleuren en veel expressie het landschap vastlegt.”
Annemiek Rens
Bertil Zoer van Het Drentse Landschap neemt je mee naar het landschap van Jordens, naar het Drouwenerzand, een heidegebied ten noorden van Gasselte.
,,Als we de historische kaart uit 1927 bekijken dan zien we daarop een heidelandschap zoals we dat hier ook zien, met een keuterijtje. Vermoedelijk is dat ergens in de randzone van het dorp geportretteerd. Als we daar nu heen lopen krijgen we een totaal ander beeld.”
Bertil Zoer
Het belang van de ‘Barbizon’-samenwerking tussen het Drents Museum en Het Drentse Landschap wordt door RTV-Drenthe nog een keertje onderstreept – en opnieuw ondersteunt met videobeelden – met hun bijdrage ‘Barbizon van het Noorden gaat ook over landschapsbehoud‘.
Drents Museum en Van Gogh Museum kopen samen schilderij Van Gogh aan
Terug naar de kunst. Het Drents Museum heeft onlangs samen met het Van Gogh Museum een vroeg schilderij van Vincent van Gogh gekocht: ‘Onkruid verbrandende boer‘ uit 1883. Het kleine maar krachtige werk toont een eenzame figuur op een verlaten vlakte bij avondschemering, verlicht door een vuurtje. Van Gogh schilderde het in Drenthe, waar hij in het najaar van 1883 verbleef en het landschap vastlegde in schilderijen en tekeningen. Dit is een van de weinige schilderijen uit deze periode dat bewaard is gebleven. Het schilderij zal afwisselend in beide musea te zien zijn, Assen krijgt de primeur. Je leest er hier alles over.
Vincent van Gogh, Man onkruid verbrandend. Olieverf op doek, 1883, Foto Van Gogh Museum (klein zonder lijst)
‘Onkruid verbrandende boer’ komt naast ‘De Turfschuit’ te hangen!
Wanneer ‘Onkruid verbrandende boer‘ geëxposeerd wordt kan Harry Tupan, directeur van het Assense museum, nog niet precies zeggen, wel heeft hij er een plek voor in gedachten: naast ‘De Turfschuit‘, het werk dat hij in 1997 aankocht en dat eveneens uit 1883 stamt. Nog even geduld dus, of een reden om de expositie in zijn ‘totaliteit’ een tweede keer nog eens te bezichtigen. Hoe dan ook, zegt Tupan: “Voor de feestdagen is-ie zeker in Assen.“
Het werk is nu nog in New York en wordt een dezer dagen per vliegtuig naar Amsterdam vervoerd, in het Van Gogh Museum gecontroleerd en achter glas gezet, zo bericht kunst- en cultuurjournalist Joep van Ruiten in zijn artikel ‘Drents Museum heeft een mooi plekkie voor Van Gogh gevonden‘. Dat, en de geschiedenis achter deze aankoop lees je hier.
,, Ziehier een paar avond effekten – ik zit nog steeds op dat onkruidverbrandertje, dat ik wat toon aangaat in een geschilderde studie beter heb dan vroeger, zóó dat het meer de grootheid der vlakte en het vallen van den avond geeft en ’t vuurtje ’t eenige lichtstipje is met ietwat rook. Ik ging er telkens s’avonds voor buiten kijken.”
Met deze nieuwe aanwinst – waarschijnlijk Van Goghs laatste Drentse schilderij dat nog in particulier bezit was – kunnen beide musea het verhaal van zijn verblijf in Drenthe beter vertellen. De aankoop krijgt extra reliëf doordat het werk kan worden getoond met de brief waarin hij het schilderij beschrijft met een schetsje erbij.
Brief van Vincent van Gogh aan zijn broer Theo vanuit Nieuw Amsterdam.
Hoe kom je tegenwoordig nog aan een Van Gogh?
Schilderijen van Vincent van Gogh komen zelden op de markt en zijn dan vrijwel onbetaalbaar. Dat het Drents Museum en het Van Gogh Museum er vorige maand gezamenlijk in slaagden er één aan te kopen mag daarom een klein wonder heten. Het geheim achter museumaankopen van dit formaat? De Vereniging Rembrandt legt je dat hier uit.
Samenwerking Drents Museum en Het Drentse Landschap in beeld bij Museum-TV
Met de tentoonstelling wil het tandem laten zien welke rol Drenthe inneemt binnen de negentiende-eeuwse kunstwereld, maar meer nog wil ze bewustzijn creëren voor het landschap van nu en de vraagstukken die samenhangen met klimaatverandering, energietransitie en biodiversiteitsverlies.
,,In wezen was het ruim een eeuw geleden niet anders dan nu. Er was een diepgevoeld verlangen naar het authentieke landschap, al was het toen omdat Nederland in snel tempo verstedelijkte en industrialiseerde.”
Annemarie Bergfeld
Uitgestrekte heidevelden met prachtige en simpele akkers erop. Dat is waarschijnlijk wat we direct voor ons zien bij een typisch Drents landschap. Vlakke landschappen waar wij als Nederlands best trots op zijn. Maar wat als je ouders helemaal niet uit Nederland komen? Wat als je van huis uit verhalen hoort over de prachtige bergen en woeste landschappen van het thuisland van je ouders? Kun je de schoonheid van het Drentse landschap dan nog waarderen of komt het dan misschien wel saai over? Vragen die centraal kwamen te staan tijdens de editie ‘Door de ogen van…‘ van Museum-tv.
Annemiek Rens liep samen met de Nederlandse acteur Siawaah (Sia) Cyrroes door de verschillende geschilderde landschappen van Drenthe. De acteur, die oorspronkelijk uit Iran komt, vertelt in deze aflevering van Museum-tv wat de geschilderde landschappen met hem doen. Klik op onderstaande foto om daarvan deelgenoot te worden.
‘Barbizon van het Noorden’ in de landelijke pers
Het duurt altijd even voordat de landelijke pers op gang komt in hun berichtgeving over tentoonstellingen van musea en expositieruimtes in de drie noordelijke provincies, maar nog voor Van Goghs ‘Onkruid verbrandende boer‘ in Assen arriveerde besteedde De Telegraaf aandacht aan ‘Barbizon‘. Kunsthistorica en cultuurjournalist Paola van de Velde liet zich door de eerder genoemde Annemiek Rens rondleiden en kwam op 25 november met een ruim uitgemeten beeldverslag.
Harry Tupan toont plek en afmetingen voor ‘Onkruid verbrandende boer’ – Foto: DvhN, Marcel Jurian de Jong.
Julius van de Sande Bakhuyzen, Willem Roelofs, Jozef Israëls en Max Liebermann
Op 21 november kon de pers zich alvast vergapen aan de Drentse landschapsmeesterwerken. Hierbij alvast een greep uit de museumcollectie om ook jou te teasen. Wij waren erbij! Sterk staaltje Kunst en Landschap!
(Van links naar rechts en van boven naar beneden)
Julius van de Sande Bakhuyzen (1835-1925), Rustende koeienhoeder aan oever van door bomen omzoomde waterkant, ongedateerd, olieverf op doek, 54 x 95 cm, Drents Museum, schenking Stichting Vrienden van het Drents Museum
Willem Roelofs (1822-1897), Het Hunebed van Tynaarlo, 1861, olieverf op doek, 92 x 37 cm, Drents Museum, langdurig bruikleen van Kunstmuseum Den Haag
Jozef Israëls (1824-1911), De Drentse Madonna, 1893, olieverf op doek, 142 x 109 cm, Drents Museum, schenking Stichting Vrienden van het Drents Museum
Max Liebermann (1847-1935), Voorstudie voor Bleek te Zweeloo, 1882, Olieverf op papier op paneel, 17 x 35 cm, Drents Museum, Schenking van de Stichting Vrienden van het Drents Museum en de Vereniging Rembrandt
.
Aankoop tweede werk Max Liebermann dankzij Vrienden Drents Museum: ‘Kind onder bomen’
Het Drents Museum heeft medio juni 2020 een tweede werk aangekocht van de Duitse kunstenaar Max Liebermann. Het gaat om het schilderij ‘Kind onder bomen (studie voor Spelende kinderen)‘ uit 1882. De aankoop is mogelijk gemaakt door Stichting Vrienden van het Drents Museum.
Het is een krachtige aanvulling op de Drentse Meestercollectie van het museum, waartoe onder meer ‘De Turfschuit‘ en ‘Onkruid verbrandende boer‘ van Vincent van Gogh, ‘De Drentse Madonna‘ van Jozef Israëls én ‘Voorstudie voor Bleek te Zweeloo‘ van Max Liebermann behoren. De nieuwe aanwinst is vanaf dinsdag 30 juni 2020 voor het publiek te zien in de tentoonstelling Barbizon van het Noorden.
Van je vrienden moet je het maar hebben: hoofdconservator Annemiek Rens vertelt je hieronder alles over deze fantastische nieuwe aankoop.
Aankoop schilderij Max Liebermann dankzij Vrienden Drents Museum, 30 juni 2020.
Barbizon van het Noorden verlengd tot en met 13 september!
In verband met het Coronavirus en de richtlijnen van het RIVM kwam Het Drentse Landschap op 12 maart 2020 met de volgende tweet:
Illustratie bij tweet Drentsche Landschap, 12 maart 2020 (7:28 p.m).
,,Er is een vervroegd einde gekomen aan de geweldige tentoonstelling Barbizon van het Noorden. Uiteraard vinden wij het enorm jammer, maar @DrentsMuseum volgt de richtlijnen van het RIVM en kan niet anders dan de deuren van het museum tot 31 maart sluiten.” .
Kunst en Landschap had deze tweet geretweet en in een eigen bericht vervat op Twitter, Facebook en Linkedin om volgers en likers van het jammerlijke bericht op de hoogte te stellen. Nog dezelfde avond bereikte het multimediale platform namens Het Drentse Landschap het verzoek deze berichten te verwijderen vanwege onduidelijkheid over de status van de tentoonstelling, men zou wellicht te voorbarig zijn geweest in de berichtgeving. Dit verzoek werd stante pede ingewilligd en er werd naar gehandeld: verwijderd, in afwachting van een definitief besluit.
Net terug van een heerlijk ‘weekendje Schier’ las ik op 16 maart een tweet die verwees naar het volgende bericht:
Illustratie bij tweet Drents Museum, 16 maart (2:18 p.m.).
,,Vanwege het #coronavirus heeft @DrentsMuseum zijn tentoonstellingsprogramma aangepast: ‘Barbizon van het Noorden’ is verlengd t/m 13 sept. 2020 en ‘In de ban van de Ararat’ wordt verplaatst naar het voorjaar van 2021. Wij zijn gesloten t/m 6 april 2020!” .
Illustratie bij tweet Drentsche Landschap, 16 maart 2020 (2:33 p.m).
,,De reden voor de verlenging van de tentoonstelling Barbizon van het Noorden is uitermate triest. Met het gegeven dat deze mooie tentoonstelling verlengd gaat worden tot 13 september 2020 zijn wij uiteraard wel blij..” .
Roerige tijden in een geglobaliseerde wereld. Terwijl alle musea in Nederland voorlopig tot en met – in eerste instantie 6 april, uiteindelijk tot en met mei – gesloten waren, biedt Kunst en Landschap je de mogelijkheid om je – als je (nog) niet bent geweest – goed, en ‘op afstand’, voor te bereiden op een bezoek aan de prachtige expositie Barbizon van het Noorden, die dus nog tot en met 13 september van dit jaar te zien is in het Drents Museum.
Drents Museum deelt kunst en kennis via #vraaghetDM
In tijden van rampspoed en catastrofe worden alle creatieve zeilen bijgezet. De twee samenwerkende Drentse kunst- en landschapsinstellingen deden en doen er alles aan om je – opnieuw op afstand – deelgenoot te laten worden van Barbizon!
Ze stellen je vanaf 16 maart in de gelegenheid om kunst en kennis daarover op een geheel andere manier met je te delen. Je kunt ze namelijk (online) vragen stellen via Facebook, Instagram, Twitter of via de mail (communicatie@drentsmuseum.nl). Ze staan (of zitten) bij beide organisaties paraat om ze te beantwoorden. Gebruik daarbij de hashtag #vraaghetDM. Online marketeer bij het Drents Museum, Sanne Bruining, vertelt je er hieronder alles over.
Vraag het Drents Museum, YouTube-kanaal Drents Museum, 16 maart 2020.
Populairder dan ooit: de ontdekking van het Drentse landschap
Ook de cultuurvloggers van My Daily Shot of Culture deden en doen een duit in het zakje (wat je overigens ook bij hen kunt doen). Vanwege de coronacrisis namen zij het initiatief om met Thuismuseum.nl de cultuurhuizen en musea van Nederland te ondersteunen en bij jou (t)huis te brengen. Dankzij hen – vlogger Jip was te gast in een leeg Drents Museum – kun je nu alvast een ‘glimp’ van Barbizon van het Noorden opvangen. Doneren mag (alsnog). Treed binnen en laat je inspireren om het museum na 1 juni te bezoeken. Onder aan deze blogbijdrage kun je je tickets (online) bestellen.
Drents Museum: Populairder dan ooit: de ontdekking van het Drentse landschap, YouTube-kanaal Thuismuseum, 19 mei 2020.
‘Anderhalvemeter-Drents Museum’
Een bezoek aan het Drents Museum zal er de komende tijd wel anders uitzien dan je gewend bent. In de video hieronder krijg je alvast een blik op het ‘nieuwe normaal’ in het ‘anderhalve meter-Drents Museum’.
Bezoek aan Drents Museum in 1,5 meter samenleving, TouTube-kanaal Drents Museum, 31 mei 2020.
TV-programma ‘Hier zijn de Van Rossems’ (ook) op bezoek bij Barbizon van het Noorden
Maarten van Rossem, zijn zus – en kunsthistorica – Sis, en de meer in architectuur geïnteresseerde broer, Vincent, brachten op 16 juli 2020 een bezoek aan het Drents Museum voor opnames voor het tv-programma ‘Hier zijn de Van Rossems‘. Ze kwamen onder andere langs om het schilderij ‘Gezicht op de Vaart‘ van George Lourens Kiers, dat onderdeel uitmaakt van Barbizon van het Noorden, te bespreken.
De Van Rossems op bezoek bij het Drents Museum, 16 juli 2020. Beeld: Drents Museum.
Het schilderij geeft een uniek 19de-eeuws gezicht op De Vaart in Assen uit 1862.Tot de aanleg van het kanaal in 1780 was de Drentse hoofdstad uitsluitend bereikbaar via onverharde zandwegen. Ruim honderd jaar bleef De Vaart de ‘snelweg’ naar Assen. ,,Het schilderij klopt overigens niet helemaal. Vanaf het punt waar het schilderij is gemaakt, kun je het fraaie torentje van de Abdijkerk eigenlijk niet zien”, zo meldde het museum via sociale media.
‘Gezicht op de Vaart’ van George Lourens Kiers
Zowel het Dagblad van het Noorden als RTV Drenthe waren daar natuurlijk als de kippen bij:
Nog meer prominent bezoek. Medio juli ’20 deed journalist en auteur Joyce Roodnat het Noorden aan en bezocht het Veenkoloniaal Museum in Veendam, waar ze in een tentoonstelling van de schilderijen van de Groninger schilder Jannes de Vries (1901-1986) belandde, en natuurlijk het Drents Museum, waar van 4 juli tot en met 25 oktober het werk van Saskia Boelsums te bewonderen is in: ‘Landscape revisited‘. ,,Twee kunstenaars die niet alleen gemeen hebben dat ze landschappen maken, maar ook dat ze tegen de ambachtelijkheid in hun eigen gang gaan.” concludeert Roodnat in haar opiniestuk van 22 juli 200 in NRC: ‘Ontstellende landschappen‘.
‘Erica’
Vlak voor de opening van Barbizon kocht het Drents Museum met steun van de BankGiro Loterij het kunstwerk ‘Erica‘ van ‘Kunstenaar van het jaar 2020‘ Saskia Boelsums. In haar werk zoekt Boelsums de grenzen op tussen fotografie en schilderkunst. Ze schildert als het ware met fotografische technieken dat zorgt voor een magisch effect. Deze magie is goed terug te zien in Erica, dat gemaakt is bij het gelijknamige Drentse dorp op een late lentedag. Door de heldere accenten, scherpe contrasten en de manier waarop Boelsums met kleur speelt geeft het werk een impressionistisch gevoel. Je kunt voor een deel van haar werk alvast een kijkje nemen op haar website.
Activiteiten en boek bij tentoonstelling Barbizon van het Noorden
Rondom deze tentoonstelling was er – voor de coronacrisis – een verrassend randprogramma opgezet waarbij kunst, cultuur en natuur op een bijzondere manier samengingen. Zo vonden er iedere donderdag- en zondagmiddag gratis lezingen plaats in het museum. Kwamen er diverse gastsprekers naar Assen, die vanuit hun expertise vertelden over het Drentse landschap, en waren er speciale fiets- en wandelroutes door Drenthe opgezet. Of die ook na 1 juni hervat worden lees je hier.
Boek: ‘Barbizon van het Noorden. De ontdekking van het Drentse landschap 1850-1950’
Het boek Barbizon van het Noorden, een uitgave van WBOOKS (Zwolle), kost € 22,95 en is (als je mazzel hebt) verkrijgbaar in de Museumshop.
.
Tickets online bestellen!
De RIVM-richtlijnen schrijven online reserveren (ook) voor een bezoek aan ‘Barbizon van het Noorden‘ voor. Klik hier voor je tickets.
Barbizon van het Noorden vanuit retroperspectief
Anneke en Chris Leeuwe, Noorderbreedte, 17 maart 2020. Foto: Harry Cock.
Vanuit retroperspectief kwam het tijdschrift Noorderbreedte op 17 maart 2020, vijf dagen voor de officiële einddatum van de expositie Barbizon van het Noorden, met ‘Zielslandschappen‘, een artikel waarin journalist Sietse van der Hoek, samen met Anneke en Chris Leeuwe, twee (voor hem) oude, kunstverzamelende bekenden die decennia geleden uit het Noorden naar het Westen zijn verhuisd, reflecteert op de tentoonstelling.
(Het aangepaste tentoonstellingsprogramma van het Drents Museum was hierbij nog niet verwerkt. (red.))
.
NB. Met dank aan Art Salon Holland, Museumgids & Encyclopedie West-Europese kunst.
Welmoed Deinum uit Sondel is een van de geïnterviewden in Grutsk. Ze boert biologisch-dynamisch.
Op 7 november ging ‘Grutsk‘, een educatief filmproject van Rob Busquet, in première op het Noordelijk Filmfestival, dat plaatsvond van 6 tot en met 10 november 2019 op acht verschillende locaties in Leeuwarden. De film portretteert zes melkveehouders met een uiteenlopende bedrijfsvoering. Zij vertellen over wat het voor hen betekent om boer te zijn, hoe ze omgaan met veranderingen in de bedrijfstak en welke consequenties dat heeft voor hun boerenbestaan.
De film concludeert niet, maar registreert slechts
Doel van de film is om boeren en burgers alternatieven te tonen voor de traditionele melkveehouderij. Wat houdt de melkveehouder van vandaag de dag echt bezig; wat zijn de dagelijkse beslommeringen, en hoe wordt er gedacht over en geworsteld met de veelbesproken transitie waar de melkveehouderij aan zou moeten voldoen?
De eerste transitie was tussen 1880 en 1914, een periode waarin een industrieel systeem ontstond en de handmatige verwerking plaats maakte voor een fabrieksmatige. De tweede omschakeling vond plaats in de periode van schaalvergroting en specialisatie tussen 1955 en 1980 op zowel boerderij als melkfabriek – een periode veelal gekenschetst als het tijdperk Mansholt.
“Niet langer zoveel mogelijk goedkoop produceren, maar produceren met zo min mogelijk grondstoffen, en een zorgvuldig beheer van bodem, water en natuur. Dat is de kern van kringlooplandbouw waar we met elkaar aan werken.”
In deze Visie beschrijft de minister hoe de beweging naar kringlooplandbouw in gang is gezet en onomkeerbaar is. Maar hoe vertaal je dat in de praktijk? Voordat je naar de (volledige, 1 uur en 20 minuten durende) film Grutsk gaat kijken, kun je hier alvast even – ter inleiding – naar de trailer kijken:
Sjoerd Hofstee van ‘Persbureau Langs de Melkweg‘, een journalistiek bureau gespecialiseerd in de agrarische sector, komt na het zien van Grutsk tot de conclusie dat filmmaker Busquet geenszins aanstuurt op een eenduidig antwoord op de vragen die hij zich bij aanvang stelt, dat de film een sterk registratief karakter heeft – iets dat hij juist prijzenswaardig vindt omdat de boeren op deze wijze goed ‘zichtbaar’ worden voor het grote publiek. Hofstee schreef zijn recensie voor het agrarisch vakblad Nieuwe Oogst, waarin hij tevens de filmmaker Busquet interviewde en portretteerde:
“Busquet heeft geen Friese roots en geen achtergrond in de agrarische sector, maar is vooral nieuwsgierig naar verhalen van inspirerende mensen.”
‘Grutsk’, de film; 1 uur en 20 minuten trotse boeren
Boer Brunia, natuur in bedrijf
Een van de boeren die in Grutsk aan het woord komt is Jaring Brunia. Zonder oordeel des persoons licht ik hem er – uit het gezelschap van geïnterviewden in de film – even uit. Niet zonder reden. Brunia is een gepassioneerd boer die, naast een uitgesproken visie op het boerenbedrijf, een ontegenzeggelijke voorkeur aan de dag legt voor ecologisch en natuurlijk boeren – letterlijk en figuurlijk, hij treedt ook veelvuldig op als keynote spreker om andere boeren te inspireren met zijn gedachtegoed.
Netwerk Duurzame Dorpen
Bijvoorbeeld op de meetings georganiseerd door het Netwerk Duurzame Dorpen, een landelijk netwerk van, voor en door dorpen die (samen)werken aan een duurzame toekomst. Om je daar een indruk van te geven kun je hieronder kijken naar een videoreportage, gemaakt door Peter van der Leij van Well Produced Media, waarin Jaring zijn visie duidelijk uiteenzet. In het Frysk!
Boer Brunia wilde en wil het dus anders doen! Ook al zeiden mensen dat het niet kon: geld verdienen met zijn boerenbedrijf, maar wel met de natuur als bondgenoot. Bekijk hieronder de eerste aflevering van de mini docu-serie ‘Bodemprijs’.
In deze serie zien we persoonlijke verhalen van boeren en onderzoekers. Het gaat over de kansen die zij zien voor boer én natuur om samen te werken. Maar ook over hoe moeilijk het is om dit in het huidige systeem voor elkaar te krijgen. Bekijk zijn verhaal!
Heeft Nederland over een eeuw nog wel dezelfde kustlijn als nu? Waarom verzetten lokale vissers in Jakarta zich tegen de aanleg van de zeedijk die de metropool moet beschermen? Wat gebeurt er met de bevolking als een land zoals Kiribati volledig dreigt te verdwijnen? Hoe lossen ze het in Miami op, nu met hoogtij het zilte zeewater al door de straten stroomt? En hoe gaan we de komende decennia om met de miljoenen klimaatvluchtelingen?
In de vierdelige documentaireserie ‘Na ons de zondvloed‘ (2019) bezoekt gerenommeerd fotojournalist Kadir van Lohuizen laaggelegen gebieden waar het wassende water een urgent probleem is. Van Bangladesh tot New York. Van Jakarta tot Terschelling en van de Marshall Eilanden tot Miami. Steden en streken waar de stijgende zeespiegel een dagelijkse realiteit is.
Kadir ontmoet mensen die soms het lot in eigen handen nemen vanwege een overheid die het laat afweten. Wat zijn hun angsten, wat hun vooruitzichten? Hij sprak ook met Deltacommissaris Peter Glas, die inging op vragen over het Deltaprogramma 2020 dat ons land in de toekomst tegen ‘wateroverlast’ moet beschermen:
Het resultaat is een vierdelige serie waarin op een toegankelijke en prikkelende manier een confronterend beeld wordt geschetst van een nabije toekomst.
,,Kadir heeft mij geïnterviewd bij de Zandmotor op het strand bij Ter Heijde en de Maeslantkering in de Nieuwe Waterweg. Over het Deltaprogramma in Nederland en wat we doen om ons voor te bereiden op mogelijke zeespiegelstijging voor 2050, voor 2100 en daarna […] De uitgangspositie voor ons land is gunstiger dan voor andere delta’s in de wereld. We hebben de veiligste delta, en we hebben tijd om ons adaptief voor te bereiden op de veranderende omstandigheden. De afspraken van ‘Parijs’ om de opwarming van de aarde te remmen moeten wél gehaald worden!”
Deltacommissaris Peter Glas
Deltaprogramma 2020, in alle regio’s van Nederland aan de slag
Deltaprogramma: overal in Nederland aan de slag #1
Deltaprogramma: overal in Nederland aan de slag #2 (Noord Nederland)
Deltaprogramma Overal in Nederland aan de slag #3
Deltaprogramma. Overal in Nederland aan de slag #4
Drijfveren en ambities van Kadir van Lohuizen, interview
Voor wie zich meer wil verdiepen in de drijfveren en ambities van Kadir van Lohuizen, hieronder kun je kijken naar een interview met hem tijdens het Logan Symposium ‘Building an Alliance against Surveillance, Secrecy and Censorship‘, waarin onderzoeks- en fotojournalistiek centraal stond. Het vond plaats in 2014 in Londen. Van Lohuizen zat op de bank bij Connor Naylor.
‘Luis in de pels’ Kadir van Lohuizen bij radioprogramma Argos
Kadir van Lohuizen bedrijft, zoals hij het zelf noemt, ‘visuele onderzoeksjournalistiek’. Vanaf het einde van de jaren ’80 reist hij de wereld rond. Hij deed verslag van conflicten, legde migratiestromen in het gehele Amerikaanse continent vast en volgde diamanten van de mijnen in Congo naar de winkels in New York. Luister naar een bijna een uur durend interview met Kadir dat verslaggeefster Tessel Blok van het radioprogramma Argos (Human/VPRO) in de serie ‘Luizen in de pels‘ op 4 januari 2020 met hem had. Klik op de foto hieronder.
Twee tentoonstellingen in Nationaal Scheepvaartmuseum
De wereldwijde impact van smeltend ijs en de stijgende zeespiegel staan centraal in een tweetal tentoonstellingen van het Nationaal Scheepvaartmuseum in Amsterdam: ‘Strijd om het IJs’ en ‘Rijzend Water’.
Trailer | Strijd om het IJs en Rijzend Water
Volgens het tentoonstelingsschema waren ze beide te bezoeken tot en met 10 mei 2020. De deuren gingen echter vanwege het coronavirus voortijdig dicht: in eerste instantie tot en met 6 april, later werd besloten dat de sluiting pas vanaf 1 juni zou worden opgeheven. Vanwege de lock down in januari 2021 moest iedereen zelf de RIVM-condities even in de gaten houden. Wanneer het weer ‘kon’, kon men de tentoonstelling zien tot 5 april 2021.
Opening tentoonstellingen Strijd om het IJs en Rijzend Water, Scheepvaartmuseum, Amsterdam. 4 oktober 2019.
Digitale rondleiding ‘Rijzend Water’
Diverse sectoren lagen vanaf 15 maart (2020, red.) dus op hun gat. Maar daarop zitten deden ze niet. Overal in Nederland ontstonden creatieve ideeën om de crisis het hoofd te bieden. De culturele sector werd uitermate hard getroffen en greep veelal naar het middel ‘online’. Zo ook het Scheepvaartmuseum, dat samen met Van Lohuizen gedurende de te overbruggen periode digitale rondleidingen aanbood, om in de culturele leemte te voorzien. Kunst en Landschap verzamelde ze voor je. Ga mee met Kadir en volg de zevendelige tour langs ‘Rijzend Water‘.
,,Het startpunt van de tentoonstelling en deze tour is Groenland, waar de ijskap smelt. Dit is een van de redenen voor het stijgen van de zeespiegel. Kadir laat zien dat de situatie in Groenland zowel magisch mooi als onwaarschijnlijk dramatisch is.”
,,Het tweede deel van de tour brengt je in Bangladesh, de eerste plek die Kadir bezocht om de gevolgen van de stijgende zeespiegel in beeld te brengen. Van Lohuizen laat zien hoe de bevolking van Bangladesh haar land verliest door het veranderende klimaat.”
,,Het derde deel van de tour leidt naar Engeland. Kadir laat zien dat de gevolgen van zeespiegelstijging ook dicht bij huis zichtbaar zijn: door het rijzende water verdwijnt jaarlijks twee tot drie meter van de Engelse kustlijn.”
,,In Miami, direct gesitueerd aan de Atlantische Oceaan in de Amerikaanse staat Florida, lijken de bewoners zich niet te beseffen hoe kwetsbaar hun leefomgeving is. Zal een wake-up call nodig zijn om het tij te keren?”
,,Kadir’s onderzoek naar de gevolgen van de zeespiegelstijging bracht hem in Indonesië. De hoofdstad Jakarta zinkt door de invloed van grondwateronttrekking. Tegelijkertijd stijgt het waterpeil. Hoe ziet de toekomst eruit voor een stad die ten dode opgeschreven lijkt?”
,,Kiribas, gelegen tussen Fiji en Hawaii, was de eerste plek waar Kadir op ongemakkelijke wijze geconfronteerd werd met het stijgende water. Omdat de atollen niet meer dan een tot anderhalve meter boven de zeespiegel liggen, kunnen de bewoners geen kant op als er een storm komt.”
,,In het laatste deel van zijn rondleiding door de tentoonstelling Rijzend Water blijft Kadir dicht bij huis. Hij vertelt over de gevolgen van de klimaatcrisis voor Nederland, die voor veel mensen een ver-van-hun-bed show lijken. Is dat wel terecht, als de zeespiegel 1 tot 3 meter kan stijgen?”
‘Rijzend Water’ en ‘Strijd om het IJs’ wegens succes verlengd tot en met 28 februari 2021
De coronacrisis heeft er dus voor gezorgd dat je een ruime inkijk in deze prachtige tentoonstelling hebt gekregen. Er is goed nieuws: hij wordt verlengd tot en met 28 februari 2021.
Aardigheidje. Deze wil ik je niet onthouden: op vrijdag 29 mei, vlak voor het pinksterweekend, kwam Kadir met het volgende bericht op Linkedin, waarin hij zijn blijdschap uitte over een verlenging van de expositie tot 12 oktober:
,,Very happy that the museums in the Netherlands will open again this Monday and even happier that the Maritime museum decided to extend my exhibition till October 12 (otherwise it would have been closed already…). So do go if you haven’t seen it and if you are too far I gave an online tour with some behind the scenes gossip ;-)”
Kadir van Lohuizen
Special Pakhuis de Zwijger met Kadir van Lohuizen: ‘Na ons de Zondvloed’
In 2019 organiseerde Pakhuis de Zwijger een thema-avond en maakte een special over de NTR-documentaireserie Na ons de Zondvloed en de twee exposities in het Scheepvaart-museum – over hoe klimaatverandering (nu al) het leven van vooral de armste mensen ontwricht. Tijdens deze avond, die live werd uitgezonden, toont Kadir op een groot scherm zijn foto’s en filmfragmenten. Daarna komen experts aan het woord op het gebied van klimaatrechtvaardigheid, klimaatvluchtelingen en activisme. Vanaf minuut 16:40 wordt het geluid pas ingeschakeld, Corona had zijn invloed – 8 december 2019 – nog niet doen gelden, zullen we maar zeggen.
Special met Kadir van Lohuizen: Na ons de zondvloed, Pakhuis de Zwijger, 9 december 2019.
‘Fotograaf Kadir van Lohuizen waarschuwt de wereld nog één keer’
Met eerst een documentaireserie, daarna een tentoonstelling en met ingang van januari 2021 het boek ‘After Us The Deluge‘ wijst Kadir van Lohuizen ons (nogmaals) op het oprukkende water dat wereldwijd noopt tot veel rigoureuzere maatregelen dan nu worden genomen. Hij trok naar zeven verschillende gebieden ter wereld (Groenland, VS, Bangladesh, Indonesië, Panama en de Pacific) en legde er vast wat de klimaatopwarming er aanricht. Het resultaat is een even verontrustend als esthetisch indrukwekkend tijdsdocument en fotoboek. Voor elk hoofdstuk schreef een deskundige ter plekke een bijdrage over de specifieke problematiek in zijn of haar land.
‘After Us The Deluge’: Kadir van Lohuizen waarschuwt de wereld nog één keer
Een dag voor het verschijnen van After Us The Deluge publiceert de Volkskrant een prachtige reportage van Arno Haijtema, die Kadir van Lohuizen voor de krant interviewde over zijn nieuwe boek. Van Lohuizen verwijt met name de politiek een te afwachtende houding op basis van te ‘rooskleurige’ scenario’s.
,,De maatregelen tegen klimaatverandering en de bescherming tegen de gevolgen zijn kwesties waarbij twintig jaar vooruit moet worden gedacht, en dat sluit slecht aan bij de politiek, waar meestal maximaal vier jaar vooruit wordt gekeken.”
Kadir van Lohuizen levert in Buitenhof visuele bewijslast
,,Negen jaar lang reisde hij over de wereld om zichtbaar te maken wat we ons maar moeilijk kunnen voorstellen: de zeespiegel stijgt door klimaatopwarming. Dat betekent dat leven in delen van de wereld heel moeilijk, soms zelfs onmogelijk wordt.” Dat is de introductietekst van Twan Huys tijdens de Buitenhof-uitzending van 31 januari 2021, waarin Kadir te gast was – en die liever niet over ‘klimaatverandering, maar over een ‘klimaatcrisis’ spreekt. Daarvoor levert hij visuele bewijslast.
klimaatcrisis | Kadir van Lohuizen, Buitenhof 31 januari 2021.
Boekpresentatie en debat ‘After Us The Deluge’ via special livecast van Pakhuis De Zwijger
Op 18 februari 2021 wordt Van Lohuizen’sAfter us the deluge gepresenteerd via een ‘special livecast’ van Pakhuis De Zwijger. Na deze presentatie volgt een debat over de klimaatcrisis en de stijgende zeespiegel met een aantal prominente gasten. Speciale gezant voor internationale wateraangelegenheden Nederland, Henk Ovink, modereert. In dit debat wordt besproken wat het worst case scenario zou kunnen zijn en hoe we ons hierop kunnen voorbereiden.
Wat zijn de gevolgen voor eilandstaten als Kiribati en hebben we genoeg tijd om onze kustverdediging te versterken, of is aanpassing aan het water de juiste keuze? Hoe voorspelbaar is het smelten van de ijskappen en waarom kunnen we de temperatuur nog steeds niet verlagen zoals afgesproken op de klimaattop in Parijs? Zodra de video beschikbaar is neem ik hem hieronder op. Voor als je dit tijdig leest: je kunt reserveren door op onderstaande illustratie te klikken. (De uitzending start om 16:00 uur.)
Book presentation & debate: After us the deluge, Pakhuis de Zwijger, 19 februari 2021.
Kadir hoopt met After Us The Deluge een breder publiek te bereiken, ook dat van politici en beleidsmakers
Toen Kadir zo’n 10 jaar geleden sprak over zeespiegelstijging keken zijn toehoorders hem regelmatig glazig aan – waar heeft ie ‘t over? Dat weerhield hem er niet van hard door te werken aan zijn boek. ‘Ik zag het gewoon voor me gebeuren, dit verhaal moet gewoon verteld worden’, zo omschrijft hij zijn motivatie After Us The Deluge te willen voltooien. Hij spreekt in onderstaande video met een medewerker van Scheltema Boekverkopers, boekhandel voor Groot-Amsterdam en ver daarbuiten.
,,We kunnen met zijn allen allemaal dikke rapporten schrijven, maar die lijken toch niet helemaal door te sijpelen.”
Kadir van Lohuizen
Van Lohuizen benadrukt dat het boek meer is dan een fotoboek met slechts een visuele bewijslast. Een zevental auteurs, van politici tot activisten tot wetenschappers, dragen eraan bij met essays met sterke goed onderbouwde teksten, gelardeerd met duidende overstromingskaarten. Kadir hoopt met After Us The Deluge mede daardoor een breder publiek te bereiken, ook dat van politici en beleidsmakers.
After Us The Deluge – Kadir van Lohuizen, Scheltema-TV, 15 april 2021.
Kadir van Lohuizen: „Ik begrijp niet dat we ons hier zo weinig zorgen maken.”
Hoewel journalist Tracy Metz ruim voor verschijning een voorbeschouwing schreef over After Us The Deluge in NRC, neem ik hem hier op, niet in de laatste plaats omdat ze het hele oeuvre van Kadir in een breed perspectief plaatst. Ze interviewt Van Lohuizen op zijn woonschip in de binnenstad van Amsterdam. Die neemt nog een laatste keer de drukvellen van het kolossale boek door.
Is het nu klaar? Hij aarzelt. „De dreiging van de deluge neemt alleen maar toe, maar na een tentoonstelling, een tv-serie en nu het boek heb ik besloten dat het klaar is. Meer plekken bezoeken voegt niet noodzakelijk meer toe. Het mooiste zou zijn als er een jonge fotograaf over 30, 40 jaar terug zou gaan naar die plekken.”
Van Lohuizen (57), fotojournalist sinds 1988, schrijft Metz, is steeds meer groot opgezette projecten gaan aanpakken over mondiale onderwerpen, vaak over milieu en klimaat. Zo fotografeerde hij voor zijn project Wasteland eindeloze bergen plastic, karton, blik en ander afval in zes wereldsteden. Voor Via PanAm reisde hij 40.000 kilometer, van het zuidelijkste punt van Chili naar het noordelijkste punt van Alaska, om de stroom migranten in beeld te brengen. Daarnaast was hij in 2007 mede-oprichter van Noor Images, een agentschap voor fotografen en filmmakers. „Natuurlijk om de rechten op ons werk goed te regelen, maar ook als klankbord voor elkaar.” Heerlijk interview.
Kadir van Lohuizen wint met ‘Wasteland’ World Press Photo-2018 in de categorie ‘Milieu-series’
Kadir van Lohuizen won met zijn project ‘Wasteland‘ de World Press Photo 2018 in de categorie ‘Milieu-series’. Als onderdeel van het festival ‘We Make The City‘ was zijn werk heel de zomer te zien op Overhoeks in Amsterdam-Noord. Beluister hieronder een podcast van Pakhuis de Zwijger. Maurice Seleky spreekt met Kadir over Wasteland.
Samen met Yuri Kozyrev is Kadir Van Lohuizen medeoprichter van fotoagentschap NOOR. In 2018 begonnen ze aan een enorme expeditie: ze legden (simultaan) de drastische veranderingen en onomkeerbare effecten van klimaatverandering en politieke spanningen in het Noordpoolgebied vast. Het resultaat is voor het eerst te zien in Nederland tijdens de expositie van de fotoserie ‘Arctic: New Frontier‘ op Geldersekade 34 bij Gallery Vriend van Bavink tijdens de Amsterdam Art Week van 17 tot en met 27 juni 2021. Ze wonnen er de prestigieuze Carmignac Award mee.
‘Artist Talk’ Kadir van Lohuizen tijdens Amsterdam Art Week
Op zaterdag 19 juni geeft Kadir in dit kader bij ‘Vriend van Bavink’ een Artist Talk. Deze is gratis te bezoeken.
Van Lohuizen en Kozyrev laten met Arctic: New Frontier een alarmerende getuigenis achter over de snelheid van de transformatie van het Noordpoolgebied en de onrust op het wereldtoneel die dit met zich meebrengt. Over het maken van de fotoserie maakte VPRO-Tegenlicht met Kadir en Yuri in 2019 de documentaire ‘Verovering van de Noordpool‘. Die kun je hieronder bekijken.
(De expositie Arctic: New Frontier werd eerder tentoongesteld bij de Fondation Carmignac in Parijs en Hyères en Saatchi Gallery in Londen.)
Verovering van de Noordpool, VPRO Tegenlicht, 3 maart 2019.
Kadir van Lohuizen inspireert tijdens ‘Week voor de Dijkwerker’
Precies een maand voordat het oprukkende water in de zomer van 2021 Limburg, België, Luxemburg en Duitslandoverviel, nodigt Kadir van Lohuizen dijkwerkers uit voor zijn bijdrage aan de ‘Week voor de Dijkwerker‘, het online alternatief voor de traditionele Dijkwerkersdag die jaarlijks georganiseerd wordt in het kader van het Hoogwater-beschermingsprogramma. Die vond plaats van 21 tot en met 24 juni. Kadir sloot de talkshow van de laatste dag van de dijkwerkersweek af met een inspirerende lezing in ‘tekst en beeld’.
Oproepje van Kadir van Lohuizen, Hoogwaterbeschermingsprogramma, 15 juni 2021.
Week voor de Dijkwerker | Dijkwerkerslezing door Kadir van Lohuizen, Hoogwater-beschermingsprogramma, 15 juni 2021.
Kadir van Lohuizen opent met plenaire sessie Springtij Forum-2021
Op 22 september trapte Kadir van Lohuizen af met de eerste plenaire sessie van het Springtij Forum-2021. We hebben een bloeiende aarde nodig om van een goed leven te kunnen genieten, is het credo van wat sommigen het ‘(groene) Davos van het Noorden‘ noemen, Springtij beweegt mensen door ze bij elkaar te brengen in een inspirerende omgeving van natuur en cultuur in hun zoektocht naar verbinding en verandering. Het driedaagse forum vindt (op zijn minst) een keer per jaar plaats op het eiland Terschelling. Mensen die zich willen inzetten voor een duurzamer Nederland komen er ieder jaar samen.
Kadir was goed voorbereid, had zijn laptop met HDMI-aansluiting mee, dus een feest van verbeelding kon beginnen:
Plenaire opening – Kadir van Lohuizen, woensdag 22-9-2021, Springtij Forum, 23 september 2021.
‘Het water komt; zorgen om stijging van de zeespiegel’
Op 29 januari 2020 blies Rutger Bregman, journalist bij De Correspondent, de zeespiegelstijgingsdiscussie nieuw leven in door een brief te schrijven gericht aan alle inwoners van Nederland – startsein van de crossmediale campagne van De Correspondent en de Nationale Postcode Loterij: ‘Het water komt…‘.
HET WATER KOMT, zorgen om de stijging van de ZEESPIEGEL en KLIMAATVERANDERING, Robert Rosendal voor Kunst en Landschap Noord Nederland, v.a. 1 februari 2020.
Cultuurwethouder gemeente Het Hogeland Eltjo Dijkhuis reikt prijzen uit tijdens manifestatie ‘Gronings Vuur’ op de Enne Jans Heerd in Maarhuizen, Groningen, 11 oktober 2019. Foto: gemeente Het Hogeland.
Op 11 oktober 2019 nam Kunstvloed-bestuurslid Els Wessels een duizend-euro-cheque in ontvangst van cultuurwethouder van de gemeente Het Hogeland Eltjo Dijkhuis aan het eind van de manifestatie Gronings Vuur, ‘Van Lauwersoog tot Eemshoaven tou’, een project dat van september 2019 tot en met december 2020 door de provincie Groningen reist met een uitgebreid cultureel programma, op de Enne Jans Heerd in Maarhuizen.
Drie nieuwkomers in een klap verbonden
Met de herindeling van de gemeenten Bedum, De Marne, Eemsmond en Winsum op 1 januari 2019 ontstond de gemeente Het Hogeland. Deze nieuwe gemeente besloot de Culturele Prijs Eemsmond te incorporeren en vulde de voormalige commissieleden daarvan aan met de nieuwe wethouder Cultuur en een beleids- en communicatiemedewerker. De eerste editie van de ‘Culturele Stimuleringsprijs gemeente Het Hogeland’ was daarmee een feit, de versbakken commissieleden konden zich buigen over de nominaties. De manifestatie Kunstvloed die in 2018 voor het eerst plaatsvond completeert zo het rijtje nieuwkomers.
Commissieleden, genomineerden en een beschrijving van de projecten die in aanmerking kwamen voor deze prestigieuze prijs kun je lezen in een bijdrage van Winsum Nieuws – Berto Merx was er als de kippen bij om het heuglijke Kunstvloed-nieuws te verspreiden.
Juryrapport: ‘inwoners meer verbonden met landschap en woonomgeving’
“In 2018 organiseerde de Stichting Kunstvloed de eerste editie van de kunstmanifestatie Kunstvloed in het gebied rondom de dorpen Sauwerd, Klein en Groot Wetsinge. Het stimuleren van participatie en actieve deelname aan culturele activiteiten maakt dat inwoners zich meer verbonden voelen met het landschap en de woonomgeving. Juist de combinatie van één van de oudste cultuurlandschappen van Europa, en hedendaagse kunst, maakt dit project uniek. Kunstvloed, een tiendaagse kunstmanifestatie, met een programma van uiteenlopende presentaties, exposities en voorstellingen van diverse kunstvormen, geeft de kunst in de buitenruimte een speciale plek. De kunstmanifestatie laat zien wat kunst doet met het beleven van het landschap.”
Winnaar Culturele Stimuleringsprijs-2019 in minidocumentaire gemeente Hogeland
Jaap Wolters over ‘Kunstvloed’, genomineerde en winnaar van de Culturele Stimuleringsprijs-2019 van de gemeente Het Hogeland, Groningen, 4 december 2019.
Er gaat niets boven Groningen | Reitdiep, Ivo Vrancken Beeldmaker, 5 februari 2012.
‘Visit Wadden‘ – zo luidt de campagneslogan (en het webadres plus .nl) van het UNESCO Werelderfgoed Waddenzee – nodigt je uit de wandelschoenen aan te trekken. Na tal van zomeractiviteiten bestaat het ‘grote genieten’ bij de jubilaris in de herfst van 2019 uit het beleven van een wandeltocht langs de boorden van het Reitdiep en zijn voormalige, nog in het landschap zichtbare meanders. Waan je in de Middeleeuwen en zet schreden over de flanken van Nationaal Landschap Middag-Humsterland.
Eén van de oudste cultuurlandschappen van ons land
“Middag-Humsterland en het Reitdiepgebied zijn onderdeel van het Groninger wierdenlandschap. Dit landschap heeft zijn oorsprong in de spontaan opslibbende kwelders die omstreeks 600 v Chr. bewoonbaar werden. Vanaf de oorsprong was het een agrarisch landschap waarbij de nadruk op veeteelt lag. In de huidige tijd is dat nog altijd het geval. Het gebied vertegenwoordigt derhalve één van de oudste in tact gebleven cultuurlandschappen van ons land. In Middag-Humsterland en het Reitdiepgebied zijn bovendien veel karakteristieke elementen bewaard gebleven. Het landschap is een collage van stokoude wierden, waterlopen, kavelpatronen, wegen, dijken en dijktracés. Het is zeer rijk aan archeologische waarden die terug gaan tot de Midden IJzertijd (ca. 600 v Chr.).”
Ben Westerink is een van de drijvende krachten achter de in 1996 opgerichte Historische Kring Ubbega die zich voornamelijk richt op het in kaart brengen van de geschiedenis van het grondgebied van de dorpen Adorp, Sauwerd en Wetsinge – en die dit op een toegankelijke manier onder de aandacht wil brengen. Als je mazzel hebt kom je hem onderweg op zijn vouwfiets tegen. Mocht dit het geval zijn dan zal de door Visit Wadden aangegeven wandelduur wel iets oplopen – Westerink kan uitermate boeiend vertellen over de landschapsgeschiedenis van het gebied. De spreekwoordelijk wandelende encyclopedie, zeg maar.
Boek ‘Wierdenlandschap’ beschrijft het wel en wee van de Groninger wierden
Fijn dat Westerink’s kennis over meer dan twintig eeuwen oude wierden, omringd door een netwerk van oude wegen, waterlopen en dijken voor een breed publiek beschikbaar is. Op 12 oktober 2022 verschijnt bij uitgeverij Noordboek zijn boek ‘Wierdenlandschap‘, met daarin beschrijvingen van grote, soms deels afgegraven, dorpswierden tot bescheiden huiswierden die alleen bij een lichte nevel zichtbaar worden – oude woon-heuvels die ooit werden opgeworpen om de bewoners tegen de stormvloed te beschermen. De kuststrook van Groningen ligt er nog altijd mee bezaaid.
De schoonheid van het Groningse wierdenlandschap ontleed
Op de leestafel ligt een nieuw en monumentaal boek over de Groningse wierden, schrijft Joost Eskes in een boekbespreking op 6 december 2022 in historisch tijdschrift Historiek. ,,Op tafel want het is stevig en zwaar zodat in de handen houden wat vermoeiend is. Het titelblad vertoont een zacht glooiende wierde met boerderij en daaronder een foto van twee arbeiderswoningen in een paradijselijk landschap met pluizige paardenbloemen en bomen. Wierdenlandschap is de titel. Misschien zou een student over zo’n titel direct te horen krijgen dat de studie een probleemstelling of invalshoek mist. Westerink is echter geen student en zijn boek is een prachtige synthese van decennia onderzoek naar de wierden.
Theo Spek, hoogleraar landschapsgeschiedenis aan de Rijksuniversiteit Groningen, zegt in het voorwoord dat de Groningse wierden ‘tot dusverre veel minder aandacht’ kregen dan de Friese terpen en dat dat misschien ligt aan de ‘schroom’ bij onderzoekers uit deze provincie om ‘het verhaal hiervan in zijn volle rijkdom’ te vertellen. Dat is precies wat Westerink de lezer voorschotelt. Rijkdom zonder schroom.” Fijne recensie:
Lezing Ben Westerink in Museum Wierdenland: ‘Land van wierden’
Op 8 februari 2023 presenteert Ben Westerink zijn boek Wierdenlandschap tijdens de lezing ‘Land van Wierden‘, georganiseerd door Erfgoedpartners in samenwerking met Museum Wierdenland en Biblionet Groningen in het prachtige wierdendorp Ezinge. Heb je de lezing niet bij kunnen wonen? Geen nood. Hij is hieronder integraal terug te kijken, uiteraard ook – later – op het YouTube-kanaal van Kunst en Landschap Noord Nederland (abonneren mag):
Lezing ‘Land van wierden’, Biblionet Groningen, 8 februari 2023.
Een zwerftocht door de geschiedenis van het wierden-landschap
In 1986 kocht Ben Westerink een nieuwbouwhuis aan de rand van de wierde van Adorp. Een prachtige plek aan een doodlopende straat met weids uitzicht over de graslanden waar ooit de brede getijdenrivier de Hunze meanderde voordat de bochten van het huidige Reitdiep werden afgesneden.
‘Een ding knaagde nog lang’, zegt Westerink tegen historicus, schrijver en docent Erik de Graaf, die hem bezocht voor een reportage over zijn nieuwe boek voor het tweemaandelijks verschijnende cultuurmagazine Blad, als ze vanaf de voordeur de trap naar de beneden-verdieping zijn afgedaald:
,,Om vier woningen te bouwen werd 400 vierkante meter wierdengrond afgegraven en afgevoerd. Veertig jaar geleden gebeurde dat nog zonder noemenswaardig gemor, tegenwoordig wordt dat als een archeologische en cultuurhistorische doodzonde beschouwd. Het bewustzijn voor erfgoed en cultuurhistorie is gelukkig fors toegenomen.”
Ben Westerink, emeritus hoogleraar Farmacie
‘Het was een flinke klus’, zo tekent De Graaf op: ‘Toen uitgeverij Noordboek uit Gorredijk hem vroeg om een boek over het ontstaan van het Groninger wierdenlandschap te schrijven dacht hij er een jaar voor nodig te hebben. Het werden er zes, maar het resultaat is ernaar. Vierhonderd pagina’s met heldere tekst, honderden prachtige foto’s en zelfgemaakte verklarende kaarten en tekeningen. Alles bij elkaar 2222 gram schoon aan de haak. Een mooie revanche voor de graafwerkzaamheden in zijn wierde’.
Henny Groenendijk: ‘Beperk je niet tot potten en pannen!’
Om je alvast een beetje voor te bereiden op je Visit Wadden-tocht, je een indruk te geven van wat je bij Middag-Humsterland kunt verwachten, kun je hieronder kijken naar een NCRV– documentaire uit 2008 – die is enigszins gedateerd, van belabberde kwaliteit, maar toch een boeiend relaas. Daarin komt (o.a.) Henny Groenendijk, gewezen provinciaal archeoloog en bijzonder hoogleraar Archeologie en Maatschappij aan de Rijksuniversiteit Groningen, aan het woord.
Nationale landschappen – Middag-Humsterland, NederlandNatuur (NCRV, 2008, Geripped).
Groot Wetsinge, onderdeel van ‘Visit Wadden’- wandeltocht
Omdat je tijdens je Visit Wadden-wandeling ook Groot Wetsinge aan zult doen – ik woon en werk er met veel plezier meer dan twintig jaar – breng ik graag een tweetal kunst- en landschap-gerelateerde items bij je onder de aandacht: ‘Kunstvloed‘ en ‘Kunst en Landschap Noord Nederland‘. Bekijk ze beide en laat je inspireren. Veel plezier met de Visit Wadden-wandeltocht in het waddenkustgebied van Groningen!
‘Kunstvloed’ overspoelt Sauwerd en Wetsinge letterlijk met kunst
Onthulling eerste kunstwerk ‘Mij Dorst’ van Gert Sennema door Mariëtte de Visser, Groot Wetsinge, 27 september 2019. Rechts: Jaap Wolters, coördinator-Kunstvloed. Beeld: Robert Rosendal.
‘Kunst en Landschap’, multimediaal (transitie)platform voor Noord Nederland
Sinds september 2019 staan de eerste ‘dwaalfilmpjes‘ over de Wadden online. Ze zijn korte observaties die je meenemen in het steeds veranderende landschap van het Wad. Al scrollend door landschapspanorama’s vind je meer dan 60 filmpjes – mini-documentaires over het leven in en op het wad. Het zijn er nu al 60, maar de komende jaren zal Dwaalfilm Wadden doorgroeien tot een grote online Waddenfilm met 160 mini-documentaires in 40 verschillende landschappen.
Landschapspanorama’s en infoteksten met achtergrondverhalen wijzen je de weg.
Dwalen over en door het veranderlijke wad
Je kunt ‘Dwaalfilm Wadden‘ op verschillende manieren ervaren, beleven. Om het geografische overzicht te behouden kun je via kaarten het hele waddengebied verkennen. Je ziet zo precies waar de filmpjes en panorama’s zijn gemaakt. Je ontdekt op deze manier nieuwe gebieden en plekken die je anders misschien nooit gevonden zou hebben.
Via kaarten (nieuwe) gebieden van het waddengebied verkennen.
Als je wat gerichter wilt zoeken gebruik dan de onderwerpenlijst. Vind de filmpjes die je het meest interesseren zoals dieren, planten, landschappen of seizoenen. Je kunt je natuurlijk ook laten verrassen met notities van een wadvaarder eind 1800 of een bijzondere gebeurtenis in de winter van 1795. Je maakt via de onderwerpenlijst je eigen reis door het Waddengebied.
Handig zoeken met een uitgebreide onderwerpenlijst.
Het team achter ‘Dwaalfilm Wadden’
Het project ‘Dwaalfilm Wadden‘ dat al in 2016 startte, is een initiatief van Willem Overmars en Monique Moors, beide werkzaam voor Rombus Natuurfilms. Overmars is verantwoordelijk voor de inhoud en productie, Moors voor camera, script, montage en eindredactie. Ze kregen en krijgen inhoudelijke, technische- en productionele ondersteuning van een groot aantal deskundigen. Naast deze makers hebben veel organisaties en andere ter zake kundigen geholpen om Dwaalfilm Wadden tot stand te brengen. Dat zijn er er een heleboel. Klik maar even op ‘colofon‘ op hun website (rechtsboven op de pagina).
Een belangrijke ondersteuner van het project is het Waddenfonds, dat aan (een groot aantal) verschillende projecten in het Waddengebied subsidie verstrekt. Dwaalfilm Wadden werd gehonoreerd omdat het aan een van de belangrijkste doelen van het fonds voldeed:
“Het versterken van de kennis over de uniciteit en de internationale betekenis van de natuur- en landschapswaarden van het waddengebied en het versterken van de beleefbaarheid daarvan. De Dwaalfilm wordt openbaar toegankelijk op een website en beoogt recreatie te stimuleren. Daarnaast zal de film gebruikt worden in bezoekerscentra, het onderwijs en in musea zodat veel mensen bereikt kunnen worden.”
(Bron: website Waddenfonds)
Dwaalfilm werd daarnaast gefinancierd door de Provincie Noord-Holland, Vogelbescherming Nederland, Natuurmonumenten en Het Groninger Landschap.
Provinciale samenwerking bij promotie Waddengebied
Dwaalfilm Wadden gaat ongetwijfeld ‘meedraaien’ in de multimediale campagne ‘Visit Wadden’, die in april van dit jaar van start ging in de Harmonie in Leeuwarden, en die het Waddenzee Werelderfgoed goed op de kaart moet zetten.
‘Dwaalfilm Wadden’: sterk staaltje ‘Kunst en Landschap Noord Nederland’!
In een eerdere blogbijdrage (‘Provinciale samenwerking bij promotie Waddengebied‘) prees ik de samenwerking tussen de drie noordelijke provincies en het Waddenfonds. Ik lichtte daarin tevens een tipje van de sluier op van mijn plannen voor het multimediale platform ‘Kunst en Landschap Noord Nederland’, dat ik in 2021 – het door NBTC-Holland Marketing gekozen themajaar ‘Ode aan het Nederlands landschap‘ – hoop te lanceren.
Je kunt – om dit initiatief kracht bij te zetten – de Facebookpagina Kunst en Landschapliken. Je blijft dan tegelijkertijd goed op de hoogte van actuele wetenswaardigheden op het gebied van kunst, cultuur, erfgoed en landschap in Noord Nederland. Velen – niet de eerste de beste – gingen je in korte tijd voor. Alvast dank.
Marriëtte de Visser, Wethouder van de gemeente Het Hogeland, onthulde op 27 september het beeld ‘Mij Dorst‘ van beeldend kunstenaar/muzikant Gert Sennema (Grijpskerk, 1962) in Groot Wetsinge. Het kreeg daarmee een permanente plek op de begraafplaats van het wierdendorp gelegen aan het Reitdiep in de provincie Groningen.
Onthulling ‘Mij Dorst’ van Gert Sennema door Mariëtte de Visser, Groot Wetsinge, 27 september 2019. Jaap Wolters, coördinator- Kunstvloed, neemt waar. Foto: Robert Rosendal.
‘Mij Dorst’ winnaar eerste editie Kunstvloed
Precies een jaar geleden, september 2018, werd Sennema’s ‘Mij Dorst‘ verkozen tot winnaar van de eerste editie van Kunstvloed, een kunstmanifestatie met binnen- en buitenkunst die tweejaarlijks in de dorpen Sauwerd en Wetsinge plaatsvindt. Doel: middels kunst aandacht vragen voor en onderstrepen van de landschappelijke schoonheid van het Reitdiepdal, gelegen in één van de oudste cultuurlandschappen van Europa. Tweede oogmerk is het creëren van een ‘Ommetje‘ door dit gebied, waarbij de bezoeker op markante plekken verrast wordt door kunst.
Ik was in het aanvangsjaar (2018) van dit evenement coördinator PR/Publiciteit en heb met veel plezier aan de organisatie van (dit onderdeel van) de manifestatie mijn medewerking verleend. Tot aan de zomer van 2019, toen ik me volledig ben gaan richten op mijn theateractiviteiten voor het muziektheaterspektakel ‘Mammoet‘ van stichting Het Pauperparadijs. Als je daarin geïnteresseerd bent kun je een kijkje nemen in de categorie Mammoet/Pauperparadijs.
‘Mij Dorst’, Gert Sennema. Foto: Kunstvloed.
Terug naar het beeld van Sennema. Mij Dorst was een van de vijf kunstwerken die de bezoekers van Kunstvloed-2018 op de beeldenroute – Sauwerd–Wetsinge in de publieke ruimte tegenkwamen. Bedoeling was om het eerste deel van het te realiseren ‘Ommetje’-‘Sauwerd/Wetsinge/Reitdiep’ (werktitel) te accentueren door er een kunstwerk achter te laten, lees het een permanente plek te geven. Deze procedure herhaalt zich iedere twee jaar totdat in 2026 het vijfde, het laatste kunstwerk geplaatst kan worden, en het cirkeltje, of zal ik zeggen Ommetje, rond is.
Mij Dorst heeft tot het najaar van 2018 stand(beeld)vast op zijn plek gestaan – daar waar het nu ook weer staat – en had gedurende die periode veel bekijks. Totdat seizoensinvloeden, weersomstandigheden, eigendomsrechtperikelen, en vergunningen- en verzekeringsaangelegenheden de kop opstaken.
Inwoners Sauwerd, Wetsinge, Adorp en belangstellenden tijdens onthulling ‘Mij Dorst’ van Gert Sennema, begraafplaats Groot Wetsinge.Foto: Robert Rosendal.
Dit gaf aanleiding om, in goed overleg met Sennema en verschillende instanties, tijd te nemen om een en ander af te stemmen en het kunstwerk daarnaast grondig te verduurzamen. Dat (tijdrovende) proces is nu achter de rug. Dat moest gevierd worden. Kunstvloed zocht – na opnieuw een hete zomer – naar een toepasselijke datum voor herplaatsing van Sennema’s werk en besloot dit feestelijke moment met de inwoners van Sauwerd, Wetsinge en aangrenzende dorpen en belangstellenden – en pers natuurlijk – te delen. Dit vond plaats op de vrijdagavond van 27 september 2019 aan de Karspelweg 2 in Groot Wetsinge.
Hogeland Nieuws was uiteraard ter plekke. Foto: Robert Rosendal.
Na onthulling ‘Mij Dorst’ gratis concert Westkantstad
Na de officiële onthulling van Mij Dorst toog het hele gezelschap van Groot Wetsinge – via het twee-steens-brede valgepad, de Valgeweg – naar het kerkje van Klein Wetsinge, waar Sennema met zijn band Westkantstad – hij is immers ook muzikant – een gratis concert gaf.
Gert Sennema en bandleden Westkantstad. Gratis concert t.g.v. permanente plek ‘Mij Dorst’, kerkje van Klein Wetsinge, 27 september 2019. Foto: via Mariëtte de Visser.
Op naar 2020, de tweede editie van Kunstvloed
Op de dag dat wereldwijd klimaatmarsen gelopen werden gaat ‘Mij Dorst‘ onverdroten, duurzaam geharnast, de strijd met de elementen aan. Op naar Kunstvloed 2020! Meer foto’s van deze heugelijke dag vind je op de Kunstvloed-Insta. Volgen mag!
Toast op permanente plek ‘Mij Dorst’. V.l.n.r.: Mariëtte de Visser, Gert Sennema, ‘Mij Dorst’ en Jaap Wolters. Foto: Robert Rosendal.
Kunstvloed: sterk staaltje ‘Kunst en Landschap Noord Nederland’
Dit blogbericht is tevens opgenomen in de categorie Kunst en Landschap, dat (actuele) berichten weergeeft op het gebied van kunst, cultuur, erfgoed en landschap in Noord Nederland. Ze maken deel uit van het nieuwe multimediale platform Kunst en Landschap Noord Nederland (in oprichting, werktitel) dat vanaf 2021 – in het door NBTC-Holland Marketing gekozen themajaar ‘Ode aan het Nederlands landschap‘ – online gaat.
Initiatief ‘Kunst en Landschap’ kracht bijzetten?
Je kunt – om dit initiatief kracht bij te zetten – de Facebookpagina Kunst en Landschap liken. Je blijft dan tegelijkertijd goed op de hoogte van actuele wetenswaardigheden op het gebied van kunst, cultuur, erfgoed en landschap in Noord Nederland. Velen – niet de eerste de beste – gingen je in korte tijd voor. Alvast dank.
Maandagmiddag 16 september toog ik naar Friesland om getuige te zijn van de installatie van ‘De Dunne Dame‘, beeld van de Drachtster kunstenaar Jan Ketelaar, op de dijk van het krimpdorpHolwerd in de gemeente Noardeast-Fryslân.
Wanneer je Jan Ketelaar zegt, zeg je Joop Mulder (RIP 10-01-’21, red.). Zeg je Joop Mulder, dan zeg je Oerol – hij was immers bedenker. oprichter en gangmaker van het Terschellinger landschapstheaterfestival. Na een aantal experimenten op en tijdens (zijn laatste periode van) dit (inter)nationale evenement – waar hij zo’n 35 jaar de scepter zwaaide – besloot Mulder nieuwe wegen in te slaan – Sense of Place was geboren! ‘Wachten op Hoog Water’ van Jan Ketelaar werd het eerste project van deze nieuwbakken organisatie.
Sense of Place – Teaser. Joop Mulder vertelt in vogelvlucht over de projecten van Sense of Place, Kunst en Landschap, 20 september 2019.
‘Holwerd aan Zee’ en ‘Leeuwarden-Fryslân Culturele Hoofdstad van Europa 2018’
Dat ‘Wachten op Hoog Water’ gerealiseerd is in Holwerd is geen toeval. De innige verstrengeling van Ketelaar en Mulder reikt verder dan die met Sense of Place. Holwerd aan Zee en Leeuwarden-Friesland Culturele Hoofdstad van Europa 2018 (LF-2018/Visit Friesland) zijn nauw in de plannen van beide heren betrokken. Ik geef hieronder een korte impressie van beide projecten om je een indruk te geven van deze Friese organisaties die op hun beurt ook weer nauw met elkaar verbonden zijn.
In een later stadium – dat zal niet lang op zich laten wachten, zo schat ik in – bericht ik je er afzonderlijk over. LF-2018 heeft zijn (legacy-)pijlen inmiddels gericht op 2028, en voor Holwerd aan Zee bestaat grote (internationale) belangstelling. We gaan er zeker de komende jaren meer van horen.
Holwerd aan Zee
Holwerd aan Zee, Kunst en Landschap, 2 februari 2019.
Leeuwarden-Fryslân Culturele Hoofdstad van Europa 2018
LF-2018 Aftermovie, Leeuwarden-Fryslân 2028, 25 november 2018.
LF2018 Animatie Resultaten NL, Leeuwarden-Fryslân 2028, 14 maart 2019.
Voorbereidingen en crowdfundingactie ‘Wachten op Hoog Water’
Al in 2010 begon Ketelaar aan zijn tijdrovende project: twee gelaste, metalen vrouwbeelden van vijf meter hoog. Eerst op eigen houtje, de laatste jaren in samenwerking met Sense of Place. ,,Tien jaar heb ik er aan gewerkt, waarvan de laatste zes fulltime”, vertelde Ketelaar eerder aan het Friesch Dagblad, waarin in aanloop naar de installatie een groot artikel over zijn loopbaan en projecten verscheen.
,,Vooral ’s nachts riepen de dames me steeds. Voor het eerst in heel lange tijd slaap ik nu weer uit.”
Jan Ketelaar
Sense of Place – Wachten op Hoog Water – Iets achterlaten, Kunst en Landschap, 23 september 2019.
GPTV: Uit de KUNST met Jan Ketelaar, wachten op hoogwater, GPTV, 24 september 2015.
GPTV: Jan Ketelaar over LWD2018, GPTV, 22 juli 2016.
December 2018: eerste beeld op dijk Holwerd geïnstalleerd
In de laatste maand van het Friese succesjaar 2018 (net op tijd dus, red.) werd in het kader van – in de eerste plaats Sense of Place, maar natuurlijk ook Holwerd aan Zee en LF-2018 – het eerste beeld, De Volle Dame, van Wachten op Hoog Water door het vakkundige Mannen van Staal geplaatst. Knap staaltje werk, zeg maar.
Omrop Fryslân was er bij die dag, 6 december 2018 – Simone Scheffer deed verslag in beeld en geluid. Voor een tweetal videoreportages en drie radiofragmenten met interviews met betrokkenen klik je hier.
Ook foto- en videograaf Maurice Hamming, die Ketelaar voor het eerst in 2011 ontmoette, was ter plekke. Zijn reportage(s) kun je hieronder bekijken.
[VLOG] Kunstwerk Jan Ketelaar geplaatst op dijk, Maurice Hamming, 7 december 2018.
Documentaire potzenmaker Jan Ketelaar (2011)
2018 was ook het jaar dat Hamming zijn studie BA-Communicatie aan de Hanzehogeschool in Groningen afrondde. Hij maakte voor een stageproject in 2011 – ik memoreerde dat zo-even, zeven jaar eerder dus – een documentaire over Ketelaar’s Wachten op Hoog Water. Neem er even de tijd voor, pak een kopje koffie, en geniet van bijna een half uur Ketelaar.
Jan Ketelaar – Wachten op Hoogwater (Documentaire, 2011), Maurice Hamming, 2 november 2016.
In deze documentaire legt Ketelaar o.a. uit waarom hij zichzelf ‘potzenmaker‘ noemt. Dat doet hij ook op zijn website: Potzenmakerij Ketelaar!
‘Wachten op Hoog Water’, ‘vrijheidsbeeld van Holwerd’ compleet!
Wachten op Hoog Water is na zo’n tien jaar ‘prutsen’, bedelen en lobbyen een feit, ze staan! Nee, het staat!
Gert Kracht postte in zijn serie ‘Above’ drone-videobeelden van Wachten op Hoog Water op Facebook en YouTube. Vooraf vroeg hij Ketelaar om toestemming en of hij een gedicht voor de dames had. Het antwoord laat zich raden – Kracht monteerde het in.
Hoog bezoek en een gedicht voor de Dames
ABOVE #36 – Hoog bezoek, Gert Kracht, 20 september 2019.
Reportage Leeuwarder Courant
Klik op de onderstaande foto van een triomferende Ketelaar voor een uitgebreide video-reportage van Asing Walthaus (Leeuwarder Courant) over de dag van installatie van De Dunne Dame.
Tweede dame van kunstwerk Jan Ketelaar geplaatst op dijk bij Holwerd, Aktief Plus, 18 september 2019.
Vrolijke aftermovie Sense of Place
Een paar dagen nadat De Dunne Dame naast haar volle vriendin werd geïnstalleerd kwam Sense of Place met een opgetogen aftermovie waar de vrolijkheid van afspatte. Uiteraard met glansrollen voor kunstenaar Jan Ketelaar en Sense of Place-oprichter Joop Mulder, de mannen die jarenlang onverstoorbaar hebben gewerkt aan het megaproject Wachten op Hoog Water. Ze zijn zichtbaar trots op het eindresultaat.
Advies van de maker van video, Jonathan Doornenbal: ,,Geluid aan voor instant vrolijkheid!”
Sense of Place – Plaatsing wachten op hoog water Jan ketelaar v3, Sense of Place, 23 september 2019.
Nawoord Sense of Place
“De voltooiing van Wachten op Hoog Water geeft Sense of Place veel energie en frisse moed voor de landschapsprojecten die nog op stapel staan. De komende tijd ligt de focus op het vervolg van ‘Bildtstars en Eigenheimers‘, de uitkijktoren ‘Camera Batavia‘ van Arjen Boerstra en het getijdenobject ‘De Streken‘ van Marc van Vliet.”
In het aanvangsjaar van de stichting Kunstvloed (2018/2019) heb ik me als coördinator PR- en Publiciteit vooral beziggehouden met de communicatie van de manifestatie. Om het evenement met een enthousiaste groep mensen van de grond te tillen, ‘in de markt’ te zetten – het smoel te geven.
Omdat het een nieuw en tweejaarlijks evenement betreft, waarbij je rekening houdt met het (voornamelijk) ‘warm houden’ van een en ander, schreef ik een communicatieplan waarin de (potentiële) rol van alle bij de organisatie betrokkenen nauwkeurig omschreven staat. Ik legde de nadruk daarbij op het rekening houden met de verscheidenheid aan doelgroepen en leeftijden.
Ik werd actief bij Kunstvloed omdat ik de doelstellingen van de stichting van harte onderschrijf, zelf woonachtig en werkzaam ben in Groot Wetsinge, en – last but not least – omdat er directe raakvlakken zijn met mijn initiatief tot het in het leven roepen en oprichten van het multimediale Platform ‘Kunst en Landschap Noord Nederland‘ dat in 2021/2022 (Corona) van start gaat.
Beeld: Robert Rosendal in oermens-outfit-anno nu. (Mammoet)
Mede door drukke Kunst en Landschap-bezigheden en mijn theateractiviteiten voor Mammoet in de zomer van 2019 heb ik mijn publiciteitswerkzaamheden voor Kunstvloed met pijn in het hart moeten neerleggen.
Op zondag 25 augustus droeg Paul R. Kooij, een van de hoofdrolspelers van het muziektheaterspektakel Mammoet, zijn aanvoerdersstok over aan Wim Bouwens, die de laatste drie weken de rol van Urdward, spiritueel leider van een genootschap, gaat vertolken.
Urdward (Paul R. Kooij) en Freya (Gusta Geleijnse) verwikkeld in belastingperikelen. Foto: Ben van Duin.
Tijdens de maandenlange voorbereidingen en repetities heb ik Wim natuurlijk regelmatig aan zien schuiven, maar hij wist zich altijd ongemerkt, maar met volle aandacht en druk aantekeningen makend, schalks op de achtergrond te houden. Tot het moment dat het ook voor hem om het echie zou gaan.
Doorloop in de blakende zon
Voor de zaterdagmiddag, een dag voor zijn debuut – op het heetste moment van de dag – stond een dóórloop gepland. Het kwik was inmiddels gestegen tot boven dertig graden. Japanse trommeldreunen zwollen aan – roepklank voor de immer nieuwsgierige paarden en schapen, die zich ditmaal echter verscholen onder het loof van de imposante Buinerveldse eiken. Urdward startte zijn eerste preek. Het ijs was gebroken en de gesimuleerde voorstelling denderde voort (met halverwege een kleine drinkpauze) alsof zich geen wisseling van de wacht had voltrokken. Goede casting, uitstekende professionele voorbereiding en teamwork dat er mag zijn. Chapeau!
The show goes on!
Paul gaat na dertig voorstellingen genieten van een welverdiende vakantie om zich daarna op nieuwe projecten te storten. Wim kan zijn borst natmaken – letterlijk en figuurlijk als we Gerrit Hiemstra mogen geloven – voor de vijftien speeldagen die met ingang van 28 augustus nog op het programma staan. The show goes on! Mis het niet!
Na de eerste speelweek (16 t/m 21 juli) van Mammoet, het muziektheaterspektakel op het Buinerveld in Drenthe, besloot het productieteam twee extra speelweken aan het totale programma toe te voegen vanwege een spectaculaire kaartverkoop in aanloop naar de zomermarathonvoorstelling. Er waren in korte tijd meer dan 20.000 kaarten verkocht. De massale, bollen- en sterrenrijke media-aandacht na de try-outs en de première hebben daartoe ongetwijfeld bijgedragen. Zo maar wat reacties – van niet de eerste de besten:
Bankara, fatta, bankara
Inpakken en wegwezen
Na die week – ik speelde mee in alle zes voorstellingen – trok ik er met de Chevy Van-camper, mijn vriendin en twee (IJslandse) honden tweeënhalve week op uit voor een trekking- en wandelvakantie in ‘Allemansrecht‘-Noorwegen en -Zweden. Scandinavië heeft de laatste jaren mijn voorkeur als vakantiebestemming. Niet in de laatste plaats, omdat dit jaar de weersvoorspellingen uitwezen dat de thermometer in Groot Wetsinge op de dag van vertrek wel eens tot zo’n 40 graden zou kunnen uitslaan. Opnieuw werden we geconfronteerd met een (juli-)warmterecord voor het Noorden tijdens de Mammoet-periode. Inpakken en wegwezen dus.
Mammoetje mocht mee!
Na de intensieve, slopende montagedagen en zes voorstellingen kon de knop bij mij even om en betrad ik een kort, nagenoeg Mammoetloos tijdperk(je). Natuurlijk bleef ik – bij goede ontvangstmogelijkheden – in contact met het team via sociale media en Whatsapp en volgde de verrichtingen zo goed en kwaad als kon. Op een paar incidenten na – er waren een paar kneuzingen en andere ongemakken – denderde de Mammoettrein voort. Ook de (landelijke) pers bleef onverminderd positief. Mammoetje wilde na het spotten van rennende dieren echter zo snel mogelijk naar huis, i.e. het Buinerveld:
Een wereld van verschil
Op woensdag 14 augustus was ik – voor het eerst, de planning van duospelers liet niet anders toe – getuige van de gehele voorstelling in vol ornaat. Een wereld van verschil. Natuurlijk waren we er klaar voor de 16e juli, en gingen bij publiek en pers de duimen omhoog, maar toch. In minder dan drie weken tijd zag en beleefde ik een voorstelling die enorm gegroeid was – op alle fronten! De trein denderde dus niet voort, het was TGV-theaterspektakel dat over mij heen walste. Fijn, dat ik vanaf nu tot en met 15 september hieraan ook mijn bijdrage kan leveren.
Mijn speeldata: – wo 14 t/m zo 18 aug. – wo 21 t/m zo 25 aug. – wo 28 aug. t/m zo 1 sept. – do 5, za 7 en zo 8 sept. – wo 11, vr 13 en zo 15 sept.
Zo, de kop is er af! Op 16 juli verwelkomde Tom de Ket zo’n duizend bezoekers – waaronder veel genodigden uit het dorp Buinen, die gratis toegang hadden – op de eerste try-out in de immense arena van het muziektheaterspektakel Mammoet op het Buinerveld in Drenthe. Enerverende, zo niet slopende voorbereidingsweken gingen daaraan vooraf.
Nauwe afstemming regie, dramaturgie, choreografie, changementen en geluids- en lichttechniek. Foto: Robert Rosendal.
Mammoet, een ambitieus project!
Het muziektheaterspektakel Mammoet is een ambitieus project. In deze blogbijdrage ga ik in op het veelzijdige karakter van de voorstelling waar meer dan honderd mensen een bijdrage aan leveren. De verhaal-in-verhaal-structuur laat ik hier onbesproken. Je kunt er alles over lezen op de strak vormgegeven Mammoet-website. En natuurlijk via de landelijke- en regionale media die zich massaal en vol overgave op de première van 20 juli stortten met uitgebreide artikelen en reportages.
Persfotografen in line om gedurende vijf seconden elk hun plaatjes te schieten. Première Mammoet, Buinerveld, 20 juli 2019.Foto: Reyer Boxem.
‘Mammoet’ is een onvoorspelbaar bont spektakelstuk over neanderthalers
Elisabeth Oosterling, theaterrecensent-NRC en Theaterkrant, schreef een dag na de première een fantastische recensie die ik je niet wil onthouden. Mammoet werd maar liefst met vier bollen (sterren) bekroond. Dat van die Neanderthalers klopt natuurlijk niet, maar dat zij haar vergeven. Laten we het gewoon houden op ‘oermens’.
Dit koppel moet het samen op de planken doen
De professionele cast bestaat uit een zevental hoofdrolspelers en drie muzikanten. Die wordt bijgestaan door een 46-koppig ensemble dat – in wisselende bezetting – de voorstelling mede vormgeeft – letterlijk. Dit koppel moet het samen op de planken doen. Er is maandenlang onafhankelijk van elkaar geoefend en gerepeteerd. Teksten werden gestampt, partituren werden bestudeerd, zang- en koorlessen werden gevolgd en een ieder spande zich in tijdens spel-, dans- en bewegingsoefeningen. Tot het hele stel op 29 juni jl. bij elkaar kwam op de speellocatie-Buinerveld om een en ander samen te kneden tot de voorstelling ‘Mammoet’. Ik schreef erover in een vorige blogbijdrage. ‘Montagedagen‘ noemen ze dat in de theaterwereld.
Willekeurig moment tijdens montagedagen Mammoet, Buinerveld, juli 2019. Foto: Robert Rosendal.
Een batterij aan artistiekelingen
Tijdens deze montagedagen – twee weken lang, iedere dag van een uur ‘s middags tot elf uur ‘s avonds – passeren de artistieke- en technische (on)mogelijkheden de revue. En dat zijn er nogal wat! De Ket heeft daartoe een batterij aan artistiekelingen opgetrommeld die daar vanuit hun discipline nauwlettend op toezien. Spelers en het artistieke team werken in nauwe samenwerking naar een potentieel einddoel: een knetterende voorstelling waar de vonken van afvliegen. In het geval van Mammoet wil ik hierbij een groep medewerkers extra in het zonnetje zetten: de changeurs – zij, die er in de catacomben van de arena voor zorgen dat changementen vlekkeloos verlopen. Chapeau!
Afgepeigerd van start
Na twee intensieve weken – alle cues voor opkomen en afgaan vastgelegd en van buiten geleerd, wetend vanuit welk luik of vanaf welke ramp je dat doet, met gemiddeld vijf uur slaap per dag – dagelijkse beslommeringen gaan gewoon door – komt het moment van de waarheid: de eerste try-out met publiek. Knallen! En dat deden we, met succes. Alles viel op zijn plek. Weliswaar afgepeigerd stortte ik me vervolgens vol overgave in de daarop volgende probeersels, première en eerste voorstelling. Ik kijk er met een goed gevoel op terug. Ik draag vanaf vandaag het ensemblespeler-stokje (voorlopig) over aan mijn duo-speler Hidde Popma, die overigens heel goed is in het hanteren van stokjes, om het – na een welverdiende vakantie – vanaf medio augustus weer over te nemen tot aan – ja, ja – medio september!
10 extra voorstellingen Mammoet
Het productieteam van Mammoet heeft meteen na de eerste speeldag besloten tien voorstellingen toe te voegen aan het programma. Er waren op dat moment namelijk al meer dan 20.000 kaarten verkocht! Lonkt Carré?
Het complete Mammoetteam draait dus op volle toeren! Cast, artistiekelingen, productie-, marketing- en communicatiemedewerkers doen er alles aan om je een spectaculaire zomer te bezorgen.
Nieuwe trailer
Ik ga nu mijn kampeerspullen bij elkaar rapen en hoop je hier over een paar weekjes weer aan te treffen. Ik houd je dan op de hoogte van alle belangwekkende Mammoetverwikkelingen. O ja, nog even dit: de nieuwe trailer is opgeleverd – met daarin alle lovende sterrenrijke reacties van de pers naar aanleiding van de première. Mammoet, mis het niet!
Letterlijk en figuurlijk. Op 29 juni werd – voor de zevende keer dit jaar – een warmterecord gebroken, 31,3 graden Celsius. Eind juni dus. Onder tropische omstandigheden ontmoetten cast, artistiek team en alle ensemblespelers elkaar voor het eerst (na vele gescheiden repetities) op het Buinerveld in Drenthe, de speellocatie van het muziektheaterspektakelMammoet, dat op 20 juli aanstaande in première gaat.
