,,Monumentaal eerbetoon aan de oude Oeroegoeroe Joop Mulder, een kinetisch houten platform in de Waddenzee bij Oosterend.”
Begin juni 2023 staat ie er weer!
Om problemen – met het stormseizoen op komst – te voorkomen werd in september 2022 het getijdenkunstwerk ‘De Streken‘ van Marc van Vliet gedemonteerd. Juni volgend jaar staat ie er weer. Ook voor Joop! – op het YouTube-kanaal van Kunst en Landschap. Abonneren mag.
De Streken worden weer afgebroken. (eerbetoon aan Joop Mulder), Gromet, 14 september 2022.
Website Oerol.nl een week lang toegangspoort tot ‘Het Imaginaire Eiland’
Jaarlijks verandert het eiland Terschelling in juni tien dagen lang in één groot podium voor theater, dans, pop-up performances, spoken word, beeldende kunst, wetenschap, onderzoek en live-muziek: het Oerol-landschapstheaterfestival. ,,De Oerol-2020-editie zal er geen worden zoals je gewend bent”, meldt de festivalorganisatie op haar website, die dit jaar een week lang dienst doet als toegangspoort tot ‘Het Imaginaire Eiland‘.
Waar de makers vorig jaar vergezichten, ‘kantelende perspectieven’, maar ook zorgen en hoop voor de toekomst lieten zien, zullen ze dit jaar alles uit de kast moeten trekken om de versmelting tussen landschap en theater virtueel tot uitdrukking te brengen. Corona eist zijn tol, maar biedt ook (nieuwe) kansen, zegt festivaldirecteur Siart Smit. Oerol-2020 gaat met Het Imaginaire Eiland – letterlijk – tot de verbeelding spreken; vanaf maandag 15 juni zijn ze vijf dagen lang in de lucht.
In zes weken tijd een geheel nieuw vijfdaags virtueel programma
Samen met makers, vrijwilligers, vrienden-van-Oerol en anderszins betrokkenen is in pakweg zes weken tijd door het Oerol-team een geheel nieuw en actueel programma samengesteld dat grotendeels virtueel plaatsvindt. Het vijfdaagse programma bestaat uit interactieve voorstellingen, live events, live workshops en typische Oerol-podcasts.
Dat ging niet van een leien dakje. Luister maar eens naar een tweetal radio-interviews met Oerol-directeur Siart Smit. Het eerste in het programma ‘Nieuws en Co‘, het tweede in ‘Spraakmakers‘, beide op Radio 1, respectievelijk op 3 april, de dag dat Oerol formeel werd afgeblazen, en 10 juni, het expliciete aankondigingsmoment van Het Imaginaire Eiland.
Interview Siart Smit, Nieuws en Co, Radio 1, 3 april 2020.Interview Siart Smit, Spraakmakers, Radio 1, 10 juni 2020.
Welkom op Het Imaginaire Eiland!
Dat maakt natuurlijk nieuwsgierig. Meteen bij binnenkomst op Het Imaginaire Eiland kom je (rechtsonder in beeld) de ‘captains‘ tegen: Jennifer en Dionne. Ze zijn vijf dagen lang je Oerol-host en wijzen je de weg op het virtuele eiland. Een voorproefje:
Ook Cornald Maas komt in ‘Opium Op Oerol’ met een alternatief programma
In een alternatief ‘Opium Op Oerol‘-(AVRO/TROS-programma) ontmoet Cornald Maas tijdens Het Imaginaire Eiland elke aflevering een theatermaker of podiumkunstenaar met een Oerol-verbintenis, onder wie rapper Typhoon, cabaretière Paulien Cornelisse, zangeres en performer Wende, cabaretduo Yentl en De Boer en singer-songwriter Jeangu Macrooy.
Daarnaast zijn er drie gezichten dagelijks te zien: cabaretier Harrie Jekkers bezingt het leven vanaf een mooie plek op het eiland, programmamaker en schrijver Splinter Chabot gaat op zoek naar Terschellingers met een groot Oerol-hart en fotograaf en natuurliefhebber Ruben Terlou legt z’n favoriete vogel vast. Ruben was samenmet Cornald op 9 juni te gast bij het televisieprogramma Op1.
Proost! Op het Imaginaire Eiland
Op zaterdag 13 juni werd er aan de vooravond van het evenement ‘even gebeld’ met Cornald Maas die diezelfde dag, samen met (de gemondkapt zingende) Harrie Jekkers de boot vanaf Harlingen genomen had, door Roos Moggré en Splinter Chabot om hem te interviewen voor het NPO Radio 1-programma ‘Proost‘. Luister hieronder naar zijn eerste belevenissen naar en vanaf Het Imaginaire Eiland:
Cornald Maas en Harrie Jekkers.Foto: AVRO/TROS-kunst, team-‘Opium Op Oerol’ .
Terugkijken afleveringen ‘Opium Op Oerol’
Elke dag, de hele Oerolweek van 15 tot en met 19 juni, rond de klok van zeven uur ’s avonds, ontmoet Cornald Maas dus een bekende podiumkunstenaar met een verbintenis met het landschapstheaterfestival:
In de eerste aflevering is rapper Typhoonte gast. Hoe beleeft hij deze tijd zonder festivaloptredens? En welke band heeft hij met het Oerolfestival? Even janken mag.
Cornald Maas en Typhoon, maandag 15 juni.Foto: AVRO/TROS-kunst, ‘Opium Op Oerol’
Welke band heeft Paulien Cornelisse met het Oerolfestival? En ziet zij zichzelf optreden in een coronaproof theater? Of is dat awkward, of aerosol?
Cornald Maas en Paulien Cornelisse, dinsdag 16 juni.Foto: AVRO/TROS-kunst, ‘Opium Op Oerol’
Zangeres en performer Wende is de derde gast. Ze moest haar optredens in onder meer Londen annuleren vanwege het coronavirus. Ziet zij zichzelf binnenkort weer optreden? En wat heeft zij met Oerol? Cornald Maas en Wende, woensdag 17 juni.Foto: AVRO/TROS-kunst, ‘Opium Op Oerol’
Het cabaretduo Yentl en De Boer stelde hun theatertournee uit omdat beiden moeder werden. Welke band hebben zij met het Oerolfestival. En wanneer denken ze weer aan optreden?
Cornald Maas en Yentl en De Boer, donderdag 18 juni.Foto: AVRO/TROS-kunst, ‘Opium Op Oerol’
Jeanguzou ons land vertegenwoordigen op het Songfestival, maar het liep allemaal anders. Wat is zijn band met Oerol? En heeft hij nieuwe plannen?
Cornald Maas en Jeangu, vrijdag 19 juni.Foto: AVRO/TROS-kunst, ‘Opium Op Oerol’
Naar de uitzendingen: ‘Opium Op Oerol’ (NPO-2)
Kunst en Landschap heeft alle (vijf) afleveringen (dagelijks) voor je bijgehouden. Klik hieronder om ze terug te kijken.
Muzikale hoogtepunten: 10 jaar Opium op Oerol
Opium Op Oerol neemt je tijdens Het Imaginaire Eiland in vijf afleveringen ook mee naar de mooiste muzikale hoogtepunten van Tien Jaar Opium Op Oerol. In de eerste aflevering zie je optredens van Douwe Bob, Danny Vera, Yentl & de Boer, De Kik en Wende. Omdat Douwe Bob de eerste festivaldag niet op het strand mocht zingen hier alvast een voorproefje van deze eerste aflevering.
Douwe Bob – Out on the road, Opium Op OeroL, AVRO/TROS, 21 juni 2019.
Voor vier afleveringen ‘10 Jaar Muzikale Hoogtepunten‘ die Opium op Oerol voor je heeft verzameld klik je op de illustratie hieronder:
‘Toekomstbouwers’, ‘Blikverruimers’ en ‘No Man is an Island’
Het Oerol-festivalspeelt zich dit jaar met Het Imaginaire Eiland dus grotendeels online af. Passend bij een dagelijks wisselend thema, zoals Toekomstbouwers, Blikverruimers en No Man is an Island, zijn er live voorstellingen, interactieve projecten, podcasts en zoommeetingen, maar ook programmaonderdelen die je op een zelfgekozen moment kunt kijken. Een aantal artiesten, onder wie Laura van Dolron, Dionne Verwey en Karlijn Kistemaker, maakt nieuw werk vanaf Terschelling.
Alle ins and outs van Het Imaginaire Eiland
Klik op onderstaande illustraties om je goed voor te bereiden op een vijfdaagse uitgebreide virtuele theaterslentertocht over en langs Het Imaginaire Eiland.
Het Imaginaire Eiland is voor iedereen toegankelijk. Maar cultuur is natuurlijk niet gratis. Dus vraagt Oerol ook jou om de makers van Het Imaginaire Eiland te steunen als je portemonnee dat toelaat.
De ongelooflijke maar waargebeurde avonturen van de onbevangen Kasper op het anders zo zinderende eiland
Op zondag 14 juni beet Kasper (Peters; voormalig stadsdichter van Groningen) het spits af door zich alvast op eigen wijze te installeren op Het Imaginaire Eiland. Hij gaat de hele week als ‘de onbevangen Kasper’ dagelijks over het eiland dwalen. Schijnbaar doelloos.
,,Zoveel bezoekers, makers en vrijwilligers missen het eiland. Iedereen kent de paden en de wegen, de verschillende locaties. In afwisselende clipjes neemt Kasper je mee naar al die plekken. Op het eerste gezicht oogt alles absurdistisch, vervreemdend en dromerig, maar blijf terugkeren en je zal zien dat zich langzaam een prachtig verhaal ontvouwt.”
Marc van Vliet
In korte vlogs probeert Marc van Vliet een glimp van het festivalgevoel bij de mensen thuis over te brengen, vanuit het perspectief van een ‘typische Oerolvrijwilliger’.
„We binden een camera op de hoofdpersoon, en we volgen hem vanaf zijn aankomst bij de boot, via de camping, een week lang op het eiland. Het zijn beelden die elke Oerolganger kent. Ik wil een gevoel van weemoed overbrengen, ik heb heel sterk het gevoel dat daar nu behoefte aan is.”
Marc van Vliet
Vanaf maandag 15 juni zet theatermaker Van Vliet elke dag een nieuwe aflevering voor je klaar in een speciaal voor dit project aangemaakte afspeellijst (met die lange naam). Je belandt dan op het YouTube-kanaal van Kunst en Landschap. Ook zo benieuwd naar de avonturen van Kasper? En waar deze uiteindelijk toe leiden?
Nadat weken lang al haar opdrachten werden afgezegd werd Isabelle Renate la Poutré eind mei gebeld door Marc van Vliet. Ehh, JA! Of ze hem wilde helpen met een project op Oerol. In onderstaande vlog neemt ze je mee op haar avontuur tijdens het maken van ‘De ongelofelijke maar waargebeurde avonturen van de onbevangen Kasper op het anders zo zinderende eiland‘ op het prachtige Terschelling.
#11 Werken op Oerol 2020, Isabelle Renate la Poutre, 7 juli 2020.
Zo, nu ben je er helemaal klaar voor. Hop on in! Heel veel plezier!
Het Imaginaire Eiland: live van 15 t/m 19 juni op oerol.nl
Het Imaginaire Eiland
Media-overzicht en compilatie ‘noodeditie’ Oerol-2020: ‘Het Imaginaire Eiland’
Bezoekers konden dagelijks terugkomen op Kunst en Landschap voor actueel nieuws met van alles van en over Het Imaginaire Eiland in het ‘Media-overzicht‘. Dat vind je hieronder.
,,In de zoektocht naar oplossingen voor de transities die op ons afkomen kunnen kunst en cultuur de motor voor verandering (sgezindheid) zijn, als spiegels van en voor ‘verbeelding’ van een hoopvolle toekomst.”
Kunst en Landschap Noord Nederland
Kunst en Landschap Noord Nederland volgde het imaginaire Terschelling de hele week zowel voor als achter de ‘schermen’. Bezoekers genoten na en moesten nadien vooral niet vergeten de enquête in te vullen. Dat kon hier!
Media-overzicht en compilatie Oerol-2020
Audiodescriptie | Dit was Oerol 2020: Het Imaginaire Eiland, Oerol, 6 juli 2020.
Alles over de online Oerol-editie-2020, vanaf het moment van afblazen van de reguliere versie in april tot aan nu, vind je hier:
Op zondag 25 augustus droeg Paul R. Kooij, een van de hoofdrolspelers van het muziektheaterspektakel Mammoet, zijn aanvoerdersstok over aan Wim Bouwens, die de laatste drie weken de rol van Urdward, spiritueel leider van een genootschap, gaat vertolken.
Urdward (Paul R. Kooij) en Freya (Gusta Geleijnse) verwikkeld in belastingperikelen. Foto: Ben van Duin.
Tijdens de maandenlange voorbereidingen en repetities heb ik Wim natuurlijk regelmatig aan zien schuiven, maar hij wist zich altijd ongemerkt, maar met volle aandacht en druk aantekeningen makend, schalks op de achtergrond te houden. Tot het moment dat het ook voor hem om het echie zou gaan.
Doorloop in de blakende zon
Voor de zaterdagmiddag, een dag voor zijn debuut – op het heetste moment van de dag – stond een dóórloop gepland. Het kwik was inmiddels gestegen tot boven dertig graden. Japanse trommeldreunen zwollen aan – roepklank voor de immer nieuwsgierige paarden en schapen, die zich ditmaal echter verscholen onder het loof van de imposante Buinerveldse eiken. Urdward startte zijn eerste preek. Het ijs was gebroken en de gesimuleerde voorstelling denderde voort (met halverwege een kleine drinkpauze) alsof zich geen wisseling van de wacht had voltrokken. Goede casting, uitstekende professionele voorbereiding en teamwork dat er mag zijn. Chapeau!
The show goes on!
Paul gaat na dertig voorstellingen genieten van een welverdiende vakantie om zich daarna op nieuwe projecten te storten. Wim kan zijn borst natmaken – letterlijk en figuurlijk als we Gerrit Hiemstra mogen geloven – voor de vijftien speeldagen die met ingang van 28 augustus nog op het programma staan. The show goes on! Mis het niet!
Na de eerste speelweek (16 t/m 21 juli) van Mammoet, het muziektheaterspektakel op het Buinerveld in Drenthe, besloot het productieteam twee extra speelweken aan het totale programma toe te voegen vanwege een spectaculaire kaartverkoop in aanloop naar de zomermarathonvoorstelling. Er waren in korte tijd meer dan 20.000 kaarten verkocht. De massale, bollen- en sterrenrijke media-aandacht na de try-outs en de première hebben daartoe ongetwijfeld bijgedragen. Zo maar wat reacties – van niet de eerste de besten:
Bankara, fatta, bankara
Inpakken en wegwezen
Na die week – ik speelde mee in alle zes voorstellingen – trok ik er met de Chevy Van-camper, mijn vriendin en twee (IJslandse) honden tweeënhalve week op uit voor een trekking- en wandelvakantie in ‘Allemansrecht‘-Noorwegen en -Zweden. Scandinavië heeft de laatste jaren mijn voorkeur als vakantiebestemming. Niet in de laatste plaats, omdat dit jaar de weersvoorspellingen uitwezen dat de thermometer in Groot Wetsinge op de dag van vertrek wel eens tot zo’n 40 graden zou kunnen uitslaan. Opnieuw werden we geconfronteerd met een (juli-)warmterecord voor het Noorden tijdens de Mammoet-periode. Inpakken en wegwezen dus.
Mammoetje mocht mee!
Na de intensieve, slopende montagedagen en zes voorstellingen kon de knop bij mij even om en betrad ik een kort, nagenoeg Mammoetloos tijdperk(je). Natuurlijk bleef ik – bij goede ontvangstmogelijkheden – in contact met het team via sociale media en Whatsapp en volgde de verrichtingen zo goed en kwaad als kon. Op een paar incidenten na – er waren een paar kneuzingen en andere ongemakken – denderde de Mammoettrein voort. Ook de (landelijke) pers bleef onverminderd positief. Mammoetje wilde na het spotten van rennende dieren echter zo snel mogelijk naar huis, i.e. het Buinerveld:
Een wereld van verschil
Op woensdag 14 augustus was ik – voor het eerst, de planning van duospelers liet niet anders toe – getuige van de gehele voorstelling in vol ornaat. Een wereld van verschil. Natuurlijk waren we er klaar voor de 16e juli, en gingen bij publiek en pers de duimen omhoog, maar toch. In minder dan drie weken tijd zag en beleefde ik een voorstelling die enorm gegroeid was – op alle fronten! De trein denderde dus niet voort, het was TGV-theaterspektakel dat over mij heen walste. Fijn, dat ik vanaf nu tot en met 15 september hieraan ook mijn bijdrage kan leveren.
Mijn speeldata: – wo 14 t/m zo 18 aug. – wo 21 t/m zo 25 aug. – wo 28 aug. t/m zo 1 sept. – do 5, za 7 en zo 8 sept. – wo 11, vr 13 en zo 15 sept.
Zo, de kop is er af! Op 16 juli verwelkomde Tom de Ket zo’n duizend bezoekers – waaronder veel genodigden uit het dorp Buinen, die gratis toegang hadden – op de eerste try-out in de immense arena van het muziektheaterspektakel Mammoet op het Buinerveld in Drenthe. Enerverende, zo niet slopende voorbereidingsweken gingen daaraan vooraf.
Nauwe afstemming regie, dramaturgie, choreografie, changementen en geluids- en lichttechniek. Foto: Robert Rosendal.
Mammoet, een ambitieus project!
Het muziektheaterspektakel Mammoet is een ambitieus project. In deze blogbijdrage ga ik in op het veelzijdige karakter van de voorstelling waar meer dan honderd mensen een bijdrage aan leveren. De verhaal-in-verhaal-structuur laat ik hier onbesproken. Je kunt er alles over lezen op de strak vormgegeven Mammoet-website. En natuurlijk via de landelijke- en regionale media die zich massaal en vol overgave op de première van 20 juli stortten met uitgebreide artikelen en reportages.
Persfotografen in line om gedurende vijf seconden elk hun plaatjes te schieten. Première Mammoet, Buinerveld, 20 juli 2019.Foto: Reyer Boxem.
‘Mammoet’ is een onvoorspelbaar bont spektakelstuk over neanderthalers
Elisabeth Oosterling, theaterrecensent-NRC en Theaterkrant, schreef een dag na de première een fantastische recensie die ik je niet wil onthouden. Mammoet werd maar liefst met vier bollen (sterren) bekroond. Dat van die Neanderthalers klopt natuurlijk niet, maar dat zij haar vergeven. Laten we het gewoon houden op ‘oermens’.
Dit koppel moet het samen op de planken doen
De professionele cast bestaat uit een zevental hoofdrolspelers en drie muzikanten. Die wordt bijgestaan door een 46-koppig ensemble dat – in wisselende bezetting – de voorstelling mede vormgeeft – letterlijk. Dit koppel moet het samen op de planken doen. Er is maandenlang onafhankelijk van elkaar geoefend en gerepeteerd. Teksten werden gestampt, partituren werden bestudeerd, zang- en koorlessen werden gevolgd en een ieder spande zich in tijdens spel-, dans- en bewegingsoefeningen. Tot het hele stel op 29 juni jl. bij elkaar kwam op de speellocatie-Buinerveld om een en ander samen te kneden tot de voorstelling ‘Mammoet’. Ik schreef erover in een vorige blogbijdrage. ‘Montagedagen‘ noemen ze dat in de theaterwereld.
Willekeurig moment tijdens montagedagen Mammoet, Buinerveld, juli 2019. Foto: Robert Rosendal.
Een batterij aan artistiekelingen
Tijdens deze montagedagen – twee weken lang, iedere dag van een uur ’s middags tot elf uur ’s avonds – passeren de artistieke- en technische (on)mogelijkheden de revue. En dat zijn er nogal wat! De Ket heeft daartoe een batterij aan artistiekelingen opgetrommeld die daar vanuit hun discipline nauwlettend op toezien. Spelers en het artistieke team werken in nauwe samenwerking naar een potentieel einddoel: een knetterende voorstelling waar de vonken van afvliegen. In het geval van Mammoet wil ik hierbij een groep medewerkers extra in het zonnetje zetten: de changeurs – zij, die er in de catacomben van de arena voor zorgen dat changementen vlekkeloos verlopen. Chapeau!
Afgepeigerd van start
Na twee intensieve weken – alle cues voor opkomen en afgaan vastgelegd en van buiten geleerd, wetend vanuit welk luik of vanaf welke ramp je dat doet, met gemiddeld vijf uur slaap per dag – dagelijkse beslommeringen gaan gewoon door – komt het moment van de waarheid: de eerste try-out met publiek. Knallen! En dat deden we, met succes. Alles viel op zijn plek. Weliswaar afgepeigerd stortte ik me vervolgens vol overgave in de daarop volgende probeersels, première en eerste voorstelling. Ik kijk er met een goed gevoel op terug. Ik draag vanaf vandaag het ensemblespeler-stokje (voorlopig) over aan mijn duo-speler Hidde Popma, die overigens heel goed is in het hanteren van stokjes, om het – na een welverdiende vakantie – vanaf medio augustus weer over te nemen tot aan – ja, ja – medio september!
10 extra voorstellingen Mammoet
Het productieteam van Mammoet heeft meteen na de eerste speeldag besloten tien voorstellingen toe te voegen aan het programma. Er waren op dat moment namelijk al meer dan 20.000 kaarten verkocht! Lonkt Carré?
Het complete Mammoetteam draait dus op volle toeren! Cast, artistiekelingen, productie-, marketing- en communicatiemedewerkers doen er alles aan om je een spectaculaire zomer te bezorgen.
Nieuwe trailer
Ik ga nu mijn kampeerspullen bij elkaar rapen en hoop je hier over een paar weekjes weer aan te treffen. Ik houd je dan op de hoogte van alle belangwekkende Mammoetverwikkelingen. O ja, nog even dit: de nieuwe trailer is opgeleverd – met daarin alle lovende sterrenrijke reacties van de pers naar aanleiding van de première. Mammoet, mis het niet!
Letterlijk en figuurlijk. Op 29 juni werd – voor de zevende keer dit jaar – een warmterecord gebroken, 31,3 graden Celsius. Eind juni dus. Onder tropische omstandigheden ontmoetten cast, artistiek team en alle ensemblespelers elkaar voor het eerst (na vele gescheiden repetities) op het Buinerveld in Drenthe, de speellocatie van het muziektheaterspektakelMammoet, dat op 20 juli aanstaande in première gaat.
Eerste gezamenlijke repetities cast, artistiek team en ensemblespelers op locatie Buinerveld, eind juni 2019. Foto: Robert Rosendal.
Gehuld in kleurrijke bermuda’s, zomerse jurkjes en luchtige trainingsbroeken werden alle hoeken van het immense – zeventig meter brede – podium door de spelers verkend. Zichtbare spanning en voelbare opluchting wisselden elkaar af, ‘oerkreten’ schalden over het Buinerveld. ‘Bankara, bankara, mammoet, mammoet‘ – om maar eens een oersimpele versie van het Drents – gemixt met straattaal – op poëtische wijze te illustreren. Vanaf dat moment ging het om het echie.
Start repetities Mammoet, reportage RTV Drenthe tijdens perspresentatie, JvE-Studio, Almere, 4 juni 2019.
Inmenging in natuur minimaal
De locatie en de inrichting ervan, speelt – evenals het tijdstip van aanvang overigens, zonsondergang – een belangrijke rol in de voorstelling Mammoet. In goed overleg met de gemeente Borger-Odoorn en Staatsbosbeheer is gekozen voor een invulling die de natuur – in al haar facetten – zo min mogelijk geweld aan doet. Jan Seton, burgemeester van bovengenoemde gemeente, speciaal uitgenodigd voor deze ontmoeting, twitterde het volgende bericht, vergezeld gaand van een drietal foto’s, op 25 juni bij de start van de repetities:
Op snikheet en wonderschoon Buinerveld kennis gemaakt met cast #mammoet. Aan acteurs, podium of locatie zal het niet liggen! #welkom @tomdeket
Twee meter tachtig hoog podium
Er wordt gespeeld vanaf een bijna drie meter verhoogd speelvlak waardoor de inmenging in de natuur minimaal is – één van de keuzes die Michiel Voet, decorontwerper van Mammoet, maakte. Tegelijkertijd biedt de daardoor ontstane ruimte onder ‘de vloer’ praktische en dramaturgische mogelijkheden. Kijk hieronder even naar de opbouw-video om een indruk te krijgen van de grootte van zijn plannen.
Impressie amfitheater/arena waarbij publiek (coulissenloos) uitkijkt op het Buinerveld. Dronebeelden: Stichting Het Pauperparadijs.
‘Lost Tango’ hoogtepunt Oerol-2019
Michiel Voet was ook verantwoordelijk voor het decorontwerp van Het Pauperparadijs en werd daar in 2019 voor beloond met een musicalaward. Hij is dus geen onbekende voor de makers van Mammoet. En niet alleen voor hen – Michiel heeft inmiddels een aardige staat van dienst opgebouwd met zijn projecten, waarbij ik het laatste, ‘Lost Tango’ van Via Berlin, het hoogtepunt van Oerol-2019, niet onvermeld kan laten, en waarvoor hij ook het decor ontwierp.
Lost Tango wordt na deze zomer vanwege het tienjarig lustrum van Via Berlin in diverse grote zalen – ook die van Groningen en Leeuwarden – in het land opgevoerd. Lees hier een recensie(Oerol) van Eric Nederkoorn (DvhN) over deze voorstelling.
Aardse verhalen uit catacomben van Mammoet-podium
Terug naar Mammoet! Er is gekozen voor een open concept met het Buinerveld als decor. Het publiek kijkt er vanaf een arenavormige tribune op uit, en wordt op deze wijze direct betrokken bij – en min of meer onderdeel van – de voorstelling. Er zijn geen coulissen. Niets of niemand kan zich dus aan het oog van de kijker onttrekken. Toevallig biddende valken en rondzwevende, naar prooi turende buizerds, kunnen tijdens het theaterspektakel worden waargenomen. Wel wordt er gebruik gemaakt van luiken in het speelvlak waar spelers en rekwisieten kunnen verdwijnen en (weer) verschijnen. Ook de changementen – die zijn er veelvuldig – maakt de toeschouwer van dichtbij mee. Dramaturgisch gezien een aardige vondst, omdat uit de goddelijke Mammoet-vloer verschillende aardse verhalen zullen worden opgediept. Gaia, gaia.
Artiestenimpressie Mammoet-podium – Michiel Voet.
Spelers letterlijk en figuurlijk de diepte in
Michiel Voet groef dieper in zijn geheugen toen hij een vraag van Mieke Kwak, verslaggeefster van het Dagblad van het Noorden, over zijn keuze van het bijna drie meter hoge podium, beantwoordde:
“De spelers zijn op zoek naar verdieping; naar de diepe krochten van de menselijke ziel. Ze willen begrijpen waar wij mensen vandaan komen en hoe wij zijn beland in de huidige tijd. Dat ze daarbij letterlijk de diepte in gaan, is een metafoor.”
Lees hier het hele artikel: ‘Buinerveld maakt zich op voor openluchtvoorstelling Mammoet en de ontvangst van duizenden bezoekers’
“Dat is het principe; volgens mij niet eerder vertoond.”
Persmeeting Mammoet, 4 juli 2019, Buinerveld, Drenthe. Foto: Marketing Drenthe
Tom de Ket, regisseur van Mammoet, legt in een video van het Dagblad van het Noorden, gemaakt tijdens een persmeeting op 4 juli jongstleden, het principe van de voorstelling uit:
“Alsof je de verhalen ophaalt uit de grond; overal zitten luiken waaruit acteurs en rekwisieten tevoorschijn komen om daarna even snel te verdwijnen, hele oerstammen en decorstukken komen van onder naar boven en keren terug in de aarde. Dat is het principe van Mammoet, en volgens mij is dat nog niet eerder vertoond.”
Dit artikel (plus video), van dezelfde verslaggeefster, tref je hier aan: ‘Cast en regisseur geven klein voorproefje Mammoet’.
Buizerds kijken mee
Aardige bijkomstigheid, de eerder gememoreerde buizerd vloog tijdens het interview over terwijl de vrouwelijke castleden Bulgaarse polyfonie ten gehore brachten. Voor RTV-Drenthe aanleiding om datgene wat zich afspeelt boven het podium ook vast te leggen. Bekijk de door hen gemaakte reportage, waarbij ook Michiel Voet en Tom de Ket aan het woord komen: ‘Bij theaterstuk Mammoet gaat alles van onder naar boven’.
Beste Mammoet-beentjes voor
Ik vertrouw erop dat – vanuit alle disciplines – in de nog resterende weken tot aan de try-out, de beste Mammoet-beentjes voorgezet zullen worden om je een spectaculair schouwspel in de openlucht bij zonsondergang te kunnen presenteren.
Tickets
Reserveren doe je – met een berekenend sapiensbrein – via de ticket service van VanPlan!
Op 4 juni j.l. vond in de JvE Studio in Almere, de voormalige studio van Paul de Leeuw, een perspresentatie plaats van het muziektheaterspektakel Mammoetdat deze zomer plaatsvindt op het Buinerveld in de oerprovincie Drenthe.
JvE Studio, Antennestraat 34, Almere; perspresentatie en repetitieruimte cast Mammoet.
Wegens wegwerkzaamheden aan de toegangswegen van de studio moest ik de koffie-met-gebak-ontvangst aan me voorbij laten gaan. Theatermaker en regisseur Tom de Ket had stipt om half elf het woord genomen toen ik – vijf minuten te laat – met verontschuldigende en ingehouden passen een plekje op de tribune van de immens grote studio probeerde te bemachtigen. Ik mengde me onder de aanwezigen – de voltallige cast, het artistieke team (met uitzondering van de bandleden en decorontwerper Michiel Voet, die Oerol-2019-verplichtingen had), de zakelijke leiding, een aantal ensemblespelers, pr- en marketingmedewerkers en natuurlijk de pers, waar het allemaal om te doen was. De keuze voor deze locatie was overigens een bewuste – de hoofdrolspelers hadden er een dag tevoren al kunnen wennen aan de proporties van het podium – die op het Buinerveld is namelijk van de buitencategorie: zeventig meter breed, drie meter hoog! Men repeteert er een aantal weken, tot 16 juli de eerste try out – bij zonsondergang – ter plaatse plaatsvindt.
Perspresentatie Mammoet groot succes
Julia Scepanovic, zangcoach van zowel cast als ensemblespelers, licht keuze Bulgaarse polyfonie voor Mammoet toe.
De makers van Mammoet toonden zich op hun website zeer verheugd over de oogst van deze eerste perspresentatie: uitgebreide artikelen in regionale- en landelijke media, gelardeerd met foto- en videoreportages. Veel aandacht ging daarbij uit naar de mammoeteuze arena waarin het muziektheaterspektakel plaats zal hebben – decorontwerper Michiel Voet was zoals gezegd afwezig maar een blankhouten maquette bood een fantastisch ‘inkijkje’ – Bulgaarse dia- en polyfonische klanken, gedemonstreerd door Julia Scepanovic, passeerden de revue, fragmenten van de speciaal voor Mammoet gecomponeerde muziek van Radek Fedyk werden ten gehore gebracht, en de uitbundige kostuums van gerecycled materiaal van kostuumontwerpster Arien de Vries zagen we – mondjesmaat, om niet te veel te verklappen – diagewijs voorbijtrekken.
Kostuumontwerpster Arien de Vries presenteert in een van de meer dan 500 kostuums die voor Mammoet gemaakt worden.
Oertaal in De Taalstaat
Het mediagenieke Mammoet is ook bij de redacteuren van het NPO1-radioprogrammaDe Taalstaat niet onopgemerkt gebleven. Op zaterdagochtend 8 juni 2019 mocht Tom de Ket in een tien minuten durend onderhoud Frits Spits vertellen hoe de oertaal die in de voorstelling gesproken wordt tot stand is gekomen. Beluister het fragment door op onderstaande foto te klikken.
Begin juni was er dus sprake van een heus mediaoffensief. De Bulgaarse zangkunsten van de hoofdrolspelers werden geëtaleerd. De mystieke wijze van belichting werd gepresenteerd – de spelers worden slechts bijgelicht door een kolossale met helium gevulde ballon. Uitgebalanceerde Balkan- en oer-soundscapes en serene celloklanken schalden door de ruimte. En, om een en ander kracht bij te zetten, werd de exuberante kostumering ten slotte door de kostuumontwerpster lijfelijk getoond.
Mammoet bedient journalisten op hun wenken
Niet alle kunst- en cultuurjournalisten staan te popelen om een eerste persmeeting bij te wonen voor een theatervoorstelling uit de regio. Eerder (ook landelijk) succes van de makers ervan en de keuze voor de locatie Almere ten spijt. Om deze beroepsgroep toch vooraf te bedienen hebben regisseur Tom de Ket en Suzanna Jansen, dramaturg en schrijfster van Het Pauperparadijs, een podcast samengesteld met daarin een meer dan een half uur durend gesprek over alle ins and outs van Mammoet. Deze is – natuurlijk ook door jou – via de Mammoet-website te beluisteren.
Voorbereidingen Buinerveld in volle gang
En, om je alvast een indruk te geven van het groteske schouwspel – in al haar facetten – krijg je hier een drone-impressie van de bouw van het amfitheater op het Buinerveld in Drenthe. Met Balkan-sound! See you there deze zomer!
De meteorologische zomer ging met Midzomerse temperaturen van start. Op zaterdag 1 juni 2019 mochten 46 ensembleleden – ik was een van de gelukkigen – na drie auditieronden aantreden voor hun eerste repetitie voor het muziektheaterspektakel Mammoet, die plaatsvond in en om het Aziëhuis van de voormalige Dierentuin Emmen, dat momenteel dienst doet als theaterschool en productiehuis, Loods 13.
De kop is eraf!
De kop is er dus af. In de blakende zon kregen we opwarmings (?), bewegings- en lichaamsoefeningen van Jochem Stavenuiter, artistiek leider van en speler bij Theatergroep Bambie, die momenteel toert met Frou Frou, een oog- en oorstrelende voorstelling waarin live muziek met het spel is verweven. Jochem studeerde corporeal mime aan de Hogeschool voor de Kunsten in Amsterdam.
Mammoet is een verhaal in een verhaal. Het gaat over een genootschap dat mensen weer in contact wil laten komen met de oermens in zichzelf. Door leerzame verhalen over die oertijd ‘te spelen’ en waarbij opoffering centraal staat. Het verhaal dat verteld wordt (in het toen) gaat over de heilige Mammoet.
‘Ik vertaal naar beweging’
Spelers moeten dus regelmatig van rol switchen. Het contrast tussen oermens en de mens anno nu wordt in Mammoet in al haar facetten tot uiting gebracht: lichaamshouding, voortbeweging, kostuums, decor, rekwisieten, spraak (Mammoet heeft een eigen taal, zelfs in gebaren), zang, muziek en dans. Jochem Stavenuiter zorgt voor de choreografie van de voorstelling, maar stelde in zijn openingspraatje uitdrukkelijk ‘dat hij geen danser is’.
‘Ik vertaal naar beweging. Ik maak stillevens en geef iedereen een beweging waardoor het een geheel wordt’.
Na een zaterdagochtendtraining kent elke ensemblespeler inmiddels het verschil in rughouding tussen die van een chimpansee en een silverback-gorilla. Daarnaast zijn ze allemaal doordrongen van een aantal choreografische basisprincipes zoals ‘kracht is kracht’, ‘less is more’ en ‘small is beautiful’! Die laatste twee openbaarden zich op fantastische wijze door vijf minuten bewegingsloos stil te ‘staan’ en middels korte opdrachtjes verschillende gemoedstoestanden uit te drukken met alleen (aanzwellende) mimiek, of kleine lichaamshoudingswijzigingen. Het middagprogramma was voornamelijk gericht op groepsdynamiek.
Ingewikkelde asymmetrische ritmes en melodieën
Mirjam van Wijk en Julia Scepanovic, selfie tijdens repetitie.
De zondagrepetities stonden voor de ensemblespelers in het teken van Bulgaarse zang. Theatermaker en regisseur Tom de Ket heeft zich voor Mammoet laten inspireren door deze zangvorm omdat hij appelleert aan oerklanken. Bulgaarse volksmuziek kent een complexe opbouw en bestaat uit ingewikkelde asymmetrische ritmes en melodieën die uit de pre-Slavische oudheid stammen. Daarnaast zorgt diafonie, de tweestemmige zang met een bijzonder ’trillend’ akoestisch effect, voor een geheel eigen klank.
Tom liet speciaal voor Mammoet Julia Scepanovic ‘invliegen’, die ons – samen met Mirjam van Wijk (zij begeleidde ook de zang voor Het Pauperparadijs) – op zeer enthousiaste wijze de eerste kneepjes van deze zangvorm bijbracht. Beide dames ontfermen zich overigens niet alleen over de ensemblespelers, ook de hoofdrolspelers van Mammoet hebben inmiddels al heel wat Bulgaarse toonladders achter (en voor!) de kiezen.
Presentation video for Julia (Djurdjica) Scepanovic, Filmed and edited by Marko Korac.
Om je een indruk te geven van wat diafonie (en polyfonie) behelst, en waar – in dit geval – de dames-hoofdrolspelers zich in zeer geringe tijd op hebben stukgebeten, neem ik hier een kort fragment op van een lied dat komende zomer – ondersteund door een uit meer dan twintig (ensemble)leden bestaand koor – over het Buinerveld zal schallen. Komt dat horen!
Fragment Bulgaarse diafonie. Dames-cast Mammoet gedirigeerd door Julia Scepanovic tijdens perspresentatie, 4 juni 2019, JvE Studio, Almere
“Het muziektheaterspektakel Mammoet brengt de nooit eerder vertoonde Heilige Mammoetjacht en onthult geheimen uit de oertijd die wij nu hard nodig hebben. Want zijn wij mensen eigenlijk wel gemaakt voor het leven dat wij nu leiden?”, zo luidt de tekst op de website van Mammoet.
Dat theatermaken een dynamisch proces is dat tot aan de premiere – zelfs gaandeweg de voorstellingen – aan veranderingen onderhevig is blijkt ook bij deze voorstelling. Theatermaker, regisseur en scriptschrijverTom de Ket deed via Niels Verbeek, slagwerker van de Mammoet-muziektheaterproductie deze zomer, een beroep op een aantal ensemblespelers dat aangegeven had naast het op de planken staan ook wel eens achter de trommels te zitten, of dat hadden gedaan. Niels benaderde me – ik had voor de auditie ook een kruisje aangevinkt bij drummen – met de volgende mail:
Niels Verbeek – slagwerker muziektheaterspektakel Mammoet. Foto: Linda van den Broek.
Versterking slagwerk
Hoi slagwerkers, Ik ben Niels Verbeek, slagwerker bij Mammoet. Er zijn een aantal plekken waar ik wel wat versterking kan gebruiken. Tom de Ket heeft mij verteld dat jullie ook slagwerkers zijn. Helemaal te gek! Zouden jullie mij wat meer informatie willen sturen over jullie niveau? Speel je in een bandje, fahabra, alleen ongestemd, of ook mallets? Welke diploma’s heb je gehaald? Of misschien – nog beter – heb je een geluidsopname of filmpje waar je op speelt zodat ik een goed idee krijg van jullie niveau? Alvast bedankt. Groeten, Niels.
Esther van Til, ensemblebegeleider bij Mammoet, had ons natuurlijk van te voren gepolst omtrent en ingelicht over Tom’s plannen. We verwachtten dus een mailtje van de professioneel slagwerker. Hier mijn antwoord:
Slag in de rondte
Hallo Niels, hierbij mijn info over hoe ik me met jou deze zomer graag een slag in de rondte wil of kan werken:
Vanaf mijn vijftiende – ik ben net zestig geworden – heb ik tot aan de eeuwwisseling nagenoeg dagelijks de sticks in handen gehad. Mijn eerste – en vooralsnog laatste – Sonor-drumstel kocht ik medio jaren zeventig van mijn zuurverdiende vakantiewerkgeld. Via bevriende gitaristen uit Hengelo (O), verkreeg ik een zestigerjaren drum-set bestaande uit een bass- en snaredrum, een hangende en een staande tom, een hi-hat en een vooroorlogs ‘gietijzeren’ bekken. De bekleding van de toms bestond uit een coating die Freek de Jonge later ‘fluorescerende kankergezwellen’ ging noemen – daarmee refererend aan een psychedelisch hippietijdperk. Geen gezicht – omkatten en uitbreiding volgden.
De bassdrum was
voorzien van een varkensleren drumvel dat een warme sound had en waaraan ik
eeuwig trouw ben gebleven, ondanks dat de betreffende inch-maat niet meer standaard
geleverd werd. Knippen, snijden, buigen en plakken dus. De uitbreiding bestond
uit de aanschaf van drie kleine- en middelgrote toms, een extra floortom, plus
Paiste-hi-hat-bekkens- en een aantal crash- en ride-bekkens van dezelfde
fabrikant. De kleur(en) van de bekleding werd(en) vervangen door egaal matzwart
plakplastic.
Weggeschoven en vijftien jaar onaangeraakt
Vanwege een
grootscheepse verbouwing van mijn huis en zakelijke verplichtingen huisvest dit
setje momenteel – weggeschoven en vijftien jaar onaangeraakt – op de
logeerkamer, bedolven onder stof en spinnenweb. Ik moet dus goed in mijn
geheugen graven om je vragen te beantwoorden.
Eind jaren zeventig drumde en zong ik in een band die diverse speelgelegenheden in de contreien van het Overijsselse Hengelo aandeed. We waren toentertijd trots in het voorprogramma van Solution en Massada in de plaatselijke discotheek ‘Het Karrewiel’ te hebben gespeeld. Ons repertoire bestond in aanvang grotendeels uit symfonische rock, later meer uit funk-rock, waarbij we poogden ‘Albert-Heijn-funk’ te ontstijgen, c.q. te overstijgen. Pretentieus? Wellicht, we wilden ons nadrukkelijk onderscheiden van de toenmalige Top-40-radiohitjes.
Excerpt from Solution’s reunionconcert, 2006.
Ik was in die tijd ook dj bij deze (grote) discotheek en heb geijverd om dansbare ‘funk-van-de-bovenste-plank’ te pluggen, waarmee ik enige reputatie verwierf. Tot volle tevredenheid van de uitbater van de betreffende locatie – het legde hem immers voor wat betreft bezoekersaantallen (entree twee Hollandse florijnen) geen windeieren. Ik had als tiener overigens over de salariëring ook geen reden tot klagen en heb er – twee keer per week draaien – een aardige LP-collectie aan overgehouden. Daarna – tijdens- en na mijn studietijd in Groningen – maakte ik voornamelijk (muziek)theater, o.a. bij Theatergroep Marot.
Fahabra en abracadabra
Bovenstaande illustreert dat ik een ongestemd slagwerker ben. Ik durf te stellen dat ik aardig maat kan houden – het liefst met ongemarineerde drumsticks – en heb de bekkens zo af en toe (sfeerdrum muziektheater) met mallets of brushes beroerd. Fahabra is voor mij abracadabra. Sterker, ik weet bij God niet waar je het over hebt of waar je op doelt. Tenslotte, ik kan voor wat betreft het drummen of muziek maken geen diploma’s overleggen – ik kan zelfs geen noten lezen – en ben derhalve geheel aangewezen op mijn gevoel voor muziek en mijn gehoor. Ook beeld of geluid van mijn verrichtingen destijds kan ik je niet aanreiken.
Ik vertrouw erop je
hiermee enigszins te hebben geïnformeerd en zie met veel belangstelling en
leergierigheid uit naar een eventuele samenwerking met een professioneel
slagwerker tijdens de Mammoetvoorstelling deze zomer.
Vriendelijke groet, Robert Rosendal.
Podium Mammoet op het Buinerveld – KLIK op foto voor meer INFO
My lips are sealed
Ik ben natuurlijk zeer benieuwd naar Niels’ reactie en de plannen die gesmeed zijn om het muziektheaterspektakel met een uitbreiding van slagwerk nog meer cachet te geven. Ook in dit geval geldt: my lips are sealed. See you there on the Buinerveld!
Tweede ‘lichting’ auditanten voor theaterspektakel Mammoet, Assen, 30 maart 2019.
,,Meespelen in een groot theaterstuk, van de makers van het Pauperparadijs? Zo’n vijftig mensen trokken zaterdag de stoute schoenen aan en deden auditie voor het ensemble van Mammoet“, schreef Marieke Kwak op 30 maart jongstleden in het Dagblad van het Noorden.
Ik deed dat ook, na zo’n vijftien jaar niet meer op de planken te hebben gestaan. Ook ik werd onderworpen aan de nauwlettende blikken van regisseur, theatermaker, en nu dus ook jurylid, Tom de Ket en zijn crew.
Nagelbijten, niet stil kunnen zitten en klamme handjes: veel mensen in Podium Zuidhage in Assen hadden daar vanmiddag last van. De reden? Ze doen auditie voor het muziektheaterspektakel Mammoet. (video auditie, RTV-Drenthe, 30 maart 2019)
Marieke Kwak, DvhN, 30 maart 2019
Twee dagen lang zongen de ‘icke hakka hi kaka’s‘ na door mijn hoofd – en benen. Evenals het prachtige Lepi Juro – een Kroatische traditional die veelal vertolkt wordt met Bulgaarse meerstemmigheid – dat tijdens de auditie gezongen moest worden (na een korte introductie), en fungeerde als klankbarometer voor zangkwaliteit. Ook voor de geoefende stem voorwaar geen kattenpis. De maandagavond daarna bereikten me echter de ‘verlossende’ woorden:
,,Je bent geselecteerd voor het spelen in het Ensemble van Mammoet, gefeliciteerd! We kijken er naar uit om deze zomer met je te werken en hopen dat we er samen een onvergetelijk mooi project van gaan maken.”
KLIK OP MAMMOET!
Dat wordt dus een actief zomertje oer- en offergenieten in, om en op het Buinerveld in het fraaie Drentse landschap.
Ik zie uit naar en vertrouw op het oog van de meester, en laat me graag door hem, zijn medewerkers en andere spelers inspireren, om zo een bijdrage te leveren aan het succes van de voorstelling Mammoet.
Trailer-opnames op Buinerveld bij zonsondergang
Begin april werd een eerste beroep op me gedaan – of ik mee wilde werken aan trailer-opnames bij zonsondergang op het Buinerveld. Voor een aantal shots wilde de productieleiding ook graag spelers uit het ensemble inzetten. Kon wel even duren, maar men stelde veel lol in het vooruitzicht.
Voorbereiding voor traileropnames bij zonsondergang. Anticiperend actrice neemt weervoorspellingen toch even door.
Voorjaarsfris, maar met een heerlijk zonnetje stapte ik om drie uur ’s middags in de auto en toog naar de naastgelegen verzamelstek, het Hunebedcentrum in Borger, waar we om vier uur afspraken om opzet, tijdsaspecten en (technische) details door te nemen. Voor eten, drinken, kleding en visagie werd gezorgd. Tijdens deze rit kreeg ik een mailtje met het bericht dat mij tijdens deze sessie een speciale rol was toebedeeld: krijger met zwarte lenzen!
Ik bespaar je de details van het voor het eerst in je leven aanbrengen van deze diabolische blikwerpers, nog maar te zwijgen over opruimende types die – ongeacht eventuele inhoud – ‘lege’ koffiekopjes afruimen en in de vaatwasmachine doen belanden. Gelukkig werd één lens onder in het apparaat aangetroffen, de andere verdween in het gootsteenputje. Ondanks een – inmiddels – koude voorjaarsavond – ten tijde van zonsondergang, getooid in berenvel en prehistorisch ondergoed – kijk ik met plezier terug op dit traileravontuur. Half twee ’s nachts thuis. Dat wel, maar – in alle offeringsgezindheid – het resultaat mag er zijn!
Trailer Mammoet
Ik houd je tot aan de zestiende juli via deze blogpagina’s met enige regelmaat op de hoogte van ontwikkelingen omtrent Mammoet. Daarbij verklap ik natuurlijk niets. Wel geef ik hierbij De Ket’s inspiratiebron prijs: ‘Sapiens, een kleine geschiedenis van de mensheid‘, van Yuval Noah Harari.
Samenvatting Sapiens
Honderdduizend jaar geleden waren er wel zes verschillende menssoorten. Nu is er maar één soort over, en dat zijn wij. Homo sapiens. Hoe komt het dat alleen wij zijn overgebleven? Hoe kwamen onze voorvaderen op het idee om steden en zelfs koninkrijken te stichten? Waarom gingen we in goden geloven, maar ook in natiestaten, en in bedrijven. Waarom vertrouwen we op geld, boeken en wetten? En hoe zal onze wereld er in de toekomst uitzien?
In Sapiens neemt Yuval Noah Harari ons mee op een fascinerende reis door de geschiedenis van de mensheid. Wie zijn we? Waar komen we vandaan? En hoe zijn we geworden wie we nu zijn? In zijn aanstekelijke relaas laat Harari ons kennismaken met een raadselachtig fenomeen: de mens.
‘Zeventigduizend jaar geleden was Homo sapiens nog een onbeduidende diersoort die zo’n beetje zijn eigen gangetje ging in een uithoek van Afrika. In de millennia daarna veranderde hij zichzelf in de absolute heerser van de planeet en de grootste nachtmerrie van het ecosysteem.’
Foto: Gerta Boonstra. In het huidige landschap zijn op veel plaatsen de oeroude beddingen van de Hunze nog zichtbaar. De geschiedenis van dit in cultuur gebrachte land gaat terug tot de zesde eeuw voor Christus.
In het begin van de warme zomer van 2018 werd me gevraagd om op enigerlei wijze ‘mee te doen’ met Kunstvloed. Nagenoeg iedereen kent elkaar in de kleine dorpsgemeenschappen van Sauwerd en Wetsinge, de tam tam draait er normaliter op volle toeren, maar dit klaarblijkelijk grootse evenement hing nog niet aan de grote klok.
Met uitbundig enthousiasme werden zaken uit de doeken gedaan en werd mijn theater’verleden’ herhaaldelijk gememoreerd. Als ik me om welke reden dan ook zou willen verontschuldigen, moest ik me in wel heel rare bochten wringen. Ik moest en zou meedoen – wen d’r maar an.
Ik had zo’n vier weken de tijd om iets te bedenken en consulteerde mijn buurman, paukenist bij diverse concertorkesten en ‘soundscaper’, waar ik later op de avond langsging om het hele verhaal voor te leggen.
Zittend in een prachtige avondzon onder het genot van koele drank, turend over de graslanden van boer van Dorp en met blik op de molen van Garnwerd, filosofeerden we over onze eventuele bijdrage.
“Jij was toch drummer? En je hebt een stem die het geluid van een misthoorn kan doen wegebben. Wacht… ik moet even naar mijn kraantje, dat loopt nog steeds, en dat ben ik – althans het water dat er uitstroomt – aan het opnemen. Projectje!. Het geluid van water! Jongen, je moest eens weten wat je daar allemaal mee kan doen. En… morgen, of – in ieder geval – over twee dagen komt de zonnecel binnen. Ik weet alleen niet of ik de juiste afmetingen heb besteld, en of die toereikend zijn.”
Fragment cover ‘De Wadden’, Mathijs Deen. Foto: Tzum’, literair blog.
Rare jongens, die paukenisten… Ik ken Steef al een tijdje, en had hem al een paar dagen achter zijn huis zien klooien met – voor mij – raadselachtige attributen, wist dat hij op iets broedde, maar de essentie van zijn verrichtingen ontgingen me. Ik vroeg hem na een poos of hij ‘De Wadden‘ van Mathijs Deen gelezen had, waarin hij het Waddengebied beschrijft als Nederlands meest onberekenbare landstreek. Ik had die middag – ter voorbereiding op ons gesprek – een recensie van Guus Bauer gelezen in ‘Tzum’, een literair weblog. Die vindt dat Mathijs je aan zijn verhaal weet te binden door een romaneske, lyrische stijl. Dat triggerde me en maakte een en ander in mijn bovenkamer los.
Het geluid van water,… een dorre droge blik op het veranderende Wetsingerwierdenlandschap waar blaarkoppen geduldig meanderend tussen schapen struinen, en berustend de volgende dag tegemoet herkauwen.
‘Romaneske en lyrische’ contemplatie leiddend tot mijmeringen over Plinius de Oudere, Albinovanus en Seneca. Mens en dier, kletterend water en gortdroge sloten, transformerend land. Genoeg ingrediënten voor het maken van een gezamenlijk kunstwerk dat er – vooralsnog – niet zou komen.
Fragment affiche; ontwerp Harm Naaijer, BNO Groningen, Marco Tjassing (fotografie)
Van 2 tot en met 7 juli 2001 vond een Internationaal Middeleeuws Theaterfestival plaats in Groningen. Dit festival vindt driejaarlijks (roulerend over de hele wereld) plaats onder auspiciën van de SITM, de ‘Société Internationale pour l’Étude du Théatre Médieval’. Dat jaar werd het georganiseerd door de faculteit Letteren van de Rijksuniversiteit Groningen. Ik was op meerdere fronten actief betrokken bij de organisatie en communicatie van dit festival.
Ik heb met veel genoegen de PR en Publiciteit voor dit festival gedaan en bewaakte de ins and outs van de productie van de festivalkrant. Samen met Femke Kramer deed ik de redactie, trad op als drukwerkbegeleider (krant, affiches, flyers, T-shirts, driehoeksborden, toegangsbewijzen, plattegronden, advertenties, etc.), en was fondsen-, sponsor- en subsidiewerver en advertentieacquisiteur. Daarnaast was ik tijdens het festival manusje-van-alles, trouble shooter op momenten dat ik niet op de planken stond als acteur bij Theatergroep Marot in de rol van ‘God’ in de voorstelling ‘Maria’, die voor dit festival twee keer geprogrammeerd stond in de Theaterwerkplaats in Kantens. Ik neem hieronder het Colofon en Redactioneel van de festivalkrant op om je een indruk te geven. Daarna bespreek ik Maria. Maar voordat je je daar op stort, wil ik graag dat je iets meer over Middeleeuws theater te weten komt.
Middeleeuws theater, ‘Spel en Spektakel’, preludium van Dogtroep en Oerol
Pas de laatste decennia hebben mediëvisten oog voor het efemere moment van een theatervoorstelling. Steeds ging de belangstelling uit naar de toneelteksten, terwijl de regisseuraanwijzingen in de marges genegeerd werden. Ook hield men zich verre van archiefonderzoek, dat – naar nu blijkt – veel informatie kan opleveren over hoe toneel werkelijk in de Middeleeuwen heeft gefunctioneerd.
Die houding verklaart waarom toneel altijd werd beschouwd als inferieur aan de hoofdgenres epiek en lyriek. Hoewel de toneeltraditie in Nederland een van de rijkste in Europa is, werd deze wat de Middeleeuwen betreft veronachtzaamd. Betreurenswaardig, vindt Bart Ramakers, Hoogleraar Oudere Nederlandse Letterkunde aan de Rijksuniversiteit Groningen:
“Toneel heeft altijd het aura gehad van volkse literatuur en was geen onderwerp van de serieuze literatuurwetenschap. Een toneelstuk in boekvorm wordt toch meer gezien als een roman die verkeerd gedrukt is. Eigenlijk geen wonder, want toneel moet je niet lezen maar zien.”
Bovenstaand is een citaat uit juli 2001 toen Bart als mediëvist en theaterhistoricus werkzaam was bij de Katholieke Universiteit Nijmegen. Hij werd – onder andere – voor het festival geïnterviewd door Rietje Van Vliet voor een artikel in NRC Handelsblad. In fraai prozageeft ze je een prima kijkje in de keuken van het Middeleeuws (totaal)theater en het onderzoek ernaar: ‘Spel en spektakel’, NRC, 14 juli 2001.
Festivalkrant, colofon en redactioneel
‘Maria’, bijbelse geschiedenis en eigentijds entertainment
OntmoetingGod(Robert Rosendal) enMaria (Janet Baas) tijdens de voorstelling ‘Maria’,Theatergroep Marot, Theaterwerkplaats Kantens, Int. Theaterfestival SITM, Groningen 2001, foto: J.J. Winter.
Maria, een bewerking door Theatergroep Marot van het middeleeuwse mysteriespel ‘Die eerste bliscap van Maria’, ging na goedbezochte voorstellingen in de zomer van 2001 in reprise in september van dat jaar. De voorstelling, een avondvullende montage van historische en eigentijdse teksten, beelden en muziek, liet zien hoe God de mens schiep en bestrafte, en hoe Hij, ontroerd door de onschuld van Maria, besloot Zich weer te verzoenen met Zijn Schepping.
Tijdens het hierboven beschreven Internationaal Middeleeuws Theaterfestival, behoorde Maria van Theatergroep Marot tot de meest onconventionele ensceneringen. Anders dan de meeste vertolkers van het middeleeuwse toneelrepertoire zocht Marot naar hedendaagse uitdrukkingsvormen voor het historische gedachtegoed, zonder daarbij echter de ouderdom van de oorspronkelijke teksten te negeren. Zo werd in Maria de bijbelse geschiedenis zonder moeite gekoppeld aan eigentijds entertainment, en middeleeuwse legenden aan moderne popmuziek. Om het geheel eigenzinnig te completeren koos Theatergroep Marot voor een enorme boerenschuur als locatie , De Theaterwerkplaats in het Groningse Kantens. Het onderscheid tussen Hemel en Aarde werd benadrukt door God in eerste instantie te situeren op de hooizolder, om Hem daarna te laten ‘afdalen’ – temidden van het publiek – naar de kille betonnen vloer van de immense boerderij. Het decorontwerp was in handen van Harm Naaijer.
Beschrijving voorstelling Maria van Theatergroep Marot. Uit: Festivalkrant Internationaal Middeleeuws Theaterfestival, Groningen, 2001.
Verleidingsscènes
Voorbeschouwing/recensie reprise-voorstellingen ‘Maria’ van Theatergroep Marot, Groninger Dagblad, september 2001.
Theatergroep Marot, cast Schaamstreken, v.l.n.r.: Robert Rosendal, Janet Baas, Wenckje Jongstra, Tineke Schipper, Redmer Alma, Ed Rosbergen en Jan Kwant.
Theatergroep Marot maakte vanaf de beginjaren negentig van de vorige eeuw tot aan 2003eigentijds theater – bewerkingen van onbekend laat-middeleeuws-vroeg-modern toneelrepertoire. Op Nederlandse podia en internationale theaterfestivals in Canada, Denemarken, Frankrijk, Groot-Brittannië, Italië.
De regie en artistieke leiding was in handen van Femke Kramer en Jacques Tersteeg (RIP), beiden in het verleden actief als theaterhistorici en als theatermakers. Dit tweetal heeft me – in velerlei opzichten – erg geïnspireerd. Jacques met name op het gebied van ‘oude muziek’. Beiden waren mede-organisatoren van internationale theaterconferenties en -festivals, waaronder het tiende colloquium van de Société Internationale pour l’Étude du Théâtre Médiéval in 2001 in Groningen.
Zestiende-eeuwse rederijkerskluchten: extreme lijven en ontsporende taal
Femke Kramer promoveerde op 24 april 2008 aan de Rijksuniversiteit Groningen op het proefschrift ‘Mooi vies, knap lelijk, grotesk realisme in rederijkerskluchten‘, over de esthetica in dit onbekende toneelrepertoire van deze amateurschrijvers, die gedurende de late vijftiende en de zestiende eeuw het culturele leven in de Zuidelijke en Westelijke Lage Landen domineerden. Bekijk hieronder een fraaie aflevering van het helaas ter ziele gegane populair wetenschappelijke tv-programma ‘Adamsappel‘ waarin zij (en het rederijkersmateriaal) geportretteerd wordt.
Uitzending Adamsappel, populair wetenschappelijk tv-programma RuG, april 2008.
Menselijk lichaam: een zak van vel vol vlees en botten
Vier dagen voor haar promotie was Kramer te gast bij Paul van der Gaag in het radioprogramma OVT van de VPRO. Het elf minuten durend interview ‘Kluchten van zestiende-eeuwse rederijkers‘ kun je hieronder beluisteren.
Onbekend zestiende-eeuws rederijkersrepertoire. Wat laten theatermakers van nu liggen?
Kramer, die het rederijkersrepertoire volledig omarmd had, was de drijvende kracht achter Theatergroep Marot. Ze wist haar spelers met een welhaast bezeten bezieling vaak zover te krijgen dat ‘groteske’ vonken van het podium spatten. Onbekend maakt – in dit geval – bemind, getuige de bijval van het veelkoppige publiek dat genoot van onze voorstellingen. Het was haar dan ook een raadsel dat de toenmalige ‘avant-gardetheatermakers’ het genre onontdekt lieten. Om dat te ontrafelen kun je haar bijdrage ‘Fabre en Lauwers zijn net rederijkers’, De vergeten theatervernieuwers uit de zestiende eeuw’ in ‘TM Theatermaker‘ (TM 13, nr. 8, nov. 2009), het onafhankelijke vakblad voor de Nederlandse podiumkunsten, lezen. Omdat het archief van dit blad (voorlopig) niet verder reikt dan 2013 heb ik het artikel opgesnord en in drie stukken geknipt. Even openen in een nieuw tabblad en scrollen maar.
Twaalf jaar vijftiende- en zestiende-eeuwse rederijkerskluchten
Wat begon als een vriendenclubje dat jaarlijks voorstellingen gaf in het (voormalig) Universiteitstheater, het Prinsentheater en diverse speelgelegenheden in de provincie Groningen, mondde uit in een theatergezelschap dat (inter)nationaal furore maakte op – voornamelijk – Middeleeuwse theaterfestivals. Theaterspektakel anno nu in zalen en op locatie.
De voorstelling ‘Schaamstreken’, een absoluut hoogtepunt uit de geschiedenis van het theatergezelschap, werd gedurende één zomer in 1998 in maar liefst vier landen opgevoerd: Italië (Festival Dramma Medioevale Europeo, Camerino), het Verenigd Koninkrijk (International Medieval Conference,Leeds), Denemarken (Colloquium of Société Internationale pour l’Étude du Théâtre Médiéval,Odense) en natuurlijk Nederland. In november van dat jaar ging de succesvoorstelling in Nederland in reprise.
Hoewel dit een fantastisch jaar was – een pracht voorstelling, veel bekijks en een keur aan lovende kritieken – en waarbij spelers, regisseurs, costumière, grimeuse, decorbouwers en chauffeurs (plus aanhang en meereizende honden) lief en leed met elkaar deelden, werd (nadien) besloten tot enigerlei vorm van professionalisering.
De twaalf jaren Marot hebben een zeer belangrijke plaats ingenomen in mijn leven. Naast mijn reguliere werkzaamheden voor Rosendal Produkties en dagelijkse beslommeringen, was ik veelvuldig te vinden in het repetitielokaal, de werkplaats, of achter het Marot-bureau.
Nu, zo’n vijftien jaar later, vertrouw ik – na enig rondsnuffelen op zolder – informatie over Marot toe aan het net. Opdat het (digitaal) bewaard blijft. Ik zal via dit medium binnenkort kond doen van highlights van voorstellingen, anekdotes en andere memorabilia uit de periode 1991-2003. Ik neem ze – geantedateerd – op in dit blogonderdeel.
Schaamstreken live, 1998
Groningen ’98
Odense ’98
Camerino ’98
Theatergroep Marot, ochtendstaatsieportret
Camerino ’98: totale cast ‘Schaamstreken’, ochtendstaatsieportret in willekeurige outfit na ‘Middeleeuws’ drinkgelag.
In de zomer van 1997 trad de Groningse Theatergroep Marot op uitnodiging van Sydney Higgins, organisator van het Italiaanse ‘Festival Dramma Medieovale Europeo‘, voor de tweede keer op in het buitenland: Marot speelde‘Esmoreit’ op de binnenplaats van het Palazzo Ducale in Camerino, Italië. In 1995 speelde Marot ‘De Kleren van de Dokter’ op het Theatre Festival Toronto in Canada.
Camerino, gemeente in de Italiaanse provincie Macerata (regio Marche)
Theatergroep Marot maakte vanaf de beginjaren negentig van de vorige eeuw tot aan 2003 eigentijds theater – bewerkingen van onbekend laat-middeleeuws, vroeg-modern toneelrepertoire. Op Nederlandse podia en met ingang van 1995 dus op internationale theaterfestivals. Na Canada (’95) en Italië (’97, ’98 en ’99) volgden Denemarken, Groot–Brittannië (beide in ’98) en Frankrijk in 2002. De regie en artistieke leiding was in handen van Femke Kramer en Jacques Tersteeg (RIP, 2019), beiden in het verleden actief als theaterhistorici en als theatermakers.
De eerste voorstelling, ‘De Luistervink‘, die Femke en Jacques in 1992 samen maakten werd opgevoerd door studenten–Nederlands in het Middelnederlands. Makers, spelers en uiteindelijk ook het publiek konden dat niet in alle gevallen waarderen. Spelers hadden moeite met de tekst en toeschouwers deden verwoede pogingen om deze te begrijpen. Er werd veel gedeclameerd, zo je wilt geproclameerd. Dat droeg daarmee bij aan alles wat de rederijkers verfoeiden. Er werd te weinig ‘gespeeld’ – met taal.
Het roer moest om! Zoveel was duidelijk. Nog in datzelfde jaar verkozen beide regisseurs een meer contemporaine aanpak en verzamelden een groep meer ‘ervaren’ spelers om zich heen die met hen de nieuwe kar wilden en konden trekken – Theatergroep Marot zag het licht! Dat resulteerde in een jarenlang samenwerkend en hecht gezelschap dat vol overgave en met veel energie meedacht over aanpak, werkwijze, invulling, vertaling, bewerking en uitvoering.
Geen museale voorstellingen!
Over een aspect was men helder: geen museale voorstellingen in jute zakken, maar hedendaags theater voor een breed (internationaal) publiek met respect, eerbied en ongebreidelde lof voor het overgeleverde rederijkerserfgoed. Een en ander ‘noodzaakte’ en veronderstelde grotesk spel. Daartoe werden veel en intensieve spel- en theatertrainingen gedaan, o.a. bij Ton Brandsen. Enigerlei vorm van professionalisering deed de rest. Daarmee bereidde Marot de weg voor naar ‘middeleeuws theatersucces‘ uit de Lage Landen op internationale podia.
Coherente bewerking
Met een coherente bewerking, ‘groteske’ speltrainingen, prachtige kostuums en een uitgekiend decor – met zetstukken en rekwisieten die in een paar kleine gehuurde autobussen pasten – betraden we de Camerinese arena… Vooraf hadden we handouts met een beknopte samenvatting van het handelingsverloop (in het Engels en Italiaans) uitgedeeld. Het was fantastisch om als speler te ervaren ’t volck’ – dat nagenoeg geen woord verstaat – ’tot lachene – of tot grienen – te beroeren’.
Zomer 1997: Groningse Theatergroep Marot speelt ‘Esmoreit’ tijdens het ‘Festival Dramma Medieovale Europeo’ op de binnenplaats van het Palazzo Ducale in Camerino, Italië.
‘Festival Dramma Medieovale Europeo’, Camerino, Italië, deel 2.
Esmoreit, ‘sconincx sone van Cecilien’
‘Esmoreit’, Rienk Withaar en ‘Damiët’, Wenckje Jongstra.
Het toneelstuk is vernoemd naar het mannelijke hoofdpersonage Esmoreit, kroonprins van het koninkrijk Sicilië. Het handelt over de liefde tussen twee mensen van verschillende sociale klasse, en werd (veelal) bij opvoering gevolgd door de sotternie (klucht) Lippijn.
Centraal in Esmoreit staat verder het slechte gedrag, het bedrog van de schurk en neefRobbrecht. Deze ziet door de geboorte van Esmoreit, de zoon van de koning van Cecielien, zijn troonsopvolging in gevaar gebracht. Aanvankelijk wil hij Esmoreit doden, maar hij verkoopt het kind uiteindelijk aan de afgezant van een oosters vorst. Om meer troonopvolgers in de toekomst te voorkomen, zorgt hij ervoor dat de moeder van Esmoreit opgesloten wordt, door de koning voor te liegen dat zij haar zoon gedood heeft en hem ontrouw is omdat hij te oud is: ‘si mint seker enen jonghen man’ (vs. 337). Robbrechts boze opzet mislukt echter. Op het einde van het spel wordt hij ontmaskerd en terechtgesteld, de moeder van Esmoreit wordt vrijgelaten en Esmoreit krijgt de troon toegezegd.
Camerino ’97
Festival en conferentie
Festival- en congresorganisator Sydney Higgins had zijn zaakjes goed voor elkaar – een schitterende line up met zo’n twintig theatergroepen uit alle uithoeken van de wereld en 32 sprekers uit elf verschillende landen, Canada, VS, UK, Spanje, Portugal, Frankrijk, Zuid-Afrika, Japan, Australië, Nederland en natuurlijk Italië, bespraken verschillende aspecten van Middeleeuws drama, niet-Engels drama in het bijzonder. De Lage Landen nemen daarbij een voorname positie in vanwege een rijk aanbod van overgeleverd materiaal. Het gehele festival werd ondersteund door financiële bijdragen van de gemeenteCamerino, de provincieMacerata en Europese fondsen. In 1998 werd een bundel van de conferentiebijdragen door Brepols uitgegeven: ‘European Medieval Drama’, ISBN 2-503-50661-5.
Ik licht de congresbijdragen van Femke en Jacques er even uit omdat ze allebei – speciaal voor deze conferentie geschreven – betrekking hebben op Marot’sEsmoreit.
Esmoreit is een van de vier Abele Spelen, Middelnederlandse profane toneelstukken die bewaard zijn gebleven in het kostbare Hulthemse handschrift.
Theatergroep Marot koos zoals hierboven beschreven voor een contemporaine aanpak zonder de jute zakken. Geen museale voorstellingen, maar hedendaags theater voor een breed (internationaal) publiek. Goed gedocumenteerd, doordacht en vindingrijk bewerkt en met een scherp oog voor heden en verleden, vol van passie en liefde voor het rederijkerstoneel. Geen braderiewalmentheater, maar toneelstukken waar de rederijkersvonken vanaf spatten, stukken die eenvoudigweg gemaakt en gespeeld móesten worden!
Dollen met ons cultuurgoed
Dat wordt niet door iedereen gewaardeerd. Begin jaren negentig gooide Dora van der Groen met haar ‘Abele Spelen‘, uitgevoerd door Het Zuidelijk Toneel, een steen in de toemalige rederijkerstoneelvijver.
‘Abele Spelen’, Het Zuidelijk Toneel
Omdat Toneelgroep Marot in die dagen ook nadrukkelijk bezig was haar draai te vinden in de opvoeringspraktijk van (o.a.) de Abele Spelen, Esmoreit in het bijzonder, toog onze (mede)regisseur Femke Kramer naar België voor een interview met Peter van den Eede, oud-leerling van Van der Groen en acteur in haar regie van de ‘Abele Spelen’. Dit interview werd verwerkt tot Femke’s bijdrage in het tijdschrift over deMiddeleeuwenMadoc. Hier dat artikel uit 1993:
. Dat de Vlamingen toentertijd minder verbolgen waren dan hun noorderburen lees je in een compilatie uit het Archief Etcetera, samengesteld door Bart Van den Eynde: ‘Dollen met ons cultuurgoed‘.
‘In reprise’, het doek op voor Nederlands toneelrepertoire
‘In reprise‘ wil Nederlandse toneelstukken, die ooit volle zalen trokken en die acteurs én het publiek tot geestdrift brachten, opnieuw onder de aandacht brengen. Dat gebeurt vanuit de overtuiging dat iedere bloeiende theatercultuur een verzameling canonieke teksten moet hebben; teksten die om de zoveel tijd door een nieuwe generatie theatermakers tegen het licht moeten worden gehouden. Alleen op die manier kan volgens hen het theater spiegel van zijn tijd zijn, en tegelijkertijd de historische diepte van een thema of ontwikkeling zichtbaar maken.
Het Nederlands toneelrepertoire moest dus worden afgestoft. Die oproep deed acteur Gijs Scholten van Aschat in het Radio 1- programma De Nieuws BV op 22 november 2016. Volgens hem zijn er teveel toneelstukken van Nederlandse bodem die niet of nauwelijks gespeeld worden. En dat is zonde! Het project In reprise wil deze stukken opnieuw onder de aandacht brengen. Van Aschat is bij dat project betrokken en vertelt erover in de uitzending en over zijn favoriete Nederlandse voorstellingen.
Interviewer Willemijn Veenhoven in gesprek met Gijs Scholten van Aschat over ‘In reprise’, Radio 1, 22 november 2016.
In Nederland bestaat zo’n reeks canonieke teksten helaas niet, dit in tegenstelling tot de ons omringende landen. Dat moest anders, vond In reprise. Met de hulp van meer dan dertig experts kwamen ze tot een lijst-van-100 belangwekkende en speelbare stukken. Een enquête – waaraan iedere toneelliefhebber mee kon doen – leverde vervolgens een top-25 op. Zowel die lijst-van-100, als die top-25 zijn nu op de website van In reprise terug te vinden.
Esmoreit van Theatergroep Marot in ‘In reprise’?
Abele Spelen bovenaan top-25-lijst!
Drie keer raden welke Nederlandse toneelstukken (voorlopig) behoren tot de top-25! De titels staan weliswaar op alfabetische wijze gerangschikt, de Abele Spelen prijken – terecht – (mooi) bovenaan de top-25-lijst.
Ik ga contact opnemen met de redactie van In reprise om te bezien of we de voorstelling Esmoreit van Theatergroep Marot in het overzicht van ‘ensceneringen / producties‘ de Abele Spelen op kunnen laten nemen. En, als we dan toch met ze in gesprek gaan, neem ik me voor het totale pakket aan bewerkingen van het onbekende laat-middeleeuws, vroeg-modern toneelrepertoire dat Theatergroep Marot in de loop der jaren maakte en speelde, aan hen voor te leggen – om kennis van te kunnen nemen, en om te bewaren als inspiratiebron voor de (jonge) theatermakers van de toekomst. Als dat lukt en ik de tijd kan vinden om daaraan te werken hoor je van me.
