Persoonlijke verhalen bij en achter Holwerd aan Zee
In de week van 20 tot en met 24 maart 2023 staat de gele ‘5 Dagen‘-bus van het gelijknamige NPO Radio 1-programma (NTR/PowNed) geparkeerd in een van de meest noordelijk gelegen dorpen van Friesland: Holwert (vanaf 1 januari 2023 officieel de nieuwe plaatsnaam), bij de stichting Holwerd aan Zee.
De 5 Dagen-bus staat elke week in een andere gemeente in het land. Van daaruit gaan presentatoren Jo van Egmond (van maandag tot en met donderdag), Ajouad El Miloudi (op de vrijdag) en verslaggever ter plekke op locatie Mirthe van der Drift op zoek naar persoonlijke verhalen bij en achter het plaatselijke nieuws. Deze week in Holwert dus. Ze zenden ‘s avonds van acht uur tot half negen uit.
Holwert: één van de meest gepasseerde dorpen in Nederland
Met een half miljoen mensen die jaarlijks het dorp voorbijrijden, staat Holwert vooral op de kaart als een van de meest gepasseerde dorpen in Nederland, stelt het Friesch Dagblad op 20 maart 2023. Vier mannen aanschouwden de krimp in het dorp en vonden dat daar verandering in moest komen. Een gat in de dijk zou Holwert aan zee leggen, en daarmee weer op de kaart zetten: ‘Holwerd aan Zee, een doorbraak voor mens en natuur’.
Holwerd Aan Zee in 2 minuten, Holwerd Aan Zee, 7 maart 2015.
Holwerd aan Zee, een doorbraak voor mens en natuur
De stichting Holwerd aan Zee werd opgericht, en na talloze onderzoeken en gesprekken met verschillende belanghebbenden en instanties waren de reacties enthousiast. Toch is het, tien jaar na het opzetten van de stichting Holwerd aan Zee, nog altijd spannend of het project er komen zal. En vooral na de Provinciale Statenverkiezingen van 15 maart 2023 is het nagelbijten of het dorp weer aan zee zal komen te liggen.
5 Dagen in gesprek met de gezichten achter Holwerd aan Zee
In de week volgend op de Provinciale Statenverkiezingen gaat 5 Dagen in gesprek met de gezichten achter Holwerd aan Zee. Op maandag 20 maart bijt Marco Verbeek, een van de vier ‘mannen van Holwert’, het spits af. Sinds het begin is hij betrokken geweest bij het project. Hij vertelt je hieronder in de eerste 5 Dagen-uitzending alles over het grootscheepse burgerinitiatief.
,,Dat gat in de dijk, dat was magie! Dat trok aan.”
Marco Verbeek, bestuurslid Holwerd aan Zee
Maandag 20 maart 2023
Dinsdag 21 maart 2023
Dinsdag de 21e is Tineke Hoekstra, voorzitter van Dorpsbelangen Holwert te gast. Het gaat dan over het dorp Holwert, en hoe het project het dorp beïnvloedt.
,,We kunnen best kritisch zijn, als Holwerters. Maar iedereen was positief en enthousiast.”
Tineke Hoekstra, voorzitter Dorpsbelangen Holwert
Woensdag 22 maart 2023
Op woensdag komt boer Anco van der Bos aan het woord, over hoe hij naar het project kijkt, als boer wiens land deels onder water zou komen te staan als het project wordt verwezenlijkt. Net als land- en tuinbouworganisatie LTO Nederland geeft Van der Bos aan zich zorgen te maken over het project: vooral om mogelijke verzilting van het land en het risico dat het gebied mogelijk tot Natura 2000 wordt verklaard.
,,Je wilt er niet minder van worden. Op het moment dat je meer dan 10 procent van je meest productieve grond kwijtraakt, dan heeft dat nogal wat consequenties.”
Anco van der Bos, boer
Toch zijn sommige boeren juist enthousiast over het ‘gat in de dijk’, zoals melkveehouder Frans Antonides, die geïnterviewed wordt door razende reporter op locatie Mirthe van der Drift. Een aantal van zijn percelen zullen dan onder water komen te staan.
,,Het idee van Holwerd aan Zee is dat de hele omgeving er beter van wordt. Dus de bevolking, maar ook de agrariërs eromheen. Recreatie zien wij als grote kans, want de industrie is helemaal weg. Ik zie het als mogelijkheid voor het dorp.”
Frans Antonides, boer
Holwerd aan Zee: een fysieke doorbraak, maar zeker ook een mentale doorbraak
Na drie dagen interviews maken de redacteuren van 5 Dageneen tussenbalans op en stellen zich de vraag wat de kansen zijn voor een daadwerkelijk gat in de dijk bij Holwert. Er zijn immers tien jaren verstreken sinds de eerste plannen van de Mannen van Holwert. “Je hebt vaak genoeg momenten gehad van… ja, ik stop er maar mee”, zegt Marco Verbeek. “Het is een fysieke doorbraak, maar wij zeggen het is ook een mentale doorbraak.”
,,Als burgerinitiatief komen er extra uitdagingen bij het project kijken. Dan ga je toch de strijd aan met het traditionele: de wereld van overheden. En dan wordt het je niet altijd makkelijk gemaakt.”
Marco Verbeek, bestuurslid Holwerd aan Zee
Toch blijft de stichting positief: ze willen Holwerd aan Zee in 2025 verwezenlijken. “Je weet dat het kan, dus daar houd je je ook aan vast. Er is moed voor nodig. Je blijft ook doorzetten, omdat je weet dat het kan.”
Donderdag 23 maart 2023
Donderdag staat in het teken van recreatie, met als gast Sytze de Haan. Hij richtte het hotel-restaurant Zee van Tijd op in het dorp. De Haan groeide zelf op in het dorp, maar hij koos om op 18-jarige leeftijd weg te gaan naar de stad. “Ik dacht, ik moet gewoon even weg. Even kijken wat de wereld me te bieden heeft.”
Toch is hij nu teruggekeerd om een hotel-restaurant in het dorp te runnen. Samen met compagnons Rob Fox en Nicole van Barneveld opende hij in 2021 het hotel-restaurant Zee van Tijd. Waarom?
,,Dit dorp is eigenlijk een ongeslepen diamant. Er ligt een stigma op Holwert; het zou het meest gepasseerde dorp van Nederland zijn. Maar er is hier zoveel te doen. Dan vind ik het een grote uitdaging om daar tóch iets van te maken.”
Na opnieuw een tussenbalans wordt de week op vrijdag 24 maart afgesloten met Theo Broersma, bestuurslid van stichting Holwerd aan Zee; hij vertelt over de toekomst van het project en de invloed daarop van de provincie Friesland.
(Nb. Met dank aan Friesch Dagblad (en fotograaf Hans Tak) voor gebruik van tekst en beeld uit: ‘NPO Radio 1-bus is deze week bij Stichting Holwerd aan Zee, iedere avond landelijke aandacht voor het burgerinitiatief’, 20 maart 2023.)
Kunst en Landschap-special over Holwerd aan Zee is in de maak
Als initiatiefnemer van Kunst en Landschap Noord Nederland volg ik (Robert Rosendal) de ontwikkelingen rond Holwerd aan Zee uiteraard met grote belangstelling. Ik heb inmiddels een pagina-dik dossier met links naar artikelen en video’s aangelegd engrijp het momentum – de ontstane situatie rond Holwerd aan Zee en deze 5 Dagen-interviewreeks – aan om een en ander te bundelen. En, om het vizier met arendsogen te richten op het najaar van 2023: de ‘deadline’ voor een eventuele ‘doorbraak voor mens en natuur’. Een nieuwe Kunst en Landschap-special over dit prachtige burgerinitiatief is in de maak en zal uiteindelijk in dit rijtje opgenomen worden.
Blijf op de hoogte; abonneer je op het YouTube-kanaal van Kunst en Landschap
Om je toch nu al een kijkje in de ontwikkelkeuken van Holwerd aan Zee te geven, verwijs ik je graag naar het YouTube-kanaal van Kunst en Landschap; tientallen video’s staan er voor je klaar (abonneren mag).
Klik op onderstaande illustratie voor meer informatie over het (transitie-) platform Kunst en Landschap Noord Nederland:
In dit tweede vervolg, vanaf 2023, gaan we een stapje verder en pogen we een overzicht te bieden van de zoektocht naar oplossingen voor en met toekomstperspectief. We blijven ons daarbij dezelfde vragen stellen: houden we bij de invulling van de schaarse ruimte in Nederland voldoende rekening met de gevolgen van klimaatverandering? En moeten we niet veel verder vooruitdenken over de indeling van ons land?
Wat als de ‘Limburgbui’ op Zuid-Holland valt?
Als de zware neerslag van juli 2021 in Limburg, België en Duitsland op Zuid-Holland was gevallen, dan zou dit heel veel schade opleveren, stelt ‘Flood Risk Manager’ bij Deltares Karin de Bruijn in het eerste vervolg van onze Watersnoodramp-special, ongeveer een jaar na de (eerste) ‘hackaton’, waarin het wateronderzoeksinstituut zich afvroeg wat er zou gebeuren als de ‘Limburgse waterbom’ elders in Nederland zou neerdalen. Dit blijkt uit een boven-regionale stresstest die Deltares en de Provincie Zuid-Holland samen met de waterschappen van Zuid-Holland, enkele gemeentes en veiligheidsregio’s in 2022 hebben uitgevoerd.
Er zou volgens deze stresstest grootschalige wateroverlast ontstaan, met in veel gebieden langdurig water op het maaiveld, op wegen, in landbouwgebieden, glastuinbouwgebieden en in steden. De schade is geraamd op 2 miljard euro en kan verder oplopen door maalstops, verdronken riooloverstorten, kadedoorbraken en gemaalstoringen. De Bruijn bericht er over op 17 januari 2023: ‘Wat als de ‘Limburgbui’ op Zuid-Holland valt?‘
Rapport Deltares brengt de complexe werking van de watersystemen in Limburg in beeld en biedt een basis voor de vervolgaanpak
Op 26 januari 2023 heeft Deltares tijdens een webinar (je kunt het terugkijken via het YouTube-kanaal van Kunst en Landschap) de resultaten gepresenteerd van een watersysteemanalyse in Limburg. Dit feitelijk onderzoek vond plaats in opdracht van de Provincie Limburg en Waterschap Limburg naar aanleiding van het hoogwater in juli 2021.
Het wateronderzoeksinstituut maakte een analyse hoe de watersystemen van beken en rivieren in het zuidelijke deel van Limburg werken bij extreem natte weersomstandigheden. Het hoogwater werd, zoals we inmiddels allemaal weten, veroorzaakt door een grote hoeveelheid neerslag die in een paar dagen viel. ,,Deze extreme weersomstandigheden zijn we niet gewend dus dat roept vragen op.”
Deltares geeft in het rapport aan dat er geen absolute bescherming is tegen wateroverlast: niet alle overlast valt te voorkomen. Wel kan door het nemen van een reeks aan maatregelen overlast worden beperkt. Verder kunnen overheden, maar ook bedrijven en burgers, zich beter voorbereiden. Het waterbewustzijn en kennis van de mogelijkheden om zich hierop voor te bereiden zijn hierbij volgens het waterinstituut belangrijk. Maar zeker ook de wijze waarop de ruimtelijke ordening wordt ingericht.
Vanaf woensdag 18 januari 2023 zendt NRC wekelijks een aflevering uit de zesdelige podcastserie ‘Boven Water‘ uit – een serie over klimaatverandering naar aanleiding van de Watersnoodramp in 1953. Floor Boon en Maarten Dallinga onderzoeken daarin wie aan zet zijn om ontwrichtend extreem weer zoveel mogelijk te voorkomen. “Onze toekomst hebben we deels zelf in de hand”, zo luidt hun uitgangspunt.
Voor de tweede aflevering van deze seriespreken ze Philip Boessen, die in 2021 vast kwam te zitten in zijn kelder toen Limburg veranderde in een rampgebied. Ze polsen Boessen’s mening over of het anders had kunnen aflopen als de overheid beter had geluisterd? Beluister hier aflevering 2 van 25 januari 2023: ‘Cassandra‘.
Accepteren dat de boel weer overstroomt? ‘Kijk naar de Zwitsers, zij lopen 25 jaar voor’
Accepteren dat Limburg eens in de zoveel jaar ten prooi valt aan een verwoestende overstroming? Onzin, vindt professor bos- en natuurgevaar Luuk Dorren. Kijk naar de Zwitsers, zegt hij. Zij hebben ook leren leven met kolkend water. En daar kan Nederland wat van leren. ,,Zwitserland loopt wat dat betreft 25 jaar voor.’’
De in Valkenburg geboren Dorren kwam in beeld bij de burgemeester van het Limburgse (toeristen-) stadje, Daan Prevoo, nadat bewoners de burgervader te kennen gaven geschrokken te zijn van het hierboven beschreven Deltares-onderzoek:
,,Bewoners zijn erg geschrokken. Dat rapport schetst een beeld alsof er maar één oplossing is: een muur van 3,5 meter hoog bouwen langs de Geul. Dat zou ons stadje compleet onaan-trekkelijk maken, daarmee raak je aan ons hart en onze ziel.”
Daan Prevoo, burgemeester Valkenburg
En dus kreeg hij Dorren een paar dagen later aan de lijn. Sinds 2008 is Dorren in Zwitserland betrokken bij ‘natuurgevarenmanagement’, zoals hij het omschrijft, nu aan de landbouw-universiteit in Bern. In het Alpenland denken ze al veel langer na over de risico’s van hemelwater.
Compensatie schade wateroverlast Valkenburg moet beter, zegt burgemeester: ‘Met voorstellen die er liggen kun je je zaak opdoeken’
Nog even los van het feit of de kades langs de Geul zo’n 3,5 meter opgetrokken zouden ‘moeten’ worden, is burgemeester Prevoo ook verbolgen over de schade-afhandeling. Sterker, hij vindt dat de wet daarvoor moet worden aangepast. Keer op keer ‘moet op de bres springen voor zijn inwoners’ die in vergelijking met bewoners aan de grote rivieren (en de kust) wél (volledig) gecompenseerd worden, zo vertelt hij bij EenVandaag op 1 februari 2023. Matthijs Kok, hoogleraar Overstromingsrisico aan de Universiteit Delft, valt hem daarin bij:
Beeld: fragment uitzending EenVandaag, 1 februari 2023.
Waar is er plek voor 300 miljoen badkuipen water?
Wat Valkenburg hartje zomer 2021 meemaakte, kan morgen ook in de Meierij en rond Den Bosch gebeuren, schrijft Domien van der Meijden op 10 maart 2023 in het Brabants Dagblad, regiokrant De Meierij, die Boxtel, Meierijstad en Sint-Michielsgestel van nieuws voorziet. Een groot waterplan is hoognodig, stelt hij. ,,Maar heel weinig inwoners in dit gebied beseffen dat grote delen van Brabant door het oog van de naald zijn gekropen. De zoektocht om bij nood 300 miljoen badkuipen water te bergen is in volle gang.” Klik voor het antwoord op de vraag bij die zoektocht op onderstaand (integraal opgenomen, waarvoor dank) artikel:
Meeste Limburgers niet goed voorbereid op extreme wateroverlast
Een ruime meerderheid van de Limburgers is volgens een enquête onvoldoende voorbereid op een noodsituatie door extreme wateroverlast, zelfs als zij in het verleden hierdoor directe schade hebben geleden. Veel inwoners zijn ontevreden over de informatievoorziening vanuit de overheid.
Dat zijn twee conclusies van een inwonersonderzoek door bureau Enneüs. Meer dan 1.250 Limburgers hebben hierbij een vragenlijst ingevuld. Uit de reacties blijkt dat het waterbewustzijn niet erg groot is en er nog aanzienlijke winst te behalen valt bij de voorzorgsmaatregelen van inwoners en de communicatie door de overheid.
‘Gericht aan de slag’: Limburgers krijgen advies op maat voor meer waterveiligheid
Een zogenoemd opbouwplan moet Limburg beter in staat stellen watersnoodsituaties het hoofd te bieden. Advies op maat voor bewoners, draaiboeken voor de buurt, een website met praktische informatie en een waarschuwingssysteem voor extreme neerslag. Dat zijn de concrete maatregelen die In het plan staan voor een waterveiliger Limburg en om de provincie te beschermen tegen wateroverlast.
Het opbouwplan is de praktische uitwerking van het Programma Waterveiligheid en Ruimte Limburg (WRL), dat juli 2022 is gestart als samenwerking van de 31 Limburgse gemeenten, het waterschap, de provincie en het Rijk. Zij maakten daarin, een jaar na de overstromingen, afspraken over de veiligheid van de beken en zijrivieren van de Maas (het regionale watersysteem) voor de lange termijn.
Dit opbouwplan, met als titel ‘Gericht aan de slag’, werd 31 mei 2023 gepresenteerd. De aanpak van het hele regionale watersysteem, met 115 stroomgebieden, gaat ongeveer vijftien jaar duren. Als eerste komen de stroomgebieden van de Geul, de Roer en de Geleenbeek aan de beurt, die het zwaarst zijn getroffen bij de overstromingen in 2021.
‘De Waterschuld’: een journalistieke missie voor en met alle Limburgse waterslachtoffers
Op de dag dat het kabinet Rutte-IV ten val kwam, 7 juli 2023, startte de redactie van De Limburgerhet project De Waterschuld, een omvangrijk journalistiek onderzoek naar de afwikkeling van de hoogwatercrisis in 2021. Hoofdredacteur Bjorn Oostra en chef van de onderzoeksredactie Bram van der Heijdenroepen daarbij (gedupeerde) Limburgers op tot hulp. De Limburger gaat vanaf dat moment in kaart brengen hoeveel personen nog altijd problemen ondervinden in hun woonsituatie als gevolg van het hoogwater van twee jaar geleden. “Premier Mark Rutte zei toch dat de Limburgers niet in de steek zouden worden gelaten?”
,,Het voornaamste doel van dit journalistieke onderzoek is dat we de mensen die nog altijd kampen met problemen een gezicht willen geven. Wat doet het met hen? En hoe heeft de watercrisis hen in de portemonnee geraakt?”
Is het kabinet de belofte nagekomen? Luc Peeters: “Bij mij niet. Ik woon nog steeds op zolder.”
De eerste die zich ongetwijfeld bij De Waterschuld gemeld heeft om haar verhaal te delen, is watersnoodgedupeerde Luc Peeters. Ze is, samen met burgemeester Daan Prevoo en onderzoeksjournalist Bram van der Heijden, op 12 juli 2023 te gast bij Op1. Hieronder kun je kijken naar een (kort) fragment uit de gehele uitzending op NPO Start. (Het gesprek met de drie Limburgse gasten start op minuut 21:07.) Is het kabinet de belofte nagekomen gedupeerden ruimhartig te compenseren? Luc Peeters: “Bij mij niet. Ik woon nog steeds op zolder.”
Het kabinet beloofde de gedupeerden van de overstromingen in Limburg te compenseren, Op1, 13 juli 2023
Leven met water in Limburg – Frans Timmermans in gesprek met Limburgse jongeren over klimaatadaptatie
Op zaterdag 15 juli 2023, bezoekt uitvoerend vicevoorzitter van de Europese CommissieFrans Timmermans de gemeente Valkenburg aan de Geul, een van de zwaarst getroffen gebieden in Nederlands Limburg. Als verantwoordelijke voor de Green Deal, gaat hij in gesprek met Limburgse jongeren over hoe zij een rol kunnen spelen bij klimaatadaptatie, zodat ‘we’ beter voorbereid zijn op toekomstige overstromingen. Eerder die dag bezoekt Timmermans de getroffen gebieden in België en Duitsland.
‘Frans Timmermans in Valkenburg in gesprek over hoogwater’
Vele aanwezige jongeren hebben zelf het hoogwater twee jaar geleden meegemaakt. Zij gingen dan ook met hun eigen ervaringen het gesprek met Timmermans aan. De grote vraag: hoe kunnen we er samen voor zorgen dat we beter voorbereid zijn op zo’n overstroming als twee jaar geleden?
“Als we toen geen aanpassingen hadden gedaan, was de ellende twee jaar geleden niet te overzien geweest. Water is drager van leven, maar brenger van dood als je er niet goed mee omgaat. En dat begrip moet tussen de oren.”
Natuurkracht.org: “Natuur werkt als bondgenoot tegen wateroverlast en droogte in het Geuldal”
Een natuurlijker landschap maakt het Geuldalveiliger en helpt om wateroverlast en droogte tegen te gaan. Door aanpassingen in inrichting en gebruik kan het landschap meer regenwater opnemen, opslaan en vertraagd afgeven. Dat blijkt uit de studie ‘Water vasthouden en vertragen in het Geuldal’ van Bureau Stroming, H+N+S Landschapsarchitecten en Acacia Water die is uitgevoerd in opdracht van de coalitie Natuurkracht. Voor overheden, grondeigenaren, bedrijven, inwoners en ontwerpers beantwoordt deze studie de vraag wélke maatregelen wáár in het Geuldal – één van de stroomgebieden dat in het het Opbouwplan geprioriteerd is – kunnen worden toegepast en wát dat oplevert.
In het rapport zijn tien maatregelen uitgewerkt. Ze hebben betrekking op de inrichting en het landgebruik. “Sommige zijn bij uitstek geschikt voor plateau en helling”, zegt landschapsarchitect Jasper Hugtenburg van H+N+S landschapsarchitectenin een Linkedin-bericht waarin het rapport wordt gepresenteerd (26 oktober 2023), “en andere voor droogdal en beekdal. Niet alleen voor het landelijk gebied zijn natuurlijke maatregelen gepresenteerd, óók voor het stedelijk gebied.”
In hetzelfde Linkedin-bericht doet Hettie Meertens (van ARK/ Natuurkracht) een veelzeggende uitspraak:
,,Door de weg van een regendruppel door het landschap te volgen zie je wat het beste werkt op welke plek. Van nature is het landschap één grote spons. Wij nodigen provincie, gemeenten, waterschap, grondeigenaren, bedrijven, burgers, plannenmakers en ontwerpers uit om veel meer gebruik te maken van de oplossingen die de natuur aanreikt.”
Hettie Meertens, ARK/ Natuurkracht
Meertens wees er in het watervakblad H2O – kort na de watersnoodramp in 2021! – al op, dat het natuurlijker inrichten van het landschap in het zuiden van Limburg niet alleen belangrijk is vanuit het oogpunt van bergen van water, waarbij water en bodem ‘sturend’ zijn, ze benadrukt hiermee ook één van de belangrijke pijlers van Kunst en Landschap: het zoeken naar integrale, gebiedsgerichte, natuur- en landschapsinclusieve oplossingen voor een (biodiverse, klimaatadaptieve) inrichting van ons land.
“Met het delen van verhalen kunnen we onze genen weer wakker maken. Ik noem ze onze watergenen.”
In november staat het Geul– en Gulpdal in het teken van de ‘Natuurkracht’-maand, lees ik op de Facebookpagina van Natuurkracht.org. Als initiatiefnemer van het multimediale platform Kunst en Landschap wil ik je een bericht (van 19 oktober 2023) op die pagina niet onthouden: “Vandaag aan het woord, één van onze ambassadeurs: Claudia Volders.”
Facebookbericht Natuurkracht.org, 19 oktober 2023.
Bewonerscollectief aan de Maas ontwikkelt een toekomstvisie voor het riviergebied
Na de overstromingen in het zuiden van Nederland van 2021 heeft een bewoners-collectief aan de Maas een toekomstvisie ontwikkeld voor het riviergebied: een natuurrijke Maas tussen Hedel en Heusden. Ze ontdekten dat in de vele plannen die er zijn nog te weinig integraal gekeken wordt naar de uitdagingen rond dit stuk Maas. Met hun toekomstvisie De Vrije Maas bieden ze een compleet perspectief voor het gebied.
“Een perspectief waarin alle belangen zijn vertegenwoordigd, maar waarin waterveiligheid en biodiversiteit voorop staan. Nu staan ze voor de uitdaging om met het plan daadwerkelijk invloed uit te oefenen op de ontwikkeling van de Maas”, zo concludeert de deltacommissaris in het derde nummer van Deltanieuws, november 2023.
,,De Maas, bevrijd van haar strakke begrenzing, krijgt in dit plan de ruimte om te meanderen zodat de veiligheid van onze dorpen en steden gediend wordt zonder haar belangrijke scheepvaart-functie te verliezen. Naast veiligheid is in het plan ook rekening gehouden met waterberging om droogte te voorkomen, met de terugkeer van oorspronkelijke biodiversiteit, met de leefbaarheid voor mensen die willen wonen en recreëren, met de energietransitie en met alternatieve bedrijfsvoering voor de boeren in het gebied.”
Bewonerscollectief De Vrije Maas
14 juli 2021: watersnoodsramp valt samen met lancering Europese ‘Green Deal’ – urgentiebesef groeit
Limburg pleitte aanvankelijk voor een ‘regionale aanpak’, maar internationale samenwerking om het hoge water in de toekomst het hoofd te bieden (b)lijkt noodzakelijk. Klimaat-verandering is immers een mondiale kwestie. De tijd van het op ‘elkaar wachten’ ís voorbij. De Watersnoodramp in Limburg, zeker ook die in België en Duitsland, was (en ís) voor Europa een wake-up call. Kijk maar even mee:
Hitte, droogte, bosbranden. Extreme regen, aardverschuivingen, overstromingen. Het is een zomer van natuurgeweld. En niemand, ook niet in Europa, kan zich veilig wanen., schrijft Titia Ketelaar in NRC op 23 juli 2021. De watersnood in Nederland, België en Duitsland viel op 14 juli 2021 samen met de lancering van de Europese ‘Green Deal‘.
De Green Deal is een reeks aanpassingsvoorstellen voor het klimaat-, energie-, vervoers- en belastingbeleid van de Europese Unie. Die moeten het mogelijk maken om in 2030 netto 55% minder broeikasgassen uit te stoten dan in 1990. Uiterlijk in 2050 moet Europa het eerste klimaatneutrale continent ter wereld worden en de Europese Green Deal realiseren.
Green Deal Proposal, European Commission, 11 december 2019.
Kunst en Landschap is momenteel hard bezig met een special over de Europese Green Deal, ‘een van de meest ambitieuze hervormingen van het EU-beleid ooit’ volgens Commissie-voorzitter Ursula von der Leyen. Wat gaat de Green Deal betekenen voor (Noord) Nederland?
Internationaal Energie Agentschap waarschuwt: ‘mondiale CO2-uitstoot gaat in 2023 record boeken!’
Het Internationaal Energie Agentschap (IEA) meldde medio juli 2021 dat de wereld veel te weinig in duurzaamheid investeert waardoor in 2023 de mondiale CO2-uitstoot een nieuw record gaat boeken. Het ‘Akkoord van Parijs’ moest de opwarming (maximaal 2 graden in 2050 maar bij voorkeur 1,5 graad) met decennia vertragen. Maar volgens het IEA wordt de 1,5 graad opwarming vermoedelijk al in 2030 gehaald. Hopelijk staan er (wereld)leiders op, met urgentiebesef, en die zich wel bedienen van ‘sweeping statements’.
‘VN hopen dat landen eindelijk klimaatcrisis aanpakken, of de huidige rampen zullen kinderspel blijken’
Het extreme weer kan landen aansporen om ferme klimaatmaatregelen te nemen, hopen de Verenigde Naties (VN). Zo niet, dan kunnen de overstromingen, droogte en bosbranden kinderspel blijken bij later onheil, voorzag het klimaatpanel IPCC in 2021. Uit een eerste uitgelekte proefversie van het IPCC sprak al een dystopisch toekomstbeeld als landen er niet in slagen om de Parijs-doelen te behalen.
De wereld ontkomt er niet meer aan om zich te gaan wapenen tegen klimaatschade, zoals noodweer, zei de chef klimaat bij de VN, Patricia Espinosa, op 26 juli 2021. Maar het belangrijkste blijft volgens haar de CO₂-uitstoot verlagen, zodat de klimaatcrisis stopt. ,,We moeten veranderen voor het te laat is.”
‘Wetenschappers laten zien dat het weer nog veel grilliger gaat worden’
Dat er met de opwarming van de aarde meer water naar beneden komt, is geen nieuws. Een hogere, gemiddelde temperatuur doet meer water verdampen, en een warmere atmosfeer kan meer vocht bevatten, dus is er meer water beschikbaar voor (zware) regenbuien. De buien die delen van Duitsland, België en Nederland hebben geteisterd, zijn niet stuk voor stuk direct toe te schrijven aan klimaatverandering, maar passen wel in een patroon. En op meer dan één manier, laten Chinese en Britse onderzoekers zien.
‘We leven al bijna in een rampscenario van een goedkope sciencefictionfilm‘
Als we Nederland niet anders inrichten, gaat het onherroepelijk mis, zegt rivier-wetenschapper Maarten Kleinhans. Met buikpijn volgde hij het nieuws over de overstromingen in Limburg, een ramp die volgens hem niet geheel onverwacht kwam. En dan te bedenken dat we pas aan het begin staan van de klimaatverandering, zegt hij tegen Jaap Tielbeke, die voor De Groene Amsterdammer met Kleinhans in gesprek ging over de broodnodige herinrichting van Nederland.
Wetenschapper over ‘die bakken regen’ van de afgelopen tijd: ‘Geen probleem van de toekomst’
Marjan Minnesma, directeur van klimaatorganisatie Urgenda, vindt het veelzeggend dat weer meer wetenschappers de noodklok luiden. ,,Ik merk het ook, wetenschappers worden met het jaar ongeruster. Het gaat elke keer sneller dan ze dachten. De meeste voorspellingen worden gebaseerd op modellen en dat is toch maar een deel van de werkelijkheid. Elke keer blijkt de werkelijkheid complexer. Maar het valt nooit mee. Het valt de laatste tijd vooral tegen,” meent Minnesma.
,,Ik denk dat een aantal mensen inmiddels echt doodsbang is van wat een volgende generatie gaat overkomen in de tweede helft van deze eeuw als wij niet heel snel ingrijpende maatregelen nemen. We zijn totaal hardleers”, zegt ze tegen Bob van Huet, die haar interviewde voor Het Parool van 30 juli 2021.
Enorme en langdurige hoosbuien; wat ga jij daar nou precies van merken?
Het was dus ‘Code-Rood’ in de zomer van 2021, rampspoed en catastrofe overvielen Limburg, België, Luxemburg en Duitsland door enorme en langdurige hoosbuien. De verwachting is, ook onder zo’n 14.000 klimaatwetenschappers (IPCC-rapport-2021), dat die in de komende jaren alleen maar zullen toenemen. Wat ga jij daar nou precies van merken? Klimaatweten-schapper Bart van den Hurk komt met de keiharde feiten.
Van den Hurk is klimaatwetenschapper bij de Vrije Universiteit en Deltares. Hij is een van de hoofdauteurs van het IPCC-rapport. Daarin worden alle wetenschappelijke studies naar het klimaat beoordeeld, verzameld en samenvat. Het IPCC (Intergovernmental Panel on Climate Change) is het internationale klimaatpanel van de Verenigde Naties (VN).
Wat ga jij merken van klimaatverandering?, Universiteit van Nederland, 30 oktober 2021.
In 7 minuten de kern van een volhoudbare klimaat-waterstrategie
De Nederlandse speciale gezant voor Watermanagement Henk Ovink schetst hieronder mijns inziens in 7 minuten de kern van een volhoudbare adaptieve klimaat-waterstrategie.
#EuropeFloods show impact prevention is crucial – and the Netherlands has plenty of experience. Water handling expert @henkovink has advised cities and dozens of countries on the matter. #ClimateAction is imperative, but in the meantime, there are things which can be done. pic.twitter.com/hmo4c6UpuR
‘Het hogerop zoeken als de opwarming verder uit de hand loopt? Maak je geen illusies’
Na de recente overstromingen is er geen ontkomen aan, zegt Jelmer Mommers, journalist ‘Klimaat en Energie’ bij De Correspondent. ‘De gevolgen van klimaatopwarming komen veel vroeger, en zijn veel rampzaliger, dan gedacht. Wat als het water de volgende keer nóg hoger komt? Waar kunnen we dan schuilen en wie kunnen we redden? Een nieuwe roman geeft antwoorden waar iedereen wat aan heeft.’
Na de overstromingen hoorde ik mensen in mijn omgeving fantaseren over manieren om aan toekomstige klimaatrampen te ontsnappen. Maar als de opwarming verder uit de hand loopt, is het nergens veilig: https://t.co/VFB7juG1FE
Rijksbouwmeester Floris Alkemade opent eerste editie VPRO-Zomergasten-2021
Klimaatverandering is een van de veranderingen waar we ons de komende tijd aan moeten aanpassen. Er zijn meer grote veranderopgaven die we (de komende decennia) het hoofd moeten zien te bieden. In dat verband wijs ik je graag op de 2021-editie van VPRO-Zomergasten. Janine Abbring praat daarin met architect en Rijksbouwmeester Floris Alkemade die op 18 juli zijn ideale televisieavond presenteerde: over het inzetten van verandering, vrijheid en de verantwoordelijkheid die daarbij hoort.
Volgens Alkemade kan techniek alleen ons niet redden om de grote vragen van deze tijd te beantwoorden, maar onze verbeeldingskracht wel. Hij hoopt dat zijn avond een verlangen naar de toekomst opwekt. Daarmee onderstreept hij het basisprincipe van (de oprichting van) het multimediale platform Kunst en Landschap.
,,In de zoektocht naar oplossingen voor de transities die op ons afkomen kunnen kunst en cultuur de motor voor verandering (sgezindheid) zijn, als spiegels van en voor verbeelding van een hoopvolle toekomst.”
Kunst en Landschap Noord Nederland
‘Het water komt, zorgen om de stijging van zeespiegel en klimaatverandering’
Dit is het het vervolg op de Kunst en Landschap-special over de waters-noodramp die zich in Zuid-Limburg (en delen van België en Duitsland) in de zomer van 2021 voltrok. In dit vervolg gaan we de diepte in, en stellen ons daarbij twee belangrijke vragen: houden we bij de invulling van de schaarse ruimte in Nederland voldoende rekening met de gevolgen van klimaatverandering? En moeten we niet veel verder vooruitdenken over de indeling van ons land?
Deltaprogramma 2022: ‘Iedere schop in de grond klimaat-bestendig!’
Peter Glas, die ter gelegenheid van Prinsjesdag, 21 september 2021, aan een (dan) rustige Maas staat, doet met het Deltaprogramma 2022 een oproep aan het kabinet om eenmalig 800 miljoen toe te voegen aan het Deltafonds en voor de periode daarna: 100 miljoen structureel per jaar. Aanleiding uiteraard: het Limburgs-Belgisch-Duitse debacle, waarbij meer dan 200 doden te betreuren waren, en waarbij Nederland ternauwernood aan dijkdoorbraken ontkwam. .
,,We zijn met onze neus op de feiten gedrukt. De weersextremen zullen toenemen. Nat wordt natter, droog wordt droger en heet wordt heter. Daarom moeten we met grote urgentie doorgaan met het Deltaprogramma. Rijk en regio, waterschappen, provincies, gemeenten, iedereen. Daarvoor is geld nodig in het Deltafonds.”
Peter Glas, deltacommissaris
De Deltacommissaris is verheugd aan te kunnen kondigen dat er in de (budgettaire) plannen een extra impuls wordt gegeven aan en voor zoet water. Rijk en regio moeten meer gaan samenwerken aan weerbaarheid tegen watertekorten, door water vast te houden in de bodem, water te bergen en door het van en uit de rivieren slim(mer) te verdelen over ons land.
‘We hebben ook ontzettend veel kennis nodig’, zegt Glas. Daarom is er een Kennisprogramma Zeespiegelstijging, dat ook kijkt naar hoe het landijs smelt op Antartica. Voor de rivieren stelt hij een vergelijkbare aanpak voor:
,,Het zijn de grensoverschrijdende rivieren, dat hebben we gezien in Limburg, die naar onze Delta toekomen. Ook die kennis is nodig.”
Peter Glas
Glas besluit met een oproep aan iedereen onder het motto van het Deltaprogramma ‘Alles op alles voor een veilige en leefbare delta’: Deltaprogramma 2022, ‘iedere schop in de grond klimaatbestendig!’
Deltacommissaris Peter Glas over Deltaprogramma 2022, Kunst en Landschap (Bron: Nationaal Deltaprogramma), 22 september 2021.
Unie van Waterschappen: nieuwe Kabinet moet substantiële stappen zetten om problemen én kosten niet naar volgende generaties door te schuiven
Ook Rogier van de Sande, voorzitter van de Unie van Waterschappen reageert op de plannen van het kabinet die op Prinsjesdag bekend zijn gemaakt. Hij maant het nieuwe Kabinet om substantiële stappen te zetten. De Waterschappen werken zich weliswaar drie slagen in de rondte om de gevolgen van de weersextremen tegen te gaan en op te vangen, maar er moeten volgens hem echt substantiële stappen gezet worden, die misschien pijnlijk zullen zijn voor de huidige generatie, maar noodzakelijk zijn om de problemen én de kosten niet naar volgende generaties door te schuiven.
Prinsjesdag 2021: Rogier van de Sande reageert, Unie van Waterschappen, 21 september 2021.
Rivierverruiming in samenhang met dijkversterking
Om aan de waterveiligheidsnormen te voldoen, moeten de rivieren Rijn en Maas voldoende capaciteit hebben om rivierwater naar zee af te voeren, meldt het Deltaplan Water-veiligheid. Dit is cruciaal voor alle stakeholders en activiteiten in het gebied rond de grote rivieren. Als gevolg van klimaatverandering zullen hevige regenval en hoge waterstanden vaker voorkomen, waardoor de rivieren meer water moeten afvoeren. Daarom is in dit Deltaplan Waterveiligheid een combinatie van dijkversterking en rivierverruiming opgenomen. Deze combinatie krijgt invulling in het nieuwe programma Integraal Rivierbeheer (IRM), waarin integrale maatregelen worden voorbereid die effectief zijn in zowel hoogwater- als laagwatersituaties.
‘Nieuwe manier van denken nodig tegen hoogwater’
Nog dezelfde dag, net na zijn bezoek aan en presentatie bij het Nationaal Deltacongres, dat op 11 november 2021 plaatsvond in het MECC Maastricht, schuift deltacommissaris Peter Glas aan bij het programma Limburg Centraal van omroep 1-Limburg. In het hol van de leeuw, zogezegd, het Limburgse Heuvelland en met name Valkenburg kregen het immers zwaar te verduren, de zomer dat jaar.
Glas beklemtoonde in het gesprek dat bij de ruimtelijke ordening van ons land – ‘waar bouwen we, hoe bouwen we’, ook in Limburg – water centraal moet staan.
Uiteraard is de presentator benieuwd wat er gedaan wordt om de problemen, met name in het zuiden van Limburg, in de toekomst te (kunnen) voorkomen. Peter Glas: ,,Er is veel gedaan aan hoogwaterbescherming (van de Maas, red.), maar er is te weinig gedacht aan samenhang met de beken en de kleinere rivieren zoals de Roer en de Geul. Dat is nog niet zo eenvoudig. We hebben een nieuwe manier van denken nodig tegen hoogwater.“ Klik op het screenshot hieronder voor het interview in Limburg Centraal:
Beeld: Deltacommissaris te gast bij omroep 1-Limburg (Limburg Centraal), 11 november 2021.
We hebben niet alleen een andere manier van denken nodig tegen hoog water, ook tegen laag water!
De grote rivieren zakken naar een historisch lage waterstand. Dat zorgt voor problemen voor de scheepvaart, de landbouw en de natuur. De schadelijke effecten worden versterkt door het uitslijten van de rivierbodems van de Waal, Maas en IJssel. Rivierdeskundigen slaan alarm over de dalende rivierbodems. Ook het eerder deze maand verschenen rapport Systeembeschouwing van de Rijn en Maas van het Programma Integraal Riviermanagement noemt de daling van de rivierbodems zorgwekkend. Het is een onderschat maatschappelijk probleem, dat dringend vraagt om maatregelen.
“De insnijding van de rivieren hebben we als mens zelf veroorzaakt, zegt Staatsbosbeheer-boswachter Twan Teunissen tegen ‘rivierverslaggever’ Wim Eikelboom in Trouw op 18 juli 2022, wanneer hittegolven in Zuid-Europa bosbranden veroorzaken en in het Verenigd Koninkrijk temperaturen gemeten worden boven de 40 graden, met aanhoudende droogte en lage waterstanden tot gevolg, ook in ons land. Teunissen groeide op in het rivierengebied ten zuiden van Nijmegen.
,,We hebben de grote rivieren in een keurslijf gelegd, waardoor ze veel harder zijn gaan stromen en uitslijten. Dat is niet alleen voor de natuur een probleem, maar ook voor de scheepvaart en voor huizenbezitters vlakbij de rivier die te maken krijgen met verzakkingen van hun woning. Het is voor alles en iedereen om ons heen een probleem.”
Twan Teunissen, Staatsbosbeheer-boswachter
Het ‘waterbeheerprogramma 2022-2027 – Limburgs water in een veranderend klimaat’ is vastgesteld
Elke zes jaar leggen waterschappen vast welke aanpak en welke maatregelen nodig zijn om de watertaken goed te kunnen uitvoeren. Dit gebeurt in het waterbeheerprogramma (WBP). 8 december 2021 heeft het algemeen bestuur van het Waterschap Limburg na een uitgebreid participatieproces het Waterbeheerprogramma 2022-2027-‘Limburgs water in een veranderend klimaat’ vastgesteld. Samen hebben ze de Limburgse wateropgaven voor de toekomst bepaald. De komende jaren gaan ze gezamenlijk aan de slag om de doelen uit het waterbeheerprogramma te realiseren.
Waterbeheerprogramma 2022 – 2027, Waterschap Limburg, 6 december 2021.
Talkshow ‘Waterbeheerprogramma 2022-2027 – Limburgs water in een veranderend klimaat’
De opgaven rond klimaat en water zijn zo groot en complex dat we het alleen met gezamenlijke inspanning op kunnen lossen, aldus het Limburgse waterschap. Daarom hebben ze collega-overheden, inwoners, bedrijven en belangenorganisaties gevraagd mee te denken over invulling van dit waterbeheerprogramma en laten reageren tijdens een omgevingsreis door Limburg. Dit werd door alle partijen erg gewaardeerd en er zijn veel waardevolle ideeën en suggesties opgehaald die in het programma zijn verwerkt.
Om je daar een voorbeeld van te geven, kun je hieronder kijken naar een opname van een live talkshow die plaatsvond op dinsdag 30 maart 2021. Vóór de watersnoodramp van juli dus, de aandacht ging toen (nog) nadrukkelijk uit naar het zoeken naar oplossingen voor en aanpassen aan de droogteproblematiek.
Talkshow Waterbeheerprogramma 2022 – 2027 Limburgs water in een veranderend klimaat, Waterschap Limburg, 1 april 2021.
Digitaal magazine over Limburgs waterbeheerprogramma 2022-2027
Er is ook een digitaal magazine over het waterbeheerprogramma 2022-2027 beschikbaar. Daarin vind je onder andere een publieksvriendelijke samenvatting, diverse illustrerende video’s en interviews met betrokkenen. Het magazine kan ook in het Duits en Frans geraadpleegd worden.
Waterschap was niet voorbereid op watersnood Limburg, maar handelde snel
Doordat er in juli ’21 in Limburg, de Eifel en delen van België binnen enkele dagen extreem veel neerslag viel, kon het waterschap Limburg onmogelijk perfect voorbereid zijn op de watersnood. Desondanks zijn door snel handelen juist veel overstromingen voorkomen, concludeert het Instituut voor Veiligheids- en Crisismanagement COT in een rapport over de rol van het waterschap.
Stel dat de extreem zware neerslag die in juli 2021 boven Zuid-Limburg, België en Duitsland viel elders in Nederland terecht was gekomen, wat zouden dan de gevolgen zijn geweest? Over die vraag bogen onder-zoekers van Deltares zich in een driedaagse ‘hackathon‘. Hun conclusie lees je in watervlakblad H2O: ,,We kunnen ons daar maar beter snel op voorbereiden.”
,,Tot nu toe wordt vooral gekeken of we aan de huidige normen voor waterveiligheid voldoen, maar dat is niet meer voldoende. Klimaatverandering is hier en nu. Daarom moeten we ons nu al voorbereiden op meer extreem weer.”
Karin de Bruijn, overstromingsexpert Deltares
Beeld: Hackathon Deltares, november 2021
De onderzoekers eindigen hun rapport (Hackathon Deltares) met zeven aanbevelingen, die inmiddels zijn gedeeld met de Beleidstafel Wateroverlast en Hoogwater van het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. Dit zijn onder andere: ontwikkel stresstesten op bovenregionale schaal, verbeter voorspellings- en monitoringssystemen voor tijdige, adequate informatie en beperk de gevolgen van extreme, grootschalige neerslag via ruimtelijk beleid.
Wat als een grote watersnoodramp zich hier voordoet? ‘Onmogelijk om je volledig te beschermen’
We kunnen de watersnoodramp niet terugdraaien, maar er wel van leren, zegt Klaas-Jan Douben uit Nispen, die met enkele collega’s van waterschap Brabantse Delta betrokken was bij het Deltares-onderzoek. Verslaggever Nicole Roelands van het Brabants Dagblad spreekt met hydroloog Douben, deelnemer aan de hackathon, en deskundig op het gebied van de waterkringloop. Vanuit die expertise houdt hij zich bezig met wateroverlast en het tekort ervan.
Roelands stelt hem de belangrijke vraag: wat als de extreem zware neerslag met verwoestende gevolgen boven West- en Midden-Brabant was gevallen? ,,Laat ik beginnen met vertellen dat dit een gigantische hoeveelheid neerslag was voor Nederlandse begrippen. Dit was meer dan een extreme bui.”
,,Het is een utopie om te denken dat ons huidige systeem wateroverlast bij zo’n gebeurtenis als in Limburg kan voorkomen.”
Klaas-Jan Douben, hydroloog bij waterschap Brabantse Delta
Rapport watersnood Limburg: ‘het waren meerdere crises tegelijkertijd’
Bij de wateroverlast in Limburg zomer-2021 was sprake van verschillende crises tegelijkertijd. Dat blijkt uit een evaluatie van de hulpverlening in opdracht van de Veiligheidsregio Zuid-Limburg (VRZL). Dat meldt NOS op 24 januari 2022 (+ overzichtsvideo). De evaluatie werd uitgevoerd door het Instituut voor Veiligheids- en Crisismanagement.
Voor de Maas bestond een plan om in te grijpen bij hoogwater, maar voor omliggende rivieren zoals de Geul en de Gulp niet. Het onderzoeksbureau adviseert om ook voor deze wateren een scenario voor hoogwater op te stellen.
De veiligheidsregio had te maken met een ‘buitengewone inzet van ongekende omvang’. Het was niet één crisis. Het waren er meer. En ze kwamen tegelijk. Een uitzonderlijke situatie waar de plannen van de crisisorganisatie onvoldoende op waren voorbereid. De resultaten over de bestrijding van de ramp zijn te lezen in de leerevaluatie ’Voorbij het ergste scenario’:
‘Wat zou er gebeuren als er watersnood ontstaat in een ander deel van Nederland?’
Op 27 januari 2022 is Bart van den Hurk, klimaatexpert bij Deltares, te gast in de Radio1-Journaal-studio om de uitkomsten van het rapport voor een breed publiek toe te lichten. Wat zou er gebeuren als er watersnood ontstaat in een ander deel van Nederland?
Wat zou er gebeuren als er watersnood ontstaat in een ander deel van Nederland?, Kunst en Landschap (Bron: Radio1-Journaal), 27 januari 2022.
Stortbuien en overstromingen: hoe extreem was 2021?
Het nieuws stond er in 2021 vol mee; meerdere extreme neerslaggebeurtenissen met water-overlast. Bij de overstromingen in Limburg die bewuste zomer werd gesproken van een ‘eens in de X jaar’ kans. Maar was het jaar 2021 echt zo uniek, en hoe groot is de kans dat zulke gebeur-tenissen voorkomen? Met statistiek en data-analyse heeft het gerenommeerde ingenieurs-bureau Arcadis dit op 21 januari 2022 voor je op een rijtje gezet. Met hun Arcadis Hydrological Tools (AHT) hebben ze de extreme situaties zichtbaar gemaakt door voor heel Nederland de herhalingstijden van de neerslaggebeurtenissen van 2021 te berekenen. Hiervoor gebruiken ze de KNMI-radarmetingen en de STOWA-statistieken uit 2019 voor het huidige klimaat.
‘Watersnood van 2021 is de schuld van de ontwikkelende stad’
De watersnoodramp vorig jaar in Limburg, Duitsland en België werd niet alleen opgestuwd door klimaatverandering, maar ook door verstedelijking, laat een Amerikaanse onderzoeker zien. Zoals bij elke ramp kwam meteen de vraag op: is dit een gewone uitschieter van de natuur, of had de mens een vinger in de pap? Al snel kwam het antwoord: het laatste. Dat concludeerde het World Weather Attribution Initiative, een project waarin ook het KNMI deelneemt. Dankzij de stijging van de gemiddelde temperatuur in West-Europa met 1,2 graden, viel er minstens 3 procent en misschien wel 19 procent meer regen dan er zou zijn gevallen in een niet door broeikasgassen opgewarmde wereld.
Maar dat is niet het hele verhaal, zegt Dev Niyogi, hoogleraar atmosfeerwetenschappen aan de Universiteit van Texas in Austin. In een wereld die wel was opgewarmd, maar niet zo enorm verstedelijkt, was die regen een stuk meer naar het westen gevallen, en prettig verspreid, concludeerde hij onlangs in vakblad Geophysical Research Letters, tekent Bas den Hond op voor Trouw op 22 april 2022.
,,Maak dus gerust iedereen verwijten die de afgelopen eeuw steeds meer fossiele energie verbruikte, maar nog veel meer iedereen die bijdroeg aan de stichting en gestage uitbreiding van Rotterdam, Brussel en Keulen.”
Dev Niyogi, hoogleraar atmosfeerwetenschappen Universiteit van Texas
Het kabinet beloofde in de zomer van 2021 de duizenden slachtoffers van de watersnood in Limburg ruimschoots te compenseren, zo schrijven ze, maar ruim tien maanden later verloopt de afwikkeling van de schade traag en hebben veel gedupeerden nog steeds hun geld niet gehad.
Burgemeester Daan Prevoo van Valkenburg aan de Geul vreest op korte termijn faillissementen, als bedrijven niet snel geholpen worden. ,,Honderd miljoen euro van de schade is nog steeds niet door verzekeraars gedekt.” Prevoo vindt dat de landelijke overheid de ondernemers en bewoners van Zuid-Limburg volledig in de steek laat. ,,Dit is een natuurramp. Als zoiets gebeurt, betekent dat boter bij de vis.”
Hij was op 14 juli vorig jaar precies honderd dagen burgemeester toen het water zijn stadje overviel. Huizen en gebouwen stroomden vol. Sinds die tijd houdt hij zich nog dagelijks bezig met de gevolgen van deze watersnood, en houdt hij nauwlettend in de gaten of de schade ook wordt vergoed. Maar dat valt zwaar tegen. Niet alleen steggelen veel inwoners en ondernemers uit Valkenburg nog met hun verzekeraar; ook bij de overheid vissen ze achter het net.
1 jaar na watersnood in Limburg nog steeds geen compensatie – Overheid laat gedupeerden in de steek!, Kunst en Landschap (Bron: EenVandaag), 26 mei 2022.
Is Limburg voorbereid op nog een keer hoog water?
Juli 2021 overstroomden grote delen van Zuid-Limburg door hevige regen. Is er genoeg gedaan om te voorkomen dat dat opnieuw gebeurt, vraagt Rutger Castricum (omroep PowNed) zich af, bijna een jaar na de watersnoodramp in Limburg. Zelf gaat hij op vakantie, voor twee uitzendingen van De Hofbar neemt BN’er, ‘Bekende Noorderling’, Bram Douwes het stokje van hem over. Klik op de illustratie hieronder om de uitzending van 22 juni 2022 te bekijken.
Waterexpert over klimaatverandering: ‘Als we nu niet vooruit denken, moeten we later te veel doen in te korte tijd’
Bij de invulling van de schaarse ruimte in Nederland houden we nog te weinig rekening met de gevolgen van klimaatverandering, zegt waterexpert Alex Hekman, waterdirecteur bij Sweco, het grootste ingenieursbureau van Europa, belangrijk in de waterbeheersector, op 26 juni 2022 tegen Daniël van Kessel en Nikki Brands, onderzoeksjournalisten bij Follow The Money. ‘We moeten veel verder vooruitdenken over de indeling van ons land.’
‘Limburg heeft vorig jaar juli laten zien dat soms het onwaarschijnlijke kan gebeuren’, zegt waterexpert Alex Hekman. Hij verwijst naar de overstromingen die het zuidelijke deel van de provincie teisterden. Onderzoeksbureau Deltares trok vorige maand dezelfde conclusie.
Het pittoreske centrum van Valkenburg moet ingrijpend op de schop, stellen de onderzoekers. In het stadje beschadigde de overstroming van de Geul, de rivier die er dwars doorheen loopt, zo’n 2300 huizen. De onverwacht heftige regenval – Deltares noemde het een ‘waterbom’ – die dat veroorzaakte zal vaker voorkomen. Dus moeten de kademuren twee meter hoger worden en moeten huizen langs de Geul omgebouwd worden tot waterkeringen.
Maar wat als zelfs metershoge kades niet hoog genoeg zijn? Volgens Hekman moet Nederland veel verder vooruit gaan kijken naar de gevolgen van ‘een blijvend veranderend klimaat’. Juist nu er in korte tijd honderdduizenden huizen bij moeten komen. ‘We moeten heel erg goed nadenken waar we dat doen en hoe we dat doen.’
Waterinfodag 2022: ,,Vertaal extreme neerslag sneller naar waterbeheer”
Gemeenten en waterschappen hebben behoefte aan accuratere voorspellingen voor extreme buien, om daarop met rioolbeheer en waterbeheer te kunnen anticiperen. Dat bleek op de Waterinfodag, 23 juni 2022 in Den Bosch. De echte neerslag is lastig te voorspellen en de benodigde rekencapaciteit blijkt nog steeds een barrière om een vertaalslag te maken naar riool- en waterbeheer.
Data en dataverwerking maken een grote ontwikkeling door en managers bij gemeenten, waterschappen, drinkwaterbedrijven en Rijkswaterstaat leunen bij hun besluitvorming steeds meer op modellen en gemeten data die al dan niet zijn verrijkt met kunstmatige intelligentie en machine learning. Toeleveranciers lieten op deze Waterinfodag blijken dat de watersector steeds meer bereid is meer te betalen voor robuuste datasystemen die goed zijn beveiligd en die in de tijd betrouwbare datareeksen opleveren.
Interreg Euregio Maas-Rijn stelt 6,9 miljoen euro ter beschikking om internationele samenwerking op gebied van waterveiligheid te bevorderen
Na de overstromingen van juli 2021, die zowel België, Duitsland als Nederland troffen, hebben 12 partijen uit de drie landen de handen ineen geslagen om samen te werken aan het bestrijden van wateroverlast en het vergroten van de waterveiligheid. Zij zijn zich er terdege van bewust dat de overlast nooit helemaal verholpen kan worden. Het klimaat verandert en extreme weersituaties zullen helaas steeds vaker voorkomen, aldus het Waterschap Limburg, een jaar later op 6 juli 2022. Daarom wordt ook geïnvesteerd in het tijdig waarschuwen van burgers bij dreigende overstromingen. Door een bijdrage van Interreg van in totaal bijna 7 miljoen, wordt deze grensoverschrijdende samenwerking mogelijk gemaakt.
,,Wij zijn blij dat we samen met 12 partners uit België en Duitsland de kans krijgen om grensoverschrijdend te werken aan hoogwaterbescherming en waterveiligheid, in het belang de inwoners van de Euregio zo goed als mogelijk te beschermen.“
Patrick van der Broeck, dijkgraaf waterschap Limburg
Een jaar na de overstromingen in Limburg wachten nog altijd mensen op hun huis
100 dagen na de watersnoodramp van 2021 was het EenVandaag die op reportage ging in Zuid Limburg en maakte het actualiteitenprogramma een voorlopige balans op. Vijf dagen voor de beruchte 14 julidag in 2022 spreken Marco van der Wal en Siebe Sietsma voor Nieuwsuur opnieuw met burgemeester Daan Prevoo van Valkenburg aan de Geul en bezoeken ze plekken des onheils van gedupeerden.
Hoe staan de zaken er bijna een jaar na dato er voor? Zoals bij Joëlle Noordam-van de Sanden uit die gemeente. Samen met haar man en drie kinderen woont ze tijdelijk in de kelder van haar ouders, nadat ze elf keer is verhuisd. Haar huis is nog onbewoonbaar en de over-stroming voelt nog altijd dichtbij. Ook Saskia Jansma uit het dorpje Brommelen verloor een jaar geleden haar huis
Een jaar na de heftige overstromingen in Limburg zijn er nog altijd gedupeerden die hun huis nog niet terug hebben. De meeste schade is inmiddels afgehandeld, maar dat was een moeizaam proces. #Nieuwsuurpic.twitter.com/klgRpfbii0
Hoewel het grootste deel van de schadeafhandelingen inmiddels is afgerond, is Prevoo van de destijds zwaar getroffen gemeente niet tevreden over de snelheid waarmee dat gebeurde. Hij pleit ervoor dat de Rijksoverheid bij toekomstige rampen voorschotten verstrekt aan gedupeerden.
,,Het heeft behoorlijk lang geduurd totdat de schade daad-werkelijk werd afgehandeld. Dat kwam omdat er net na de overstromingen veel onduidelijkheid was over wie welke schade moest vergoeden.”
Daan Prevoo, burgemeester Valkenburg aan de Geul
Burgemeester van Valkenburg @daanprevoo zag zijn stad vorig jaar getroffen worden door een overstroming en zag daarna dat de schadeafhandeling moeizaam verliep. Hij pleit ervoor dat de Rijksoverheid bij toekomstige rampen voorschotten verstrekt aan gedupeerden. #Nieuwsuurpic.twitter.com/ElIGWV7Fd1
Burgemeester van Valkenburg @DaanPrevoo vertelt 1 jaar na de overstromingen in Limburg dat nog steeds niet alle schade is hersteld. “Als je als rijk mensen ruimhartig wil helpen, vergoed dan gewoon 100%. Ik ben teleurgesteld in de Kamerbrief van de minister.” #Op1pic.twitter.com/85B1uXOz9l
De overheid vergoedde tot nu toe 34 miljoen euro aan schade, boven op de door verzekeringen betaalde schade-uitkeringen. Dat maakte de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) op 12 juli 2022 bekend. Zo’n 750 van de in totaal 2.783 aanvragen moeten nog worden beoordeeld. Het geld dat de staat uitkeert, komt boven op vergoedingen van verzekeringen aan particulieren en bedrijven voor de waterschade. .
De vergoedingen door de RVO worden uitgekeerd op basis van de Wet tegemoetkoming schade bij rampen (Wts). De wet is bedoeld als tegemoetkoming voor „materiële schade die niet redelijkerwijs verzekerbaar is”. De wet dient niet als compensatie voor álle geleden schade, maar is bedoeld voor de „primaire woonfunctie” – zo vallen beschadigingen aan tuinen niet onder de regeling, meldt NRC diezelfde dag.
Duitse hoogste civiele beschermingorganisatie adviseert om niet op elke plek in het land te (her-)bouwen
,,We kunnen nog niet spreken van directe wederopbouw”, zegt Hartwig Baltes, die als eerste wethouder verantwoordelijk is voor de stad Mayschoß in Rijnland-Palts. De ravage is grotendeels verdwenen, een jaar na de overstroming is de gemeente in ieder geval weer met de auto te bereiken. Maar voordat de normaliteit kan terugkeren, zal het zeker nog zo’n tien jaar duren.
Mayschoß: Der lange Weg – ein Dorf kämpft sich mühsam zurück, RND RedaktionsNetzwerk Deutschland, 11 juli 2022.
De voorzitter van het Bundesamts für Bevölkerungsschutz und Katastrophenhilfe (BBK), Ralph Tiesler, is van mening dat bepaalde gebieden in Duitsland vanwege extreme weersomstandigheden niet meer kunnen worden bestemd als woon-werkgebied.
,,Als pleitbezorger van civiele bescherming zeg ik dat sommige gebieden niet moeten worden (her-) bebouwd vanwege de klimaatverandering en de acute dreiging van stormen en overstromingen. Deze vraag rijst ook aan de kusten van ons land.”
Ralph Tiesler, voorzitter BBK
Dat vertelde Tiesler op 13 juli 2022 aan de kranten van de Funke-Mediengruppe tegen de achtergrond van de watersnoodramp in Rijnland-Palts en Noordrijn-Westfalen. Hij sprak van een opeenstapeling van crises. ,,Wat zeker is, is dat we in onzekere tijden leven.” Dit is een van de redenen waarom het hoofd van de autoriteit pleitte voor een nieuw bewustzijn van de crisis bij de bevolking.
,,De crisismodus moet deel gaan uitmaken van het algemene bewustzijn, we moeten leren dat de crisis deel uitmaakt van het dagelijks leven.”
Ralph Tiesler, voorzitter BBK
Ahrtal: ongeveer 200 mensen getroffen door de overstroming demonstreren in Mainz
Bijna een jaar na de watersnoodramp van 2021 verloopt de wederopbouw ook in het Duitse Ahrdal (nog steeds) moeizaam. In Mainz demonstreerden begin juli 2022 ongeveer 200 mensen die door de overstroming zijn getroffen. Ze protesteerden vooral tegen wat zij beschouwden als de trage uitbetaling van subsidies uit het wederopbouwfonds. Volgens de organisatoren zijn de demonstranten ook tegen het besluit dat de opvangcentra voor overstromingen in het Ahrdal eind juli 2022 al moeten worden ontmanteld. Naast de getroffenen namen ook vrijwilligers deel aan de demonstraties.
Ahrtal: ongeveer 200 mensen getroffen door de overstroming demonstreren in Mainz, Kunst en Landschap (Bron: SWR Aktuell, 3 juli 2022), 14 juli 2022.
Om een waterbom in Vlaanderen te vermijden, moet de overheid ‘nu’ 10 stappen nemen: ‘Het is nu of te laat!’
De hallucinante beelden van de wateroverlast die ontstond, zit nog in ons collectief geheugen, schrijft Vlaams minister van Openbare Werken Lydia Peeters (Open Vld) op haar website. Grote delen van Wallonië en gebieden langs de Maas en Demer stonden onder water, de schade was op sommige plaatsen niet te overzien. Een vergelijkbare waterbom in Vlaanderen zou in een worst case scenario meer dan acht miljard euro aan schade veroorzaken. Dat bleek uit een wat-als-scenario uitgevoerd door de Vlaamse Waterweg nv (DVW) in samenwerking met het Waterbouwkundig Laboratorium (Dept MOW).
,,Door de klimaatverandering worden we vaker geconfronteerd met (extreem) zware neerslag. Daarom moet Vlaanderen zich verder wapenen tegen overstromingen.”
Lydia Peeters, Vlaams minister van Openbare Werken
In oktober vorig jaar, vervolgt ze, stelden Vlaamse ministers Lydia Peeters en Vlaams minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA) een multidisciplinair expertpanel aan met de duidelijke opdracht: een onderbouwd advies uitbrengen om Vlaanderen beter te beveiligen tegen een nieuwe waterbom. De expertgroep, onder leiding van de voormalig VN-water-gezant en voorzitter van het Expertenpanel HoogwaterbeveiligingHenk Ovink, legde op 8 juli 2022 een 10-puntenplan, ‘Weerbaar Waterland – Ons voorbereiden op wat al gebeurt‘, op tafel van de Vlaamse regering om Vlaanderen in de toekomst beter te beschermen tegen extreme regenval én tegen langdurige droogte.
Henk Ovink: ‘Als we verder doen op hetzelfde pad, halen we niet het gewenste niveau van waterveiligheid- en beschikbaarheid’
Op 9 juli 2022 komt VN-watergezant en voorzitter van het Expertenpanel Hoogwater-beveiligingHenk Ovink met een alerterend Twitter-‘draadje‘. Klik op onderstaand (inleidend) Twitter-bericht om het (volledig) te kunnen lezen.
,,We hebben geleerd van gerealiseerde projecten en veel-belovende Vlaamse initiatieven, en die naast de opgave gelegd. Daaruit blijkt dat als we verder doen op hetzelfde pad, we niet het gewenste niveau van waterveiligheid- en beschikbaarheid kunnen halen.”
Henk Ovink, VN-water-gezant en voorzitter van het Expertenpanel Hoogwaterbeveiliging
Voortvarend grepen ministers @Zu_Demir en @LydiaPeeters de waterramp van vorig jaar aan. Ik mocht Expertenpanel voorzitten en we hebben afgelopen half jaar onderzoek en samenspraak georganiseerd. Ons 10 puntenplan is gisteren besproken in Vlaamse Regering, nu aan de slag! pic.twitter.com/b4xcBASNa9
Overstromingen en droogte tonen het belang van grensoverschrijdende samenwerking als het gaat om water. Om hier de basis voor te leggen, organiseerde Wing, ‘partner in ruimte en ontwikkeling’ in 2022 twee internationale symposia rondom de Rijn en de Maas. Een interview met adviseur Maartje van Lieshout en consultant Els Wouda bij Wing over urgentie en cultuurverschil.
Media blikken terug op de watersnoodramp van 2021; zijn we een jaar later voldoende wakker geschud?
Reconstructie watersnood in Limburg: een klimaatramp kan overal toeslaan
Beeld: screenshot K&L
Klimaatjournalist bij NU.nl, Rolf Schuttenhelm, bijt op 13 juli 2022 het spits af: hij maakte een beknopte reconstructie van de watersnoodramp in Limburg – een klimaatramp die anno 2022 en de decennia erna volgens hem overal kan toeslaan. Hij wijst daarin op een drievoudig verband met klimaatverandering, waarbij de kans op extreme regenval is verachtvoudigd.
Een jaar na de watersnood woedt nog altijd discussie over wat wel en niet vergoed wordt
Een jaar na de watersnood in Limburg en Noord-Brabant hebben veel burgers en ondernemers al een schadevergoeding ontvangen, maar over de hoogte van dat bedrag heerst onvrede, meldt Rick van de Lustgraaf diezelfde dag in Trouw. Hij spreekt met de inmiddels nationaal bekende burgemeester van Valkenburg aan de Geul Daan Prevoo, die bijna dagelijks mensen spreekt wier leven overhoop ligt. Door een echtscheiding, huiselijk geweld, een burn-out of depressie, PTSS-klachten of combinaties ervan. Allemaal trauma’s, weet de burgemeester, die het gevolg zijn van de zware overstromingen precies een jaar geleden.
Hoteleigenaar Georges Laheij was door de watersnood technisch failliet – maar gaf niet op
De verzekeraar had veel tijd nodig om te bepalen dat hotel Walram in Valkenburg geen vergoeding zou krijgen, schrijft Van de Lustgraaf een dag later. Hij bezoekt de “vermoeide” hoteleigenaar Georges Laheij (71) en zijn vrouw Claudia Volders (50). Een voorschot van de overheid redde het familiebedrijf van een faillissement. En dat is best een wonder, vindt Laheij, de derde generatie van het Valkenburgse familiehotel. Dat had alles te maken met de verzekeraar, de Amerikaanse beurspolis Chubb. Die vergoedde de schade niet, omdat alleen directe schade door regen is gedekt. Niet indirect, wanneer de Geul overstroomt als gevolg van de regenval.
Human: ‘Overstroomd hotel na jaar eindelijk weer open, maar met burn-out’
Een jaar geleden liet een kolkende watermassa het hotel van Georges en Claudia, gelegen pal naast de Geul, in puin achter. Sinds twee weken is het hotel weer gedeeltelijk open. "We zijn doodmoe, maar moesten wel open." https://t.co/jIe1o058pg#PubliekeTribune
Collega-Trouw-journalist Onno Havermansbezoekt op 14 juli 2022 een presentatie georganiseerd door een vijftal natuurorganisaties ‘die Limburgers oproepen om er samen voor te zorgen dat de natuur schadelijke wateroverlast zoals die van een jaar geleden sterk kan verminderen. Het uitgangspunt is minder steen en meer natuur die overstromingen kan opvangen, net als bij steenbreek, waar stoep- en tuintegels plaatsmaken voor groen’. ,,Hoe ruiger de natuur, hoe langer het water blijft staan. Vertraag de stroming, zodat het water niet in één piek voorbij komt”, legt projectmanager André Hassink van Natuurmonumenten uit bij die presentatie, in Valkenburg.
De watersnoodramp inspireerde Inge Smeets om de politiek in te gaan. ‘Je beseft ineens hoe belangrijk de overheid is’
Een jaar geleden stond er in het huis van Inge Smeets ruim een meter water, schrijft Peter de Graaf voor de Volkskrant van 14 juli 2022. Vanuit haar camper begon ze de hulp voor de buurt te organiseren. Zo werd de watersnoodramp het begin van een bliksemcarrière in de lokale politiek: de voormalig politievrouw is sinds kort wethouder in Meerssen.
Een jaar na de overstromingen kamperen Walen nog steeds op zolder, tot de herstelploeg komt
Ook in de Belgische Ardennen hebben veel bewoners hun huis nog steeds niet kunnen herstellen, schrijft Dennis Boxhoorn op 13 juli in NRC. Vaak is de schade niet afdoende gedekt. En de schade is groot; 48.000 gebouwen werden verwoest, honderdduizend mensen direct of indirect getroffen. De Waalse regering raamt de totale schade op dat moment op 2,8 miljard euro. Dat bedrag werd de maanden ervoor steeds hoger vanwege de oplopende grondstofprijzen en de inflatie, mede door de oorlog in Oekraïne. Er werden in Wallonië bijna 60.000 verzekerings-claims ingediend. 90 procent daarvan zou volgens verzekeraarskoepel Assuralia gedeeltelijk of volledig uitgekeerd zijn. Bij de overige 10 procent wachten mensen tot dan nog altijd op het oordeel van een expert of contra-expert.
Schokkend falen van Duitse overheid bij watersnood van vorig jaar
Door onderschatting, afschuiven van verantwoor-delijkheid en de telefoon niet opnemen zijn een jaar geleden onnodig veel doden gevallen, resumeert Nynke van Verschuer bondig het schokkende falen van de Duitse overheid bij de watersnood-ramp van 2021 op 13 juli 2022 in NRC. Een jaar na de watersnood in Rijnland-Palts en Noordrijn-Westfalen blijkt dat zeker een deel van de 184 dodelijke slachtoffers gered had kunnen worden als de autoriteiten adequaat hadden gereageerd.
Overstromingen zijn voor (haast) niemand te verzekeren, waarschuwen verzekeraars
Zo ogenschijnlijk soepel verzekeraars omspringen met stormclaims, zo moeizaam verloopt de afhandeling van de Limburgse overstromingen, zo stelt Rick van de Lustgraaf vast in Trouw op 15 juli 2022. Voor gedupeerden is het vaak moeilijk om te begrijpen hoe hun polis in elkaar zit. Veel schade blijkt niet gedekt. Sommige verzekeraars zijn coulant en vergoeden alles, maar veel verzekeraars niet.
Dat moet anders, vindt het verzekeraarsverbond. Dat stelt een nieuw model voor om overstromingsschade beter en duidelijker te verzekeren, namelijk een privaat-publieke verzekeringspool. Die komt neer op een collectieve geldpot waarin alle verzekeringsbedrijven en de overheid samen een smak geld reserveren om slachtoffers direct te kunnen helpen bij een volgende overstroming.
Door klimaatverandering is de kans groot dat we (ook in Nederland) vaker te maken krijgen met dit soort natuurexcessen, zeggen verzekeraars. De vraag is hoe solidair we (willen) zijn – elke regio kent zijn eigen (in dit geval) overstromingsproblematiek.
Gelden Giro 777 na overstromingen in Limburg volledig besteed of toegezegd
Hoogwater Limburg zomer 2021 ingrijpender dan rivier-overstromingen in 1993 en 1995
De hevige neerslag samen met het hoogwater van juli 2021 in Nederland en de landen om ons heen betrof een extreme en uitzonderlijke gebeurtenis met grote maatschappelijke gevolgen in Limburg, concludeert Deltares op 9 september 2022. De gemeten hoeveelheden neerslag en rivierafvoeren waren nooit eerder zo groot, zeker niet in de zomer. Er wordt geschat dat een dergelijke gebeurtenis slechts eens per 100 tot 1000 jaar voorkomt.
De piekafvoer op de Maas bij Eijsden en een aantal zijrivieren is de hoogste afvoer ooit gemeten, stelt het waterinstituut. De geschatte totale schade door overstromingen bedroeg 350 tot 600 miljoen euro en vond voor een groot deel plaats in het Geuldal. De schade is daarmee groter dan die tijdens de overstromingen langs de Maas in 1993 en 1995. Hoogleraar Bas Jonkman (TU Delft):
,,Deze overstroming heeft records gebroken, qua neerslag, afvoer en schade. Hiervan moeten we leren om ons systeem toekomstbestendig te maken.”
Bas Jonkman, hoogleraar TU Delft
In opdracht van het Expertise Netwerk Waterveiligheid (ENW) heeft een breed consortium van kennisinstellingen, onder leiding van Deltares en de TU Delft, een eerste analyse gemaakt van de beschikbare informatie over een scala aan onderwerpen. De resultaten daarvan vind je in onderstaand artikel. Tevens kun je daarin kijken naar een webinar, dat op 9 september plaatsvond, waarin verschillende experts de voornaamste resultaten van het onderzoek presenteren. Klik op de illustratie hieronder:
Regionale overheden ontwikkelen samen met Rijk plannen om kans op overstromingen in de toekomst te verkleinen – kosten: 1,2 miljard
Op vrijdag 30 september 2022 stemde het Limburgs Parlement unaniem voor de provinciale bijdrage van 50 miljoen euro aan het plan ‘Samen naar een robuust Limburg; Limburg in eendracht, slagkracht en daadkracht‘. De provincie komt daarmee, samen met het Rijk, het Waterschap Limburg en de gemeenten met ambitieuze plannen die het totale watersysteem in Limburg grondig aanpakt. De 50 miljoen euro die de provincie hieraan bijdraagt zorgt dat er 1,2 miljard euro vanuit de het Rijk, het waterschap en de gemeenten vrijkomt. Een serieuze investering in de waterveiligheid van Limburg, aldus Statenlid en ambtelijk secretaris van de Banning VerenigingLianne Schuuring.
,,Nog steeds zijn er mensen die elke dag met de enorme gevolgen van de watersnood te maken hebben. Daarom is het nu belang-rijk om zo snel mogelijk het geld aan de juiste dingen te besteden. Nu moeten we zorgen dat we straks beter beschermd zijn.”
Lianne Schuuring, Statenlid Limburg
Gedeputeerde Lia Roefs licht de plannen in een video van 1Limburg toe:
Beeld: Screenshot video 1Limburg, K&L, 1 oktober 2022.
Valkenburg begint met herstel kademuren na overstroming
Oktober 2022 kunnen de eerste centen (pas) worden uitgegeven. Het herstel van de bij het hoogwater beschadigde kademuren in Valkenburg starten. Bestuurder Chrit Wolfhagen van Waterschap Limburg is blij dat het definitieve herstel eindelijk kan starten.
,,Ik had veel eerder willen beginnen, maar er zijn nu eenmaal regels en procedures die doorlopen moeten worden en dan duurt het veel te lang.”
Chrit Wolfhagen, bestuurder Waterschap Limburg
Daarnaast maakt het Waterschap Limburg een begin met de restauratie van bruggen en andere bouwsels die door het hoogwater van juli 2021 zijn aangetast of vernield. De meest dringende werkzaamheden zijn vorig jaar al uitgevoerd. De werkzaamheden nu betreffen herstel van bouwwerken aan de Molentak en de Geul. Er wordt gewerkt met verplaatsbare steigers en mobiele kranen. Het werk duurt tot mei volgend jaar, maar is wel afhankelijk van de waterstand van de Geul. Staat die hoog, dan kan er niet gewerkt worden en duurt het mogelijk langer. De brug aan de Emmalaan die vorig jaar samen met de kademuur is ingestort, wordt later aangepakt.
Duidelijke informatie zorgt voor meer paraatheid bij overstromingsrisico’s
Inwoners in Limburg waren niet allemaal goed geïnformeerd over mogelijke overstromingsrisico’s en sommigen waren zeer verbaasd dat de overstromingen in deze mate in hun woonplaats kon voorkomen. Dat is een van de conclusies van een onderzoek van Vrije Universiteit Amsterdam en Deltares in samenwerking met TU Delft, HKV Lijn en Water en Kantar Public. Bovendien kan het vergroten van het risicobewustzijn ertoe leiden dat burgers en overheden beter voorbereid zijn op overstromingen, wat schade en slachtoffers bij toekomstige gebeurtenissen kan verminderen. Je leest hieronder meer over het onderzoek en de conclusies:
,,Deze resultaten onderstrepen dat schadebeheersingsmaat-regelen van huishoudens een belangrijke rol kunnen spelen bij het verminderen van overstromingsrisico’s.”
Overstromingen in Valkenburg lastig te voorkomen; grens-overschrijdend beheer- en meetplan nodig
In hoeverre kunnen we in de toekomst overstromingen zoals van de rivier de Geul in Valkenburg in 2021 voorkomen? Maatregelen om water bovenstrooms (ook in België) langer vast te houden kunnen de schade enigszins beperken, maar zijn te weinig effectief om extreme overstromingen in Valkenburg te voorkomen. Dat is een van de conclusies van een korte verkennende studie van kennisinstituut Deltares, in samenwerking met onderzoekers van de TU Delft en van universiteiten uit België, Duitsland en Luxemburg, in opdracht van het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat.
Deze verkennende studie, genaamd ‘Rapid assessment study on the Geul river basin: Screening of flood reduction measures’, is uitgevoerd in opdracht van het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat en is in het kader van de ‘beleidstafel wateroverlast en hoogwater‘. Deze beleidstafel zal eind 2022 een eindadvies opleveren.
‘Ik weet niet of ik kinderen wil, met alle klimaatrampen op komst’
Wereldleiders bespreken tijdens de COP27, de klimaatconferentie van de Verenigde Naties, die in november van 2022 in Sharm El-Sheikh in Egypte plaatsvindt, de aanpak van de klimaatcrisis. Maar jongeren voelen elke dag al hoe het klimaat verandert, luidt de inleiding van een Volkskrant-special over deze kwestie.
Het dagblad ging op bezoek bij zeven jongeren op verschillende plekken op onze aardbol. Hoe zien zij hun toekomst? Hoelang kunnen zij nog blijven wonen op de plek waar ze opgroeien? En wat zien zij als oplossing voor het klimaatprobleem? Bij Iris (18) uit het Limburgse Gulpen slaat de twijfel toe: ‘Ik weet niet of ik kinderen wil, met alle klimaatrampen op komst.’
De urgentie van klimaatadaptatie is sinds het vorige Deltaprogramma alleen maar toegenomen, schrijft Deltacommissaris Peter Glas in zijn ‘aanbiedingsbrief’ aan het kabinet in aanloop naar Prinsjesdag-2022. Jaarlijks presenteert hij op die dag een update van het Nationaal Deltaprogramma. Op de derde dag van september 2022 die van en voor 2023 dus. Versnellen, verbinden en verbouwen staan daarbij centraal.
,,Het Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC) windt er geen doekjes om: met de huidige uitstoot van broeikasgassen nemen de mogelijkheden om ons goed aan te passen af.”
Peter Glas, Deltacommissaris
Glas: ,,De secretaris-generaal van de Verenigde Naties, António Guterres, reageerde op het laatste IPCC-rapport met een krachtige oproep: “Stop burning this planet!” Volgens de klimaatwetenschappers is er steeds minder tijd om een leefbare en duurzame toekomst voor iedereen veilig te stellen. De nieuwste wetenschappelijke inzichten en de watersnood in Limburg, Duitsland en België laten zien dat klimaatverandering zich – helaas – ook in ons deel van de wereld steeds duidelijker manifesteert in extreme buien, overstromingen, hittegolven, perioden van droogte en zeespiegelstijging. Ze laten ook zien dat de verandering sneller gaat, en dat de gevolgen ingrijpender zijn dan we tot voor kort aannamen. We moeten dus tempo maken om ons aan te passen, zodat ook volgende generaties hier veilig en goed kunnen blijven wonen en werken. De toekomst is nu!”
Het Geuldal ving tijdens de watersnoodramp van 2021 als natuurlijke klimaatbuffer veel water op. Anders was de waterstand nog hoger geweest, legt boswachter Paul Wijenberg uit aan de twee Atlas-redacteuren Jeannine Brand en Liesbet Dirven, die in het najaar van 2022 onder zijn begeleiding het nieuwe klimaatpad in het Geuldal liepen. ,,Natuurlijke klimaatbuffers zijn gebieden waar natuurlijke processen de ruimte krijgen. Ze vervullen een rol bij het opvangen en vasthouden van water, het voorkomen van wateroverlast en watertekorten, het temperen van hitteperiodes en het verminderen van CO2.”
Wijenberg, al meer dan twintig jaar actief als boswachter bij Natuurmonumenten, kent het Geuldal als zijn broekzak. Volgens hem hebben ze geluk met het weer. ,,Als het lang regent, glibber je hier door de ‘pratsj’ (Limburgs voor modder). Recent onderzoek in opdracht van Natuurmonumenten wijst uit dat het nog veel erger had kunnen zijn in Valkenburg en de omliggende dorpen”, stelt Paul. ,,De Geul is de snelststromende beek van Nederland. Al dat water stevende op Valkenburg af. Daar kwam een overvloedige hoeveelheid water bij de Molentak in het centrum samen. Door de beperkte waterafvoer overstroomde het historische centrum tot een hoogte van wel 125 centimeter. Dat verhaal is wel bekend. Maar wat minder bekend is, is dat het Geuldal als natuurlijke klimaatbuffer veel water opving. Zonder deze bufferende werking van het Geuldal was de waterstand in Valkenburg en andere dorpen nog veel hoger geweest, met alle gevolgen van dien. Alleen al in Valkenburg schat de gemeente de schade op 400 miljoen.”
Beleef de wandeltocht van het drietal van 4,1 kilometer door het Geuldal mee. Een prachtige sfeerreportage van Nature Today, gelardeerd met veel foto’s, staat hieronder voor je klaar:
,,Er viel toen een hoeveelheid neerslag die maar eens in de 500 tot 1000 jaar voorkomt. Tienduizenden mensen werden geëvacueerd. De totale schade in Nederland wordt geschat op zo’n 450 miljoen euro.”
Beleidstafel Wateroverlast en Hoogwater
De watercrisis in Zuid-Limburg heeft iedereen nog wel op het netvlies, stelt de Unie van Waterschappen (UvW) diezelfde dag: ,,Er viel toen een hoeveelheid neerslag die maar eens in de 500 tot 1000 jaar voorkomt. Tienduizenden mensen werden geëvacueerd. De totale schade in Nederland wordt geschat op zo’n 450 miljoen euro. In de beleidstafel Wateroverlast en Hoogwater is gekeken naar hoe Nederland zich beter kan voorbereiden op dit soort extreme buien en hoogwater. En natuurlijk hoe de schade te beperkt kan worden.”
Belangrijk uitgangspunt daarbij is door het bewustzijn rond de risico’s op wateroverlast en overstromingen in Nederland te vergroten, aldus het eindadvies. De beleidstafel adviseert de risico’s met gerichte communicatie persoonlijk en relevant te maken en in te zetten op laagdrempelige, simpele acties. Belangrijk omdat het veilig en klimaatbestendig houden van Nederland inzet van iedereen vraagt. Overheden kunnen schade door weersextremen niet langer voorkomen. Om de overlast te beperken, moeten individuele bewoners ook zelf een steentje bijdragen.
,,De mythe van de droge voeten blijft intact zolang de realiteit van overstromingen en wateroverlast niet indringend verbeeld wordt en zolang we mensen de gelegenheid bieden weg te kijken. Als mensen de dreiging niet zien, is het er niet.”
Reint Jan Renes, gedragswetenschapper Universiteit Utrecht
Om het grote publiek daarover gericht te informeren heeft de Unie van Waterschappen een Publieksamenvatting beleidstafel Wateroverlast en Hoog water uitgebracht: over de gevolgen van de waterbom op Zuid-Limburg, met verhalen van de slachtoffers van de waterramp, en een toekomst-beeld om schade te voorkomen.
Onderzoek naar invoering verplicht waterlabel voor woningen
Een verplicht waterlabel, naar analogie van het huidige energielabel, zou Nederlanders met de neus op de feiten moeten drukken als het gaat om de risico’s van water. Dat valt op te maken uit de aanbevelingsbrief van minister Harbers. Een waterlabel is met name volgens de waterschappen een geschikt middel om burgers, op een belangrijk moment in hun leven, zoals bij de bij de aankoop van een woning, bewust te maken van de invloed van water op hun omgeving. Hoe zo’n waterlabel er in de praktijk uit moet zien, is echter nog niet duidelijk.
Een bredere aanpak staat het kenniscentrum Dutch Green Building Council (DGBC) voor. Deze stichting werkt aan een eenduidige methode om via een scan met name vastgoedbeleggers inzicht te geven in welke mate hun gebouwen en woningen op allerlei vlakken risico’s op klimaatschade lopen. Maar: ,,Doe het dan voor alle klimaatrisico’s, dus ook hitte en droogte ofwel de kans op verzakkingen”, zegt kennismanager Jan Kadijk van DGBC. De invoering van een label neemt ook een ander probleem niet weg: dat er woningen worden gebouwd op plaatsen, bijvoorbeeld laag gelegen polders, die daarvoor minder geschikt zijn. Kadijk: „Men bouwt vrolijk door op de verkeerde plaatsen.”
Dat er kennelijk op verkeerde plaatsen wordt gebouwd, is ook voor de Vereniging Eigen Huis een van de argumenten tegen invoering van zo’n label. „Nieuwbouwkopers moeten er op kunnen vertrouwen dat er goed is nagedacht over bestemmingsplannen, met name over waar wel en niet gebouwd kan worden, of dat er maatregelen zijn getroffen om wonen in die gebieden veilig te maken”, aldus de woordvoerder. Ook voor bestaande woningen is een waterlabel „geen goed idee”, omdat daarmee de risico’s en aansprakelijkheid „eenzijdig bij de verkoper” worden gelegd, aldus Vereniging Eigen Huis.
Kortom: daar is het laatste woord nog niet over gezegd. Kunst en Landschap heeft over (onder andere) deze problematiek in 2022 veel artikelen verzameld, discussies gevolgd en ‘oplossingsrichtingen’ verkend en komt in 2023 met een nieuwe special, waarin het door de (huidige) coalitie gepropageerde principe dat ‘water en bodem sturend’ moet zijn, in breed perspectief wordt besproken.
Kunst en Landschap biedt (ook vanaf 2023) overzicht van zoektocht naar oplossingen voor en met toekomstperspectief
In het tweede vervolg van deze special over de watersnoodramp in Limburg (en delen van België en Duitsland) – vanaf 2023 – gaan we een stapje verder en pogen we een overzicht te bieden van de zoektocht naar oplossingen, voor en met toekomstperspectief.
We blijven ons daarbij dezelfde vragen stellen: houden we bij de invulling van de schaarse ruimte in Nederland voldoende rekening met de gevolgen van klimaatverandering? En moeten we niet veel verder vooruitdenken over de indeling van ons land? Lees gerust verder:
Boerenraad gaat live (Eerste) Nieuwsbrief Boerenraad, januari 2021 (incl. aankondiging live stream vanuit Pakhuis de Zwijger (woensdag 10 februari, 14:00 uur)) .
3e editie Friese Agro-food Brūsplakbijeenkomst: Veranderende economie & werkgelegenheid, Brūsplak, 26 januari 2021.
Vanaf maart 2021 heb ik vanwege technische probleempjes het maandoverzicht niet goed bij kunnen houden. Ik heb me in maart en april beperkt tot de meest essentiële berichten. In de loop van mei tracht ik een en ander te herstellen. Mijn excuses.
Nu kiezen: boerenkool, varkensdrol, landschap vol Springtij Café, 1 maart 2021
.
NL Kiest x De Maaltijd van Morgen: De Kringlooplandbouwkieswijzer, Pakhuis de Zwijger, 3 maart 2021.
Springtij Café – 1 maart – Nu kiezen: Boerenkool, varkensdrol, landschap vol., Springtij Forum, 5 maart 2021.
Rijksadviseur en bestuursdeskundige vinden dat ‘dossier-Zeewolde’ de lokale politiek overstijgt – Rijk moet ingrijpen!
Jan van de Bovenkamp van hengelsportvereniging ‘Ons Stekkie‘ is straks zijn visstek kwijt. Dat de belangen van de visvereniging het afleggen tegen die van Facebook begrijpt Van de Bovenkamp wel. ,,We gaan niet procederen tegen een multinational die meer in kas heeft dan wij.” Zo besluit Jeroen Wollaars – met een ‘smile van Zeewolde naar Den Haag om de mond’ – het Nieuwsuur-item over het kolossale Facebook-datacenter op dinsdag 14 december 2021.
Niet alleen voor de visvereniging staat er veel – misschien wel meer dan we ons op dit moment realiseren – op het spel. De komst van het hyperscale datacenter heeft verregaande gevolgen. Het heeft een grote impact op de omgeving, zowel vanwege het ruimtebeslag, maar vooral indirect, omdat we het belangrijk vinden dat energie duurzaam wordt opgewekt, zegt Jannemarie de Jonge, Rijksadviseur voor de Fysieke Leefomgeving. De Jonge schreef mee aan het eerder in deze Kunst en Landschap-special beschreven rapport Leren van een datacentrum in Zeewolde van het College van Rijksadviseurs.
,,Die duurzame opwek vindt niet plaats op Trekkersveld IV. Het gros van de energie voor het datacenter – al gauw zo’n tweehonderd windmolens – zal dus elders moeten worden opgewekt. Het is daarmee een zaak van nationaal belang.“
Jannemarie de Jonge, Rijksadviseur voor de Fysieke Leefomgeving
Dat vindt ook – ook hij kwam eerder voorbij in deze special – John Bijl, directeur van het Periklesinstituut, die gemeenteraden adviseert en begeleidt:
,,Ik heb groot vertrouwen in de capaciteit van de raadsleden. Waar me het om gaat is dat ze onvoldoende middelen hebben om dit goed te kunnen doen. Facebook komt met een leger aan advocaten, juristen en techneuten. Het College wil dit misschien wel heel erg graag, dus je zou alle informatie die daaruit komt toch wel kritisch moeten beoordelen. En dan, de facto in één maand tijd, al die documentatie doorworstelen en dan een eigenstandig een besluit nemen… ik vind het nogal wat.“
John Bijl, directeur Periklesinstituut
Een (kleine) meerderheid van de gemeenteraad lijkt akkoord te gaan met de komst van het datacenter. De meeste raadsleden vinden dat ze over alle informatie beschikken om weloverwogen een besluit te kunnen nemen, blijkt uit een rondgang van Nieuwsuur. Alleen coalitiepartij ChristenUnie vindt dat een besluit moet worden uitgesteld.
,,Je moet ervan op aan kunnen dat die kloppen. Ik ga ervan uit dat het allemaal onafhankelijk gebeurt”
Yvonne van Bruggen, fractievoorzitter Pvda/GroenLinks
Alle ogen van het land zijn donderdag gericht op Zeewolde. Dan moet duidelijk worden of dat de thuisbasis wordt van het grootste datacenter van Europa. Deskundigen en politici vinden dat dit dossier de lokale politiek ontstijgt en het Rijk zou moeten ingrijpen. #Nieuwsuurpic.twitter.com/5eZB5hwqWx
Hoogleraar wil uitstel besluit datacentrum Zeewolde: eerst regie van overheid nodig met duidelijke voorwaarden
Het besluit tot wijziging van het bestemmingsplan voor het nieuwe datacenter leidt (ook landelijk) tot veel kritiek: het zou slecht zijn voor het milieu, te veel stroom verbruiken en de gemeente te weinig opleveren, melden Joost Lammers en Bart Hettema op 14 december de website van EenVandaag. Michiel de Vries, hoogleraar aan de Radboud University Nijmegen, vindt het niet verstandig om dat besluit nu al te nemen, omdat de landelijke gevolgen nog niet duidelijk zijn.
,,Elektriciteitsgebruik, watergebruik, geluidsoverlast, land-schappelijke effecten, verkeerseffecten, CO2, stikstof. Als ik de milieu-effectrapporten lees, over bijvoorbeeld dit datacenter, dan zeg ik: dat is niet goed onderzocht.”
Michiel de Vries, hoogleraar Radboud University Nijmegen
De Vries pleit dan ook voor een landelijke strategie onder duidelijke voorwaarden. ,,Dan kun je rationeel en goed onderbouwd een besluit nemen. Dat leidt weliswaar tot gezichtsverlies voor de wethouder of de gemeenteraad van Zeewolde, maar so be it.” Het risico dat Meta naar een ander land in Europa gaat, neemt hij op de koop toe. ,,We hebben een klein land met kostbare grond en daar moeten we zuinig mee zijn.”
‘Gigaproject met megabelangen: Facebook-datacenter is splijtzwam in Zeewolde’
Aan de plannen wordt al jaren gewerkt, maar pas vorige maand werd bekend dat Facebook het werkelijke bedrijf achter het datacenter is. Eerder ging de internetgigant nog schuil achter de speciaal gecreëerde vastgoeddochter Polder Networks B.V., schrijft Jeroen Kraan een dag voor de dag des oordeels op de website van NU.nl. Waarom is het bijkans megalomane project zo omstreden en wie bepaalt uiteindelijk of dit er komt?
Kraan stelt een viertal (hoofd)vragen over het Facebook-datacenter. Een daarvan, een belangrijke: is bij een ‘ja’ van de gemeenteraad van Zeewolde de komst van het datacenter helemaal rond, en staat Zeewolde daarmee binnenkort aan de vooravond van een kolossale bouwput van zo’n acht jaar?
Wat vinden de negentien raadsleden die donderdag gaan beslissen of het grootste hyperscale datacenter van Europa zich kan vestigen in de polder? Journalist Teake Dijkstra van De Stentor heeft alle raadsleden afzonderlijk een aantal vragen voorgelegd over hun overwegingen bij de stemming over het bestemmingsplan en dan vooral rond het datacenter. Natuurlijk stelde hij de hamvraag: stemt u donderdag 16 december voor of tegen het bestemmingsplan? Een aantal partijen heeft er – ook na aandringen op afzonderlijke reacties – voor gekozen om als fractie te reageren.
‘Zuckerberg kiest voor Flevopolder: Zeewolde in rep en roer over bouw datacenter’
Het ministerie van Economische Zaken en Klimaat heeft zelf voor datacenters gelobbyd, maar landelijk en lokaal lopen de visies van de politieke partijen over het nut van zo’n groot datacenter nu uiteen, vervolgt Werkhoven, die alles rond de derde hyperscale van ons land voor haar lezers in hapklare brokken mooi op een rijtje zet.
Door GroenLinks en de PvdA zijn er, zoals je inmiddels in deze special van Kunst en Landschap hebt kunnen lezen, 25 Kamervragen aan de minister van Economische Zaken en Klimaat, Stef Blok, gesteld. De ‘motie-Grinwis‘ van de ChristenUnie heeft het net niet gehaald, en het is nog niet zeker of de eigenaar van de resterende grond, het Rijksvastgoedbeheer, de grond wel aan Facebook (Meta) zal verkopen.
Er komen strengere toelatingscriteria bij de vergunningverlening bij het binnenhalen van hyperscale datacenters en de Nederlandse regering gaat de landelijke regie aanscherpen. Dat staat in het Coalitieakkoord van de formerende partijen VVD, CDA, D66 en ChristenUnie, meldt Tweakers op 15 december 2021. Tweakers is met gemiddeld 4 miljoen bezoekers en 100 miljoen pageviews per maand de grootste elektronica- en technologiewebsite van Nederland en België. De site behoort tot de top-20 van drukst bezochte websites van het Nederlandstalige internet.
De partijen schrijven in het Coalitieakkoord dat hyperscale datacenters, dus de grote datacenters van partijen als Facebook(Meta), Microsoft en Google, in Nederland een ‘onevenredig groot beslag’ leggen op de beschikbare duurzame energie ‘in verhouding tot de maatschappelijke en/of economische meerwaarde’. Daarom wil de regering strenger kunnen optreden bij het in de toekomst binnenhalen van dit soort datacenters.
,,Hyperscale datacentra leggen een onevenredig groot beslag op de beschikbare duurzame energie in verhouding tot de maat-schappelijke en/of economische meerwaarde. Daarom scherpen we de landelijke regie en de toelatingscriteria bij de vergunning-verlening hiervoor aan.”
Uit: Coalitieakkoord (‘Omzien naar elkaar, vooruitkijken naar de toekomst’), 15 december 2021
‘Met Nimby-klaagzang over datacenters komen we niet verder’
,,Kijk liever nuchter naar kosten en baten voor Nederland.”
.
De wijze waarop het ministerie van Economische Zaken en Klimaat (EZK) gehandeld heeft is volgens Grove inderdaad verre van optimaal, net als de manier waarop de besluitvorming nu lokaal in Zeewolde moet plaatsvinden. Maar, zo zegt hij, de verantwoordelijkheid hiervoor ligt niet bij Meta of de DDA, maar bij de Rijksoverheid, die zich enerzijds verschuilt achter de decentrale aanpak en anderzijds in achterkamers voorrang op het stroomnetwerk afdwingt, zonder dat de Kamer hiervan wist.
,,Wat Nederland nu nodig heeft is niet het ‘not in my backyard’-achtige bashen van datacenters, maar een afgewogen toekomstvisie met daarin de baten en kosten van de digitale infrastructuur in het algemeen en die van de datacenters in het bijzonder.”
Stijn Grove, directeur van de Dutch Datacenter Association
Datacenter ja of nee? Raad staat voor meest ingrijpende beslissing in jaren: overzichtsvideo Omroep Flevoland
Mag Facebook (Meta) in Zeewolde zijn omstreden datacenter bouwen? Daarover beslist de gemeenteraad donderdagavond 16 december 2021 (de raadsvergadering start om 19:00 uur). Het oordeel komt twee jaar nadat de raadsleden voor het eerst geïnformeerd worden over de plannen. In een overleg achter gesloten deuren op 19 december 2019 krijgt de gemeenteraad te horen dat een grote speler uit de VS, eentje van het formaat Google en Microsoft, z’n oog op Zeewolde heeft laten vallen voor de bouw van een hyperscale datacenter. Dat het om Facebook gaat wordt dan nog geheim gehouden. Maar hoe komt een internationaal opererende grootmacht als Facebook in Zeewolde terecht?
Datacenter ja of nee? Raad staat voor meest ingrijpende beslissing in jaren, Omroep Flevoland, 15 december 2021.
‘Groot doen, maar klein denken. En dat is meer dan zorgelijk’ – ‘Zeewolde’ demotiveert burgers’
In Zeewolde de rode loper uitleggen voor Facebooks datacentrum: dat is funest voor het draagvlak voor de energietransitie en schaadt het vertrouwen van burgers in de overheid, schrijft Rutger Bergboer.
Als projectleider van een burgerinitiatief dat dagelijks met de voeten in de polderklei bezig is met de energietransitie, weet Bergboer hoe belangrijk breed maatschappelijk draagvlak is om daarin resultaat te boeken. Dit staat of valt volgens hem met vertrouwen en een gevoel eerlijk behandeld te worden. Wat dan niet meehelpt, zo stelt hij in onderstaand opiniestuk, ‘is een overheid die zegt een duurzame en rechtvaardige wereld te willen, maar daar niet naar handelt‘.
De regels voor de vestiging van grote datacentra in Nederland worden aangescherpt, meldt RTL Nieuws op 15 december 2021. De nieuwe coalitie komt met de aanscherping tegemoet aan de wensen van de Tweede Kamer. Vanwege de kwestie met Facebook in Zeewolde willen meer partijen dat er nationaal beleid komt over de komst van meer datacenters van techreuzen zoals Google, Amazon en Microsoft.
De coalitiepartijen schrijven in het ‘Coalitieakkoord’ dat techbedrijven met hun enorme datacentra ‘een onevenredig groot beslag’ leggen op ‘duurzame energie in verhouding tot de maatschappelijke en/of economische meerwaarde’. ,,Daarom scherpen we de landelijke regie en de toelatingscriteria bij de vergunningverlening hiervoor aan.”
Waar gaat die aanscherping van regels zich (in de toekomst) op richten? Welke voor- en nadelen kleven er zoal aan de mega-datacenters? En hoe vinden we de juiste afstemming daarvan? Daarover gaan ze bij ‘Bright‘, zeg maar de (sterk op techniek, innovatie en jongeren gerichte) ‘tech-afdeling’ van RTL Nieuws, in gesprek met jou en mij. Merijn Doggen vraagt zich af of we de energieslurpende en milieuverpestende serverhallen in de polder wel moeten willen met zijn allen. En wat leveren die landschapsontsierende megadozen ons eigenlijk op?
Nieuwe mega-datacenters in de polder; moeten we dit willen? Bright, 15 december 2021.
Bright-podcast over energievretende mega-datacenters
Daaraan gekoppeld komt Bright diezelfde dag met een podcast over de ophef die is ontstaan naar aanleiding van ‘Zeewolde’. In deze podcast neemt presentator Harm je mee in een verhaal over de praktijken van multinationals en projectontwikkelaars die gericht (kleine) Nederlandse gemeenten afstruinen om hun megaprojecten te realiseren. Floris, Erwin en Tony zijn in de podcaststudio bij Harm aangeschoven.
Luister hieronder naar een prachtige reportage met goed ingewijde sprekers over de huidige wildgroei van datacenters, XXL-distributiecentra in Nederland, en de noodzaak tot een landelijke, of zelfs Europese kaderstelling voor dit soort megadozen. Met alle respect voor gemeenteraadsleden in den lande, die onder de voet worden gelopen door grote bedrijven en multinationale ondernemingen vanwege de huidige gedecentraliseerde ruimtelijke ordeningsprincipes. Alle facetten komen aan de orde.
‘De echte datacentra lijden onder de Facebooks van deze wereld’
In ‘De echte datacentra lijden onder de Facebooks van deze wereld‘ hebben Alex Bik, chief technology officer van BIT BV en Niels Hensen, ceo van ITB2 Datacenters, het heel bewust over ‘echte datacentra’, want Facebook is volgens hen ‘natuurlijk helemaal geen data-centrum’. ,,We weten allemaal wat het verdienmodel van Facebook is. Facebook is een aanbieder van diensten waarbij advertenties geld opleveren, en niet van datacentrum-faciliteiten.”
Wat Bik en Hensen stoort is dat er geen onderscheid gemaakt wordt tussen commerciële datacentra en grote, meestal niet-Europese, bedrijven die een datacentrum bouwen om in hun eigen behoefte te voorzien. Hierdoor ontstaat er volgens hen een ongenuanceerd beeld van datacentra. ,,Het zijn twee totaal verschillende takken van sport. Daarom is het ook onbegrijpelijk dat ‘datacentra’ in de media en door de politiek over een kam geschoren worden.”
,,Dat doet de commerciële datacentra onrecht. Zij zijn de leveranciers van betrouwbare, openbare IT-infrastructuur, cruciaal voor een toppositie in de digitale economie. Deze echte datacentra kampen met alle negatieve berichten die steeds weer opduiken over de privé-hallen van hyperscale techreuzen.”
Alex Bik, BIT BV en Niels Hensen, ITB2 Datacenters
‘Facebook in de polder: hoe de energieslurper in de watten werd gelegd’
Dat het groene licht moet komen van een lekenbestuur van negentien raadsleden, is altijd de strategie van het ministerie van Economische Zaken geweest, schrijven Michael Persson en Dylan van Bekkum op 15 december 2021. Ze maakten een reconstructie vanaf het moment dat Facebook twee jaar geleden aanklopte bij het Nederlandse consulaat in San Francisco tot aan de raadsvergadering van 16 december dat een besluit moet opleveren over de mogelijke komst van het ‘reusachtig datacenter van Facebook, het ‘hyperscale’ pakhuis van nullen en enen, de Europese opslagplaats van persoonlijke gegevens waarmee het Amerikaanse techbedrijf zijn miljarden verdient, de wereld polariserend om adverteerders te trekken’.
Beperkte maatschappelijke en economische meerwaarde van hyperscales
Volgens het College van B&W van Zeewolde zou de komst van Meta na de bouwfase goed zijn voor structureel 410 banen. Dat komt neer op ongeveer 2,5 baan per hectare. Ook zou het datacentrum andere bedrijven lokken die zich in de gemeente willen vestigen, schrijft Stan Hulsen in NU.nlop 16 december 2021. De onderbouwing daarvan is mager, stelt Hulsen. Zo is de belofte van 410 banen ‘gebaseerd op andere vergelijkbare situaties in de wereld’. De herkomst van die indicatie is echter niet openbaar, laat woordvoerder Wilma Koekoek van de gemeente Zeewolde weten.
,,Werkgelegenheid door één bedrijf is eigenlijk nooit een goed argument”, zegt hoogleraar Arnoud Lagendijk van de Radboud Universiteit, die onderzoekt hoe regionaal beleid kan leiden tot succesvolle clusters van bedrijven. ,,Wat telt is wat een bedrijf voor de hele sector oplevert.” Hyperscales zijn enorme eenpitters die in tegenstelling tot kleinere datacenters alleen zichzelf bedienen.
,,Die bedrijven zijn voor de economie helemaal niet interessant. Ze zijn alleen maar op zoek naar een gemeente die zo gek is om ze te herbergen.”
NPO Radio1-‘De Dag’-podcast over hoe Meta een megaprobleem voor Zeewolde werd
Het Meta-datacenter is inmiddels ook een nationale discussie geworden, want de bouw van het energieslurpende centrum zou gevolgen hebben voor de energietransitie in heel Nederland, luidt de introductietekst van de NPO Radio1-podcast van ‘De Dag’ op de ‘Dag des oordeels’, 16 december 2021. Koen Peeters van Omroep Flevoland vertelt in deze podcast wat de plannen in de eerste plaats voor Zeewolde betekenen en welke spanningen dit nationale debat dat is ontstaan, veroorzaken in de gemeenteraad van het dorp Zeewolde.
Klimaat- en energieredacteur van de NOS Heleen Ekker vertelt hoeveel energie dit soort hypercenters verbruiken én hoe het kan dat er door het Rijk jarenlang voor de komst van dit soort datacenters is gelobbyd, maar er kennelijk niet goed is nagedacht over de gevolgen voor de energietransitie.
‘Pas op plaats met besluit grootste datacenter Zeewolde’
De komst van het grootste datacentrum van Europa in Zeewolde moet op pauze. Die opvallende oproep doet de VVD in de Tweede Kamer, zegt Mike Muller, een van de Telegraaf-journalisten die het beruchte Wob-verzoek indiende, dat tot de nodige ophef leidde. De grootste partij wil eerst de impact van het megaproject op het klimaat- en energiebeleid inzichtelijk maken. De oproep wordt breed gesteund in de Tweede Kamer en wordt gezien als een ’bom’ onder het gemeenteraadsbesluit dat donderdagavond valt.
Meerderheid provinciale en gemeentelijke leden PvdA en GroenLinks roept PvdA/GroenLinks-fractie op tegen te stemmen
De dag voor de bewuste raadsvergadering van 16 december 2021 deden de provinciale GroenLinks, vier gemeentelijke GroenLinks-fracties en leden van de PvdA en GroenLinks een oproep aan de raad van Zeewolde om de beslissing uit te stellen. Een meerderheid van de leden wil dus dat er wordt tegengestemd. Het is daarmee twijfelachtig of er donderdagavond in de raad van Zeewolde nog wel een meerderheid voor het datacenter op Trekkersveld IV is, meldt Omroep Flevoland. De twee raadsleden van PvdA/GroenLinks gaan hierover voor aanvang van de belangrijke vergadering met elkaar in gesprek. Hun stemmen kunnen, zoals het zich laat aanzien, doorslaggevend zijn.
Meerderheid voor datacenter toch onzeker, Omroep Flevoland, 16 december 2021.
Druk op twee raadsleden PvdA/GroenLinks flink opgevoerd
De druk op de twee gemeenteraadsleden van PvdA/GroenLinks in Zeewolde om voor of tegen de komst van het grote datacenter van Meta te stemmen, is gigantisch. Dat zegt Bahreddine Belhaj, voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Raadsleden. Het standpunt van de fractie van PvdA/Groenlinks is zeer waarschijnlijk beslissend donderdagavond de zestiende december.
‘Komst datacenter legt gigantische druk op twee raadsleden die doorslag kunnen geven’, Omroep Flevoland, 16 december 2021.
Zo’n honderd demonstranten protesteren tegen komst Meta naar Zeewolde. Ook boerenprotest
In aanloop naar de beslissende raadsvergadering verzamelden zich – onder lui protest – zo’n honderd demonstranten op het plein rondom het gemeentehuis van Zeewolde. Dit keer had de Almeerse afdeling van Extinction Rebellion de actie wel aangekondigd. Ook is er in de mistige vooravond van 16 december 2021 een boerenprotest met ronkende, zwaailicht voerende, tractoren van voornamelijk jonge boeren gaande.
Zo’n honderd demonstranten voor Meta-protest, Lokale Omroep Zeewolde, 16 december 2021.
Ook GroenLinks-Lelystad voert protest tegen bestemmings-planwijziging Trekkersveld IV
Ook leden van GroenLinks voerden protest tegen de voorgenomen bestemmingsplanwijziging voor het Meta-datacenter in Zeewolde. Sabine Jellema, interim-voorzitter van de Lelystadse afdeling, geeft voor de microfoon van Omroep Flevoland een korte toelichting op haar stemadvies voor de Zeewoldse fractie van PvdA/Groenlinks: tegen stemmen!
Ook GroenLinks voert protest tegen Meta-datacentrum, Omroep Flevoland, 16 december 2021.
Boerenprotest met ronkende, zwaailicht voerende, tractoren van voornamelijk jonge boeren
,,Mijn vader is hier met m’n opa gestart in 1978 in deze Flevopolder. Als je ziet wat er in de loop van de jaren verandert, en als je ziet dat we aan de kant worden gestuurd alsof we er niet doen, terwijl we in mijn ogen veilig voedsel produceren onder hoge voorwaarden, zeker op deze nog jonge vruchtbare kleigrond, en als je ziet…”
Boerenprotest voor en tijdens Meta-vergadering, Lokale Omroep Zeewolde, 16 december 2021.
16 december 2021: Raadsvergadering Bestemmingsplanwijziging voor komst Facebook (Meta) naar Zeewolde
Raadsvergadering 16 december 2021, Lokale Omroep Zeewolde, 16 december 2021.
‘Zeewolde durft best vóór te stemmen, tegen Den Haag in’
‘In zalencentrum The Lux gaat om zeven uur ‘s avonds de belangrijkste raadsvergadering uit de geschiedenis van het dorp van start. Die begint met een serie insprekers – allen tegenstanders. Als de raadsleden aan het woord komen, verandert de sfeer. Al die landelijke aandacht, protesten en woedende mails hebben de negentien raadsleden nader tot elkaar gebracht. Ze kunnen het prima lokaal beslissen, zeggen ze – wat de rest van het land er ook van denkt. En ze durven ook vóór te stemmen, dwars tegen de landelijke publieke opinie, de Tweede Kamer en het coalitieakkoord in’. Met 11 stemmen voor en 8 tegen is de kogel door de kerk.
Het inmiddels tot ‘aartsvijand’ benoemde NRC-onderzoeksjournalistenduo Rengers–Houtekamer toog naar Zeewolde en mengde zich onder de demonstranten. Een korte sfeerreportage:
Meerderheid gemeenteraad Zeewolde stemt voor komst hyperscale datacenter: 11 voor 8 tegen
De meerderheid van de gemeenteraad van Zeewolde heeft donderdagavond 16 december 2021 voor de bestemmingsplanwijziging voor het Meta-datacenter gestemd. Er stemden 11 raadsleden voor en 8 tegen de komst van de datahallen in Zeewolde, meldt Omroep Flevoland the day after. Halverwege de vergadering tekende zich al een meerderheid af, toen PvdA/GroenLinks bij monde van Yvonne van Bruggen aangaf voor te stemmen.
De ogen waren op de fractie gericht, omdat woensdag duidelijk werd dat de leden van beide partijen in Zeewolde het advies hadden gegeven om tegen te stemmen. Ook GroenLinks in Provinciale Staten en vier gemeentelijke GroenLinks-fracties in Flevoland deden een oproep om de beslissing uit te stellen. Evenals de landelijke fractie van GroenLinks in de Tweede Kamer. Donderdag werd duidelijk dat de gezamenlijke fractie desondanks toch achter de plannen blijft staan.
Saillant detail hierbij is, dat op woensdag 6 oktober 2021 bij notaris Vriesinga de oprichtingsacte van de fusiepartij Actief Zeewolde werd bezegeld. PvdA, Zeewolde Liberaal en BurgerBelang willen zo een vuist maken ‘tegenover de partijen die al vele jaren de dienst uitmaken in Zeewolde’, aldus Lokale Omroep Zeewolde. De eerste van deze drie-partijen-combinatie lijkt daarmee haar ‘ideologische veren‘ te hebben afgeschud. Ze willen een ander geluid laten horen op weg naar de gemeenteraadsverkiezingen in 2022.
Meerderheid raad stemt voor komst datacenter: 11 voor 8 tegen, Omroep Flevoland, 17 december 2021.
‘GroenLinks neemt afstand van raadsbesluit en treedt niet toe tot Actief Zeewolde’
,,Na zestien jaar samenwerking met de PvdA-afdeling is dit een pijnlijk, maar onvermijdelijk besluit”
Margriet van Galen, voorzitter GroenLinks Almere-Zeewolde
GroenLinks trekt zich terug uit raad en nieuwe partij, Omroep Flevoland, 20 december 2021.
Is het omstreden datacenter van Facebook na besluit gemeenteraad Zeewolde een stap dichterbij gekomen?
Het omstreden datacentrum van Facebook in Zeewolde lijkt met het akkoordgaan van de bestemmingsplanwijziging een stap dichterbij gekomen. Doorslaggevend waren zoals verwacht de stemmen van PvdA/GroenLinks. Dat leidde op 17 december 2021 tot een uitgebreide behandeling in het NOS Radio1-Journaal. Verslaggever Marc Hamer polst de stemming en spreekt met Omroep Flevoland-verslaggever Koen Peeters over de situatie, de dag na het gemeenteraadsbesluit.
Is het omstreden datacenter van Facebook(Meta) na besluit Raad Zeewolde een stap dichterbij gekomen?, Kunst en Landschap (Bron: NOS Radio1-Journaal, 17 december 2021), 20 december 2021.
Wat gebeurt er in de datacenters die als blokkendozen in het Nederlandse landschap staan?
Wat gebeurt er eigenlijk in de datacenters die als blokkendozen in het Nederlandse landschap staan, vraagt VPRO Tegenlicht-redacteur Tom Reijner zich af in de zomer van 2021. Hij ging op onderzoek uit.
Op steeds meer plekken in Nederland verrijzen blokkendozen waarin talrijke computers en servers dag en nacht staan te zoemen en te brommen, constateert hij. Om al ons internetverkeer in goede banen te leiden en vooral onze data in op te slaan. Het zijn veelal grote tech-bedrijven als Microsoft, Amazon en Google die gebruikmaken van de Nederlandse data-hub, want dat zijn we in Europa bij uitstek, zegt Reijner. Maar eigenlijk weten we niet echt wat daarbinnen gebeurt en wat we er aan hebben op ons grondgebied. Nog los van de (groene) stroom die de datacenters draaiende moet houden.
Om ons bewust te maken van de praktijken en ons online gedrag heeft onderzoeksinstituut Waageen data-wandeling uitgezet rond zo’n datacenter, op vier plekken in het land. Reijner liep er één, samen met Sander van der Waal van Waag en vraagt zich af: wat kunnen we doen om deze ontwikkeling te keren?
Datacentra maken geen deel uit van onze maatschappij
Volgens Sander Van Der Waal (in de podcast waar je ongetwijfeld net naar hebt geluisterd) onttrekken de bedrijven achter de datacentra zich vakkundig aan de omgeving waarin zij zich fysiek manifesteren. In andere woorden: iedereen ziet de gigantische blokkendoos staan, niemand weet wat er binnenin gebeurt. Ze maken geen onderdeel uit van onze maatschappij en dat is problematisch, vindt Van Der Waal.
Tegenlicht-redacteur Veerle Klok greep deze zomer-podcastuitzending aan om de dag na het Zeewolde-besluit, 17 juli 2021, schriftelijk te reflecteren. Klik op de illustratie hieronder:
Burgercollectief DataTruc laat het er niet bij zitten
Ondanks de teleurstellende stemuitslag laat Susan Schaap, initiatiefnemer van de stichting DataTruc, het niet bij zitten. Ze miste opnieuw betrokkenheid van het College van B&W en een aantal gemeenteraadsleden. Maar door de bijval die het burgercollectief kreeg uit het land, uit zowel politiek, wetenschap als media, voelt ze zich gesterkt om het verzet tegen de komst van het mega-datacenter voort te zetten.
Schaap verbaast zich over het negeren (ook tijdens de raadsvergadering, red.) van inzichten van experts en specialisten op het gebied van energie en andere van belang zijnde zaken om tot een evenwichtige afweging te (kunnen) komen.
,,Ik hoor gemeenteraadsleden zeggen dat ze zich allemaal hebben laten voorlichten door mensen die er verstand van hebben, maar mensen die aan de andere kant staan: die worden niet gehoord.”
Susan Schaap, stichting DataTruc
Susan Schaap laat het hier niet bij zitten, Lokale Omroep Zeewolde, 17 december 2021.
‘Opluchting’ voor wethouder en projectleider datacenter Zeewolde Egge Jan de Jonge?
Voor aanvang van de bewuste 16-december-vergadering had wethouder en projectleider van het Meta-datacenter Egge Jan de Jonge natuurlijk al gepolst hoe de vlag erbij hing. Een ‘ja’ voor de bestemmingsplanwijziging hing in de lucht. De enige partij die voor een eventuele verassing zou kunnen zorgen was de PvdA/GroenLinks-combinatie, waaraan fractie-voorzitter Yvonne van Bruggen leiding geeft (tot aan de gemeenteraadsverkiezingen van 16 maart 2022, waarna ze deze partij verruilt voor het prille Actief Zeewolde, red.).
Misschien wel de grootste ‘zorg’ van De Jonge was in hoeverre Van Bruggen bestand zou zijn tegen de enorme druk die op haar uitgeoefend werd door lokale, gemeentelijke, provinciale en zelfs landelijke bestuurders en politici. Hij kon achteraf gerust zijn, de PvdA/GroenLinks-fractie ‘hield stand’ – wellicht zelfs als averechtse uitwerking van die druk – en bleef volgens De Jonge ‘bij de feiten’, die tot een ‘voor-stem’ hebben geleid.
Tijdens de avond werd meerdere keren geconstateerd dat de druk en de aandacht tijdens de laatste weken voor de besluitvormingsvergadering vanuit de landelijke politiek en de media erg groot waren geweest. De raadsleden stelden echter dat ze wel degelijk goed in staat zijn om te oordelen over het bestemmingsplan, ondanks het complexe dossier.
Met het besluit tot bestemmingsplanwijziging is de zaak nog niet rond
Met het besluit van de raad is de zaak nog niet rond, meldt Nando Kasteleijn voor NOS op 16 december 2021. Een deel van de grond is in eigendom van het Rijksvastgoedbedrijf, dat randvoorwaarden heeft gesteld. Het is aan Zeewolde om te laten zien dat daaraan kan worden voldaan. Ook loopt er nog een vergunningsprocedure en kan er uiteindelijk beroep worden aangetekend bij de Raad van State.
Het kabinet heeft het laatste woord bij de grondverkoop van het Rijksvastgoedbedrijf, stelt Omroep Flevoland vast op basis van de NOS-berichtgeving. De helft van de grond waar het datacenter moet komen is in haar bezit en valt onder de verantwoording van demissionair staatssecretaris Raymond Knops van Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties (BZK). Knops geeft aan dat het Rijk niet verplicht is de betreffende grond te verkopen, óók niet als aan de duurzaamheidseisen is voldaan. Of die ‘radicale opstelling’ van de staatssecretaris indruk maakt op wethouder De Jonge, zie je in de video hieronder:
Egge-Jan de Jonge over de nacht van het datacenter, Omroep Flevoland, 17 december 2021.
Fractievoorzitter PvdA/GroenLinks: ,,Zo’n zware druk laat ik niet op me leggen”
Helemaal bijgekomen van de drukke donderdagavond is Yvonne van Bruggen de volgende ochtend nog niet. Haar telefoon staat roodgloeiend en de mailtjes stromen binnen. ,,Het is een hele bijzondere ervaring”, vertelt de lokale fractievoorzitter aan een verslaggever van Omroep Flevoland. Wekenlang wordt ze bestookt met mailtjes en andere berichten. Niet alleen van bezorgde burgers, ook vanuit de PvdA– en GroenLinks-fracties uit de Tweede Kamer. Volgens Van Bruggen zijn de landelijke politici de afgelopen weken pas wakker geschud over de situatie in haar dorp en ‘hebben ze boter op het hoofd’.
Fractievoorzitter PvdA/GroenLinks:”Zo’n zware druk laat ik niet op me leggen”, Omroep Flevoland, 17 december 2021.
GroenLinks fractieleider Klaver over instemming datacenter Zeewolde: ,,Dit laat zien dat er landelijke regie nodig is”
,,Voor ons is duurzaamheid een zwaarwegend argument en we menen dat dit plan daarin voorziet. Meta gaat daarin investeren door bijvoorbeeld twintig jaar gratis restwarmte te bieden. We moeten immers allemaal van het gas af.’’
Yvonne van Bruggen, fractievoorzitter PvdA/GroenLinks Zeewolde
,,Verder is er extra aandacht aan biodiversiteit en doet Meta zelfs meer dan wettelijk verplicht. Daarnaast betaalt het bedrijf mee aan de infrastructuur op het Trekkersveld en komen er zonnepanelen. Natuurlijk blijven we het kritisch volgen, maar het is voor ons reden genoeg om voor te stemmen.’’
Yvonne van Bruggen, fractievoorzitter PvdA/GroenLinks Zeewolde
,,Buitengewoon dom om dat te doen en ik ben het er absoluut niet mee eens. Dit laat zien dat er landelijke regie nodig is”, reageerde fractieleider-GroenLinksJesse Klaver, geflankeerd door fractieleider-PvdA Lilianne Ploumen, diezelfde avond klip en klaar in het NPO-programma Op1, waar hij aan tafel zat om de kabinetsplannen tegen het licht te houden.
Klaver over instemming datacenter Zeewolde: ,,Dit laat zien dat er landelijke regie nodig is”, Op1, 17 december 2021.
Landelijk en lokaal wil GroenLinks dat plan voor datacenter in Zeewolde on hold gaat
Landelijk en lokaal wil @GroenLinks dat het plan voor het datacenter in #Zeewolde on hold gaat. Eerst duidelijke landelijke én provinciale kaders voor hoeveel capaciteit en onder welke condities. https://t.co/WHTo57qXhv
De gemeente Zeewolde is al twee jaar bezig met de komst van het datacenter. ,,U had veel eerder aan de bel moeten trekken en niet opeens zeggen dat je het datacenter wil verbieden. Dat klinkt nogal regentesk”, zo zegt Yvonne Van Bruggen in het EO-radioprogramma ‘Dit is de Dag‘, als reactie op ‘haar’ partijleider Jesse Klaver (GroenLinks) op 17 december 2021. Ondanks dat haar fractie lang heeft getwijfeld om voor de wijziging van het bestemmingsplan, die het datacenter mogelijk moet maken, te stemmen, denkt ze dat de komst van dat datacenter het beste is voor de gemeente Zeewolde.
“Dit is goed voor de economie, de hele regio en de toekomst van onze regio. Bovendien: we gebruiken met z’n allen ook ontzettend veel data!”
Yvonne van Bruggen, fractievoorzitter PvdA/GroenLinks Zeewolde
Een andere reden voor PvdA/GroenLinks-Zeewolde om voor wijziging van het bestem-mingsplan te stemmen is, dat dat het datacenter restwarmte produceert. Nederland moet van het gas af en volgens Van Bruggen kan de restwarmte daarbij helpen.
Partij voor de Dieren-Kamerlid Lammert van Raan, ook uitgenodigd in de studio voor een reactie, denkt daar geheel anders over:
,,Dat een paar huizen in Zeewolde dan verwarmt kunnen worden met de afvalwarmte van het datacentrum doet er in het grote plaatje niet toe.”
Lammert van Raan, Kamerlid Partij voor de Dieren
Hij is dan ook kritisch op de besluitvorming in de Zeewoldse gemeenteraad: “Je mag van een gemeenteraad best verwachten dat ze breder kijken dan alleen de eigen gemeente!”
Van Bruggen woog nadrukkelijk de „duurzaamheid” van het datacentrum mee en het feit dat Meta „extra aandacht gaf aan biodiversiteit, zelfs meer dan wettelijk verplicht”, concluderen ook Merijn Rengers en Carola Houtekamer in NRC, op 17 december 2021. Maar ook: ,,Na de komende gemeenteraadsverkiezingen hoeft ze niet meer uit te leggen hoe zeer die opstelling de landelijke PvdA en GroenLinks tegen de haren instrijkt – ze stroomt dan in bij de fusiepartij Actief Zeewolde, die volmondig vóór de komst van het datacentrum is”.
Met 8 stemmen tegen en 11 voor is de komst van de hyperscale, die decennialang de stroom (van omgerekend 460.000 huishoudens) met 115 grote windturbines van vier megawattzal gebruiken, een stap dichterbij gekomen. ‘Alle mails, telefoontjes en de media-aandacht uit het hele land waren voor de gemeenteraad van ‘het jongste dorp van Nederland’ geen aanleiding om de steun voor Facebook te heroverwegen – de veertig trekkers en honderd demonstranten voor het gemeentehuis evenmin’, schampert het NRC-journalistenduo.
Een eerste kleine inventarisatie van Rengers en Houtekamer leert dat er door heel Nederland concrete plannen zijn voor nieuwe hyperscales: een nog onbekend Amerikaans techbedrijf wil gaan bouwen in Appingedam, Google wil uitbreiden in de Eemshaven en bouwen in Winschoten, een onbekende techgigant heeft plannen op Groningen-Westpoort, in Diemen moeten twee kleinere komen en Microsoft heeft volop uitbreidingsplannen in de Wieringermeerpolder.
Ook lijkt Flevoland (en Almere) zich op te kunnen maken voor een datacentercluster in de ‘oksel’ van de snelwegen A6 en A27. Het beoogde terrein van zo’n 200 hectare (dus nog groter dan de locatie Meta–Zeewolde) ligt nota bene deels op het grondgebied van de gemeente Zeewolde.
‘Raadsleden moeten een onderscheid maken tussen media-aandacht en politieke druk uit Den Haag’
Zeewolde stond de afgelopen maanden in het middelpunt van het landelijke nieuws en meerdere raadsleden voelden de druk op hen toenemen. De groeiende belangstelling van media voor dit dossier is volkomen begrijpelijk, zegt hoofdredacteur De TelegraafPaul Jansen in het Radio1-programma Spraakmakers. Volgens Jansen moeten de raadsleden een onderscheid maken tussen media-aandacht en politieke druk uit Den Haag. ,,Dat zijn wel twee verschillende zaken.”
(Kijk en luister de volledige politieke uitzending van Spraakmakers terug via NPO Radio 1 of beluister het in het laatste onderwerp van Het Mediaforum als podcast.)
‘Media-aandacht voor Zeewolde en Facebook begrijpelijk’, NPO Radio 1, 17 december 2021.
Zeewolde uitgegroeid tot middelpunt van nationale discussie over datacenters
Zeewolde is uitgegroeid tot het middelpunt van de nationale discussie over de komst van datacenters en de invloed daarvan op het landschap, het milieu, de energievoorziening en het opgeven van vruchtbare landbouwgrond. stelt Arend Clahsen in Het Financieele Dagblad op 16 december 2021, de ‘dag des oordeels’, schreef ik eerder enigszins schertsend. Is de komst van het datacenter van Facebook/Meta een zegen of hel voor Zeewolde – voor Nederland?
Clahsen‘s artikel vat de meer dan twee jaar durende, voor de één schimmige en ondemocratische, voor de ander procedureel juiste – veelal emotievolle – discussie, rond de voor- en nadelen van de komst van het datacenter van Meta, puntig samen. Hij besluit met een verwijzing naar een recent arrest van de Hoge Raad, over de doorverkoop van de grond van het Rijksvastgoedbedrijf aan de gemeente Zeewolde (lees: aan Meta), die de komst van het datacenter in de weg zou staan. Daarmee is de ‘kwestie Zeewolde’ – om tal van ook andere redenen – verworden tot een landelijke discussie.
Raad Zeewolde is voor komst van datacentrum: ‘Maar of dat gaat gebeuren is nog de vraag’, WNL, 17 december 2021.
Die discussie werd ondermeer aangezwengeld door Esther Ouwehand namens de Partij voor de Dieren tijdens een debat in de Tweede Kamer op 16 december, de dag dat het ‘besluit-Zeewolde’ viel, met een motie om het kersverse Coalitieakkoord alvast uit te voeren, een ‘aanwijzing‘ te geven om de komst van het datacenter tegen te gaan.
Esther Ouwehand wil geen Facabook datdacenter in Zeewolde en Bergkamp vraagt Baudet die niet wil, Bert Brandsma, 20 december 2021.
De motie haalde het niet, de (demissionaire) coalitie ging er voor liggen – de opmaat naar een nieuwe motie die een paar dagen later zou volgen, namens dezelfde partij, met dien verstande dat deze wordt ingediend in de Eerste Kamer, waar de coalitie geen meerderheid heeft. Je leest er even verderop meer over.
Deze motie is dus zojuist weggestemd door de coalitie. Mooie beloften in regeerakkoord, ‘we gaan het vertrouwen terugwinnen’ en ‘we gaan het laten zien’ – niets van dat al. We kunnen nu al concluderen dat destructieve VVD-projecten gewoon door blijven gaan #Facebook#Zeewoldepic.twitter.com/z8cBH4JHWz
Een van de redacteuren van Techzine, (het online) tijdschrift ‘richt zich op IT-professionals en zakelijke decision makers door het publiceren van het laatste IT-nieuws en achtergrondverhalen’, heeft de meer dan vier uur durende raadsvergadering op 16 december bijgewoond. Techzine komt daarbij tot de conclusie ‘dat de IT-kennis in de gemeenteraad (van Zeewolde, red) afwezig is’. ,,Er wordt geen discussie gevoerd over het doel van het datacenter en of daar dan meerwaarde in zit voor de gemeente, provincie of voor Nederland. Voorstanders lijken zich vooral te baseren op het feit dat Meta (Facebook) een gigantisch bedrijf is en dat dat wel voordelen zal brengen.”
,,Men denkt dat het economisch belang van een Facebook-datacenter groter is dan de nadelen. De impact op het milieu, de hoeveelheid benodigde stroom, de welstandscommissie, de zeer beperkte werkgelegenheid, het is allemaal van tafel geveegd.”
Techzine, 21 december 2021
Meta zelf geeft in een verklaring aan het tijdschrift aan dat de definitieve beslissing voor de bouw van het datacenter nog gemaakt moet worden. Ook moet het rijk nog besluiten of het de grond wil verkopen aan Meta. ,,De komst van het datacenter is nog onzeker. Wij hebben onze mening al wel klaar.”
PvdA-er Yvonne van Bruggen lijsttrekker nieuwe partij ‘Actief Zeewolde’
Yvonne van Bruggen wordt de lijsttrekker van de nieuwe partij Actief Zeewolde, meldt Omroep Flevoland op 21 december 2021. Van Bruggen is nu (nog) fractievoorzitter van de lokale PvdA/GroenLinks-fractie in Zeewolde. Actief Zeewolde is een samenvoeging van PvdA en de lokale partijen Zeewolde Liberaal en BurgerBelang. De drie partijen zijn momenteel goed voor vier zetels in de gemeenteraad van Zeewolde, en geven op hun kersverse website nadrukkelijk aan niet verbonden te zijn aan een landelijke partij.
,,Actief Zeewolde wil samen met inwoners, die niet verbonden zijn aan een landelijke partij, lokale politiek bedrijven vanuit de gedachte ‘wat bindt ons’.”
Actief Zeewolde (website)
PvdA-er Yvonne van Bruggen lijsttrekker nieuwe partij ‘Actief Zeewolde’-1, Omroep Flevoland, 21 december 2021.
PvdA-er Yvonne van Bruggen lijsttrekker nieuwe partij ‘Actief Zeewolde’-2, Omroep Flevoland, 21 december 2021.
‘Facebook-datacenter loopt mogelijk vertraging op, Eerste Kamer trekt aan de rem’
De Eerste Kamer heeft het demissionaire kabinet opgeroepen om de komst van een controversieel Facebook-datacenter in Zeewolde voorlopig tegen te houden. Pas als het nieuwe kabinet nationaal beleid heeft opgesteld over de vestiging van zulke datacenters, mag het Rijksvastgoedbedrijf de benodigde grond verkopen. Dat meldt NU.nl op dinsdag 21 december 2021.
De Partij voor de Dieren deed de oproep in een motie die door de voltallige oppositie werd gesteund. Alleen coalitiepartijen VVD, D66, CDA en ChristenUnie stemden tegen. Zij hebben in de Eerste Kamer geen meerderheid, dus werd de motie aangenomen.
Door de stemming in de Eerste Kamer loopt de komst van het datacenter mogelijk alsnog vertraging op. De Partij voor de Dieren is verheugd dat het onderwerp zo ,,terug op de nationale politieke agenda” komt.
‘Eerste Kamer keert zich tegen bouw megadatacentrum Zeewolde’
De Partij voor de Dieren stelt verder dat met de aangenomen motie het proces „door een blokkade van de Eerste Kamer ”is onderbroken. Dat meldt Tan Tunali op 21 december 2021 in NRC. „Dat brengt de besluitvorming over dit project en de vestiging van 21 andere datacenters terug op de landelijke politieke agenda en parlementaire besluitvorming daarover,” aldus een verklaring van de PvdD. In de motie roept de Eerste Kamer het kabinet op een visie voor ruimtelijke inrichting en datacentra te ontwikkelen.
demissionair staatssecretaris Raymond Knops (Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties (BZK), CDA) heeft aangegeven de motie te gaan bestuderen. Zijn aandacht zal zich voornamelijk richten op het deel van de grond dat in eigendom is van het Rijksvastgoedbedrijf, dat eerder randvoorwaarden heeft gesteld, onder meer over duurzaamheid (video).
De bouw van het grote datacenter van Meta in Zeewolde kan vooralsnog niet doorgaan. Dat zegt senator Niko Koffeman van de Partij voor de Dieren over de uitkomst van een motie die dinsdagavond 21 december 2021 in de Eerste Kamer in meerderheid werd aangenomen. In de motie van zijn partij moet de regering de grondverkoop van het Rijksvastgoedbedrijf voor de vestiging van Meta opschorten. Een verslaggever van Omroep Flevoland spreekt Koffeman de volgende ochtend en vraagt hem om een reactie. Koffeman noemt de aangenomen motie een grote overwinning.
,,Facebook had al in het geniep tachtig hectare grond gekocht. De laatste tachtig hectare willen ze nu kopen maar dat kan nu niet meer omdat wij daar een stokje voor gestoken hebben.”
Niko Koffeman, senator Partij voor de Dieren
Partij voor de Dieren: bouw datacenter Zeewolde gaat voorlopig niet door, Omroep Flevoland, 22 december 2021.
‘Motie Eerste Kamer over datacenter heeft hoge waarde’
De motie die de Eerste Kamer dinsdag heeft aangenomen over het datacenter bij Zeewolde heeft ‘een hoge waarde’. Dat zegt Thomas Finken van kenniscentrum en ‘Huis voor democratie en rechtsstaat’ ProDemosop 22 december 2021 tegen Omroep Flevoland. Hoewel het voorstel niet juridisch bindend is, legt het wel extra druk op staatssecretaris Raymond Knops. ,,Het is uiteindelijk wel een uitspraak van het parlement”.
‘Motie Eerste Kamer over datacenter heeft hoge waarde’, Omroep Flevoland, 22 december 2021.
Het datacentrum van Facebook móest in Zeewolde komen
Naast de berichten van het NRC-onderzoeksduo, die je in deze Kunst en Landschap-datacenterspecial over de mogelijke komst van Facebook in Zeewolde hebt kunnen lezen, grijpen Merijn Rengers en Carola Houtekamer het momentum aan om de zaak – voor dit moment – in grote lijnen op een rijtje te zetten. Hamvraag daarbij is (en was): is de beslissing over de verkoop van de grond voor het Facebook-datacenter er een die op lokaal niveau genomen kan worden?
Rengers toog in zijn eentje – Houtekamer zit ongetwijfeld met haar neus in rapporten, nota’s en Kamerstukken – naar de studio om die vraag – voor ongetwijfeld velen ook nog openstaande vragen – dit keer in een podcast te beantwoorden. De presentatie is in handen van Misha Melita – voor ‘NRC–Vandaag‘ op 22 december 2021.
Gemeente Zeewolde: ‘Overgrote deel restwarmte datacenter onbenut’
Het overgrote deel van de restwarmte van het datacenter van Meta kan volgens de gemeente Zeewolde niet benut worden, omdat er niet genoeg woningen in de directe omgeving zijn. Op dit moment denkt de gemeente 17% van de restwarmte te kunnen gebruiken in Zeewolde én Harderwijk, zo schrijft het college in antwoorden op technische vragen van Leefbaar Zeewolde. Dat meldt Omroep Flevoland op 22 (!) december 2021.
Het hergebruiken van de restwarmte gold voor de ‘voor-stemmers’ vaak als argumentatie om hun steun te betuigen aan het datacenter-plan, terwijl nu op basis van voorlopige inzichten van de gemeente Zeewolde blijkt, dat het overgrote deel van de restwarmte de lucht in wordt geblazen. Hoogleraar Climate Design & Sustainability van de TU Delft, Andy van den Dobbelsteen, vindt dat onbegrijpelijk. Omroep Flevoland sprak met hem.
Hergebruik van restwarmte is overigens voor het Rijksvastgoedbedrijf een belangrijke voorwaarde voor de verkoop van de grond voor het datacenter, zo schreef Staatssecretaris Knops in augustus 2021 aan de gemeente. Die wordt het met deze gegevens op zijn bureau ter bestudering van de motie-Koffeman wel erg gemakkelijk gemaakt, zo lijkt het.
Gemeente Zeewolde: ‘Overgrote deel restwarmte datacenter onbenut’, Omroep Flevoland, 23 december 2021.
Misschien toch restwarmte Meta-datacenter naar Almere of Lelystad?
Als door een hond gebeten door de woorden “pure verspilling” van hoogleraar Climate Design & Sustainability van de TU Delft, Andy van den Dobbelsteen, kwam de Stuurgroep Restwarmte, waar de Provincies Flevoland en Gelderland en de gemeenten Zeewolde en Harderwijk in zitten, de dag erop, 23 december 2021 met een reactie. Restwarmte van het toekomstige datacenter van Meta in Zeewolde wordt toch mogelijk wel aan Almere en Lelystad geleverd. Dat laat de gemeente Zeewolde via Omroep Flevoland weten.
Driedelige videoreportage Dutch Data Center Association: hoe kunnen datacenter bijdragen in een duurzame samenleving?
Datacenter zijn het fundament van de digitale economie. En de digitale economie blijft alsmaar versnellen, aldus de Dutch Data Center Association (DDA). Hoe zorgen datacenter ervoor dat, desondanks deze versnelling, het energiegebruik nu en ook in de toekomst beperkt blijft en hoe kunnen datacenter bijdragen aan en in een duurzame samenleving?
Met behulp van een driedelige videoreportage heeft DDA deze vraagstukken onderzocht. In het derde deel van het drieluik bespreken zij hoe ze energiestromen uit het datacenter kunnen hergebruiken. Dutch Cloud Community, (een fusie van DHPA en ISPConnect) de brancheorganisatie voor hosting-, cloud-, VOIP- en managed serviceproviders actief op de Nederlandse markt, werkt samen met een beperkt aantal voor hen relevante partners. Dit zijn toonaangevende organisaties die diensten of producten leveren aan de sector. Een van deze partners is de Dutch Data Center Association.
Op 14 oktober 2020 organiseerde DDA haar vierde editie van de ‘Green Data Center Conference‘ (voorheen ‘Datacenter Restwarmte & Innovatie Congres‘). Voorafgaand aan het congres werd een driedelige videoreportage gepubliceerd (link naar afspeellijst) waarin innovatie op het gebied van energievoorzieningen voor datacenters, verduurzaming van datacenters en het inzetten van datacenter-restwarmte voor ‘de gebouwde omgeving‘ aan bod komt.
De videoreportage bestaat zoals gezegd uit drie delen: ‘Wat gaat het datacenter in?‘, ‘Wat gebeurt er binnen het datacenter?‘ en ‘Wat gaat het datacenter uit?‘. Ik vind dit wel de plek om je uit te nodigen naar het derde deel van deze videoreportage te kijken.
Daarin figureert onder andere Alex Bik, technisch directeur van datacenter BIT, die eerder in deze Kunst en Landschap-special voorbij kwam. Samen met zijn collega Niels Hensen, CEO bij ITB2 Datacenters, schreef hij in zijn blog over het Facebook-datacenter in Zeewolde. Dat resulteerde in een publicatie in het NRC van 14 december 2021: ‘De echte datacentra lijden onder de Facebooks van deze wereld‘. Oké, wat gaat er allemaal het datacenter uit, en wat kunnen we d’r mee.
,,Het voelt gewoon heel krom, dat wij heel veel warmte hebben en dat wij de buitenlucht een beetje staan op te warmen waar niemand wat aan heeft. Dat is gewoon zonde.”
Alex Bik, technisch directeur datacenter BIT
Wat gaat het datacenter uit – Dutch Data Center Association, Dutch Cloud Community, 8 oktober 2020.
,,Facebook is natuurlijk helemaal geen datacentrum”
Maak onderscheid tussen dienstverlenende datacentra en privé-hallen van techreuzen, schrijven Alex Bik en Niels Hensen in dat NRC-artikel, waarmee ze nadrukkelijk naar de discussie rond de mogelijke komst van Facebook naar Zeewolde wijzen. Ze hebben het heel bewust over échte datacentra, want:
,,Facebook is natuurlijk helemaal geen datacentrum. We weten allemaal wat het verdienmodel van Facebook is. Facebook is een aanbieder van diensten waarbij advertenties geld opleveren, en niet van datacentrumfaciliteiten.”
Alex Bik (BIT) en Niels Hensen (ITB2 Datacenters)
Kijk hieronder naar een bedrijfsreportage van Bik’s bedrijf: datacenter BIT. Het is gespecialiseerd in colocatie, internetverbindingen, managed hosting en outsourcing voor zakelijke gebruikers van het internet. Dit is dus wél een echt datacenter.
Datacenter BIT – Bedrijfsvideo, BIT, 16 maart 2016.
Zeker twintig bouwplannen voor nieuwe datacenters in Nederland; forse expansie is verankerd in Rijksbeleid
Er mag dan veel maatschappelijke ophef zijn ‘over datacenters die door lokale bestuurders en gemeenteraden worden doorgedrukt’, maar Economische Zaken en Klimaat (EZK) omcirkelde zelf plekken op de kaart voor groeilocaties, zegt Arend Clahsen in Het Financieel Dagblad op 21 december 2021. Sterker, het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijk-relaties (BZK) heeft die strategie zelfs verankerd in het Rijksbeleid.
Er komen hoogstwaarschijnlijk meer datacenters dan de 20 tot 25 nieuwbouwplannen waar demissionair staatssecretaris Yeşilgöz-Zegerius (EZK) het bij de beantwoording van vragen van het Tweede Kamerlid Bontenbal (CDA) op 17 december 2021 in een Kamerbrief over had. Dit valt volgens Clahsen op te maken uit ‘diverse rapporten, overheidsstukken en staand beleid’.
En het is nog maar de vraag of het Coalitieakkoord van Rutte IV, zo vervolgt hij, iets aan die ontwikkelingen verandert. In het document staat weliswaar een kritische noot over hyperscale datacenters van grote techbedrijven wegens het hoge stroomverbruik, maar er staat niets over zogeheten colocation datacenters. Verder acht Clahsen de formulering over hyperscales ‘buigzaam’.
,,’Daarom scherpen we de landelijke regie en de toelatings-criteria bij de vergunningverlening hiervoor aan’, kan een beperking betekenen, maar ook passen in het huidige beleid om de datacentercapaciteit stevig te laten doorgroeien.”
Arend Clahsen, journalist Het Financieele Dagblad
Meta in Zeewolde en het (‘omcirkelde’) 200 hectare grote datacentercluster bij Almere (deels op grondgebied van de gemeente Zeewolde) is volgens Arend Clahsen dan ook geen toeval of iets dat die gemeentes overkwam. ,,Het is het resultaat van beleid en sturing door de Rijksoverheid, samen met grootstedelijke regio’s en het bedrijfsleven.”
Klik op de illustratie hieronder om dit uitstekende en helder beschreven onderzoekswerk van Clahsen te kunnen lezen.
‘Het Rijk heeft Facebook (Meta) naar Zeewolde geleid, maar het spel bewust in de regio laten plaatsvinden’, schrijft Hendrik Visser, gemeente-raadslid voor de VVD in Zeewolde, een dag voor Arend Clahsen’s ‘openbaringen’ – in een opiniestuk in Het Financieele Dagblad.
,,Zo werden nationale problemen op het bordje van lokale gemeenteraadsleden gelegd.”
.
,,Nu het besluit in Zeewolde is genomen en de storm wat is gaan liggen, deel ik graag mijn visie als raadslid. Want zoals het Zeewolde is vergaan, zou ik huidige en toekomstige raadsleden in andere gemeenten graag onthouden.”
Hendrik Visser, gemeenteraadslid (VVD Zeewolde)
‘Waar plan Zeewolde hapert, past Facebook precies in het plaatje van Odense 2.0’
Datacenters leiden in Odense – in Zeewolde steeds genoemd als het klinkende voorbeeld – niet tot protesten, zoals nu kennelijk bij jullie in Nederland, zegt Thomas Breinstrup, journalist bij ‘Berlingske‘, de Deense dochter van DPG-media, uitgever van onder andere De Stentor. Een team van laatstgenoemde toog, onder aanvoering van verslaggever Taeke Dijkstra, naar Denemarken om de situatie aldaar te bekijken en om stemmingen (ook onder de bevolking) te polsen.
,,In Denemarken is wel gesproken over het ‘energieslurpen’, zoals het in Nederland wordt genoemd, maar dit soort grote tech-bedrijven investeert juist in groene energie. De restwarmte kan goed worden benut in bestaande en nieuwe lokale en regionale warmtenetten. Wat dat betreft schuift alles in elkaar in Odense.“
Thomas Breinstrup, journalist Berlingske
Wat bij een eerste verkenning in de vroeg invallende duisternis in het Deense Odense in het oog springt, is de felle verlichting, schrijft Dijkstra in de inleiding van zijn uitgebreide reportage op 23 december 2021. Hij spreekt, naast Breinstrup, met burgemeester Peter Rahbæk Juel, Mette Beck Nielsen, directeur van Technology Denmark in Odense, een netwerkorganisatie op het gebied van informatietechnologie en Jørgen Volmer, chef van de redactie van het lokale dagblad Fyens Stiftstidende.
Volmer was in 2016 gaan spitten nadat de krant was getipt dat er mensen rondliepen op een nog leeg perceel op het bedrijventerrein. Ze ontdekten dat de gemeente de grond onopgemerkt had verkocht aan Cassin Networks, een dochter van Facebook met alleen een postbusadres in Ierland. De gelijkenis met Polder Networks dat aast op de grond in Zeewolde is groot.
,,Onze conclusie was dat Facebook dus naar Odense zou komen. We hebben dat in het voorjaar van 2016 de gemeente herhaal-delijk voorgelegd, de burgemeester, raadsleden, maar niemand wilde het bevestigen of ze wisten het zelf ook niet.’’
Jørgen Volmer, chef redactie Fyens Stiftstidende
Beeld: Screenshot Stentor-reportage, RR/K&L
‘Facebook kocht ergens anders grond voor datacenter toen kritiek in Zeewolde steeds harder begon te klinken’
Op Tweede Kerstdag 2021 meldt Stentor-journalist Taeke Dijkstra (wellicht door verkregen informatie tijdens zijn bezoek aan Denemarken) dat Meta/Facebook medio oktober 2021 212 hectare grond heeft gekocht voor de bouw van een hyperscale datacenter in het Deense Esjberg, een klein stadje aan de westkust van Denemarken, hemelsbreed zo’n 125 kilometer van Odense. De plaats met zo’n 71.000 inwoners was in 2019 door de datagigant eerder afgeserveerd als ‘the site is not the right location for our next data center in Europe’.
Terwijl het gemeentebestuur van Esjberg teleurgesteld achterbleef kreeg Zeewolde datzelfde jaar bezoek van Meta/Facebook. Of de huidige situatie in Zeewolde: ‘veel bezwaren, twijfels en gemor in de landelijke politiek’ en de aankoop van de grond in Esjberg, aanleiding geeft te vermoeden dat Meta Zeewolde opgeeft, besluit Dijkstra tot wat (internationale) telefoontjes, waaronder met Meta-woordvoerder Melanie Roe uit Austin in Texas. Veel duidelijkheid levert dat niet op.
,,We ontwikkelen gelijktijdig een aantal sites over de hele wereld, zodat inspanningen en resultaten op elke locatie onafhankelijk zijn van andere locaties.’’
,,Onze overheden maken al mijn inspanningen voor een beter klimaat zo goed als nutteloos!’’
Beeld: screenshot twitterbericht, bewerkt RR/K&L
Waarom zou ik mij nog langer druk maken, al mijn vrije tijd, moeite en energie steken in de energie-transitie? Met zo’n overheid valt toch niet serieus samen te werken! Dat stelt Wim Hovestad uit Zwollein een opinieartikel in De Stentor op Tweede Kerstdag (2021). Hovestad is datamanager en bestuurslid bij een stichting die zich inzet voor een energieneutrale wijk. Hij voelt zich met een eventuele komst van het datacenter in Zeewolde danig in de kou gezet. (Illustratie is clickable)
,,Onze overheden maken al mijn inspanningen voor een beter klimaat zo goed als nutteloos!’’
Wim Hovestad
‘Amsterdamse plannen voor nieuwe datacentra gaan over de rug van mens en klimaat’
De heibel in de polder van Zeewolde om het Facebook XXL-datacenter gaat ook in onze stad spelen, schrijft Johnas van Lammeren, fractie-voorzitter van de Partij voor de Dieren in Amsterdam, in een opiniestuk in Het Parool op 22 december 2021. Hij hekelt het inzetten op de groei van het aantal datacenters in Amsterdam en omgeving door wethouder Marieke van Doorninck (GroenLinks–Amsterdam).
Van Lammeren verwijt haar een ouderwetse manier denken: ‘zolang we grote (internationale) bedrijven vooral hun gang laten gaan kunnen gewone burgers daarvan profiteren’, en noemt het ‘een neo-liberale flutsmoes om zoveel mogelijk winstmaximalisatie over de rug van mens en de planeet goed te praten’.
,,Bezorgde inwoners en kritische raadsleden krijgen vaak hetzelfde antwoord toegeworpen: “We willen allemaal Netflixen, dus extra datacenters zijn onvermijdelijk.” Dat klopt niet: we hebben in Nederland nu al een overcapaciteit aan datacenters. Twee derde tot driekwart van die capaciteit is in gebruik door bedrijven uit het buitenland. Als we kiezen voor minder datacenters betekent het niet dat bij ons de Zoomvergadering gaat haperen.”
Johnas van Lammeren, fractievoorzitter Partij voor de Dieren (Amsterdam)
‘Dijkstra en Evenblij ter plekke’ blikt terug op bestemmings-planwijziging datacenter Zeewolde
Op donderdag 16 december – de ‘stemmingsdag’ – spraken Erik Dijkstra en Frank Evenblij in het BNN/VARA-programma ‘Dijkstra en Evenblij ter plekke‘ onder andere met gemeente-raadslid van de ChristenUnie Erik van de Beld – tegenstander van het eerste uur van de komst van het immense datacenter. Hij ging zelfs op veldonderzoek in Denemarken, waar nagenoeg zo’n zelfde datacenter verrees, en dat telkenmale door het College van B&W Zeewolde als voorbeeldproject genoemd wordt.
Aan tafel bij de twee presentatoren vertelde Van de Beld destijds wat hij daar aantrof. Inmiddels weten we de uitslag van de stemming: de meerderheid van de gemeenteraad is vóór het nieuwe bestemmingsplan, wat betekent dat de komst van het datacenter een stapje dichterbij is. Op 3 januari 2022 belt Erik Dijkstra (met stand in side kick Wouter Bouman) Erik van de Beld voor een reflectie op de dag van de stemming. Hoe kijkt hij terug op die dag en hoe dichtbij zijn we nu bij een hyperscale datacenter in de Flevopolder – excuus Flevoland?
‘Het pad van Meta en Zeewolde loopt onvermijdelijk dood’
Meta staat er om bekend haast te willen maken met hun uitbreidingsplannen (ook voor de uitrol van ‘metaverse‘). De concurrentie om ‘geschikte’ grond onder techgiganten is moordend. Tegenstanders van een datacenter in Zeewolde zullen daarom elke procedure- of vormfout aangrijpen om big-tech de pas af te snijden, en om ontmoedigende vertragingstechnieken te hanteren. Op voorhand denkt Arne Bongenaar dat de uitkomst van (eventuele) tijdrovende rechtszaken al ‘vast lijkt te staan’.
Van het Rijksvastgoedbedrijf wordt verwacht, zo schrijft Bongenaar in een opiniestuk in Het FinancieeleDagblad op 29 december 2021, dat het de resterende grond (ook) onderhands aan Meta gaat verkopen. Dat druist echter, volgens de projectontwikkelaar en geograaf (gepromoveerd met een proefschrift over publiek-private samenwerking), in tegen de Europese mededingingsregels en het verbod op staatssteun. Betekent dit al met al het einde van het Meta-datacenter?
‘Een hyperscale datacenter, moet dat echt? En moet dat hier?’
In de eerste week van het nieuwe jaar 2022 blijft het rustig aan het datacenterfront. Aanstaand premier van het vierde kabinet-Rutte spreekt met alle 19 ministers en staatssecretarissen, om de week erna – op anderhalve meter, de omicron-variant van het coronavirus slaat wild om zich heen – voor een breedbeeldportret op het bordes te (kunnen) staan.
Na alle Zeewolde-consternatie is het een verademing om op 7 januari in Trouw in een artikel van economieredacteur Hanne Obbink de vraag voorgelegd te krijgen, of een hyperscale datacenter nou echt wel moet, en of de ‘hermetisch van de buitenwereld afgesloten’ kolos(sen) in Nederland een plaats moet krijgen. Terechte vragen, met name omdat het in dit verband een ‘hyperscale’ datacenter betreft.
Obbink laat in een mooi overzichtsartikel de verschillen in en tussen datacenters de revue passeren en laat daarbij voor- en tegenstanders vanuit verschillende optieken, bedreigingen en kansen aan het woord. Niet alleen leerzaam als je niet of weinig ‘ingelezen’ bent, Obbink zet in zijn bijdrage de datacenterproblematiek verhelderend op een rijtje: ‘Een hyperscale datacenter, moet dat echt? En moet dat hier?‘
Wat staat er op het spel als een groot bedrijf als Meta bij je aanklopt?
Dat is de vraag die BBC World Service in hun Business Daily-programma voorlegt aan – inmiddels ook internationaal bekende – Nederlandse voor- en tegenstemmers en aan een Engelse expert op het gebied van datacenters – op 15 december 2021, een dag voor het besluit tot bestemmingsplanwijziging in Zeewolde valt. De uitkomst ken je. Opvallend is, dat een radioprogramma in het Verenigd Koninkrijk belangstelling heeft voor vestiging van een miljardenbedrijf in het overzeese Zeewolde en daar een dik kwartier aandacht aan besteedt. Prima reportage overigens, op een ding na.
De vraag was: wat staat er op het spel – als je het al een spel zou willen noemen, zeg ik onmiddellijk: je reputatie – als Meta bij je aanklopt? Het gaat immers om een miljardenbedrijf dat een langjarige deal wil sluiten met een land waar grote sommen belastinggeld – de metaforische knikkers – mee gemoeid zijn, met immense milieu- en klimaatbeleidimplicaties. Het was echter niet Méta dat aanklopte. Al vanaf 2014 werd er door de Nederlandse staat stevig gelobbyd om een big-tech-vis binnen te halen.
Wat waren in 2019 de overwegingen van toenmalig minister Wiebes en de zijnen om, met een stip op de kaart en met de kennis van toen, Zeewolde in het spel te betrekken? Prevaleerde louter de Hollandse koopmansgeest? Dacht men überhaupt na over de consequenties voor inwoners en bedrijven? Namen de betrokken ministeries te verwachten ophef voor lief?
En hoe dacht men dat in het buitenland gereageerd zou worden, met een toch al slechte internationale belasting(paradijs)-reputatie? Bij het Tax Justice Networkstaat Nederland wereldwijd op de vierde plaats, achter de Britse Maagdeneilanden, Kaaimaneilanden en Bermuda voor ‘wereldwijd belastingmisbruik’ en achtste op het gebied van ‘financieel geheim’.
,,Facebook has been discreetly lobbying to build its largest data centre in the Netherlands on 166 hectares of fertile farm land. Here’s why locals are angry”
Met Rutte IV op het bordes en de belofte van een nieuwe bestuurscultuur, is het hyperscale datacenter dat Meta/Facebook zou willen bouwen in Zeewolde een interessante testcase. Dat zegt senator Niko Koffeman van de Partij voor de Dieren in een opiniestuk in NRC op 10 januari 2022, de dag dat de ministers en staatssecretarissen geïnstalleerd werden. De kwestie Zeewolde laat zien dat er in beide Kamers volgens strikte coalitielijnen wordt gestemd. Dat moet volgens Koffeman anders.
Column Olaf Tempelman: ‘Gemeenten aller landen, verenigt u tegen Meta!’
Beeld: column Olaf Tempelman, de Volkskrant, 4 januari 2022 (clickable).
‘Omstreden datacenters welkom in Noord-Nederland, mits ze genoeg banen opleveren’
Ondanks de (ook door ‘Zeewolde’) toegenomen maatschappelijke en politieke weerstand tegen hyperscale datacenters lijkt de Noordelijke Ontwikkelingsmaatschappij (NOM) en Groningen Seaports – doof voor alle kritiek – vast te willen houden aan de strategie big-tech in het noorden te willen huisvesten.
‘Het zullen er geen tien worden, maar een paar kunnen we goed gebruiken’, zegt Wubbo Everts, van de NOM tegen Stijn van Gils en Frank Gersdorf, die hem spreken voor Het Financieele Dagblad. Cas König, directeur van havenbedrijf Groningen Seaports – ook bij dit gesprek aanwezig – laat hen zelfs weten contact te hebben met ‘alle’ grote technologie-concerns. König voorziet dat de Eemshaven, waar Google al een groot datacenter heeft, over een paar jaar is uitgebreid met enkele grote namen. Hebben beide heren onder een steen gelegen, of dendert de (hyperscale) datacenter-trein ongestoord voort?
‘Zo kwam Europa’s grootste datacentrum in een polder bij Zeewolde’
Zeewolde krijgt het grootste datacentrum van Europa, zegt Paolo Laconi stellig in De Stentor op 23 januari 2022. Vijf megahallen vol servers en knipperende lampjes die jaarlijks net zoveel stroom verbruiken als alle inwoners van Amsterdam. Het Rijk wil deze omstreden ‘datadozen’ uitsluitend aan de rand van Nederland, tóch komt er nu één midden in het land. Hoe is Facebook dat gelukt? Een reconstructie:
Gedeputeerde Appelman geraakt door motie van wantrouwen vanwege datacenter Zeewolde
Nog in december werd een ‘motie van treurnis’ tegen Gedeputeerde Staten (GS) van de provincie Flevoland unaniem aangenomen over gebrekkige informatievoorziening. Het stak toen vooral dat er zonder medeweten van Provinciale Staten door GS een brief naar het Rijk was gestuurd waarin werd gevraagd om de komst van het datacenter in Zeewolde mogelijk te maken. Op 26 januari 2022 kwamen de Statenleden opnieuw bijeen over de informatievoorziening rond het datacenter: de fracties van de Partij voor de Dieren, JA21, 50 PLUS en de PVV vroegen een zogenoemd interpellatiedebat aan.
Statenlid Jesse Luijendijk van de Partij voor de Dieren vindt dat Provinciale Statenleden bewust buiten spel worden gezet door GS. Hij heeft het gevoel dat ze continu verkeerd, te laat of pas achteraf geïnformeerd worden over belangrijke termijnen en procedures rond het datacenter. Een en ander leidde tot een motie van afkeuring van GS, zelfs tot een motie van wantrouwen jegens Gedeputeerde Jan-Nico Appelman. Beide haalden het niet.
Gedeputeerde Appelman geraakt door motie van wantrouwen vanwege datacenter Zeewolde, Omroep Flevoland, 26 januari 2022.
‘Zorgen in Harderwijk over groot datacentrum Facebook in buurgemeente Zeewolde’
Wij zijn in voortdurende verbinding met onze stakeholders in de regio, met de gemeenten, met de initiatiefnemer, met eigenlijk de samenleving als geheel, zegt Jan-Nico Appelman als hij zich verdedigt tegen het verwijt niet over bestuurlijke en politieke sensitiviteit te beschikken. Met name over dat eerste punt zijn ze het in Harderwijk niet eens. De Veluwse visserstad zit namelijk niet aan de tafel waar de beslissingen worden genomen, maar wordt wel overal genoemd in de Zeewoldse plannen.
Zo zou de restwarmte van het datacentrum gebruikt kunnen worden om een aantal huizen in Harderwijk te verwarmen. GroenLinksHarderwijk maakt zich grote zorgen om en heeft vragen gesteld over de kwestie. De partij vindt het raar dat de gemeente Harderwijk niet betrokken is in de plannen en niet mag meepraten. Arthur Beek, GroenLinksHarderwijk-Hierden:
,,Ten eerste gebruiken datacenters zeer veel energie. Het datacenter in Zeewolde zou evenveel energie verbruiken als 460.000 gezinnen. Op dit moment wordt er vol ingezet op het opwekken van groene energie. We moeten er voor zorgen dat deze nieuw opgewekte groene energie naar de burgers van Nederland gaat, en niet naar de multinationals.”
Arthur Beek, GroenLinksHarderwijk-Hierden
220129 RTV Nunspeet Harderwijk vreest datacentrum facebook Zeewolde, RTV Nunspeet, 29 januari 2022.
Wethouder en CDA-lijsttrekker Egge Jan de Jonge trekt met gemeenteraadsverkiezingen op komst fel van leer tegen coalitiepartners
Met de gemeenteraadsverkiezingen (16 maart 2022, red.) voor de deur wordt veel vooruitgeblikt op, maar ook een beetje achteruit gekeken naar grote lokale thema’s, stelt Bart Bos in ‘Wethouder spaart ‘onbetrouwbare partijen’ niet’ op Lokale Omroep Zeewolde op 9 februari 2022. CDA-lijsttrekker Egge Jan de Jonge, die in de huidige raadsperiode wethouder is, trok in ‘Zeewolde Kiest‘ fel van leer bij het onderwerp datacenter.
Dat leidde uiteraard tot evenzo felle reacties op Twitter. Het bestuur (en de fractie) van ChristenUnie Zeewolde, naast dat van Leefbaar Zeewolde een van de belaagden, sprak op 12 februari haar verbazing uit over De Jonge’s uitspraken, en was geschokt en verbolgen over de aantijgingen. De (verkiezings)toon lijkt vanaf dat moment gezet.
Misschien zou het college B&W van @gemzeewolde eerst eens in de spiegel moeten gaan kijken alvorens anderen de maat te nemen. Een burgemeester die de journalistiek beschimpt en nu een wethouder die zo om zich heen slaat. De politieke/bestuurlijke cultuur is verrot in #zeewoldehttps://t.co/shmhbvIpVlpic.twitter.com/taOUuqJZJZ
Moet Nederland ‘digitaal koploper’ worden en blijven?
De potentiële groeilocaties zijn dus in 2019 al bepaald in een Routekaart met tien stappen in de ‘Ruimtelijke Strategie Datacenters‘, concludeert Arend Clahsen in een FD-artikel hierboven, en er is een bestuurlijk akkoord over gesloten tussen Rijk en lagere overheden. De routekaart is eind 2020 door het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) opgenomen in de Nationale Omgevingsvisie (NOVI), de langetermijnvisie van het Rijk op de inrichting en ontwikkeling van de leefomgeving in Nederland. Het ruimte bieden aan (hyperscale) datacenters is dus, zo stelt Clahsen vast, integraal onderdeel van het ruimtelijk beleid van de Rijksoverheid, met als doel om ‘digitaal koploper’ te worden en te blijven.
Daarmee stuiten we (opnieuw) op mijn plannen Kunst en Landschap in het leven te roepen, en onderstreept het mijns inziens het belang van een dergelijke organisatie – in dit geval – voor Noord Nederland. Op de hoofdpagina van het multimediale platform in oprichting staat die Nationale Omgevingsvisie namelijk centraal. Ik vertel je er hieronder (heel) in het kort iets meer over.
De Nationale Omgevingsvisie komt voort uit de (nieuwe) Omgevingswet, de wet die naar verwachting – hij is (sinds 2019) inmiddels vier keer uitgesteld – vanaf 1 juli 2022 alle wetgeving rond de ruimtelijke ordening en leefomgeving moet vervangen, decentraliseren en digitaliseren. Het Rijk werkt hiervoor samen met provincies, gemeenten, maatschappelijke organisaties, bedrijven en inwoners. Met name wat betreft die laatste twee: daar het schort het nogal aan!
‘De Nationale Omgevingsvisie’: waar willen we naar toe met Nederland? En wie gaat daarover?
De grote veranderopgaven waar we met zijn allen voor staan doen een groot beroep op onze omgeving – ons landschap. De vraagstukken zijn groot en veelal met elkaar verweven. Daartoe werd – en wordt dus – een nieuwe wet opgesteld: de Omgevingswet. Dit proces werd in gang gezet tijdens het kabinet-Rutte II, dat ook taken decentraliseerde als de arbeidsparticipatie, jeugdzorg en langdurige zorg. Bij de aankondiging van de Omgevings-wet in 2014 sprak Melanie Schultz van Haegen (VVD), toen Minister van Infrastructuur, van ‘de grootste wetgevingsoperatie sinds de vernieuwing van de Grondwet in 1848’.
Een introductiefilmpje (uit 2019) – toen de verwachtingen voor invoering van de wet bij de Rijksoverheid nog hoopvol gestemd waren:
De Nationale Omgevingsvisie (NOVI) – Ministerie van BZK, DPI, 3 juli 2019.
Overal in Nederland verrijzen steeds meer gigantische datacentra, ondanks groeiende lokale weerstand. In de Wieringermeerpolder beginnen multinationals zelfs al zonder vergunningen met bouwen. De Gemeente Zeewolde, een groeigemeente met zo’n 23.000 inwoners, heeft – ondanks sterk ontraden van het College van Rijksadviseurs – vergevorderde plannen voor de bouw van het derde ‘hyperscale’ datacenter van Nederland. In Groningen raakten ze in het late voorjaar van 2021 in de ban van Google, met vriendjespolitiek tot gevolg. De Nieuwsuur-uitzending en longreads van verslaggever Bas Haan hierover deden veel stof opwaaien. Sinds kort staat zelfs de Gemeente Appingedam op de nominatie voor een hyperscale datacenter. Wie is er eigenlijk verantwoordelijk? Wat wordt er allemaal gebouwd? Who’s in charge?
2014: Nieuw datacentrum Google verrijst in Eemshaven – Groningen
De bouw van het Google-datacentrum in de Eemshaven begint komend jaar, melden Reinier Kist en Wubby Luyendijk in NRC op 23 september 2014. Begin 2016, is de bedoeling, moet het centrum in gebruik worden genomen. De komst van Google is onder strikte geheimhouding voorbereid. In sneltreinvaart zijn alle procedures doorlopen. Juli-2014 publiceerde de provincie Groningen een vergunning die was verstrekt aan het Engelse ingenieursbureau Deerns Ltd UK, dat is ingeschakeld door Google. De schop(pen) kon(den) in de grond!
Datacenter Google naar Eemshaven, Pro-Time Broadcast BV, 23 september 2014.
Men was opgetogen in het Noorden. Groningen Seaports heeft een grote vis aan de haak geslagen. In de Eemshaven investeert internetgigant Google 600 miljoen euro in een enorm datacenter. Het betekent werkgelegenheid voor vele honderden mensen tijdens en na de bouw – ook in de regio, zo ging het verhaal..
„Deze investering van Google laat zien dat het Noorden een aantrekkelijk gebied is om in te investeren. Er ligt een betrouwbare energie- en ICT-infrastructuur. De komst van dit centrum is goed voor de regionale werkgelegenheid en economie.”
Toenmalig Minister Henk Kamp (2014)
Minister Henk Kamp van Economische Zaken stak samen met de wereldtop van Google symbolisch de schop de grond in voor de bouw van het nieuwe datacenter. Hij deed dat op een plek die ooit als landbouwgrond op zee is gewonnen, waar boeren decennia achtereen in de Groningse klei hun aardappelen, bieten en graan verbouwden. Daar wordt nu gewerkt aan de frontlinie van hoogtechnologische ontwikkelingen. Het is een vernieuwing die vol zit van symboliek en analogieën, zo concludeert Groningen Seaports in haar Jaarverslag 2014:
,,Want zoals de landbouwers hier belangrijk voor ons allemaal waren met de voedingsmiddelen en grondstoffen die ze produceerden, zo zijn het nu technologie-bedrijven die op dezelfde plek hun invloed op ons leven laten gelden, al is dat op een geheel andere wijze. Groningen Seaports is er trots op dat het bedrijf een leidende rol heeft mogen vervullen in de totstandkoming van deze belangrijke en nieuwe situatie.“
Groningen Seaports (Jaarverslag 2014)
Studiogesprek: Google bouwt reusachtig datacenter in Eemshaven, RTV Noord, 23 september 2014.
Oostpolder moet plaatsmaken voor uitbreiding Eemshaven
De provincie Groningen en de gemeente Het Hogelandwillen de Eemshaven sterk uitbreiden. Het op 13 april 2021 gepresenteerde plan is om een bedrijventerrein te ontwikkelen in de Oostpolder, het gebied direct ten zuiden van de Eemshaven. Met de uitbreidingsplannen willen de provincie Groningen en de Groningse gemeente vooral (nieuwe) werkgelegenheid creëren.
Op 17 april 2021 konden omwonenden (digitaal vanwege Corona) persoonlijk in gesprek met gedeputeerde Mirjam Wulfse en wethouder Eltjo Dijkhuis. Via de website ‘Het Digitale Diggelschip‘ was informatie te vinden. Daarna volgt een uitgebreid ’participatietraject’.
De gemeente en provincie zeggen zich met name te richten op bedrijven uit de sectoren waterstof, batterijen, datacenters, windenergie, automotive en ook op nieuwe vormen van hightech-bedrijven. De Oostpolder is volgens hen voor al deze sectoren een geschikte locatie. Daar is niet iedereen blij mee.
Oostpolder moet plaatsmaken voor uitbreiding Eemshaven, Kunst en Landschap (Bron: Een Vandaag), 23 april 2021.
Datacenters verwachten de komende jaren een verdere groei
Bij de Dutch Data Center Association (DDA) aangesloten datacenters verwachten de komende jaren een verdere groei. Voorzien wordt een toename van 211.000 m2 datavloer, waarvan een derde buiten de Metropool Regio Amsterdam (MRA). De groei vindt plaats in alle regio’s. De coronacrisis heeft deze groei in een stroomversnelling gebracht. Het ‘gevecht om de ruimte’ is losgebarsten.
En weg is het landschap, in één generatie, met dank aan de megadozen
De roep om landelijke regie en de discussie over hoe ons land ‘slim’ ruimtelijk te ordenen beheerst de media meer dan ooit. Eind januari 2021 deed ook landschapsarchitect Adriaan Geuze – voor Groningen geen onbekende, gezien zijn ‘recente’ betrokkenheid als ‘ideeënverzamelaar’ bij Toukomst, een NPG-programma waarbij grootse plannen voor de toekomst van Groningen onderzocht worden – een (stevige) duit in het zakje. Geuze maakt zich zorgen over de sluipende manier waarop het prachtige Nederlandse cultuurlandschap ‘verramsjt’. Is de nieuwe, datagedreven besteleconomie te verzoenen met ons landschap? Adriaan Geuze denkt van wel, mits er een paar duidelijke spelregels worden afgesproken. Eén:
,,Nooit op vruchtbare landbouwgrond: die is voor aardappels, en tarwe. Beter dan in de Wieringermeer wordt de bodem niet, daar is het al fout gegaan.”
Adriaan Geuze
En veel belangrijker nog:
,,De ruimtevretende sectoren – energie, landbouw, distributie, datacenters, grootschalige woningbouw – kun je niet overlaten aan gemeenten en provincies. Dat moet je landelijk regelen, net als de waterhuishouding, snelwegen en zware industrie.”
Adriaan Geuze
Wat doet online shoppen met onze natuur? | Het bedreigde landschap #2, Nieuwsuur, 10 maart 2019.
Nederland gedraagt zich volgens Geuze op het gebied van ruimtelijke ordening als een chihuahua: die weet ook niet dat-ie klein is. ,,Waarom laat je anders toe dat in zo’n schaars, dichtbevolkt land gebouwen ontstaan met een vloeroppervlak van soms tientallen hectares, plat als een pannenkoek?” Wybo Algra vatte het gesprek dat hij had met Adriaan Geuze fraai samen in een ‘alarmerend’ artikel: ‘En weg is het landschap, in één generatie, met dank aan de megadozen‘ (Trouw, 22 januari 2021). ,,Ik hoop dat de ‘boodschap’ bij de noordelijke bestuurders en politici aankomt”, schreef ik op de hoofdpagina van Kunst en Landschap.
In bovenstaand artikel van Wybo Algra wordt gesproken over zogeheten hyperscales – de enorme datacenters van Google en Microsoft worden daarbij als voorbeeld genoemd. Er zijn verschillende typen datacentra – niet elk centrum ‘kan’ op elke plek, of heeft om verschillende redenen de voorkeur van de exploitant. Als je weet welk ’type’ datacentrum het betreft, begrijp je ook beter welke locatiebeslissingen men maakt.
Op basis van een voorspelling van ING meldt de eerste spreker, Maurice Kuipers, dat het dataverkeer de komende tien jaar gaat vertwintigvoudigen: meer videostreaming, mobiele apparaten, opslag, 5G, Internet of Things (IoT) en cloud computing.
Hoe dat zit en welke toekomst we mogelijkerwijs tegemoet gaan met datacenters in ons land wordt uitgelegd op het webinar ‘Toekomst van datacenters in Nederland‘, dat op 10 juni 2020 georganiseerd werd door Buck Consultants International en Vastgoedmarkt. Servaas van der Laan, hoofdredacteur van Vastgoedmarkt, modereert. Aanrader voor (overijverige) bestuurders en politici – en andere vooruitdenkers natuurlijk.
Webinar: Toekomst van datacenters in Nederland, Vastgoedmarkt, 11 juni 2020.
‘De polder wordt als wingewest verkocht aan databedrijven, hoog tijd dat het parlement ingrijpt’
Martijntje Smits is zo’n vooruitdenker. Als frequent spreker, schrijver en columnist voedt ze graag ‘de ‘grooves’ van het publieke debat over nieuwe wetenschap en technologie met frisse en doordachte perspectieven’, zo luidt de profielomschrijving op Linkedin. Op 13 februari 2021 schrijft ze een prachtig essay voor Trouw over ‘de vervaarlijk oprukkende kolonisering van de polder door de grote databedrijven, die er ook nog eens bijna alle opgewekte groene elektriciteit opslurpen. Of: wat de hamburger gemeen heeft met datacenter en hoe door Nederland als ‘Digital Gateway to Europe’ de schaarse grond en energie worden verkocht voor spiegeltjes en kraaltjes.’ – haar introductie van het artikel op datzelfde Linkedin. Ze vindt het ‘hoog tijd dat het parlement ingrijpt’. Waarom maken we van datacenters geen nutsbedrijven?
‘De cloud laat ons water verdampen. Wie zorgt dat er straks nog genoeg is?’
De ’techreuzen der aarde’ slurpen niet alleen veel electriciteit op, om de datacenters te koelen laten ze ook nog eens grote hoeveelheden koelwater verdampen. In een deel van de gevallen komt dat water zelfs uit de drinkwaterleiding. Maar ook als het om koeling met ‘gewoon’ oppervlaktewater gaat, kan dat een probleem vormen. Nederland kampt ‘s zomers namelijk – door klimaatverandering in toenemende mate – steeds vaker met watertekorten. Waterschappen en provincies maken zich dan ook ernstig zorgen.
In onderstaande longread van Daniël van Kessel, die hij apetrots – zijn eerste – voor Follow the Money (FTM) schreef, lees je hoe die watervraag in droge zomers een probleem kan veroorzaken. En hoe een gebrek aan sturing vanuit de overheid er – samen met de concurrentiestrijd tussen gemeentes om het ‘binnenhalen’ van techbedrijven – voor zorgt dat (vooralsnog) een oplossing uitblijft.
Van Kessel en het FTM-team sprak met ambtenaren van waterschappen en provincies, drinkwaterbedrijven, (water)juristen en een hoogleraar hydrologie. Ook las hij bestemmingsplannen, vergunningaanvragen en rapporten om na te gaan in hoeverre de koelwatervraag van grote datacenters bekend is en wat overheden doen om dit in goede banen te leiden.
Pakhuis de Zwijger start verkenning datacenters in kader van programmareeks ‘Ruimte! Ruimte! Ruimte!’
Beeldbellen, online gamen, internetten en livestreamen is – te meer door het Coronavirus – onderdeel van ons dagelijkse leven en datacenters voorzien ons in deze behoefte. Met de opmars van 5G, zelfrijdende auto’s en slimme technologie zal ons datagebruik exponentieel toenemen – veel extra datacenters zijn hiervoor nodig.
Op 14 april 2021 start Pakhuis de Zwijger een verkennende aflevering over datacenters in het kader van de programmareeks ‘Ruimte! Ruimte! Ruimte!‘. Ik houd deze prachtige reeks (sinds de start in het najaar van 2020) goed in de gaten. En, je hebt geluk, je kunt de gemiste afleveringen terugkijken via een speciale playlist van het YouTube-kanaal van Kunst en Landschap. Terzake:
Wat gebeurt er nu eigenlijk in een datacenter? Waarom hebben we ze nodig, en waaruit bestaat de ruimtelijke opgave om deze megadozen een ‘juiste’, weloverwogen plek in ons (Noord) Nederlandse landschap te geven? Welke critera spelen daarbij een rol?
Ruimte! Ruimte! Ruimte! | Dataland, Pakhuis de Zwijger, 15 april 2021.
Meer dataverkeer, dus meer datacenters. Die hoeven niet per se in Nederland te komen
De behoefte aan datacenters zal groeien, daarover is iedereen het eens. Het dataverkeer zal tussen nu en 2030 vertwintigvoudigen, stelt Buck in zijn rapport. Dat betekent niet dat er tegen die tijd twintig keer zoveel datacenters nodig zijn. Tegelijkertijd is de bijdrage van datacenters aan de economie beperkt. Veel banen leveren ze niet op, de bijdrage aan het bruto binnenlands product is vrij klein en de ‘magneetkracht’ voor de vestiging van nieuwe bedrijven is ook niet groot.
Gevraagd naar een antwoord op de vraag van het ministerie van EZK of Nederlandse bedrijven schade oplopen als die nieuwe datacenters elders in Europa worden gebouwd, zegt Buck volmondig ‘nee’.
‘Driekwart van de Nederlandse datacenters bedient buitenland. Heeft Nederland wel zoveel datacenters nodig?‘
Nieuwe datacenters kunnen beter in het buitenland staan, denken de opstellers van onderzoek dat is uitgevoerd in opdracht van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat, waaruit blijkt dat driekwart van de datacenters in Nederland niet de Nederlandse markt bedient en dat het weinig effect zou hebben als het kabinet stopt met het onder-steunen van de datacentergroei. Dat is de introductie van een artikel in Tweakers, een kritische technologie-community met meer dan een half miljoen leden met één grote passie: technologie. Het verscheen een week voor dat van Hanne Obbink in Trouw.
Dit tot grote ontsteltenis van de partijen die in de sector actief zijn, zo vervolgt redacteur Stephan Vegelien. ,,Ik ben verbijsterd door het rapport”, zegt Michiel Steltman van de stichting Digitale Infrastructuur Nederland. ,,Dit rapport leunt op sturende vragen zonder uit te zoeken wat datacenters brengen. Ik viel van mijn stoel bij het lezen.”
Het schept ook een interessant precedent; is een sector die voornamelijk exporteert, per definitie het accommoderen niet waard? ,,Eén landingsbaan op Schiphol is dan toch ook voldoende; de rest is voor doorvoer. En waarom verhandelen we zoveel bloemen, dat doen we ook voor het buitenland”, zegt StijnGrove van de Dutch Datacenter Association. ,,De vraag die EZK wil beantwoorden met dit onderzoek, slaat nergens op.” Wat staat er precies in het kritische rapport, stelt Tweakers zichzelf de vraag, en waarom is de sector zo boos?
Komt Google, Microsoft of Apple naar Appingedam? Eén van de grote techbedrijven heeft vergevorderde plannen voor een nieuw (hyperscale) datacentrum op bedrijventerrein Fivelpoort. Dat meldt Martin Drent op 1 september 2021 op RTV Noord. Om welke internetgigant het gaat, kan Martijn Doornbosch, projectontwikkelaar DPM Realiseert, nog niet zeggen.
Het College van Burgemeester en Wethouders van de gemeente Eemsdelta is op voorhand enthousiast over het plan dat in samenwerking met Team4 Architecten tot stand kwam. De gemeente houdt op donderdag 16 september 2021 een digitale info-avond over het plan. Meer informatie, incluis een videoverslag van de avond, vind je op de projectwebsite van fivelpoort2.
,,Het datacenter zorgt voor directe en indirecte werkgelegenheid en geeft een boost aan het ict-onderwijs in deze regio.”
Ook hier is een deel van de omwonenden bepaald niet blij met de plannen voor een datacenter in Appingedam. Ze vinden dat hun uitzicht wordt verpest en zijn bang voor geluidsoverlast en waardedaling van hun huizen. De bewoners kunnen tot en met 30 september (4 weken) reageren op het voorlopig bestemmingsplan. Tijdens de info-avond liet een aantal van hen weten in ieder geval bezwaar te gaan maken. Men denkt zelfs al na over juridische stappen.
,,We gaan zeker een bezwaar indienen en proberen het plan tegen te houden. Als het moet tot aan de Raad van State aan toe”
Na het voorlopig bestemmingsplan komt het project in de ontwerpfase (ontwerp-bestemmingsplan). Betrokkenen kunnen in november en december 2021 (binnen zes weken) zienswijzen inleveren. Dat moet leiden tot het uiteindelijke vastgesteld bestemmingsplan. Na Beroep (ook hiervoor staat zes weken) bij de Raad van State hoopt men in maart-april 2022 van start te kunnen gaan met het inmiddels ‘Mistral‘-gedoopte project.
Kunst en Landschap: ‘Verlangen naar verandering. Zin in de toekomst!‘
,,In de zoektocht naar oplossingen voor de transities die op ons afkomen kunnen kunst en cultuur de motor voor verandering (sgezindheid) zijn, als spiegels van en voor ‘verbeelding’ van een hoopvolle toekomst.”
Robert Rosendal, initiatiefnemer Kunst en Landschap Noord Nederland
Uiteraard gaat Kunst en Landschap het Mistral-project op de voet volgen. Zo gauw als daar iets zinnigs over te melden is, kom ik er bij je op terug. Hoogstwaarschijnlijk met een separate Mistral-special. Dat geldt overigens ook voor de uitbreiding van het bedrijventerrein Oostpolder in Eemshaven. Daarnaast, maar wel sterk gerelateerd is Kunst en landschap druk in de weer met de ‘vriendjespolitiek‘-affaire, die Nieuwsuur-verslaggever Bas Haan in het late voorjaar van 2021 aan het licht bracht. Daar gaat zonder twijfel ook een special aan besteed worden. Tot slot, er gaan geruchten dat het noorden zinspeelt op nog meer hyperscales dan die in de Eemshaven en Appingedam; Winschoten en Emmen staan op de nominatie om ‘aan te haken’.
Hoe de overheid schimmige miljoenendeals sloot en boeren dupeerde, Nieuwsuur, 15 mei 2021.
Winnaars en verliezers van de energietransitie; zijn inwoners en lokale bestuurders opgewassen tegen multinationals?
De wanstaltige blokkendozen, de (XXL) distributiecentra die ons landschap ontsieren, waren in eerste instantie de aanzet tot het willen oprichten van het multimediale platform Kunst en Landschap: een expertise-, organisatie-, productie- en journalistiek platform voor verbeeldingvan (en reflectie op) verandering. Met onder andere de enorme te verwachten toename van (hyperscale) datacenters in (Noord) Nederland voel ik die drang, om meer dan een reden, meer dan ooit. Voorbeeld:
Waar die drang vandaan komt, illustreer ik graag aan de hand van een prachtig geschreven ‘longread’ van NRC-journalisten Merijn Rengers en Carola Houtekamer die in het kader van de energietransitie wijzen op de werkwijze en praktijk(en) van multinationals, energiereuzen, -boeren en -cowboys die met grote omhalen van greenwashing lokale en provinciale bestuurders weten te interesseren – misleiden – voor hun projecten, en waarbij de uiteindelijke rekening bij de burger wordt neergelegd:
Van graanschuur van Nederland naar hotspot voor datacenters: de Wieringermeer, ‘de polder die nooit stilstaat’
Oorspronkelijk is het nooit de bedoeling geweest, zegt Rein Koolen, historicus en inwoner van de Wieringermeerpolder. Het is totaal iets anders geworden; de glastuinbouw was op zich-zelf al iets vreemds voor onze polder en daar kwam later ook nog eens een bedrijventerrein bij met datacenters en windturbines. Maar ja, ‘er werken wel ontzettend veel mensen en naast de werkgelegenheid gaat het voor de gemeente met zijn leges en OZB (Onroerende-zaakbelasting, red.) natuurlijk om heel veel geld.’
De Wieringermeer is in twintig jaar tijd onherkenbaar veranderd. De NH Nieuws-docu-mentaire hieronder geeft een mooi inkijkje in de ontwikkeling ervan, vanaf de (eerste) inpoldering tot aan de winter van 2020. Ook de (in het hierboven besproken artikel) VVD-wethouder voor Economische Zaken in de gemeente Hollands Kroon, TheoMeskers, komt daarin aan het woord: ‘Van graanschuur van Nederland naar hotspot voor datacenters: de Wieringermeer‘.
Van graanschuur van Nederland naar hotspot voor datacenters: de Wieringermeer, NH Nieuws, 16 februari 2020.
‘Van ijsbergsla naar data. Grondpolitiek in de polder’
Een nog mooiere, bovenal ruimere blik op het landgebruik van de Wieringermeer, biedt Marten Kuijpers je met een prachtig essayistisch artikel in Archined, een onafhankelijke en kritische online community based website over stedenbouw, architectuur en landschaps-architectuur: ‘Van ijsbergsla naar data. Grondpolitiek in de polder‘ (8 maart 2021).
Hoezeer met de nieuwe activiteiten ook een abrupte breuk met de geschiedenis lijkt te ontstaan, zo zegt Kuijpers, in feite is het slechts een volgende stap in een voortdurend proces van intensivering van het grondgebruik dat de polder vanaf het begin heeft gekenmerkt. Alleen is nu de bodem zelf losgelaten en fungeert het enkel nog als grondvlak.
,,Met het loskomen van de grond zijn de nieuwe economische activiteiten ook zichtbaarder geworden, en dat stuit op steeds meer verzet.”
Marten Kuijpers, senior researcher bij Het Nieuwe Instituut
Provincie Noord-Holland begint handhavingsprocedure tegen ‘illegaal’ datacenter van Microsoft
De economische ‘activiteit’ in de Wieringermeer speelt zich dan weliswaar veelal af binnen de muren van de datacenters, het verzet tegen de ‘omhulsels’ is er niet minder om. Burgers, boeren en tuinders, maar ook de provincie Noord-Holland roert zich (meer en meer). Die laatste, in die mate, dat zij ertoe overging een handhavingsprocedure te starten tegen een (nieuw te bouwen) datacenter van Microsoft. Het College van Gedeputeerde Statenis van mening dat zij bevoegd gezag is voor de gehele (Wabo-) Omgevingsvergunning (zowel milieu/oprichting als bouw) voor het datacenter. De Bestuursrechter moest er zich nog voor de zomer van 2021 over buigen.
De Wieringermeer strijdt tegen komst van Google en Microsoft datacenters, NH Nieuws, 29 januari 2021.
,,Vattenfall heeft vandaag (30 september 2020, red.) het grootste Nederlandse windpark op land geopend. Het voormalige windpark Wieringermeer werd tijdens de opening officieel omgedoopt tot Prinses Ariane Windpark en bestaat uit 82 windmolens. Het windpark wekt voldoende elektriciteit op om 370.000 huishoudens van groene stroom te voorzien”, zo luidt de tekst op de webpagina van Vattenfall.
Arjen Lubach en zijn team las deze annonce ook, verifieerde een en ander, en presenteerde – op geheel eigen wijze – zijn onderzoeksgegevens op 11 oktober in de uitzending: ‘Zondag met Lubach: Nederland als harde schijf‘. Zet je schrap!
Nederland als harde schijf | Zondag met Lubach (S12), vpro zondag met lubach, 11 oktober 2020.
Vattenfall reageert op kritiek omwonenden
Ruben Lindenberg, projectdirecteur Vattenfall, de eigenaar van het windmolenpark, reageert voor de camera van NU.nl op de kritiek van omwonenden – ook, op geheel eigen wijze.
Grootste windpark Nederland geopend: Vattenfall reageert op kritiek, NU.nl, 2 oktober 2020.
‘Gesjoemel met windmolensubsidie’
,,Windmolenparken schieten als paddenstoelen de grond uit en de politiek lijkt zich met de dag meer te beseffen dat het draagvlak daarvoor van wezenlijk belang is. En dus wordt de omwonenden niet alleen de lasten, maar ook de lusten beloofd. Totdat er hier in de Wieringermeerpolder ineens grote datacentra van Microsoft en Google kwamen, die nu de goede sier maken met groene stroom, terwijl de omwonenden achterblijven met de dagelijkse lasten. Windmolens ter verbetering van de wereld, of is het regelrechte symboolpolitiek?” Dit is Rutger Castricum, met de Hofbar:
De Hofbar | Gesjoemel met windmolensubsidie, Omroep PowNed, 17 juni 2020.
Microsoft bouwt een datacentrum in de polder – zonder vergunning
In de Wieringermeerpolder verrijzen dus steeds meer gigantische datacentra, ondanks groeiende lokale weerstand. Ook zonder vergunningen beginnen multinationals al met bouwen. Wie is er eigenlijk verantwoordelijk en wat wordt er allemaal gebouwd? Luister hieronder naar een podcast van – opnieuw, ze hebben zich in het dossier datacenters vastgebeten – NRC-onderzoekers Carola Houtekamer en Merijn Rengers. Ditmaal gaan ze kijken bij een nieuw te bouwen datacenter voor Microsoft. Ze stuiten daarbij op een muur van geheimzinnigheid. Host en presentator: Floor Boon.
Provincie Noord-Holland wil minimale impact datacenters op omgeving
In de zomer van 2021 ontstond wrevel tussen de gemeente Hollands Kroon en de provincie Noord-Holland. Wie gaat er nou eigenlijk over de (uitbrei-ding van) datacenters? Juridische steekspelletjes tussen beide volgden. Daar ga ik je niet mee vermoeien. De provincie Noord-Holland wil volgens haar Concept Datacenterstrategie Noord-Holland (Tussenversie ter consultatie, 13 juli 2021) een aantrekkelijke vestigingslocatie voor datacenters zijn en blijven en daarmee de ICT-sector versterken.
Sterker, ze wil het meest duurzame en innovatieve datacenterknooppunt van Europa worden. Zij stelt daarom strenge eisen aan de komst van nieuwe datacenters. Maar er moet wel voldoende oog zijn voor het effect van datacenters op het landschap, de energievoorziening en het watergebruik en het benutten van de restwarmte. Daarom werkt de provincie aan een Noord-Hollandse datacenterstrategie. De Omgevingsdienst Noordzeekanaalgebied voert de vergunningverlening en het toezicht namens de provincie uit.
De concept-datacenterstrategie wordt met meerdere partijen besproken. Eind 2021 stellen Provinciale Staten een definitieve datacenterstrategie vast.
NH Nieuws brengt de toekomst van datacenters in de Wieringermeer in beeld
Op dit moment, december 2021 – de vierde coronagolf beleeft hoogtijdagen – zijn er drie datacenters (van Google en Microsoft) gevestigd op bedrijventerrein Agriport in Hollands Kroon. Plannen voor nog vijf anderen staan (voorlopig) weliswaar ‘on hold‘, maar zorgen wel voor veel onrust en vragen onder de bevolking.
Hergebruik van restwarmte, de te verwachten nieuwe werkgelegenheid en de grote, duurzame energievraag zet inwoners aan het denken, maakt veel los.. Het is een lastige spagaat, volgens de speciaal voor de ontwikkeling van het gebied ontworpen website door NH Nieuws: ‘we willen steeds meer online kopen maar omwonenden willen niet de energieslurpende serverkasten als dozen in het steeds meer veranderende landschap van de groene Wieringermeerpolder‘.
Klik op de illustratie hieronder om die ontwikkeling op de voet te kunnen volgen. NH Nieuws heeft een mooi aantal artikelen en video’s voor je op een rijtje gezet.
Beeld: screenshot RR/K&L.
Hybride ‘Kennissessie Datacenters’ provincie Noord-Holland, gemeente Hollands Kroon en het Ontwikkelingsbedrijf NHN
Op 13 april 2022 organiseren de provincie Noord-Holland, gemeente Hollands Kroon en het Ontwikkelingsbedrijf NHN samen een hybride ‘Kennissessie Datacenters’. Tijdens deze bijeenkomst worden raadsleden van gemeenten in Noord-Holland Noord en statenleden van de Provincie Noord-Holland uitgebreid geïnformeerd over de ontwikkelingen rondom datacenters, het nieuwe provinciale beleid en is er ruimte om vragen te stellen. De zaalcapaciteit was beperkt, overige bestuurders konden de fysieke bijeenkomst via NHNEXT online volgen.
Voor een videocompilatie over datacenters in de Wieringermeerpolder ga je naar de afspeellijst ‘Datacenters Wieringermeer/Agriport‘ op het YouTube-kanaal van Kunst en Landschap.
Datacenter zegen of hel voor Zeewolde?
Tech-multinationals als Google en Microsoft kiezen er bewust voor om hun enorme datacenters naast grote windparken in Nederland te bouwen, stellen Joost Lammers en Bart Hettema in een EenVandaag-reportage op 25 februari 2021. Daarmee kunnen ze zich aan hun gebruikers en investeerders presenteren als duurzame en verantwoorde multinational.
Sommige gemeenten zijn blij met hun komst vanwege de beloofde werkgelegenheid, zo ook in Zeewolde, getuige de reactie van wethouder Egge Jan de Jonge. Die ziet het helemaal zitten, aldus Lammers en Hettema. Maar hoe zit het met de groene stroom van de windparken die datacenters direct of indirect opslurpen? En met die honderden miljoenen euro’s aan subsidies? Wordt het datacenter in Zeewolde een zegen of een hel?
Van het overwoekerde Noord Holland neem ik je mee naar de provincie Flevoland. De gemeente Zeewolde heeft vergevorderde plannen voor de bouw van het derde hyperscale datacenter van Nederland. Het Rijksvastgoedbedrijf (RVB) is deels eigenaar van de gronden waarop het datacenter is gepland. De gemeente Zeewolde heeft, samen met de provincie Flevoland, het Rijk verzocht drie percelen (met een gezamenlijk oppervlakte van 84 hectare) te verkopen voor de bouw van het datacenter. Het RVB heeft deze gronden momenteel verpacht voor agrarisch gebruik.
College van Rijksadviseurs vindt locatie Zeewolde voor hyperscale datacentrum ‘minder geschikt’
Het College van Rijksadviseurs, dat de regering gevraagd of ongevraagd advies geeft, vindt de locatie Zeewolde voor een hyperscale datacentrum ‘minder geschikt’. Dat staat in de inleiding van het rapport Leren van een datacentrum in Zeewolde. Het RVB heeft het College van Rijkadviseurs (CRa) gevraagd om te adviseren over de casus in Zeewolde.
Het College benadrukt in het rapport dat het realiseren van datacentra een nationale opgave is. Door het clusteren van deze centra op een beperkt aantal locaties kan Nederland verspilling van schaarse ruimte en verrommeling van het landschap voorkomen. Zij vindt de locatie in Zeewolde vanuit dat perspectief ‘minder geschikt’: het is niet geclusterd en het wordt gerealiseerd op goede landbouwgrond. Het College van Rijksadviseurs benoemt dit – ‘ondanks dat de locatie in Zeewolde is vastgesteld’ – als: ’zodat we ervan kunnen leren’. Het rapport zag in juli 2021 het licht.
Uitgave van het College van Rijksadviseurs: Floris Alkemade (Rijksbouwmeester), Jannemarie de Jonge (Rijksadviseur voor de Fysieke Leefomgeving) en Wouter Veldhuis (Rijksadviseur voor de Fysieke Leefomgeving); Tekst: Jannemarie de Jonge en Miriam Ram (juli 2021)
Stichting DataTruc komt in verweer tegen plannen hyperscale datacenter in Zeewolde
Hoewel het College van Rijksadviseurs in haar rapport (slechts) melding maakt van drie RVB-percelen ter grootte van 84 hectare beslaat het totale hyperscale-project zo’n 166 hectare. Ter illustratie: dat zijn zo’n 250 voetbalvelden, zegt de in de haast in het leven geroepen stichting DataTruc Zeewolde. De stichting maakte haar bezwaren op 6 april 2021 met indiening van een zienswijze bij de gemeente Zeewolde kenbaar.
Plannen voor cluster datacenters langs snelweg A6/A27, Omroep Flevoland, 8 april 2021.
Televisie-uitzendingen over hyperscale datacenter door Lokale Omroep Zeewolde
Lokale Omroep Zeewolde maakte over het datacenter-project een aantal televisie-uitzendingen. Verslaggever Jan van de Beek ging voor de eerste aflevering in gesprek met de projectleider van het te vestigen hyperscale datacenter, en wethouder bij de gemeente Zeewolde, Egge Jan de Jonge. Ook sprak Van de Beek met Anne Marie van Raalte, die als burger enorm bezorgd is over hetgeen in haar ‘achtertuin’ staat te gebeuren.
Hyperscale datacenter in Zeewolde (aflevering 1), Lokale Omroep Zeewolde, 2 april 2021.
ChristenUnie wil ‘brede discussie’ voeren over wenselijkheid komst hyperscale datacenter
Op 2 september 2021 komt de gemeenteraad van Zeewolde bijeen om te bespreken of de komst van een datacenter naar Zeewolde wenselijk is. Het ‘debat’ werd gehouden tijdens een ‘openbare informatieve raadsvergadering over datacentra in het algemeen’, op verzoek van de ChristenUnie. De partij wil ‘een brede discussie’ voeren over de wenselijkheid van de komst van een hyperscale datacenter. Dat leidde uiteraard tot een volle publieke tribune.
Burgemeester Gerrit Jan Gorter geeft eerst uitleg over de speciale status van de vergadering. Daarna volgt ‘verweer’ van een drietal insprekers, 16 van de 19 gemeenteraadleden komen daarna aan het woord. Inspreker Sipke Veenstra bijt het spits af.
Gemeenteraads vergadering 2 september 2021, Lokale Omroep Zeewolde 8 september 2021.
Planning bestemmingsplan datacenter Trekkersveld IV wordt gewijzigd
,,De planning voor bespreking van het bestemmingsplan voor het datacenter op het Trekkersveld is gewijzigd”, meldt de lokale Omroep Zeewolde op 29 september. “De raad had hiervoor vergaderingen gepland op 13 oktober en 4 november 2021. Dit schuift nu op naar eind van het jaar. Precieze data volgen later.”
‘College Zeewolde positief over komst groot datacenter van Facebook’
Als het aan het college van Zeewolde ligt komt Facebook (Meta), dat 166 hectare landbouwgrond kocht, met een megadatacenter naar de Flevopolder, schrijven de stug doorzettende onderzoeksjournalisten Merijn Rengers en Carola Houtekamer in NRC op 24 november 2021 – ’s middags, na de persconferentie van het college van Burgemeester en Wethouders van Zeewolde om elf uur ’s ochtends in The Opera House, de theaterzaal achter grand café The Lux, over de bouw van een hyperscale datacenter op industrieterrein Trekkersveld IV.
Ditmaal geen longread van het schrijversduo – zoals vorig jaar – over de werkwijze en praktijk(en) van multinationals om lokale en provinciale bestuurders te interesseren – misleiden, zo je wilt – voor hun projecten, en ‘waarbij de uiteindelijke rekening bij de burger wordt neergelegd’. Die verwacht ik wel. Er zal ongetwijfeld binnenkort een meer uitgebreide versie over het datacenter in Zeewolde verschijnen. In ieder geval voor 16 december, de dag dat de gemeenteraad van Zeewolde – ‘moet instemmen’.
Veel debat met burgers voor die voor hen belangrijke dag is er niet geweest, schrijven ze. Ook informatie over welke multinational ‘het jongste dorp van Nederland’ zal gaan overwoekeren werd lang geheim gehouden. Tot 24 november dus. Gaat Zeewolde zich opmaken voor Meta? Mijn grootste zorg laat zich ditmaal het best illustreren aan de hand van de conclusie uit het artikel van Rengers en Houtekamer:
,,Dat niet de landelijke politiek, maar één van de kleinere gemeenten van Nederland moet beslissen over de ingrijpende komst van een groot datacenter, is het gevolg van de decentralisatie van de ruimtelijke ordening.“
Merijn Rengers en Carola Houtekamer, NRC, 24 november 2021
Kunst en Landschap-special over (de gevolgen van) decentralisatie
De decentralisatie-operatie die onder het kabinet Rutte II in 2015 in gang gezet is, heeft niet alleen nadelige gevolgen voor het ruimtelijke fysieke domein, ook over de consequenties van deze omvangrijke stelselwijziging met betrekking tot zorg, werk en jeugdhulp, het zogenoemde sociale domein, is de laatste tijd veel ophef. Ook op die problematiek – een nieuwe Wet om die het hoofd te bieden is in de maak – richt Kunst en Landschap haar pijlen; met de special:
Meta schittert door afwezigheid op persconferentie College van Burgemeester en Wethouders gemeente Zeewolde
Het college van Burgemeester en Wethouders Zeewolde stemde unaniem in met de bestemmingsplanprocedure voor de komst van een hyperscale datacenter naar poldergemeente Zeewolde, meldt Stadszaken op 25 november 2021, een dag na de persconferentie, waarbij duidelijk werd wat al langer werd vermoed: dat de eigenaar Meta betreft. Een woordvoerder van Meta schitterde door afwezigheid, waardoor sommige vragen van journalisten onbeantwoord bleven.
Het Stadszaken-artikel geeft de persconferentie uitstekend (beknopt) weer, maar je kunt hem hier natuurlijk ook volledig – hij beslaat zo’n drie kwartier – terugkijken.
PC Datacenter Zeewolde (persconferentie), Omroep Flevoland, 24 november 2021.
Provincie en gemeente zien ‘grote kansen‘ bij komst Meta
Huis-aan-huis-familiekrant Zeewolde Actueel zette een paar dagen later alle oneliners van het College nog maar eens goed op een rijtje. Twee keer klikken voor het best(e) (leesbare) resultaat.
Beeld: van Twitter geplukt, bewerkt RR/K&L.
Omroep Flevoland volgt ontwikkelingen hyperscale datacenter Zeewolde op de voet
Kijk hier alvast naar twee reportages van Omroep Flevoland over – als het aan het college ligt – de komst van Facebook-moederbedrijf Meta naar Zeewolde en de condities waaronder dat gestalte moet krijgen.
Over vijf jaar pas duidelijkheid over restwarmte datacenter Meta in Zeewolde, Omroep Flevoland, 26 november 2021.
‘Facebook vs. Zeewolde: hoe lokale politici moeten beslissen over een landelijke kwestie’
Sneller dan ik verwachtte kwamen NRC-journalisten Rengers en Houtekamer inderdaad met een uitgebreide reportage waarin ze het ‘naar de polder dirigeren’ van het hyperscale datacenter-Zeewolde van miljardenbedrijf Facebook hekelden. Erger: ‘een handvol lokale deeltijdpolitici moet een besluit nemen dat landelijke gevolgen heeft voor het stroomverbruik en hoogspanningsnet, daarmee nadrukkelijk verwijzend naar (gevolgen van) decentralisatie (van de ruimtelijke ordening).
Gemeenteraadslid Erik van de Beld van de ChristenUnie wil helemaal niet over het data-centrum stemmen. „Ik zit naast mijn gewone baan hier in de gemeenteraad”, zegt hij aan de telefoon. „Hoe kan ik nou in die tien uur in de week die hiervoor staat over zo’n enorm project oordelen?” Mooi artikel. Lezen!
‘De Champions League komt een potje spelen tegen lokale amateurs uit de polder’
‘We gaan vanuit het niets Champions League spelen’. Nee, het is precies andersom. De Champions League komt een potje spelen tegen lokale amateurs uit de polder. Speelt ze vervolgens met van de mat en laat een spoor van vernielingen na. Draadje. 1/6https://t.co/D0GZhewpyA
Waarom wil Nederland deze ‘energieslurpende monsteropslagruimtes’ die ons landschap ontsieren, met afmetingen tot – in dit geval – wel 250 voetbalvelden groot, in de schaarse Nederlandse ruimte zo graag hebben? Dat vragen presentatoren Peter de Bie en Mieke van der Weij aan onderzoeksjournalist Mirjam van der Puijl van het Noord-Hollands Dagblad in het radioprogramma Nieuwsweekend op 27 november 2021. Van der Puijl kreeg een inkijkje in de documenten van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat (zie het artikel hieronder, red.) en reconstrueerde de komst van de big tech datacentra naar Nederland.
Datacenters misschien toch niet zo’n goed idee, Kunst en Landschap (Bron: Nieuwsweekend, 27 november 2021), 27 november 2021.
‘Lobby Microsoft en Google was misleidend. Jarenlang hengelde het Rijk naar datacentra, maar het stroomnetwerk kan ze nauwelijks aan’
De explosieve groei van het aantal datacentra in Nederland is de afgelopen jaren volop gestimuleerd door een actieve internationale lobby van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat (EZK), melden Mike Muller en Mirjam van der Puijl in het Haarlems Dagblad op 10 november 2021. ,,Nu de energieslurpende centra er eenmaal zijn en gewone bedrijven van het stroomnet dreigen te verstoten, krabben overheden zich achter de oren.“
Uit documenten die De Telegraaf en de Haarlemse krant na een Wob-verzoek in handen kregen, komt naar voren dat beleidsmakers zich de afgelopen jaren dikwijls baseerden op informatie van techbedrijven zelf, die door eigen ambtenaren in twijfel wordt getrokken. Ministerie-medewerkers waarschuwen intern dat het ontbreekt aan een goed doorwrochte strategie, waardoor onder andere problemen op het energienetwerk voorkomen kunnen worden.
Beeld: cover Ruimtelijke Strategie Datacenters – Routekaart 2030 voor de groei van datacenters in Nederland
Uit die vele pagina’s blijkt ook, zo schrijven Muller en Van der Puijl, dat EZK al jaren actief internationaal beleid voert om grote multinationals als Facebook en Google naar onze polders te halen. Al in 2019 stippelt EZK samen met Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties (BZK) een ’Routekaart in 10 stappen tot 2030’ uit voor de datacentra.
De Routekaart 2030 geeft aan hoe de (sterk op de Randstad leunende! – de ‘drie belangrijkste economische regio’s’ van Nederland, red.) Ruimtelijk Economische Ontwikkelstrategie (REOS) richting wil geven aan een betere ruimtelijk afstemming voor vestiging en clustering van datacenters in Nederland, inclusief de beschik-baarheid van huidige (en toekomstige) energienetwerken. Die strategie stelt onder meer:
,,Bestaande hyperscale locaties Middenmeer en Eemshaven dienen verder gefaciliteerd te worden in hun uitbreiding en opgenomen in data- energie- en warmtenetwerken.“
Uit: Ruimtelijke Strategie Datacenters – Routekaart 2030 voor de groei van datacenters in Nederland
Beeld: column GerBen van ’t Hek, Haarlems Dagblad, 10 november 2021
Dat datacentra in heel het land energie slurpen en dit problemen geeft op het stroomnet, wordt opgemerkt als ’kritische succesfactor’, staat in stukken. Hoe en door wie dat moet worden opgelost, blijft onvermeld. Uit de documenten blijkt ook dat overheden hun ’datacentrahonger’ deels baseerden op documenten die van bedrijven zelf afkomstig zijn of door een lobbyorganisatie zijn geschreven.
,,Uit honderden Wob-documenten blijkt dat het ministerie al jaren grote techbedrijven geen stobreed in de weg legt om de Nederlandse polders te annexeren met hun ‘datablokken-dozen’“, schrijft GerBen van ’t Hek, adjunct-hoofdredacteur Haarlems Dagblad, in een snoeiharde column ‘Pretpark Google’ in de gelijknamige krant. Ook hier: twee keer klikken voor het best(e) (leesbare) resultaat.
,,Alles is uit z’n balans: de grootte, de manier waarop het gegaan is – de burger is er niet in betrokken – het oppervlak dat bijna weggegeven wordt voor een sjoemelprijsje; het is gewoon niet te begrijpen.” Susan Schaap, voorzitter van de actiegroep Stichting Datatruc, is fel tegen de komst van een datacenter in Zeewolde. Samen met ondernemer Sipke Veenstra trekt ze, na (evenals Veenstra) op 2 september tijdens een raadsvergadering ingesproken te hebben, nog één keer fel van leer in aanloop naar de commissievergadering van woensdag 1 december, wanneer de standpunten voor de raadsvergadering van twee weken later (16 december 2021), nogmaals kunnen worden bepaald.
,,Als je het de burgers zou vragen… die zouden heel graag willen dat het beslismoment over de gemeenteraadsverkiezingen heen getild gaat worden, zodat we als burgers in ieder geval nog iets te vertellen hebben.”
Susan Schaap, voorzitter actiegroep Stichting Datatruc
Tegenstanders datacenter willen beslismoment uitstellen, Lokale Omroep Zeewolde, 29 november 2021.
’Ons Zeewolde’: voor én door betrokken inwoners van Zeewolde’
Via via werd ik gewezen op een website van betrokken inwoners en geïnteresseerden in de ontwikkeling(en) van het datacenter in Zeewolde: ’OnsZeewolde.nl’ De Initiatiefnemers en redactie hebben als doel: het delen van ’praat & vraagstukken’. Voor én door die inwoners en geïnteresseerden. Geen nieuws- of actualiteiten-site. Dat laten ze aan de professionals over. Susan Schaap en Sipke Veenstra kom je er bijna dagelijks tegen.
’Commentaar NRC’: Besluit over komst datacentrum Zeewolde hoort niet thuis in gemeenteraad
Op 30 november 2021 is met betrekking tot (de wijze van besluitvorming over) het hyperscale datacenter Zeewolde het dagelijkse commentaarvan NRC stellig. Het ’Commentaar’ van het dagblad bevat meningen, interpretaties en keuzes. Ze worden geschreven door een groep redacteuren, geselecteerd door de hoofdredacteur. In deze commentaren laat NRC zien waar het voor staat.
Omdat niet iedereen een abonnement op deze krant heeft, neem ik dit Commentaar hieronder integraal op. Vanwege het belang van de uitspraken die erin worden gedaan, vanuit de sterk informatieve waarde die ik eraan toeken, en, niet in de laatste plaats, omdat ik het met de inhoud ervan hartsgrondig eens ben. Hear, hear!
Woensdag 1 december 2021: (online) vergadering commissie Bestuur, Ruimte en Samenleving gemeente Zeewolde over hyperscale datacenter
Het NRC-commentaar verschijnt een dag voordat op woensdag 1 december 2021 een vergadering van de commissie Bestuur, Ruimte en Samenleving van de gemeente Zeewolde plaatsvindt, waarin de stukken van Trekkersveld IV op de agenda staan. De gemeenteraad van Zeewolde neemt op donderdag 16 december een besluit over de plannen en – daarmee – over de mogelijke komst van het datacenter naar Zeewolde. Op beide dagen is er voor bewoners, bedrijven en anderszins betrokkenen een mogelijkheid om in te spreken.
De twee bijeenkomsten zijn openbaar en live te volgen via de Lokale Omroep Zeewolde. Kunst en Landschap gaat deze online bijeenkomsten uiteraard met grote belangstelling volgen. Klikken maar weer.
Beeld: Commentaal NRC, 29 november 2021. (opmaak vanwege leesbaarheid aangepast door RR/K&L)
’De 19 raadsleden van Zeewolde staan voor misschien wel de belangrijkste beslissing uit hun politieke leven’
Moet het grootste datacenter van Europa in de Flevopolder komen? Voor dat ingrijpende besluit staan de negentien raadsleden van Zeewolde deze maand, meldt Teake Dijkstra in DeStentor, ‘s morgens vroeg op 1 december 2021. Een keuze met landelijke impact, misschien wel de belangrijkste uit hun politieke carrière. ,,Maar er is nog zoveel onduidelijk en onzeker”, zegt Erik van de Beld (ChristenUnie). ,,We lopen elke keer tien stappen achter.’’
Er wordt die avond voor het eerst in het openbaar gediscussieerd over de ambitieuze plannen van Meta. Op het toekomstige industrieterrein Trekkersveld IV moeten vijf datahallen komen van 400 meter lang, 70 meter breed en 20 meter hoog. Daarvoor is 1380 gigawattuur aan elektriciteit nodig, vergelijkbaar met de stroomconsumptie van zo’n 200.000 huishoudens.
Het besluit daarover moet ineens snel worden genomen. Al over twee weken (16 december, red.), is de bedoeling, stelt de gemeenteraad het bestemmingsplan vast. Maar kan en moet dat worden overgelaten aan een gemeente? En aan goedwillende raadsleden, in dit geval de negentien van Zeewolde?
Zijn weerstand tegen het datacenter, dat volgens de ChristenUnie niets bijdraagt aan duurzaamheid en innovatie, zegt Van de Beld, is de afgelopen weken alleen maar groter geworden.
,,We krijgen steeds weer nieuwe brokjes informatie. We hebben te weinig tijd om dat in de avonduren allemaal goed te lezen en te verwerken.’’
Erik van de Beld (ChristenUnie-Zeewolde)
Van de Beld’s nieuwsgierigheid naar de situatie in Odense, waar het College telkenmale als voorbeeld naar verwijst, was zo groot, dat hij besloot om zelf maar af te reizen naar Denemarken. Om daar met eigen ogen de datahallen van Meta te zien.
,,Op zo’n manier kunnen raadsleden geen besluit nemen. Ik wil geen Pieter Omtzigt of complotdenker zijn, maar ik beschouw dit wel als de grootste beslissing in mijn raadswerk. En voor mij is nog steeds veel onduidelijk. Het is een ongelijk speelveld. We zwemmen een fuik in.’’
Maar liefst tien ’insprekers’ tijdens vergadering commissie Bestuur, Ruimte en Samenleving over datacenter Zeewolde
Op woensdagavond 1 december 2021 staat tijdens een commissievergadering in The Lux het Conceptraadsvoorstel Ruimtelijk kader Trekkersveld IV (ter advisering) op de agenda. Een voostel voor bestemmingsplanwijziging, nodig om de komst van het hyperscale datacenter op bedrijventerrein Trekkersveld IV mogelijk te maken. Verslaggever Koen Peeters geeft in ’Dit is Flevoland’ van Omroep Flevoland een korte voorbeschouwing.
Noodkreet LTO: zet streep door plan datacenter, Omroep Flevoland, 1 december 2021.
Protest LTO Noord en Natuurmonumenten tegen datacenter in Zeewolde: ‘Niet laten leiden door loze beloften’
De landbouwgrond bij Zeewolde mag niet worden opgeofferd voor het datacenter, vinden zowel de boerenorganisatie LTO Noord als Natuurmonumenten, meldt opnieuw Teake Dijkstra, ditmaal schrijft ze voor het AD. In brieven aan de gemeenteraad dringen beide organisaties er bij de gemeenteraad op aan het voorstel van burgemeester en wethouders af te blazen:
LTO Noord: ‘laatste noodkreet tot bezinning en heroverweging’
Hij zegt zich te verbazen dat gemeenten ‘naar de pijpen dansen’ van ‘grote monopolisten’ als het Amerikaanse IT-bedrijf. Met een verwijzing naar de ontwikkelingen rond datacentra in Noord-Holland stelt hij dat dit uiteindelijk ten koste gaat van ‘juridische strubbelingen, imagoschade voor de gemeente en loze beloften’. Eerder had de landbouworganisatie al een formele zienswijze ingediend tegen het bestemmingsplan. De daarin gestelde vragen zijn volgens Lodders niet of slechts deels beantwoord. Alleen al daarom kan het bestemmingsplan volgens hem niet worden vastgesteld.
Natuurmonumenten: ‘geef 4x maatschappelijke meerwaarde aan datacentrum Zeewolde’
Ook Natuurmonumenten meent dat er met de komst van het datacenter zoals het nu wordt voorgesteld vooral schade wordt aangericht aan het gebied.
De organisatie meent bovendien dat een dergelijke ingrijpende beslissing thuishoort bij de landelijke politiek. Als een besluit over het datacenter dan toch op het bordje van Zeewolde ligt zou de gemeente juist in moeten zetten op vier meerwaarden: voor de natuur, het landschap, het water en het klimaat. Dat stelt de natuurorganisatie in de brief aan de raad, die jij ook kunt lezen door op de illustratie hier links te klikken. Datzelfde geldt overigens ook voor de brief van de afdeling Zuidelijk Flevoland van LTO Noord hierboven.
Commissievergadering Bestuur, Ruimte en Samenleving – 1 december 2021
Maar liefst tien burgers en twee organisaties spreken in het eerste uur (van de vier!) in: de heren Veenstra, Van Klaarbergen, Oosterbos, Groen, Van den Broek, Van Stee en Houtman, Datatruc-voorzitter Susan Schaap en mevrouw Hanje steken hun mening, in sommige gevallen zichtbaar geëmotioneerd, niet onder stoelen of banken. In navolging van de insprekers is het de beurt aan de verschillende politieke partijen die in zowel de eerste als tweede termijn hun zienswijze op het raadsvoorstel geven. Je kunt beginnen met kijken vanaf de vijftiende minuut.
(Omroep Flevoland maakte gedurende deze vier uur durende vergadering puntige samenvattingen van de sprekers met korte updates. Die lees je hier.)
Commissie Bestuur, Ruimte en Samenleving – 1 december 2021, Lokale Omroep Zeewolde, 1 december 2021.
Meerderheid gemeenteraad lijkt voor komst datacentrum Meta
Wat het datacenter precies op gaat leveren voor Zeewolde is nog onzeker, stelt Teake Dijkstra de dag na de commissievergadering in De Stentor. Maar voor de meeste fracties in de gemeenteraad is dat geen aanleiding een besluit over het bestemmingsplan uit te stellen. Half december zal een meerderheid naar verwachting het licht op groen zetten voor het datacomplex.
Negen van de tien insprekers spraken hun zorgen uit over de komst van het Amerikaanse bedrijf naar hun dorp. De boosheid van enkele insprekers werd aan het slot van de discussie benoemd door Theun Schaaf van Leefbaar Zeewolde.
,,Mensen zijn boos op de gemeente over het datacenter, boos op het college, boos op de raadsleden, boos op meneer Schaaf.’’
Theun Schaaf, Leefbaar Zeewolde
Schaaf drong er op aan goed na te denken over manieren om de inwoners na het besluit duidelijk te informeren over de verdere ontwikkelingen. Voor dat besluit houdt Leefbaar Zeewolde voorlopig de lippen nog op elkaar. De grootste partij van het dorp, 5 van de 19 zetels, vindt dat er eerst meer duidelijkheid moet komen over de herkomst van de energie die het datacenter nodig heeft. Ook over de reële mogelijkheden om de restwarmte uit het complex te kunnen benutten om woningen ‘van het gas’ te halen.
Daartoe was ‘s ochtends om half elf op 1 december, de dag van de commissievergadering (!), een lijvige mededeling verzonden: ‘Datacenters en de relatie met energie, inclusief warmte‘ (Persbureau Almere, 1 december 2021).
Meerderheid gemeenteraad lijkt voor komst datacentrum Meta, Omroep Flevoland, 2 december 2021.
Stentor-poll op dag na Commissie-raadsvergadering over datacenter Zeewolde
Om half twee, de nacht van 2 op 3 december, bekijk ik de resultaten van De Stentor-poll. Nadat ik de enigszins suggestieve stelling beoordeeld heb – mijn stem laat zich raden – maakte ik een screenshot van de uitslag na 18 uur. De interpretatie van de poll laat ik geheel aan jou.
Beeld: poll (eindresultaat van 2 op 3 december, gedurende 18 uur), De Stentor, 2 december 2021.
Gemeenteraadsleden prima in staat om besluit te nemen over datacenter Meta?
Gemeenteraadsleden zijn prima in staat om te besluiten over het grote datacenter van Meta in Zeewolde. Dat zegt PvdA/GroenLinks-raadslid Yvonne van Bruggen in reactie op kritiek dat lokale politici niet in staat zouden zijn om volgende maand zo’n zwaarwichtige beslissing te nemen. Het raadslid erkent dat het om een megaproject gaat. ,,Dat kan je als Zeewolde niet alleen trekken. Dus schakel je adviseurs en deskundigen in.” Dat is volgens haar ook gebeurd. ,,Die stukken liggen nu voor ter besluitvorming.”
‘Gemeenteraadsleden prima in staat om besluit te nemen over datacenter Meta’, Omroep Flevoland, 30 november 2021.
Lector ’Ondernemende Regio’ doet oproep aan lokale politiek: investeer en neem extra tijd voor maatschappelijk gedragen (integrale) oplossingen
Het grootste datacentrum in Zeewolde van 166 hectare lijkt er dan toch echt te komen, schrijft lector ’De Ondernemende Regio’ Cees Jan-Pen bij Fontys Hogescholen in zijn brief aan de raadsleden en betrokkenen van de gemeente Zeewolde. Pen was niet in de gelegenheid om op 1 december 2021 fysiek aanwezig te zijn bij de belangrijke commissievergadering over de mogelijke komst van het datacentrum van Meta. Vanuit zijn expertise – Cees-Jan Pen is overigens een deskundige die ik van harte aanbeveel bij het PvdA/GroenLinks-raadslid Yvonne van Bruggen – en zijn maatschappelijke betrokkenheid levert hij zijn input als inspreker digitaal aan.
,,Er lijkt een krappe meerderheid te zijn voor dit voorstel, maar ik hoop dat de raad zich toch nog bezint, zegt Pen in zijn ‘inspreek-brief‘. Hij doet daarin een oproep aan de lokale politiek om te investeren en extra tijd te nemen voor concrete en realistische duurzame bouw-, energie- en landschappelijk-architectonische oplossingen die maatschappelijk gedragen worden. ,,Iedereen heeft uiteindelijk meer aan een state of the art schoolvoorbeeld van een hoogwaardig duurzaam datacentrum“. Dit geldt volgens hem des te meer voor de tech-bedrijven die het betreft.
SP-afdelingen Almere, Dronten, Lelystad en Noordoostpolder tegen bouw datacenter – ze steken inwoners Zeewolde een hart onder de riem
SP-afdelingen, die van Almere, Dronten, Lelystad en Noordoostpolder, zijn tegen de bouw van het datacenter en steken de inwoners van Zeewolde een hart onder de riem. De SP hekelt het laten prevaleren, het benadrukken van economische kansen door de gemeente Zeewolde, in tegenstelling tot burgers die opkomen voor hun leefomgeving. Daar komt bij dat de afdelingen boos zijn, ernstig bezwaar maken, tegen de wijze waarop de besluitvorming plaatsvindt.
De afdelingen doen een gezamenlijke ‘dringende oproep aan de raad om de menselijke maat in het oog te houden en te kiezen vóór een gezonde en evenwichtige woon-, werk- en leefomgeving en zijn tégen de bouw van een buitenproportioneel datacenter van 166 hectare op bedrijventerrein Trekkersveld IV‘.
Terwijl Flevoland al met de handen in het haar zit omdat de krapte op het energienetwerk te groot is, blijkt het kabinet vorig jaar onder aanvoering van toenmalig minister Eric Wiebes (EZK) al gegarandeerd te hebben dat Facebook voor het nieuw te bouwen datacentrum voorrang krijgt bij aansluiting op het netwerk in Zeewolde. Dat deed het ondanks grote bezwaren van de ambtelijke top. Dat blijkt uit stukken die de overheid op 3 december 2021 openbaar heeft gemaakt.
,,Ondanks grote bezwaren van zijn eigen ambtenaren en staatssecretaris, regelde Wiebes de aansluiting voor Facebook. Daarbij werden alle reguliere procedures voor grootgebruikers van elektriciteit aan de kant geschoven.“
Merijn Rengers en Carola Houtekamer, in NRC, 3 december 2021
Datacenter kreeg voorrang op het overbelaste stroomnet, Omroep Flevoland, 3 december 2021.
In een advies aan toenmalig minister Wiebes van 13 augustus 2020 betwijfelen top-ambtenaren van zijn departement of het wenselijk is voor het Rijk om mee te werken aan de vestiging van „een gigantisch datacenter” in Zeewolde waar Facebook haar data „uit heel Europa (en ook verder)” wil opslaan. Dat is niet in lijn met het „bestaande en voorgenomen beleid dat grote hyperscale datacentra aan de randen van Nederland” gevestigd moeten worden. Bovendien „is de economische meerwaarde relatief beperkt”, omdat er maar weinig mensen in datacentra werken, en omdat die doorgaans door buitenlandse aannemers worden gebouwd. De plannen voor nieuwe grote datacentra zoals die van Facebook schuren volgens de topambtenaren met het „ruimtelijk rijksbeleid”.
Opnieuw opgetekend door Merijn Rengers en Carola Houtekamer in NRC op 3 december 2021. Ik hoop dat dit artikel (plus de Wob-stukken) tijdig onder ogen komt van de gemeenteraads-leden van Zeewolde, zodat ze met ‘de kennis van nu‘ hun standpunten optimaal kunnen heroverwegen – op 16 december tot een doordacht besluit kunnen komen.
Wisselende reacties raadsleden op nieuws dat Meta voorrang kreeg
Gemeenteraadsleden in Zeewolde reageren wisselend op het nieuws dat het ministerie van Economische Zaken zich actief heeft ingezet om het geplande datacenter van Meta met voorrang op het stroomnet te krijgen, aldus Omroep Flevoland op 4 december 2021.
Beeld: met stroomonderstation
Om de bouw van het datacenter mogelijk te maken is een constructie bedacht waarbij Meta eerder op het stroomnet aangesloten kan worden. Daarvoor laat het bedrijf op eigen kosten een extra stroom-onderstation bouwen. Dit is een constructie die volgens netbeheerder TenneT nog niet eerder is voorgekomen en waarvan het bedrijf geen voorstander is. De illustratie links is clickable.
,,Dit soort afspraken draagt niet bij aan het draagvlak onder burgers. Het is hoog tijd dat het Rijk met beleid komt waarin duidelijk wordt gemaakt waar nu precies de prioriteiten liggen op het gebied van energiegebruik en energievoorziening.“
Eefje van Gorp, woordvoerder TenneT
Wisselende reacties raadsleden op nieuws dat Meta-datacenter voorrang kreeg, Omroep Flevoland, 4 december 2021.
‘Kritiek op Facebook voor bouwen elektriciteitsstation in Zeewolde: kunnen rijken nu voorrang op net kopen?‘
Netbeheerder Tennet vindt het onwenselijk dat Facebook (Meta) voor het datacenter in Zeewolde een eigen elektriciteitsstation gaat bouwen. De beheerder vreest dat meer ‘rijke’ bedrijven een soortgelijk voorstel gaan doen en op die manier voorrang krijgen op het netwerk. ,,We houden liever zelf zicht op de kwaliteit van ons elektriciteitsnetwerk”, zegt Jorrit de Jong (Tennet) tegen verslaggever AD Arjen ten Cate op 6 december, niet in de laatste plaats om machtsverschuiving en precedentwerking te voorkomen.
,,Natuurlijk moet het onderstation van Facebook aan allerlei specificaties voldoen. Maar wij zien het liefst dat al die stations dezelfde standaarden hebben.“
Jorrit de Jong, medewerker Tennet
De gesprekken tussen Tennet en Facebook verliepen stroef, zegt De Jong. Naast, dat rijke bedrijven min of meer voorrang op het netwerk kunnen kopen, terwi
