Wat wordt de toekomst van DATACENTERS in Nederland? De roep om TRANSPARANTIE en EERLIJKE afwegingen wordt steeds luider!

Overal in Nederland verrijzen steeds meer gigantische datacentra, ondanks groeiende lokale weerstand. In de Wieringermeerpolder beginnen multinationals zelfs al zonder vergunningen met bouwen. De Gemeente Zeewolde, een groeigemeente met zo’n 23.000 inwoners, heeft – ondanks sterk ontraden van het College van Rijksadviseurs – vergevorderde plannen voor de bouw van het derde ‘hyperscale’ datacenter van Nederland. In Groningen raakten ze in het late voorjaar van 2021 in de ban van Google, met vriendjespolitiek tot gevolg. De Nieuwsuur-uitzending en longreads van verslaggever Bas Haan hierover deden veel stof opwaaien. Sinds kort staat zelfs de Gemeente Appingedam op de nominatie voor een hyperscale datacenter. Wie is er eigenlijk verantwoordelijk? Wat wordt er allemaal gebouwd? Who’s in charge?

2014: Nieuw datacentrum Google verrijst in Eemshaven – Groningen

De bouw van het Google-datacentrum in de Eemshaven begint komend jaar, melden Reinier Kist en Wubby Luyendijk in NRC op 23 september 2014. Begin 2016, is de bedoeling, moet het centrum in gebruik worden genomen. De komst van Google is onder strikte geheimhouding voorbereid. In sneltreinvaart zijn alle procedures doorlopen. Juli-2014 publiceerde de provincie Groningen een vergunning die was verstrekt aan het Engelse ingenieursbureau Deerns Ltd UK, dat is ingeschakeld door Google. De schop(pen) kon(den) in de grond!

Datacenter Google naar Eemshaven, Pro-Time Broadcast BV, 23 september 2014.

Men was opgetogen in het Noorden. Groningen Seaports heeft een grote vis aan de haak geslagen. In de Eemshaven investeert internetgigant Google 600 miljoen euro in een enorm datacenter. Het betekent werkgelegenheid voor vele honderden mensen tijdens en na de bouw – ook in de regio, zo ging het verhaal..

„Deze investering van Google laat zien dat het Noorden een aantrekkelijk gebied is om in te investeren. Er ligt een betrouwbare energie- en ICT-infrastructuur. De komst van dit centrum is goed voor de regionale werkgelegenheid en economie.”


Toenmalig Minister Henk Kamp (2014)

Minister Henk Kamp van Economische Zaken stak samen met de wereldtop van Google symbolisch de schop de grond in voor de bouw van het nieuwe datacenter. Hij deed dat op een plek die ooit als landbouwgrond op zee is gewonnen, waar boeren decennia achtereen in de Groningse klei hun aardappelen, bieten en graan verbouwden. Daar wordt nu gewerkt aan de frontlinie van hoogtechnologische ontwikkelingen. Het is een vernieuwing die vol zit van symboliek en analogieën, zo concludeert Groningen Seaports in haar Jaarverslag 2014:

,,Want zoals de landbouwers hier belangrijk voor ons allemaal waren met de voedingsmiddelen en grondstoffen die ze produceerden, zo zijn het nu technologie-bedrijven die op dezelfde plek hun invloed op ons leven laten gelden, al is dat op een geheel andere wijze. Groningen Seaports is er trots op dat het bedrijf een leidende rol heeft mogen vervullen in de totstandkoming van deze belangrijke en nieuwe situatie.“


Groningen Seaports (Jaarverslag 2014)
Studiogesprek: Google bouwt reusachtig datacenter in Eemshaven, RTV Noord, 23 september 2014.

Oostpolder moet plaatsmaken voor uitbreiding Eemshaven

De provincie Groningen en de gemeente Het Hogeland willen de Eemshaven sterk uitbreiden. Het op 13 april 2021 gepresenteerde plan is om een bedrijventerrein te ontwikkelen in de Oostpolder, het gebied direct ten zuiden van de Eemshaven. Met de uitbreidingsplannen willen de provincie Groningen en de Groningse gemeente vooral (nieuwe) werkgelegenheid creëren.

Op 17 april 2021 konden omwonenden (digitaal vanwege Corona) persoonlijk in gesprek met gedeputeerde Mirjam Wulfse en wethouder Eltjo Dijkhuis. Via de website ‘Het Digitale Diggelschip‘ was informatie te vinden. Daarna volgt een uitgebreid ’participatietraject’.

De gemeente en provincie zeggen zich met name te richten op bedrijven uit de sectoren waterstof, batterijen, datacenters, windenergie, automotive en ook op nieuwe vormen van hightech-bedrijven. De Oostpolder is volgens hen voor al deze sectoren een geschikte locatie. Daar is niet iedereen blij mee.

Oostpolder moet plaatsmaken voor uitbreiding Eemshaven, Kunst en Landschap (Bron: Een Vandaag), 23 april 2021.

Datacenters verwachten de komende jaren een verdere groei

Bij de Dutch Data Center Association (DDA) aangesloten datacenters verwachten de komende jaren een verdere groei. Voorzien wordt een toename van 211.000 m2 datavloer, waarvan een derde buiten de Metropool Regio Amsterdam (MRA). De groei vindt plaats in alle regio’s. De coronacrisis heeft deze groei in een stroomversnelling gebracht. Het ‘gevecht om de ruimte’ is losgebarsten.

En weg is het landschap, in één generatie, met dank aan de megadozen

De roep om landelijke regie en de discussie over hoe ons land ‘slim’ ruimtelijk te ordenen beheerst de media meer dan ooit. Eind januari 2021 deed ook landschapsarchitect Adriaan Geuze – voor Groningen geen onbekende, gezien zijn ‘recente’ betrokkenheid als ‘ideeënverzamelaar’ bij Toukomst, een NPG-programma waarbij grootse plannen voor de toekomst van Groningen onderzocht worden – een (stevige) duit in het zakje. Geuze maakt zich zorgen over de sluipende manier waarop het prachtige Nederlandse cultuurlandschap ‘verramsjt’. Is de nieuwe, datagedreven besteleconomie te verzoenen met ons landschap? Adriaan Geuze denkt van wel, mits er een paar duidelijke spelregels worden afgesproken. Eén:

,,Nooit op vruchtbare landbouwgrond: die is voor aardappels, en tarwe. Beter dan in de Wieringermeer wordt de bodem niet, daar is het al fout gegaan.”


Adriaan Geuze

En veel belangrijker nog:

,,De ruimtevretende sectoren – energie, landbouw, distributie, datacenters, grootschalige woningbouw – kun je niet overlaten aan gemeenten en provincies. Dat moet je landelijk regelen, net als de waterhuishouding, snelwegen en zware industrie.”


Adriaan Geuze
Wat doet online shoppen met onze natuur? | Het bedreigde landschap #2, Nieuwsuur, 10 maart 2019.

Nederland gedraagt zich volgens Geuze op het gebied van ruimtelijke ordening als een chihuahua: die weet ook niet dat-ie klein is. ,,Waarom laat je anders toe dat in zo’n schaars, dichtbevolkt land gebouwen ontstaan met een vloeroppervlak van soms tientallen hectares, plat als een pannenkoek?” Wybo Algra vatte het gesprek dat hij had met Adriaan Geuze fraai samen in een ‘alarmerend’ artikel: ‘En weg is het landschap, in één generatie, met dank aan de megadozen‘ (Trouw, 22 januari 2021). ,,Ik hoop dat de ‘boodschap’ bij de noordelijke bestuurders en politici aankomt”, schreef ik op de hoofdpagina van Kunst en Landschap.

Beeld: ©Niels Schrader, Roel Backaert

En weg is het landschap, in één generatie, met dank aan de megadozen
Wybo Algra, Trouw, 22 januari 2021

Wat is de toekomst van datacenters in Nederland?

In bovenstaand artikel van Wybo Algra wordt gesproken over zogeheten hyperscales – de enorme datacenters van Google en Microsoft worden daarbij als voorbeeld genoemd. Er zijn verschillende typen datacentra – niet elk centrum ‘kan’ op elke plek, of heeft om verschillende redenen de voorkeur van de exploitant. Als je weet welk ’type’ datacentrum het betreft, begrijp je ook beter welke locatiebeslissingen men maakt.

Op basis van een voorspelling van ING meldt de eerste spreker, Maurice Kuipers, dat het dataverkeer de komende tien jaar gaat vertwintigvoudigen: meer videostreaming, mobiele apparaten, opslag, 5G, Internet of Things (IoT) en cloud computing.

Hoe dat zit en welke toekomst we mogelijkerwijs tegemoet gaan met datacenters in ons land wordt uitgelegd op het webinar ‘Toekomst van datacenters in Nederland‘, dat op 10 juni 2020 georganiseerd werd door Buck Consultants International en VastgoedmarktServaas van der Laan, hoofdredacteur van Vastgoedmarkt, modereert. Aanrader voor (overijverige) bestuurders en politici – en andere vooruitdenkers natuurlijk.

Webinar: Toekomst van datacenters in Nederland, Vastgoedmarkt, 11 juni 2020.

‘De polder wordt als wingewest verkocht aan databedrijven, hoog tijd dat het parlement ingrijpt’

Martijntje Smits is zo’n vooruitdenker. Als frequent spreker, schrijver en columnist voedt ze graag ‘de ‘grooves’ van het publieke debat over nieuwe wetenschap en technologie met frisse en doordachte perspectieven’, zo luidt de profielomschrijving op Linkedin. Op 13 februari 2021 schrijft ze een prachtig essay voor Trouw over ‘de vervaarlijk oprukkende kolonisering van de polder door de grote databedrijven, die er ook nog eens bijna alle opgewekte groene elektriciteit opslurpen. Of: wat de hamburger gemeen heeft met datacenter en hoe door Nederland als ‘Digital Gateway to Europe’ de schaarse grond en energie worden verkocht voor spiegeltjes en kraaltjes.’ – haar introductie van het artikel op datzelfde Linkedin. Ze vindt het ‘hoog tijd dat het parlement ingrijpt’. Waarom maken we van datacenters geen nutsbedrijven? 

Beeld: ©null

De polder wordt als wingewest verkocht aan databedrijven, hoog tijd dat het parlement ingrijpt
Martijntje Smits, Trouw, 13 februari 2021

‘De cloud laat ons water verdampen. Wie zorgt dat er straks nog genoeg is?’

De ’techreuzen der aarde’ slurpen niet alleen veel electriciteit op, om de datacenters te koelen laten ze ook nog eens grote hoeveelheden koelwater verdampen. In een deel van de gevallen komt dat water zelfs uit de drinkwaterleiding. Maar ook als het om koeling met ‘gewoon’ oppervlaktewater gaat, kan dat een probleem vormen. Nederland kampt ‘s zomers namelijk – door klimaatverandering in toenemende mate – steeds vaker met watertekorten. Waterschappen en provincies maken zich dan ook ernstig zorgen.

In onderstaande longread van Daniël van Kessel, die hij apetrots – zijn eerste – voor Follow the Money (FTM) schreef, lees je hoe die watervraag in droge zomers een probleem kan veroorzaken. En hoe een gebrek aan sturing vanuit de overheid er – samen met de concurrentiestrijd tussen gemeentes om het ‘binnenhalen’ van techbedrijven – voor zorgt dat (vooralsnog) een oplossing uitblijft.

Van Kessel en het FTM-team sprak met ambtenaren van waterschappen en provincies, drinkwaterbedrijven, (water)juristen en een hoogleraar hydrologie. Ook las hij bestemmingsplannen, vergunningaanvragen en rapporten om na te gaan in hoeverre de koelwatervraag van grote datacenters bekend is en wat overheden doen om dit in goede banen te leiden.

Beeld: © Follow the Money

‘De cloud laat ons water verdampen. Wie zorgt dat er straks nog genoeg is?’
Daniël van Kessel, Follow the Money, 1 april 2021




.

(Nb. Uiteraard vind je dit FTM-artikel van Daniël van Kessel ook terug in het april-maandoverzicht van de klimaat-, water en zeespiegelstijging-special van Kunst en Landschap.)

Pakhuis de Zwijger start verkenning datacenters in kader van programmareeks ‘Ruimte! Ruimte! Ruimte!’

Beeldbellen, online gamen, internetten en livestreamen is – te meer door het Coronavirus – onderdeel van ons dagelijkse leven en datacenters voorzien ons in deze behoefte. Met de opmars van 5G, zelfrijdende auto’s en slimme technologie zal ons datagebruik exponentieel toenemen – veel extra datacenters zijn hiervoor nodig.

Op 14 april 2021 start Pakhuis de Zwijger een verkennende aflevering over datacenters in het kader van de programmareeks ‘Ruimte! Ruimte! Ruimte!‘. Ik houd deze prachtige reeks (sinds de start in het najaar van 2020) goed in de gaten. En, je hebt geluk, je kunt de gemiste afleveringen terugkijken via een speciale playlist van het YouTube-kanaal van Kunst en Landschap. Terzake:

Wat gebeurt er nu eigenlijk in een datacenter? Waarom hebben we ze nodig, en waaruit bestaat de ruimtelijke opgave om deze megadozen een ‘juiste’, weloverwogen plek in ons (Noord) Nederlandse landschap te geven? Welke critera spelen daarbij een rol?

Ruimte! Ruimte! Ruimte! | Dataland, Pakhuis de Zwijger, 15 april 2021.

Meer dataverkeer, dus meer datacenters. Die hoeven niet per se in Nederland te komen

Er zijn meer datacenters nodig, maar waar? Een rapport daarover heeft de woede van de branche gewekt, schrijft Hanne Obbink op 5 juli 2021 in Trouw. Nederland wil ‘digitale koploper’ zijn in Europa. Is het daarvoor nodig dat er meer datacenters worden gebouwd in Nederland? Niet per se, concludeert adviesbureau Buck Consultants in een rapport dat het schreef in opdracht van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat (EZK). Voor de gebruikers maakt het niet uit of die centers in Nederland of elders in Europa staan.

De behoefte aan datacenters zal groeien, daarover is iedereen het eens. Het dataverkeer zal tussen nu en 2030 vertwintigvoudigen, stelt Buck in zijn rapport. Dat betekent niet dat er tegen die tijd twintig keer zoveel datacenters nodig zijn. Tegelijkertijd is de bijdrage van datacenters aan de economie beperkt. Veel banen leveren ze niet op, de bijdrage aan het bruto binnenlands product is vrij klein en de ‘magneetkracht’ voor de vestiging van nieuwe bedrijven is ook niet groot.

Gevraagd naar een antwoord op de vraag van het ministerie van EZK of Nederlandse bedrijven schade oplopen als die nieuwe datacenters elders in Europa worden gebouwd, zegt Buck volmondig ‘nee’.

‘Driekwart van de Nederlandse datacenters bedient buitenland. Heeft Nederland wel zoveel datacenters nodig?‘

Beeld: ©Tweakers

Nieuwe datacenters kunnen beter in het buitenland staan, denken de opstellers van onderzoek dat is uitgevoerd in opdracht van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat, waaruit blijkt dat driekwart van de datacenters in Nederland niet de Nederlandse markt bedient en dat het weinig effect zou hebben als het kabinet stopt met het onder-steunen van de datacentergroei. Dat is de introductie van een artikel in Tweakers, een kritische technologie-community met meer dan een half miljoen leden met één grote passie: technologie. Het verscheen een week voor dat van Hanne Obbink in Trouw.

Dit tot grote ontsteltenis van de partijen die in de sector actief zijn, zo vervolgt redacteur Stephan Vegelien. ,,Ik ben verbijsterd door het rapport”, zegt Michiel Steltman van de stichting Digitale Infrastructuur Nederland. ,,Dit rapport leunt op sturende vragen zonder uit te zoeken wat datacenters brengen. Ik viel van mijn stoel bij het lezen.”

Het schept ook een interessant precedent; is een sector die voornamelijk exporteert, per definitie het accommoderen niet waard? ,,Eén landingsbaan op Schiphol is dan toch ook voldoende; de rest is voor doorvoer. En waarom verhandelen we zoveel bloemen, dat doen we ook voor het buitenland”, zegt Stijn Grove van de Dutch Datacenter Association. ,,De vraag die EZK wil beantwoorden met dit onderzoek, slaat nergens op.” Wat staat er precies in het kritische rapport, stelt Tweakers zichzelf de vraag, en waarom is de sector zo boos?

Beeld: ©Tweakers

Driekwart van de Nederlandse datacenters bedient buitenland. Heeft Nederland wel zoveel datacenters nodig?
Stephan Vegelien, Tweakers, 28 juni 2021

‘Internetgigant wil datacenter bouwen in Appingedam’

Beeld: artist impression nieuwe datacenter in Appingedam, RTV Noord, ©DPM Realiseert

Komt GoogleMicrosoft of Apple naar Appingedam? Eén van de grote techbedrijven heeft vergevorderde plannen voor een nieuw (hyperscale) datacentrum op bedrijventerrein Fivelpoort. Dat meldt Martin Drent op 1 september 2021 op RTV Noord. Om welke internetgigant het gaat, kan Martijn Doornbosch, projectontwikkelaar DPM Realiseert, nog niet zeggen.

Het College van Burgemeester en Wethouders van de gemeente Eemsdelta is op voorhand enthousiast over het plan dat in samenwerking met Team4 Architecten tot stand kwam. De gemeente houdt op donderdag 16 september 2021 een digitale info-avond over het plan. Meer informatie, incluis een videoverslag van de avond, vind je op de projectwebsite van fivelpoort2.

,,Het datacenter zorgt voor directe en indirecte werkgelegenheid en geeft een boost aan het ict-onderwijs in deze regio.”


Annalies Usmany, wethouder (Lokaal Belang Eemsdelta)

Ook hier is een deel van de omwonenden bepaald niet blij met de plannen voor een datacenter in Appingedam. Ze vinden dat hun uitzicht wordt verpest en zijn bang voor geluidsoverlast en waardedaling van hun huizen. De bewoners kunnen tot en met 30 september (4 weken) reageren op het voorlopig bestemmingsplan. Tijdens de info-avond liet een aantal van hen weten in ieder geval bezwaar te gaan maken. Men denkt zelfs al na over juridische stappen.

,,We gaan zeker een bezwaar indienen en proberen het plan tegen te houden. Als het moet tot aan de Raad van State aan toe”

Na het voorlopig bestemmingsplan komt het project in de ontwerpfase (ontwerp-bestemmingsplan). Betrokkenen kunnen in november en december 2021 (binnen zes weken) zienswijzen inleveren. Dat moet leiden tot het uiteindelijke vastgesteld bestemmingsplan. Na Beroep (ook hiervoor staat zes weken) bij de Raad van State hoopt men in maart-april 2022 van start te kunnen gaan met het inmiddels ‘Mistral‘-gedoopte project.

Kunst en Landschap: ‘Verlangen naar verandering. Zin in de toekomst!‘

,,In de zoektocht naar oplossingen voor de transities die op ons afkomen kunnen kunst en cultuur de motor voor verandering (sgezindheid) zijn, als spiegels van en voor ‘verbeelding’ van een hoopvolle toekomst.”


Robert Rosendal, initiatiefnemer Kunst en Landschap Noord Nederland

Uiteraard gaat Kunst en Landschap het Mistral-project op de voet volgen. Zo gauw als daar iets zinnigs over te melden is, kom ik er bij je op terug. Hoogstwaarschijnlijk met een separate Mistral-special. Dat geldt overigens ook voor de uitbreiding van het bedrijventerrein Oostpolder in Eemshaven. Daarnaast, maar wel sterk gerelateerd is Kunst en landschap druk in de weer met de ‘vriendjespolitiek‘-affaire, die Nieuwsuur-verslaggever Bas Haan in het late voorjaar van 2021 aan het licht bracht. Daar gaat zonder twijfel ook een special aan besteed worden. Tot slot, er gaan geruchten dat het noorden zinspeelt op nog meer hyperscales dan die in de Eemshaven en Appingedam; Winschoten en Emmen staan op de nominatie om ‘aan te haken’.

Volg en like onze socials (en deze website natuurlijk); ook via de handige Kunst en Landschap-specials-linktree blijf je goed op de hoogte.

Hoe de overheid schimmige miljoenendeals sloot en boeren dupeerde

(De video hieronder maakt deel uit van de afspeellijst ‘(Opening) Google – Eemshaven’ van het YouTube-kanaal van Kunst en Landschap. Abonneren mag.)

Hoe de overheid schimmige miljoenendeals sloot en boeren dupeerde, Nieuwsuur, 15 mei 2021.

Winnaars en verliezers van de energietransitie; zijn inwoners en lokale bestuurders opgewassen tegen multinationals?

De wanstaltige blokkendozen, de (XXL) distributiecentra die ons landschap ontsieren, waren in eerste instantie de aanzet tot het willen oprichten van het multimediale platform Kunst en Landschap: een expertise-, organisatie-, productie- en journalistiek platform voor verbeelding van (en reflectie op) verandering. Met onder andere de enorme te verwachten toename van (hyperscale) datacenters in (Noord) Nederland voel ik die drang, om meer dan een reden, meer dan ooit. Voorbeeld:

Waar die drang vandaan komt, illustreer ik graag aan de hand van een prachtig geschreven ‘longread’ van NRC-journalisten Merijn Rengers en Carola Houtekamer die in het kader van de energietransitie wijzen op de werkwijze en praktijk(en) van multinationals, energiereuzen, -boeren en -cowboys die met grote omhalen van greenwashing lokale en provinciale bestuurders weten te interesseren – misleiden – voor hun projecten, en waarbij de uiteindelijke rekening bij de burger wordt neergelegd:

Beeld: NRC, Albert Stam

Gebroken beloftes: hoe de Wieringermeerpolder dichtslibde met windturbines en datacentra
Merijn Rengers en Carola Houtekamer, NRC, 5 juni 2020

Van graanschuur van Nederland naar hotspot voor datacenters: de Wieringermeer, ‘de polder die nooit stilstaat’

Oorspronkelijk is het nooit de bedoeling geweest, zegt Rein Koolen, historicus en inwoner van de Wieringermeerpolder. Het is totaal iets anders geworden; de glastuinbouw was op zich-zelf al iets vreemds voor onze polder en daar kwam later ook nog eens een bedrijventerrein bij met datacenters en windturbines. Maar ja, ‘er werken wel ontzettend veel mensen en naast de werkgelegenheid gaat het voor de gemeente met zijn leges en OZB (Onroerende-zaakbelasting, red.) natuurlijk om heel veel geld.’

De Wieringermeer is in twintig jaar tijd onherkenbaar veranderd. De NH Nieuws-docu-mentaire hieronder geeft een mooi inkijkje in de ontwikkeling ervan, vanaf de (eerste) inpoldering tot aan de winter van 2020. Ook de (in het hierboven besproken artikel) VVD-wethouder voor Economische Zaken in de gemeente Hollands KroonTheo Meskers, komt daarin aan het woord: ‘Van graanschuur van Nederland naar hotspot voor datacenters: de Wieringermeer‘.

Van graanschuur van Nederland naar hotspot voor datacenters: de Wieringermeer, NH Nieuws, 16 februari 2020.

‘Van ijsbergsla naar data. Grondpolitiek in de polder’

Een nog mooiere, bovenal ruimere blik op het landgebruik van de Wieringermeer, biedt Marten Kuijpers je met een prachtig essayistisch artikel in Archined, een onafhankelijke en kritische online community based website over stedenbouw, architectuur en landschaps-architectuur: ‘Van ijsbergsla naar data. Grondpolitiek in de polder‘ (8 maart 2021).

Hoezeer met de nieuwe activiteiten ook een abrupte breuk met de geschiedenis lijkt te ontstaan, zo zegt Kuijpers, in feite is het slechts een volgende stap in een voortdurend proces van intensivering van het grondgebruik dat de polder vanaf het begin heeft gekenmerkt. Alleen is nu de bodem zelf losgelaten en fungeert het enkel nog als grondvlak.

,,Met het loskomen van de grond zijn de nieuwe economische activiteiten ook zichtbaarder geworden, en dat stuit op steeds meer verzet.”


Marten Kuijpers, senior researcher bij Het Nieuwe Instituut

Provincie Noord-Holland begint handhavingsprocedure tegen ‘illegaal’ datacenter van Microsoft

De economische ‘activiteit’ in de Wieringermeer speelt zich dan weliswaar veelal af binnen de muren van de datacenters, het verzet tegen de ‘omhulsels’ is er niet minder om. Burgers, boeren en tuinders, maar ook de provincie Noord-Holland roert zich (meer en meer). Die laatste, in die mate, dat zij ertoe overging een handhavingsprocedure te starten tegen een (nieuw te bouwen) datacenter van Microsoft. Het College van Gedeputeerde Staten is van mening dat zij bevoegd gezag is voor de gehele (Wabo-) Omgevingsvergunning (zowel milieu/oprichting als bouw) voor het datacenter. De Bestuursrechter moest er zich nog voor de zomer van 2021 over buigen.

De Wieringermeer strijdt tegen komst van Google en Microsoft datacenters, NH Nieuws, 29 januari 2021.
Beeld: © NH Nieuws

Noord-Holland begint procedure tegen datacenter van Microsoft
NOS Nieuws, 3 maart 2021

Zondag met Lubach: ‘Nederland als harde schijf’

,,Vattenfall heeft vandaag (30 september 2020, red.) het grootste Nederlandse windpark op land geopend. Het voormalige windpark Wieringermeer werd tijdens de opening officieel omgedoopt tot Prinses Ariane Windpark en bestaat uit 82 windmolens. Het windpark wekt voldoende elektriciteit op om 370.000 huishoudens van groene stroom te voorzien”, zo luidt de tekst op de webpagina van Vattenfall.

Arjen Lubach en zijn team las deze annonce ook, verifieerde een en ander, en presenteerde – op geheel eigen wijze – zijn onderzoeksgegevens op 11 oktober in de uitzending: ‘Zondag met Lubach: Nederland als harde schijf‘. Zet je schrap!

Nederland als harde schijf | Zondag met Lubach (S12), vpro zondag met lubach, 11 oktober 2020.

Vattenfall reageert op kritiek omwonenden

Ruben Lindenberg, projectdirecteur Vattenfall, de eigenaar van het windmolenpark, reageert voor de camera van NU.nl op de kritiek van omwonenden – ook, op geheel eigen wijze.

Grootste windpark Nederland geopend: Vattenfall reageert op kritiek, NU.nl, 2 oktober 2020.

‘Gesjoemel met windmolensubsidie’

,,Windmolenparken schieten als paddenstoelen de grond uit en de politiek lijkt zich met de dag meer te beseffen dat het draagvlak daarvoor van wezenlijk belang is. En dus wordt de omwonenden niet alleen de lasten, maar ook de lusten beloofd. Totdat er hier in de Wieringermeerpolder ineens grote datacentra van Microsoft en Google kwamen, die nu de goede sier maken met groene stroom, terwijl de omwonenden achterblijven met de dagelijkse lasten. Windmolens ter verbetering van de wereld, of is het regelrechte symboolpolitiek?” Dit is Rutger Castricum, met de Hofbar:

De Hofbar | Gesjoemel met windmolensubsidie, Omroep PowNed, 17 juni 2020.

Microsoft bouwt een datacentrum in de polder – zonder vergunning

In de Wieringermeerpolder verrijzen dus steeds meer gigantische datacentra, ondanks groeiende lokale weerstand. Ook zonder vergunningen beginnen multinationals al met bouwen. Wie is er eigenlijk verantwoordelijk en wat wordt er allemaal gebouwd? Luister hieronder naar een podcast van – opnieuw, ze hebben zich in het dossier datacenters vastgebeten – NRC-onderzoekers Carola Houtekamer en Merijn Rengers. Ditmaal gaan ze kijken bij een nieuw te bouwen datacenter voor Microsoft. Ze stuiten daarbij op een muur van geheimzinnigheid. Host en presentator: Floor Boon.

Provincie Noord-Holland wil minimale impact datacenters op omgeving

Beeld: ©Provincie Noord-Holland

In de zomer van 2021 ontstond wrevel tussen de gemeente Hollands Kroon en de provincie Noord-Holland. Wie gaat er nou eigenlijk over de (uitbrei-ding van) datacenters? Juridische steekspelletjes tussen beide volgden. Daar ga ik je niet mee vermoeien. De provincie Noord-Holland wil volgens haar Concept Datacenterstrategie Noord-Holland (Tussenversie ter consultatie, 13 juli 2021) een aantrekkelijke vestigingslocatie voor datacenters zijn en blijven en daarmee de ICT-sector versterken.

Sterker, ze wil het meest duurzame en innovatieve datacenterknooppunt van Europa worden. Zij stelt daarom strenge eisen aan de komst van nieuwe datacenters. Maar er moet wel voldoende oog zijn voor het effect van datacenters op het landschap, de energievoorziening en het watergebruik en het benutten van de restwarmte. Daarom werkt de provincie aan een Noord-Hollandse datacenterstrategie. De Omgevingsdienst Noordzeekanaalgebied voert de vergunningverlening en het toezicht namens de provincie uit.

De concept-datacenterstrategie wordt met meerdere partijen besproken. Eind 2021 stellen Provinciale Staten een definitieve datacenterstrategie vast.

NH Nieuws brengt de toekomst van datacenters in de Wieringermeer in beeld

Op dit moment, december 2021 – de vierde coronagolf beleeft hoogtijdagen – zijn er drie datacenters (van Google en Microsoft) gevestigd op bedrijventerrein Agriport in Hollands Kroon. Plannen voor nog vijf anderen staan (voorlopig) weliswaar ‘on hold‘, maar zorgen wel voor veel onrust en vragen onder de bevolking.

Hergebruik van restwarmte, de te verwachten nieuwe werkgelegenheid en de grote, duurzame energievraag zet inwoners aan het denken, maakt veel los.. Het is een lastige spagaat, volgens de speciaal voor de ontwikkeling van het gebied ontworpen website door NH Nieuws: ‘we willen steeds meer online kopen maar omwonenden willen niet de energieslurpende serverkasten als dozen in het steeds meer veranderende landschap van de groene Wieringermeerpolder‘.

Klik op de illustratie hieronder om die ontwikkeling op de voet te kunnen volgen. NH Nieuws heeft een mooi aantal artikelen en video’s voor je op een rijtje gezet.

Beeld: screenshot RR/K&L.

Hybride ‘Kennissessie Datacenters’ provincie Noord-Holland, gemeente Hollands Kroon en het Ontwikkelingsbedrijf NHN

Op 13 april 2022 organiseren de provincie Noord-Holland, gemeente Hollands Kroon en het Ontwikkelingsbedrijf NHN samen een hybride ‘Kennissessie Datacenters’. Tijdens deze bijeenkomst worden raadsleden van gemeenten in Noord-Holland Noord en statenleden van de Provincie Noord-Holland uitgebreid geïnformeerd over de ontwikkelingen rondom datacenters, het nieuwe provinciale beleid en is er ruimte om vragen te stellen. De zaalcapaciteit was beperkt, overige bestuurders konden de fysieke bijeenkomst via NHNEXT online volgen.

Kennissessie Datacenters, Kabaäl, 13 april 2022.

Videocompilatie ‘Datacenters Wieringermeer/Agriport‘

Voor een videocompilatie over datacenters in de Wieringermeerpolder ga je naar de afspeellijst ‘Datacenters Wieringermeer/Agriport‘ op het YouTube-kanaal van Kunst en Landschap.

Datacenter zegen of hel voor Zeewolde?

Tech-multinationals als Google en Microsoft kiezen er bewust voor om hun enorme datacenters naast grote windparken in Nederland te bouwen, stellen Joost Lammers en Bart Hettema in een EenVandaag-reportage op 25 februari 2021. Daarmee kunnen ze zich aan hun gebruikers en investeerders presenteren als duurzame en verantwoorde multinational.

Sommige gemeenten zijn blij met hun komst vanwege de beloofde werkgelegenheid, zo ook in Zeewolde, getuige de reactie van wethouder Egge Jan de Jonge. Die ziet het helemaal zitten, aldus Lammers en Hettema. Maar hoe zit het met de groene stroom van de windparken die datacenters direct of indirect opslurpen? En met die honderden miljoenen euro’s aan subsidies? Wordt het datacenter in Zeewolde een zegen of een hel?

Datacenter zegen of hel voor Zeewolde? Kunst en Landschap (Bron: ©EenVandaag, 25 februari 2021), 4 december 2021.

‘Leren van een datacentrum in Zeewolde – komen tot intelligente gebouwen met duurzame oplossingen voor de lange termijn’

Beeld: impressie geplande datacenter in Zeewolde, ©CRa

Van het overwoekerde Noord Holland neem ik je mee naar de provincie Flevoland. De gemeente Zeewolde heeft vergevorderde plannen voor de bouw van het derde hyperscale datacenter van Nederland. Het Rijksvastgoedbedrijf (RVB) is deels eigenaar van de gronden waarop het datacenter is gepland. De gemeente Zeewolde heeft, samen met de provincie Flevoland, het Rijk verzocht drie percelen (met een gezamenlijk oppervlakte van 84 hectare) te verkopen voor de bouw van het datacenter. Het RVB heeft deze gronden momenteel verpacht voor agrarisch gebruik.

College van Rijksadviseurs vindt locatie Zeewolde voor hyperscale datacentrum ‘minder geschikt’

Het College van Rijksadviseurs, dat de regering gevraagd of ongevraagd advies geeft, vindt de locatie Zeewolde voor een hyperscale datacentrum ‘minder geschikt’. Dat staat in de inleiding van het rapport Leren van een datacentrum in Zeewolde. Het RVB heeft het College van Rijkadviseurs (CRa) gevraagd om te adviseren over de casus in Zeewolde.

Het College benadrukt in het rapport dat het realiseren van datacentra een nationale opgave is. Door het clusteren van deze centra op een beperkt aantal locaties kan Nederland verspilling van schaarse ruimte en verrommeling van het landschap voorkomen. Zij vindt de locatie in Zeewolde vanuit dat perspectief ‘minder geschikt’: het is niet geclusterd en het wordt gerealiseerd op goede landbouwgrond. Het College van Rijksadviseurs benoemt dit – ‘ondanks dat de locatie in Zeewolde is vastgesteld’ – als: ’zodat we ervan kunnen leren’. Het rapport zag in juli 2021 het licht.

Beeld: cover ‘Leren van een datacentrum in Zeewolde’, ©CRa

Leren van een datacentrum in Zeewolde
Advies over een hyperscale datacenter op gronden van het Rijk

Uitgave van het College van Rijksadviseurs:
Floris Alkemade (Rijksbouwmeester), Jannemarie de Jonge (Rijksadviseur voor de Fysieke Leefomgeving) en Wouter Veldhuis (Rijksadviseur voor de Fysieke Leefomgeving);

Tekst: Jannemarie de Jonge en Miriam Ram (juli 2021)

Stichting DataTruc komt in verweer tegen plannen hyperscale datacenter in Zeewolde

Beeld: ©Stichting Datatruc, RR/K&L
Beeld: ©Stichting Datatruc

Hoewel het College van Rijksadviseurs in haar rapport (slechts) melding maakt van drie RVB-percelen ter grootte van 84 hectare beslaat het totale hyperscale-project zo’n 166 hectare. Ter illustratie: dat zijn zo’n 250 voetbalvelden, zegt de in de haast in het leven geroepen stichting DataTruc Zeewolde. De stichting maakte haar bezwaren op 6 april 2021 met indiening van een zienswijze bij de gemeente Zeewolde kenbaar.

Plannen cluster datacenters vlakbij Almere

Daarnaast zijn er plannen voor een cluster datacenters van maximaal 150 hectare groot vlakbij Almere. Daarvoor is een stuk land in beeld langs de snelwegen A6 en A27. Het gaat om grond van de gemeente Zeewolde in het (nieuwe in ontwikkeling zijnde) gebied Oosterwold. ,,De digitale infrastructuur groeit en alles wijst erop dat deze groei zich doorzet”, meldt de Metropool Regio Amsterdam (MRA) via Omroep Flevoland. Daarom is er behoefte aan wat de MRA een ‘hyperconnectiviteitshub‘ noemt; een cluster datacenters.

Plannen voor cluster datacenters langs snelweg A6/A27, Omroep Flevoland, 8 april 2021.

Televisie-uitzendingen over hyperscale datacenter door Lokale Omroep Zeewolde

Lokale Omroep Zeewolde maakte over het datacenter-project een aantal televisie-uitzendingen. Verslaggever Jan van de Beek ging voor de eerste aflevering in gesprek met de projectleider van het te vestigen hyperscale datacenter, en wethouder bij de gemeente Zeewolde, Egge Jan de Jonge. Ook sprak Van de Beek met Anne Marie van Raalte, die als burger enorm bezorgd is over hetgeen in haar ‘achtertuin’ staat te gebeuren.

Hyperscale datacenter in Zeewolde (aflevering 1), Lokale Omroep Zeewolde, 2 april 2021.

ChristenUnie wil ‘brede discussie’ voeren over wenselijkheid komst hyperscale datacenter

Op 2 september 2021 komt de gemeenteraad van Zeewolde bijeen om te bespreken of de komst van een datacenter naar Zeewolde wenselijk is. Het ‘debat’ werd gehouden tijdens een ‘openbare informatieve raadsvergadering over datacentra in het algemeen’, op verzoek van de ChristenUnie. De partij wil ‘een brede discussie’ voeren over de wenselijkheid van de komst van een hyperscale datacenter. Dat leidde uiteraard tot een volle publieke tribune.

Burgemeester Gerrit Jan Gorter geeft eerst uitleg over de speciale status van de vergadering. Daarna volgt ‘verweer’ van een drietal insprekers, 16 van de 19 gemeenteraadleden komen daarna aan het woord. Inspreker Sipke Veenstra bijt het spits af.

Gemeenteraads vergadering 2 september 2021, Lokale Omroep Zeewolde 8 september 2021.

Planning bestemmingsplan datacenter Trekkersveld IV wordt gewijzigd

,,De planning voor bespreking van het bestemmingsplan voor het datacenter op het Trekkersveld is gewijzigd”, meldt de lokale Omroep Zeewolde op 29 september. “De raad had hiervoor vergaderingen gepland op 13 oktober en 4 november 2021. Dit schuift nu op naar eind van het jaar. Precieze data volgen later.”

‘College Zeewolde positief over komst groot datacenter van Facebook’

Als het aan het college van Zeewolde ligt komt Facebook (Meta), dat 166 hectare landbouwgrond kocht, met een megadatacenter naar de Flevopolder, schrijven de stug doorzettende onderzoeksjournalisten Merijn Rengers en Carola Houtekamer in NRC op 24 november 2021 – ’s middags, na de persconferentie van het college van Burgemeester en Wethouders van Zeewolde om elf uur ’s ochtends in The Opera House, de theaterzaal achter grand café The Lux, over de bouw van een hyperscale datacenter op industrieterrein Trekkersveld IV.

Ditmaal geen longread van het schrijversduo – zoals vorig jaar – over de werkwijze en praktijk(en) van multinationals om lokale en provinciale bestuurders te interesseren – misleiden, zo je wilt – voor hun projecten, en ‘waarbij de uiteindelijke rekening bij de burger wordt neergelegd’. Die verwacht ik wel. Er zal ongetwijfeld binnenkort een meer uitgebreide versie over het datacenter in Zeewolde verschijnen. In ieder geval voor 16 december, de dag dat de gemeenteraad van Zeewolde – ‘moet instemmen’.

Veel debat met burgers voor die voor hen belangrijke dag is er niet geweest, schrijven ze. Ook informatie over welke multinational ‘het jongste dorp van Nederland’ zal gaan overwoekeren werd lang geheim gehouden. Tot 24 november dus. Gaat Zeewolde zich opmaken voor Meta? Mijn grootste zorg laat zich ditmaal het best illustreren aan de hand van de conclusie uit het artikel van Rengers en Houtekamer:

,,Dat niet de landelijke politiek, maar één van de kleinere gemeenten van Nederland moet beslissen over de ingrijpende komst van een groot datacenter, is het gevolg van de decentralisatie van de ruimtelijke ordening.“


Merijn Rengers en Carola Houtekamer, NRC, 24 november 2021
Beeld: Datacenter Microsoft (Wieringermeerpolder), ©Olivier Middendorp.

College Zeewolde positief over komst groot datacenter van Facebook
Merijn Rengers en Carola Houtekamer, NRC, 24 november 2021

Kunst en Landschap-special over (de gevolgen van) decentralisatie

De decentralisatie-operatie die onder het kabinet Rutte II in 2015 in gang gezet is, heeft niet alleen nadelige gevolgen voor het ruimtelijke fysieke domein, ook over de consequenties van deze omvangrijke stelselwijziging met betrekking tot zorg, werk en jeugdhulp, het zogenoemde sociale domein, is de laatste tijd veel ophef. Ook op die problematiek – een nieuwe Wet om die het hoofd te bieden is in de maak – richt Kunst en Landschap haar pijlen; met de special:

Van CLUSTERFUCK tot WET op DECENTRAAL BESTUUR; brengt de nieuwe wet de interbestuurlijke verhoudingen weer in BALANS?
Robert Rosendal, voor Kunst en Landschap, vanaf 7 februari 2021


Meta schittert door afwezigheid op persconferentie College van Burgemeester en Wethouders gemeente Zeewolde

Het college van Burgemeester en Wethouders Zeewolde stemde unaniem in met de bestemmingsplanprocedure voor de komst van een hyperscale datacenter naar poldergemeente Zeewolde, meldt Stadszaken op 25 november 2021, een dag na de persconferentie, waarbij duidelijk werd wat al langer werd vermoed: dat de eigenaar Meta betreft. Een woordvoerder van Meta schitterde door afwezigheid, waardoor sommige vragen van journalisten onbeantwoord bleven.

Het Stadszaken-artikel geeft de persconferentie uitstekend (beknopt) weer, maar je kunt hem hier natuurlijk ook volledig – hij beslaat zo’n drie kwartier – terugkijken.

PC Datacenter Zeewolde (persconferentie), Omroep Flevoland, 24 november 2021.

Provincie en gemeente zien ‘grote kansen‘ bij komst Meta

Huis-aan-huis-familiekrant Zeewolde Actueel zette een paar dagen later alle oneliners van het College nog maar eens goed op een rijtje. Twee keer klikken voor het best(e) (leesbare) resultaat.

Beeld: van Twitter geplukt, bewerkt RR/K&L.

Omroep Flevoland volgt ontwikkelingen hyperscale datacenter Zeewolde op de voet

Naast de Lokale Omroep Zeewolde volgt ook Omroep Flevoland het hyperscale-project op de voet met uitgebreide (video)reportages. Ik heb de video’s van beide omroepen plus aan het project gerelateerde video’s van derden (en van onszelf natuurlijk) – dat zijn er inmiddels al meer dan honderd! – in een speciale afspeellijst op het YouTubekanaal van Kunst en Landschap voor je op een rijtje gezet, in: ‘Hyperscale Datacenter Zeewolde (Trekkersveld IV)‘. Een compilatie van zo’n twee jaar reuring in de groeigemeente Zeewolde, die (in 2021) 22.879 inwoners telt.

Kijk hier alvast naar twee reportages van Omroep Flevoland over – als het aan het college ligt – de komst van Facebook-moederbedrijf Meta naar Zeewolde en de condities waaronder dat gestalte moet krijgen.

Moederbedrijf Facebook zit achter datacenter Zeewolde, Omroep Flevoland, 24 november 2021.
Over vijf jaar pas duidelijkheid over restwarmte datacenter Meta in Zeewolde, Omroep Flevoland, 26 november 2021.

‘Facebook vs. Zeewolde: hoe lokale politici moeten beslissen over een landelijke kwestie’

Sneller dan ik verwachtte kwamen NRC-journalisten Rengers en Houtekamer inderdaad met een uitgebreide reportage waarin ze het ‘naar de polder dirigeren’ van het hyperscale datacenter-Zeewolde van miljardenbedrijf Facebook hekelden. Erger: ‘een handvol lokale deeltijdpolitici moet een besluit nemen dat landelijke gevolgen heeft voor het stroomverbruik en hoogspanningsnet, daarmee nadrukkelijk verwijzend naar (gevolgen van) decentralisatie (van de ruimtelijke ordening).

Gemeenteraadslid Erik van de Beld van de ChristenUnie wil helemaal niet over het data-centrum stemmen. „Ik zit naast mijn gewone baan hier in de gemeenteraad”, zegt hij aan de telefoon. „Hoe kan ik nou in die tien uur in de week die hiervoor staat over zo’n enorm project oordelen?” Mooi artikel. Lezen!

Beeld: tegenstander komst Meta: Sipke Veenstra, ©NRC

Facebook vs. Zeewolde: hoe lokale politici moeten beslissen over een landelijke kwestie
Merijn Rengers en Carola Houtekamer, NRC, 26 november 2021

‘De Champions League komt een potje spelen tegen lokale amateurs uit de polder’

‘Datacenters misschien toch niet zo’n goed idee’

Waarom wil Nederland deze ‘energieslurpende monsteropslagruimtes’ die ons landschap ontsieren, met afmetingen tot – in dit geval – wel 250 voetbalvelden groot, in de schaarse Nederlandse ruimte zo graag hebben? Dat vragen presentatoren Peter de Bie en Mieke van der Weij aan onderzoeksjournalist Mirjam van der Puijl van het Noord-Hollands Dagblad in het radioprogramma Nieuwsweekend op 27 november 2021. Van der Puijl kreeg een inkijkje in de documenten van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat (zie het artikel hieronder, red.) en reconstrueerde de komst van de big tech datacentra naar Nederland.

Datacenters misschien toch niet zo’n goed idee, Kunst en Landschap (Bron: Nieuwsweekend, 27 november 2021), 27 november 2021.

‘Lobby Microsoft en Google was misleidend. Jarenlang hengelde het Rijk naar datacentra, maar het stroomnetwerk kan ze nauwelijks aan’

Beeld: ©Haarlems Dagblad/Arend van Dam

De explosieve groei van het aantal datacentra in Nederland is de afgelopen jaren volop gestimuleerd door een actieve internationale lobby van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat (EZK), melden Mike Muller en Mirjam van der Puijl in het Haarlems Dagblad op 10 november 2021. ,,Nu de energieslurpende centra er eenmaal zijn en gewone bedrijven van het stroomnet dreigen te verstoten, krabben overheden zich achter de oren.“

Uit documenten die DTelegraaf en de Haarlemse krant na een Wob-verzoek in handen kregen, komt naar voren dat beleidsmakers zich de afgelopen jaren dikwijls baseerden op informatie van techbedrijven zelf, die door eigen ambtenaren in twijfel wordt getrokken. Ministerie-medewerkers waarschuwen intern dat het ontbreekt aan een goed doorwrochte strategie, waardoor onder andere problemen op het energienetwerk voorkomen kunnen worden.

Beeld: cover Ruimtelijke Strategie Datacenters – Routekaart 2030 voor de groei van datacenters in Nederland

Uit die vele pagina’s blijkt ook, zo schrijven Muller en Van der Puijl, dat EZK al jaren actief internationaal beleid voert om grote multinationals als Facebook en Google naar onze polders te halen. Al in 2019 stippelt EZK samen met Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties (BZK) een ’Routekaart in 10 stappen tot 2030’ uit voor de datacentra.

De Routekaart 2030 geeft aan hoe de (sterk op de Randstad leunende! – de ‘drie belangrijkste economische regio’s’ van Nederland, red.) Ruimtelijk Economische Ontwikkelstrategie (REOS) richting wil geven aan een betere ruimtelijk afstemming voor vestiging en clustering van datacenters in Nederland, inclusief de beschik-baarheid van huidige (en toekomstige) energienetwerken. Die strategie stelt onder meer:

,,Bestaande hyperscale locaties Middenmeer en Eemshaven dienen verder gefaciliteerd te worden in hun uitbreiding en opgenomen in data- energie- en warmtenetwerken.“


Uit: Ruimtelijke Strategie Datacenters – Routekaart 2030 voor de groei van datacenters in Nederland

Adjunct-hoofdredacteur Haarlems Dagblad schrijft snoeiharde column: ‘Pretpark Google’

Beeld: column GerBen van ’t Hek, Haarlems Dagblad, 10 november 2021

Dat datacentra in heel het land energie slurpen en dit problemen geeft op het stroomnet, wordt opgemerkt als ’kritische succesfactor’, staat in stukken. Hoe en door wie dat moet worden opgelost, blijft onvermeld. Uit de documenten blijkt ook dat overheden hun ’datacentrahonger’ deels baseerden op documenten die van bedrijven zelf afkomstig zijn of door een lobbyorganisatie zijn geschreven.

,,Uit honderden Wob-documenten blijkt dat het ministerie al jaren grote techbedrijven geen stobreed in de weg legt om de Nederlandse polders te annexeren met hun ‘datablokken-dozen’“, schrijft GerBen van ’t Hek, adjunct-hoofdredacteur Haarlems Dagblad, in een snoeiharde column ‘Pretpark Google’ in de gelijknamige krant. Ook hier: twee keer klikken voor het best(e) (leesbare) resultaat.

Tegenstanders datacenter willen beslismoment uitstellen

,,Alles is uit z’n balans: de grootte, de manier waarop het gegaan is – de burger is er niet in betrokken – het oppervlak dat bijna weggegeven wordt voor een sjoemelprijsje; het is gewoon niet te begrijpen.” Susan Schaap, voorzitter van de actiegroep Stichting Datatruc, is fel tegen de komst van een datacenter in Zeewolde. Samen met ondernemer Sipke Veenstra trekt ze, na (evenals Veenstra) op 2 september tijdens een raadsvergadering ingesproken te hebben, nog één keer fel van leer in aanloop naar de commissievergadering van woensdag 1 december, wanneer de standpunten voor de raadsvergadering van twee weken later (16 december 2021), nogmaals kunnen worden bepaald.

,,Als je het de burgers zou vragen… die zouden heel graag willen dat het beslismoment over de gemeenteraadsverkiezingen heen getild gaat worden, zodat we als burgers in ieder geval nog iets te vertellen hebben.”


Susan Schaap, voorzitter actiegroep Stichting Datatruc
Tegenstanders datacenter willen beslismoment uitstellen, Lokale Omroep Zeewolde, 29 november 2021.

’Ons Zeewolde: voor én door betrokken inwoners van Zeewolde’

Via via werd ik gewezen op een website van betrokken inwoners en geïnteresseerden in de ontwikkeling(en) van het datacenter in Zeewolde: ’OnsZeewolde.nl’ De Initiatiefnemers en redactie hebben als doel: het delen van ’praat & vraagstukken’. Voor én door die inwoners en geïnteresseerden. Geen nieuws- of actualiteiten-site. Dat laten ze aan de professionals over. Susan Schaap en Sipke Veenstra kom je er bijna dagelijks tegen.

’Commentaar NRC’: Besluit over komst datacentrum Zeewolde hoort niet thuis in gemeenteraad

Op 30 november 2021 is met betrekking tot (de wijze van besluitvorming over) het hyperscale datacenter Zeewolde het dagelijkse commentaar van NRC stellig. Het ’Commentaar’ van het dagblad bevat meningen, interpretaties en keuzes. Ze worden geschreven door een groep redacteuren, geselecteerd door de hoofdredacteur. In deze commentaren laat NRC zien waar het voor staat.

Omdat niet iedereen een abonnement op deze krant heeft, neem ik dit Commentaar hieronder integraal op. Vanwege het belang van de uitspraken die erin worden gedaan, vanuit de sterk informatieve waarde die ik eraan toeken, en, niet in de laatste plaats, omdat ik het met de inhoud ervan hartsgrondig eens ben. Hear, hear!

Woensdag 1 december 2021: (online) vergadering commissie Bestuur, Ruimte en Samenleving gemeente Zeewolde over hyperscale datacenter

Het NRC-commentaar verschijnt een dag voordat op woensdag 1 december 2021 een vergadering van de commissie Bestuur, Ruimte en Samenleving van de gemeente Zeewolde plaatsvindt, waarin de stukken van Trekkersveld IV op de agenda staan. De gemeenteraad van Zeewolde neemt op donderdag 16 december een besluit over de plannen en – daarmee – over de mogelijke komst van het datacenter naar Zeewolde. Op beide dagen is er voor bewoners, bedrijven en anderszins betrokkenen een mogelijkheid om in te spreken.

De twee bijeenkomsten zijn openbaar en live te volgen via de Lokale Omroep Zeewolde. Kunst en Landschap gaat deze online bijeenkomsten uiteraard met grote belangstelling volgen. Klikken maar weer.

Beeld: Commentaal NRC, 29 november 2021. (opmaak vanwege leesbaarheid aangepast door RR/K&L)

De 19 raadsleden van Zeewolde staan voor misschien wel de belangrijkste beslissing uit hun politieke leven

Beeld: Impressie van het datacenter van Meta in Odense in Denemarken. De twee achterste hallen werden in september 2019 in gebruik genomen. Aan de derde (op de voorgrond) wordt nu gebouwd. © Meta/Facebook

Moet het grootste datacenter van Europa in de Flevopolder komen? Voor dat ingrijpende besluit staan de negentien raadsleden van Zeewolde deze maand, meldt Teake Dijkstra in De Stentor, ‘s morgens vroeg op 1 december 2021. Een keuze met landelijke impact, misschien wel de belangrijkste uit hun politieke carrière. ,,Maar er is nog zoveel onduidelijk en onzeker”, zegt Erik van de Beld (ChristenUnie). ,,We lopen elke keer tien stappen achter.’’

Er wordt die avond voor het eerst in het openbaar gediscussieerd over de ambitieuze plannen van Meta. Op het toekomstige industrieterrein Trekkersveld IV moeten vijf datahallen komen van 400 meter lang, 70 meter breed en 20 meter hoog. Daarvoor is 1380 gigawattuur aan elektriciteit nodig, vergelijkbaar met de stroomconsumptie van zo’n 200.000 huishoudens.

Het besluit daarover moet ineens snel worden genomen. Al over twee weken (16 december, red.), is de bedoeling, stelt de gemeenteraad het bestemmingsplan vast. Maar kan en moet dat worden overgelaten aan een gemeente? En aan goedwillende raadsleden, in dit geval de negentien van Zeewolde?

Zijn weerstand tegen het datacenter, dat volgens de ChristenUnie niets bijdraagt aan duurzaamheid en innovatie, zegt Van de Beld, is de afgelopen weken alleen maar groter geworden.

,,We krijgen steeds weer nieuwe brokjes informatie. We hebben te weinig tijd om dat in de avonduren allemaal goed te lezen en te verwerken.’’ 


Erik van de Beld (ChristenUnie-Zeewolde)

Van de Beld’s nieuwsgierigheid naar de situatie in Odense, waar het College telkenmale als voorbeeld naar verwijst, was zo groot, dat hij besloot om zelf maar af te reizen naar Denemarken. Om daar met eigen ogen de datahallen van Meta te zien.

,,Op zo’n manier kunnen raadsleden geen besluit nemen. Ik wil geen Pieter Omtzigt of complotdenker zijn, maar ik beschouw dit wel als de grootste beslissing in mijn raadswerk. En voor mij is nog steeds veel onduidelijk. Het is een ongelijk speelveld. We zwemmen een fuik in.’’


Erik van de Beld (ChristenUnie-Zeewolde)
Beeld: ©Meta/Facebook

De 19 raadsleden van Zeewolde staan voor misschien wel de belangrijkste beslissing uit hun politieke leven
Teake Dijkstra, De Stentor, 1 december 2021

Maar liefst tien ’insprekers’ tijdens vergadering commissie Bestuur, Ruimte en Samenleving over datacenter Zeewolde

Op woensdagavond 1 december 2021 staat tijdens een commissievergadering in The Lux het Conceptraadsvoorstel Ruimtelijk kader Trekkersveld IV (ter advisering) op de agenda. Een voostel voor bestemmingsplanwijziging, nodig om de komst van het hyperscale datacenter op bedrijventerrein Trekkersveld IV mogelijk te maken. Verslaggever Koen Peeters geeft in ’Dit is Flevoland’ van Omroep Flevoland een korte voorbeschouwing.

Noodkreet LTO: zet streep door plan datacenter, Omroep Flevoland, 1 december 2021.

Protest LTO Noord en Natuurmonumenten tegen datacenter in Zeewolde: ‘Niet laten leiden door loze beloften’

Beeld: uit Twitterbericht ©Extinction Almere (@XrAlmere), 1 december 2021 (Bewerkt: RR/K&L)

De landbouwgrond bij Zeewolde mag niet worden opgeofferd voor het datacenter, vinden zowel de boerenorganisatie LTO Noord als Natuurmonumenten, meldt opnieuw Teake Dijkstra, ditmaal schrijft ze voor het AD. In brieven aan de gemeenteraad dringen beide organisaties er bij de gemeenteraad op aan het voorstel van burgemeester en wethouders af te blazen:

LTO Noord: laatste noodkreet tot bezinning en heroverweging

In zijn ‘noodkreet’ spreekt voorzitter Jaap Lodders van LTO Noord-Zuidelijk Flevoland de hoop uit dat de raadsleden ‘zich niet laten leiden door loze beloften en niet hard te maken toezeggingen, maar zich baseren op de werkelijke lokale gevolgen’.

Hij zegt zich te verbazen dat gemeenten ‘naar de pijpen dansen’ van ‘grote monopolisten’ als het Amerikaanse IT-bedrijf. Met een verwijzing naar de ontwikkelingen rond datacentra in Noord-Holland stelt hij dat dit uiteindelijk ten koste gaat van ‘juridische strubbelingen, imagoschade voor de gemeente en loze beloften’. Eerder had de landbouworganisatie al een formele zienswijze ingediend tegen het bestemmingsplan. De daarin gestelde vragen zijn volgens Lodders niet of slechts deels beantwoord. Alleen al daarom kan het bestemmingsplan volgens hem niet worden vastgesteld. 

Natuurmonumenten: ‘geef 4x maatschappelijke meerwaarde aan datacentrum Zeewolde’

Ook Natuurmonumenten meent dat er met de komst van het datacenter zoals het nu wordt voorgesteld vooral schade wordt aangericht aan het gebied.

De organisatie meent bovendien dat een dergelijke ingrijpende beslissing thuishoort bij de landelijke politiek. Als een besluit over het datacenter dan toch op het bordje van Zeewolde ligt zou de gemeente juist in moeten zetten op vier meerwaarden: voor de natuur, het landschap, het water en het klimaat. Dat stelt de natuurorganisatie in de brief aan de raad, die jij ook kunt lezen door op de illustratie hier links te klikken. Datzelfde geldt overigens ook voor de brief van de afdeling Zuidelijk Flevoland van LTO Noord hierboven.

Commissievergadering Bestuur, Ruimte en Samenleving – 1 december 2021

Maar liefst tien burgers en twee organisaties spreken in het eerste uur (van de vier!) in: de heren Veenstra, Van Klaarbergen, Oosterbos, Groen, Van den Broek, Van Stee en Houtman, Datatruc-voorzitter Susan Schaap en mevrouw Hanje steken hun mening, in sommige gevallen zichtbaar geëmotioneerd, niet onder stoelen of banken. In navolging van de insprekers is het de beurt aan de verschillende politieke partijen die in zowel de eerste als tweede termijn hun zienswijze op het raadsvoorstel geven. Je kunt beginnen met kijken vanaf de vijftiende minuut.

(Omroep Flevoland maakte gedurende deze vier uur durende vergadering puntige samenvattingen van de sprekers met korte updates. Die lees je hier.)

Commissie Bestuur, Ruimte en Samenleving – 1 december 2021, Lokale Omroep Zeewolde, 1 december 2021.

Aan het eind van de commissievergadering Bestuur, Ruimte en Samenleving moest burgemeester Gerrit Jan Gorter zijn hart even luchten. Het was wat hem betreft wel klaar met de ‘haatberichten’ richting gemeentebestuur en ambtenaren en de ‘verzinsels’ over het datacenter.

Meerderheid gemeenteraad lijkt voor komst datacentrum Meta

Wat het datacenter precies op gaat leveren voor Zeewolde is nog onzeker, stelt Teake Dijkstra de dag na de commissievergadering in De Stentor. Maar voor de meeste fracties in de gemeenteraad is dat geen aanleiding een besluit over het bestemmingsplan uit te stellen. Half december zal een meerderheid naar verwachting het licht op groen zetten voor het datacomplex.

Negen van de tien insprekers spraken hun zorgen uit over de komst van het Amerikaanse bedrijf naar hun dorp. De boosheid van enkele insprekers werd aan het slot van de discussie benoemd door Theun Schaaf van Leefbaar Zeewolde.

,,Mensen zijn boos op de gemeente over het datacenter, boos op het college, boos op de raadsleden, boos op meneer Schaaf.’’


Theun Schaaf, Leefbaar Zeewolde

Schaaf drong er op aan goed na te denken over manieren om de inwoners na het besluit duidelijk te informeren over de verdere ontwikkelingen. Voor dat besluit houdt Leefbaar Zeewolde voorlopig de lippen nog op elkaar. De grootste partij van het dorp, 5 van de 19 zetels, vindt dat er eerst meer duidelijkheid moet komen over de herkomst van de energie die het datacenter nodig heeft. Ook over de reële mogelijkheden om de restwarmte uit het complex te kunnen benutten om woningen ‘van het gas’ te halen.

Daartoe was ‘s ochtends om half elf op 1 december, de dag van de commissievergadering (!), een lijvige mededeling verzonden: ‘Datacenters en de relatie met energie, inclusief warmte‘ (Persbureau Almere, 1 december 2021).

Meerderheid gemeenteraad lijkt voor komst datacentrum Meta, Omroep Flevoland, 2 december 2021.

Stentor-poll op dag na Commissie-raadsvergadering over datacenter Zeewolde

Om half twee, de nacht van 2 op 3 december, bekijk ik de resultaten van De Stentor-poll. Nadat ik de enigszins suggestieve stelling beoordeeld heb – mijn stem laat zich raden – maakte ik een screenshot van de uitslag na 18 uur. De interpretatie van de poll laat ik geheel aan jou.

Beeld: poll (eindresultaat van 2 op 3 december, gedurende 18 uur), De Stentor, 2 december 2021.

Gemeenteraadsleden prima in staat om besluit te nemen over datacenter Meta?

Gemeenteraadsleden zijn prima in staat om te besluiten over het grote datacenter van Meta in Zeewolde. Dat zegt PvdA/GroenLinks-raadslid Yvonne van Bruggen in reactie op kritiek dat lokale politici niet in staat zouden zijn om volgende maand zo’n zwaarwichtige beslissing te nemen. Het raadslid erkent dat het om een megaproject gaat. ,,Dat kan je als Zeewolde niet alleen trekken. Dus schakel je adviseurs en deskundigen in.” Dat is volgens haar ook gebeurd. ,,Die stukken liggen nu voor ter besluitvorming.”

‘Gemeenteraadsleden prima in staat om besluit te nemen over datacenter Meta’, Omroep Flevoland, 30 november 2021.

Lector ’Ondernemende Regio’ doet oproep aan lokale politiek: investeer en neem extra tijd voor maatschappelijk gedragen (integrale) oplossingen

Beeld: brief Cees-Jan Pen, lector ’De Onder-nemende Regio’, Fontys Hogescholen 

Het grootste datacentrum in Zeewolde van 166 hectare lijkt er dan toch echt te komen, schrijft lector ’De Ondernemende RegioCees Jan-Pen bij Fontys Hogescholen in zijn brief aan de raadsleden en betrokkenen van de gemeente Zeewolde. Pen was niet in de gelegenheid om op 1 december 2021 fysiek aanwezig te zijn bij de belangrijke commissievergadering over de mogelijke komst van het datacentrum van Meta. Vanuit zijn expertise – Cees-Jan Pen is overigens een deskundige die ik van harte aanbeveel bij het PvdA/GroenLinks-raadslid Yvonne van Bruggen – en zijn maatschappelijke betrokkenheid levert hij zijn input als inspreker digitaal aan.

,,Er lijkt een krappe meerderheid te zijn voor dit voorstel, maar ik hoop dat de raad zich toch nog bezint, zegt Pen in zijn ‘inspreek-brief‘. Hij doet daarin een oproep aan de lokale politiek om te investeren en extra tijd te nemen voor concrete en realistische duurzame bouw-, energie- en landschappelijk-architectonische oplossingen die maatschappelijk gedragen worden. ,,Iedereen heeft uiteindelijk meer aan een state of the art schoolvoorbeeld van een hoogwaardig duurzaam datacentrum“. Dit geldt volgens hem des te meer voor de tech-bedrijven die het betreft.

SP-afdelingen Almere, Dronten, Lelystad en Noordoostpolder tegen bouw datacenter – ze steken inwoners Zeewolde een hart onder de riem

SP-afdelingen, die van Almere, Dronten, Lelystad en Noordoostpolder, zijn tegen de bouw van het datacenter en steken de inwoners van Zeewolde een hart onder de riem. De SP hekelt het laten prevaleren, het benadrukken van economische kansen door de gemeente Zeewolde, in tegenstelling tot burgers die opkomen voor hun leefomgeving. Daar komt bij dat de afdelingen boos zijn, ernstig bezwaar maken, tegen de wijze waarop de besluitvorming plaatsvindt.

De afdelingen doen een gezamenlijke ‘dringende oproep aan de raad om de menselijke maat in het oog te houden en te kiezen vóór een gezonde en evenwichtige woon-, werk- en leefomgeving en zijn tégen de bouw van een buitenproportioneel datacenter van 166 hectare op bedrijventerrein Trekkersveld IV‘.

Beeld: ©Meta

SP Flevoland: ‘Trek stekker uit Datacenter Zeewolde’
SP Almere, Dronten, Lelystad en Noordoostpolder, 3 december 2021

‘Het Rijk regelde onder druk van het toenmalige Facebook voorrang op het stroomnet‘

Beeld: datacentrum Meta (Facebook) in Deense Odense, als voorbeeld voor dat wat in Zeewolde moet verrijzen, ©Meta.

Terwijl Flevoland al met de handen in het haar zit omdat de krapte op het energienetwerk te groot is, blijkt het kabinet vorig jaar onder aanvoering van toenmalig minister Eric Wiebes (EZK) al gegarandeerd te hebben dat Facebook voor het nieuw te bouwen datacentrum voorrang krijgt bij aansluiting op het netwerk in Zeewolde. Dat deed het ondanks grote bezwaren van de ambtelijke top. Dat blijkt uit stukken die de overheid op 3 december 2021 openbaar heeft gemaakt.

,,Ondanks grote bezwaren van zijn eigen ambtenaren en staatssecretaris, regelde Wiebes de aansluiting voor Facebook. Daarbij werden alle reguliere procedures voor grootgebruikers van elektriciteit aan de kant geschoven.“


Merijn Rengers en Carola Houtekamer, in NRC, 3 december 2021
Datacenter kreeg voorrang op het overbelaste stroomnet, Omroep Flevoland, 3 december 2021.

In een advies aan toenmalig minister Wiebes van 13 augustus 2020 betwijfelen top-ambtenaren van zijn departement of het wenselijk is voor het Rijk om mee te werken aan de vestiging van „een gigantisch datacenter” in Zeewolde waar Facebook haar data „uit heel Europa (en ook verder)” wil opslaan. Dat is niet in lijn met het „bestaande en voorgenomen beleid dat grote hyperscale datacentra aan de randen van Nederland” gevestigd moeten worden. Bovendien „is de economische meerwaarde relatief beperkt”, omdat er maar weinig mensen in datacentra werken, en omdat die doorgaans door buitenlandse aannemers worden gebouwd. De plannen voor nieuwe grote datacentra zoals die van Facebook schuren volgens de topambtenaren met het „ruimtelijk rijksbeleid”.

Opnieuw opgetekend door Merijn Rengers en Carola Houtekamer in NRC op 3 december 2021. Ik hoop dat dit artikel (plus de Wob-stukken) tijdig onder ogen komt van de gemeenteraads-leden van Zeewolde, zodat ze met ‘de kennis van nu‘ hun standpunten optimaal kunnen heroverwegen – op 16 december tot een doordacht besluit kunnen komen.

Beeld: ©Meta

Het Rijk regelde onder druk van Facebook voorrang op het stroomnet
Merijn Rengers en Carola Houtekamer, NRC, 3 december 2021

‘De onbetrouwbare overheid‘

Wisselende reacties raadsleden op nieuws dat Meta voorrang kreeg

Gemeenteraadsleden in Zeewolde reageren wisselend op het nieuws dat het ministerie van Economische Zaken zich actief heeft ingezet om het geplande datacenter van Meta met voorrang op het stroomnet te krijgen, aldus Omroep Flevoland op 4 december 2021.

Beeld: met stroomonderstation

Om de bouw van het datacenter mogelijk te maken is een constructie bedacht waarbij Meta eerder op het stroomnet aangesloten kan worden. Daarvoor laat het bedrijf op eigen kosten een extra stroom-onderstation bouwen. Dit is een constructie die volgens netbeheerder TenneT nog niet eerder is voorgekomen en waarvan het bedrijf geen voorstander is. De illustratie links is clickable.

,,Dit soort afspraken draagt niet bij aan het draagvlak onder burgers. Het is hoog tijd dat het Rijk met beleid komt waarin duidelijk wordt gemaakt waar nu precies de prioriteiten liggen op het gebied van energiegebruik en energievoorziening.“


Eefje van Gorp, woordvoerder TenneT
Wisselende reacties raadsleden op nieuws dat Meta-datacenter voorrang kreeg, Omroep Flevoland, 4 december 2021.

‘Kritiek op Facebook voor bouwen elektriciteitsstation in Zeewolde: kunnen rijken nu voorrang op net kopen?‘

Beeld: bovenaanzichtje ©Meta

Netbeheerder Tennet vindt het onwenselijk dat Facebook (Meta) voor het datacenter in Zeewolde een eigen elektriciteitsstation gaat bouwen. De beheerder vreest dat meer ‘rijke’ bedrijven een soortgelijk voorstel gaan doen en op die manier voorrang krijgen op het netwerk. ,,We houden liever zelf zicht op de kwaliteit van ons elektriciteitsnetwerk”, zegt Jorrit de Jong (Tennet) tegen verslaggever AD Arjen ten Cate op 6 december, niet in de laatste plaats om machtsverschuiving en precedentwerking te voorkomen.

,,Natuurlijk moet het onderstati­on van Facebook aan allerlei specifica­ties voldoen. Maar wij zien het liefst dat al die stations dezelfde standaar­den hebben.“


Jorrit de Jong, medewerker Tennet

De gesprekken tussen Tennet en Facebook verliepen stroef, zegt De Jong. Naast, dat rijke bedrijven min of meer voorrang op het netwerk kunnen kopen, terwijl anderen geduld moeten opbrengen, wat het draagvlak kan aantasten, benoemt hij een personeelsprobleem: Facebook moet partijen inschakelen die een dergelijk station kunnen bouwen. Mogelijk zijn dat partijen die ook voor Tennet werken, wat dan onvermijdelijk tot vertraging voor projecten van Tennet zal leiden.

Provincies en gemeenten gaan uiteindelijk over de vraag waar datacenters kunnen worden gebouwd. Het Rijk gaat over het elektriciteitsnetwerk en in Zeewolde ook over een deel van de grond die Facebook wil kopen. Facebook (Meta) reageerde niet op vragen van Ten Cate. Wel liet de multinational los ‘een goede buur’ te willen zijn in Zeewolde:

,,Hoewel we niet namens Tennet kunnen spreken, weten we dat de EU particuliere bedrijven toestaat openbare infrastructuur te bouwen (zoals een nieuw onderstation) en deze te schenken voor openbaar gebruik.”


Janneke Versteeg (namens Meta)
Beeld: ©Meta

Kritiek op Facebook voor bouwen elektriciteitsstation in Zeewolde: kunnen rijken nu voorrang op net kopen?
Arjen ten Cate, AD, 6 december 2021

Gemeente Zeewolde en provincie Flevoland lobbyden bij minister voor steun voor datacenter

De gemeente Zeewolde en provincie Flevoland hebben er bij toenmalig minister Eric Wiebes (EZK) op aangedrongen dat hij zijn steun zou uitspreken voor de komst van het grote datacenter van Meta in Zeewolde, meldt Omroep Flevoland op 6 december 2021. Het zijn de gemeente en provincie die uiteindelijk moeten beslissen over de komst van het complex van de Facebook-eigenaar, maar zonder steun van het Rijk zouden de plannen op voorhand al onhaalbaar zijn.

Gemeente en provincie lobbyden bij minister voor steun voor datacenter, Omroep Flevoland, 6 december 2021.

Demissionair minister Blok: ‘Facebook kreeg geen voorrang op stroomnet’

Het datacenter van Meta in Zeewolde kreeg geen voorrang op het stroomnet. Dat zei demissionair minister Stef Blok van Economische Zaken en Klimaat dinsdagmiddag 7 december 2021 tijdens het – in de volksmond – ‘vragenuurtje‘ in de Tweede Kamer.

De vergaderweek in de Tweede Kamer begint elke week op dinsdag om 14.00 uur met dit vragenuur. Het vragenuur is, evenals andere debatten, live te volgen op de Tweede Kamer-website en via de app Debat Direct. Wil je de (ongecorrigeerde) tekst, een neerslag van het vragenuur, nog eens nalezen? Dat kan hier.

‘Vragenuur’ Tweede Kamer over hyperscale datacenter Zeewolde (7-12-’21), Kunst en Landschap (Bron: Tweedekamer-streams), 8 december 2021.

Volgens Blok kreeg voormalig minister Eric Wiebes het verzoek voor een aftakking van het stroomnet. Dat is iets anders dan voorrang krijgen op een aansluiting, zei de (demissionair) minister. Hij laat verder weten dat het in Nederland een plicht is om bedrijven aan te sluiten op het stroomnet en dat dit ook bij Facebook/Meta zou gebeuren. Andere bedrijven worden hierdoor volgens hem niet benadeeld, daarmee de argumenten van TenneT (hierboven) volstrekt negerend. Ik wacht de reacties van de andere Kamerleden af.

Demissionair minister Blok: ‘Facebook kreeg geen voorrang op stroomnet’, Omroep Flevoland, 7 december 2021.

VPRO Tegenlicht: ‘Kijken naar de rijken‘

Niet praktiserend, wel opgeleid tot leraar-maatschappijleer, getraind om jong volwassenen bewust te maken van hun positie en rol in de samenleving, beleef ik er genoegen aan om de kennis en kunde ook af en toe ‘los te laten‘ op volwassenen. Dat doe ik bij deze. Kijk hieronder naar een korte samenvatting van de VPRO Tegenlicht-uitzending van 12 april 2020: ‘Kijken naar de rijken‘:

,,Onze samenlevingen worden opgelicht”, zegt de Amerikaanse schrijver en politiek analist Anand Giridharadas. ,,Door ondernemers die de taal kapen van revolutie en solidariteit, om solidariteit te ondermijnen. Mark Zuckerberg (de narcistische CEO van Facebook/Meta, red.) praat eindeloos over gemeenschap. Gemeenschap, gemeenschap, gemeenschap. Weet je wat echt een goede gemeenschap is?… Democratie!”

Beeld: Hoe de superrijken onze samenlevingen oplichten, VPRO Tegenlicht, 5 oktober 2021.


De volledige versie van deze VPRO Tegenlicht-uitzending kijk je hier:

Beeld: screenshot RR/K&L

Kijken naar de rijken
VPRO Tegenlicht, 12 april 2020

Hyperscales zetten de Nederlandse klimaatdoelen onder druk en kunnen niet meer op onvoorwaardelijke steun rekenen

Internationale techgiganten zien in Nederland een aantrekkelijke locatie voor gigantische datacenters. Maar de hyperscales zetten de Nederlandse klimaatdoelen onder druk en kunnen niet meer op onvoorwaardelijke steun rekenen, meldt Jeroen Kraak op 6 december 2021 op de website van NU.nl. Met name vanwege het grote energieverbruik van de datacenters leidt dit – ‘slimme‘ constructies om dat te verhullen ten spijt, red. – naast felle kritiek van omwonenden ook tot serieuze vragen bij (betrokken, hoge) ambtenaren, de wetenschap en vanuit de landelijke politiek.

,,We hebben al heel veel moeite om de huidige stroomvraag te vergroenen.”


Machiel Mulder, hoogleraar energie-economie, Rijksuniversiteit Groningen

In Den Haag klinkt daarom een steeds luidere roep om een landelijke datacenterstrategie. ,,We moeten nadenken over hoeveel extra energievraag we eigenlijk willen spenderen aan datacenters”, zegt PvdA-Kamerlid Joris Thijssen.

,,We willen niet het afvoerputje van Europa worden, dat die dingen hier maar worden neergeplempt.”


Joris Thijssen, PvdA-Kamerlid

‘De roep om transparantie en eerlijke afwegingen wordt steeds luider!‘, zo luidt een deel van de ‘kop‘ van deze datacenter-special van Kunst en Landschap. Mooi dat ie nu ook daadwerkelijk gehoor krijgt. Verslaggever Jeroen Kraak durft het zelfs aan om in onderstaand artikel te besluiten met de slotzin: ,,Een vrolijke foto met de minister in Zeewolde lijkt dit keer wel uitgesloten.“

Beeld: ©NU.nl

Nederland krijgt meer gigadatacenters, maar ze zijn steeds minder geliefd
Jeroen Kraan, NU.nl, 6 december 2021

‘Rijksoverheid moet meer regie nemen bij datacenters’

De Rijksoverheid hoort aan tafel te zitten bij de onderhandelingen met Meta en moet in ‘de zaak‘ Zeewolde (veel) meer initiatief nemen. Om meer dan een reden. Dat vindt bestuurs-deskundige John Bijl, directeur en begeleider-coach van burgemeesters, raden en Staten bij het Periklesinstituut. Het instituut begeleidt gemeenteraden in het effectiever maken van het debat en de politieke besluitvorming, traint fracties en individuele politici en coacht wethouders, gedeputeerden en andere politiek bestuurders.

Omdat de gemeenteraad van Zeewolde op 16 december gaat stemmen over de komst van het Meta-datacenter naar het dorp, besluit Omroep Flevoland haar oor bij John Bijl te luister te leggen. Wat kunnen de gemeenteraadsleden doen om zich goed voor te bereiden? Bijl: ,,Tijd nemen, en je goed laten adviseren.“

,,Het is eigenlijk heel raar, dat in ons systeem de gemeente Zeewolde hier alleen in staat, want – zeker met zo’n datacenter zoals Meta – heeft het natuurlijk repercussies voor het hele land.“


John Bijl, bestuursdeskundige Periklesinstituut
‘Rijksoverheid moet meer regie nemen bij datacenter’, Omroep Flevoland, 7 december 2021.

Landelijke coördinatie moet gaan zorgen voor een meer toekomstbestendige datacenterbranche

De tijd dringt. Terwijl het college van Burgemeester en Wethouders van Zeewolde en de provincie Flevoland hun handtekening al onder de anterieure overeenkomst gezet hebben, wil Meta dat op 9 december doen. Formeel is de deal op 7 december dus nog niet rond, zou je kunnen zeggen. In die zin komt de oproep tot meer bemoeienis van de Rijksoverheid van John Bijl net voor de champagnefles voor het datacentrum en de onderwijscampus ontkurkt kan gaan worden.

Blijft de vraag waarom het (demissionaire) kabinet de zaak zo op zijn beloop heeft gelaten. Zijn het de coronaperikelen, of gaat er meer schuil achter haar terughoudendheid? De kwestie ligt immers al veel langer op hun bordje: de vriendjespolitiek-zaak van Nieuwsuur met betrekking tot Google-Groningen, de Microsoft-soap in de Wieringermeerpolder en de brandbrief van de Dutch Datacenter Association van 27 oktober 2021, waarin de databranche waarschuwt voor het vastlopen van de digitale economie zonder landelijke coördinatie. Mogelijke interventies van TenneT en het wegmoffelen van de schunnige ondemocratische praktijken in het algemeen – de hele zaak rammelt en stinkt immers dat het een lieve lust is – laat ik in dit verband buiten beschouwing.

Last but not least, het kabinet werd – naast de energievraagkwestie – geattendeerd op nog een ander klimaatvraagstuk: waar en hoe gaan we bouwen in Nederland met het klimaat van de toekomst? Deltacommissaris Peter Glas publiceerde gisteren, op 6 december 2021, het tweede briefadvies over (woning)bouw en klimaatadaptatie, waarin hij constateert ‘dat er bij de (woning)bouwopgave onvoldoende rekening wordt gehouden met de langetermijngevolgen van klimaatverandering en met de eisen die water en bodem stellen‘. Tijd voor actie, lijkt me.

Roep om nationale datacenterstrategie zwelt aan vanwege ‘Zeewolde’

Een meerderheid van de Tweede Kamer wil landelijke regie over de bouw van datacenters in Nederland, meldt de NOS ‘s avonds (ook in het Achtuur-journaal) op 7 december 2021. Het datacentrum in Zeewolde gebruikt straks heel veel energie en heeft alleen al om die reden invloed op de regionale klimaatdoelen, geformuleerd in de zogenoemde RES’en (de afkorting RES staat voor ‘Regionale Energiestrategie’, red.) Het datacentrum komt bovendien op vruchtbare landbouwgrond te staan.

Chagrijn is er bij sommige Kamerleden ook omdat vanwege de publicaties in NRC en Telegraaf, waaruit bleek dat ministeries betrokken waren bij het binnenhalen van het datacentrum. Dit beschouwen ze als een extra reden om het debat erover in de Kamer te voeren, en niet enkel in de gemeenteraad.

Discussie over bouw (hyperscale) datacenters in Nederland is opgelaaid: ‘Nederland is te klein voor grote datacenters!‘

De discussie over de bouw van het hyperscale datacenter in Zeewolde, de mogelijke komst van het grootste datacentra van Europa tot nu toe, is opgelaaid. Ook burgers praten (eindelijk) mee. Op 8 december 2021 praat Ghislaine Plag in het NPO1-radioprogramma ‘Spraakmakers‘ (Standpunt.nl) over de stelling: ‘Nederland is te klein voor grote datacenters!

Moeten we wel meer datacenters willen in Nederland? Ze gebruiken veel energie en hebben daarmee invloed op de regionale klimaatdoelen. Ook neemt een centrum veel grond-oppervlak in; kunnen we daar niet beter huizen bouwen? Of zijn datacenters belangrijk voor Nederland en moeten we Europese koploper in de digitale economie worden?

Nederland is te klein voor grote datacenters!, Kunst en Landschap (Bron: Spraakmakers (Standpunt.nl)), 8 december 2021.

Statenleden provincie Flevoland roeren zich en vragen debat aan

In het provinciehuis in Lelystad wordt op woensdag 8 december gedebatteerd (interpellatiedebat) over het datacenter dat Meta wil bouwen op bedrijventerrein Trekkersveld in Zeewolde. Het debat is onder andere aangevraagd door Statenlid Gert Jan Ransijn van de in maart 2021 opgerichte conservatief-liberale partij JA21. Hoewel het aan de gemeenteraad van Zeewolde is om daar een besluit over te nemen, wil Ransijn toch dat Provinciale Staten er ook nauw bij betrokken worden.

De fractievoorzitter van JA21 stoort zich aan het wollig taalgebruik en de abstracte termen die de betrokken bestuurders gebruiken om de voor- en nadelen van het datacenter te benoemen. ‘Leugentaal’ noemt hij dat. Hij wil dat de gedeputeerde concreet wordt over onder andere de grondtransacties. Met die concrete informatie wil hij kunnen toetsen of het proces rond de mogelijke komst van Meta ‘wel snor zit’, wel goed en zorgvuldig is verlopen.

Statenleden in debat over datacenter Meta, Omroep Flevoland, 8 december 2021.

Statenbrede ‘motie van treurnis‘ tegen Gedeputeerde Staten over datacenter

Gedeputeerde Staten hadden de Statenleden veel beter moeten informeren over het datacenter in Zeewolde. Die boodschap uitten Provinciale Staten woensdag 8 december 2021 tijdens een zeer kritisch debat met het dagelijks bestuur van de provincie. Omdat de betrokken gedeputeerden weinig berouw toonden, werd er na een discussie van zes uur een ’motie van treurnis’ tegen het gehele college van GS ingediend. Die motie werd unaniem aangenomen.

De Staten waren uiterst verontwaardigd over de gebrekkige informatievoorziening. Wat vooral stak was de positieve brief van GS over het datacenter aan het Rijk. Hierin werd het ministerie van Economische Zaken en Klimaat (EZK) gevraagd om de komst van het bedrijf mogelijk te maken. Deze brief werd zonder medeweten van Provinciale Staten verstuurd en dat had volgens de fracties nooit gemogen.

Gedeputeerde Appelman moet nu binnen drie maanden een feitenrelaas opstellen waarin de partijen kunnen lezen wat er met wie is afgesproken als het gaat om het datacenter. In dat stuk moet ook staan welke opstelling Gedeputeerde Staten daarbij hebben ingenomen en welke rol de provincie in de toekomst nog kan spelen.

Statenbrede motie van treurnis tegen GS over datacenter, Omroep Flevoland, 9 december 2021.

‘Ruzie over verkoop akkers Flevoland aan Facebook’

Ruzie in de tent? Het lijkt erop dat het een aantal partijen in de Zeewoldse gemeenteraad makkelijker wordt gemaakt voor het uitbrengen van hun stem om al of niet steun te verlenen aan het Collegevoorstel dat de komst van het datacenter van Meta mogelijk moet maken.

Het Rijksvastgoedbedrijf ligt namelijk dwars bij de plannen van Facebook om in Zeewolde op landbouwgrond van het Rijk een van de grootste datacentra van Europa te bouwen. De grond-en vastgoedbeheerder van de overheid wil zo’n tachtig hectare boerenland in Zeewolde – de eerder gememoreerde 84 hectare boerenland waarvoor het RVB advies inwon bij het College van Rijksadviseurs – voorlopig niet aan Facebook verkopen. Het RVB heeft kennelijk al voordat de energieslurpende doos er staat ‘geleerd‘.

Het Rijksvastgoedbedrijf eist dan ook dat Facebook en de gemeente Zeewolde nieuwe plannen over het benutten van restwarmte en duurzaamheid opstellen, voordat het een beslissing neemt over de verkoop van de grond. Opnieuw een bericht van doorzetters Merijn Rengers en Carola Houtekamer:

Beeld: ©Eric Brinkhorst

Ruzie over verkoop akkers Flevoland aan Facebook
Merijn Rengers en Carola Houtekamer, NRC, 8 december 2021

’Land van Ons’ komt met alternatief voor megadatacenter Meta in Zeewolde

Een recent arrest van de Hoge Raad, zo stellen de twee NRC-onderzoeksjournalisten in bovenstaand artikel, schrijft voor dat overheden niet meer onderhands grond mogen verkopen aan één partij. Ze moeten kijken of er ook andere gegadigden zijn. Dit geldt volgens hen dus ook voor Facebook in Zeewolde.

Beeld: screenshot (2020) RR/K&L

,,Hier meldt zich zo’n gegadigde“, tweet Carola Houtekamer op haar persoonlijke Twitteraccount op 9 december 2021. De link in haar tweet verwijst naar een alternatieve koper voor de grond waar megadatacenter Meta haar zinnen op gezet heeft: het sympathieke ‘Land van Ons‘.

.

Naar aanleiding van de berichtgeving over een grootschalig datacenter voor Facebook hebben we als bestuur gemeend dat Land van Ons niet langer passief kan toekijken, zegt oprichter van de burgercoöperatie Franke Remerie. Het wil de gemeente een alternatief bieden:

,,Waar de politiek niet bij machte is om iets te doen, moeten we als burgers zelf het voortouw nemen en dit niet zomaar laten gebeuren. We bieden de gemeente Zeewolde een alternatief en stellen voor dat Land van Ons het betreffende land koopt.“


Franke Remerie, oprichter Land van Ons

Opzienbarend? Zeker, maar een noodzakelijk alternatief, zo stelt Remerie, want ‘waar alle routes om dit project te stoppen lijken te falen, heeft onze coöperatie een krachtig middel. Het middel waarvoor we opgericht zijn: we kopen land op ten behoeve van natuurinclusieve landbouw‘. Land van ons realiseert zich dat het met de crowdfund-actie een grote broek aantrekt, het gaat immers om een forse investering, maar denkt ‘dat er voldoende maatschappelijk draagvlak is om met elkaar dit alternatief mogelijk te maken‘.

Sterker, blijkens hun brief aan de gemeente Zeewolde, ‘het is een andere manier van “Zeewolde op de kaart zetten”. Een manier waarmee u echt een visie kan laten zien op de toekomst van ons land en een voorbeeldrol kunt vervullen‘, aldus Franke Remerie.

Burgercoöperatie wil ‘datacentergrond’ kopen voor duurzame landbouw, Omroep Flevoland, 9 december 2021.

Kunst en Landschap volgt het burgerinitiatief Land van Ons al vanaf de oprichting in 2020 en heeft natuurlijk haar eigen metertjes aangekocht om (ook) bij te dragen aan herstel van het Nederlandse landschap, natuur en biodiversiteit. Ik koop er in het kader van deze prachtige actie gewoon nog een paar vierkante meters bij. Ik hoop jij ook.

Hieronder de introductievideo van Land van Ons (uit 2020), die je uiteraard ook kunt bekijken via de Kunst en Landschap-special over natuur- en landschapsinclusieve kringloopland-bouw.

Land van Ons biodiversiteit, Land van Ons, 7 februari 2020.

Land van Ons stuurt brief naar CEO’s vijf grote technologie-concerns: Apple, META, Microsoft, Alphabet en Amazon

Zo’n twee maanden later, op 1 februari 2022, stuurt Land van Ons nog een brief. Ditmaal is hij gericht aan de CEO’s (Chief Executive Officers) van Meta, Alphabet (moederbedrijf Google), Microsoft, Amazon en Apple met het verzoek af te zien van het bouwen van hyperscale datacenters in Nederland. Een afschrift van de brief gaat naar verschillende ministeries, de Eerste en de Tweede Kamer. Voorzitter Franke Remerie licht een en ander toe.

Brief aan Big Tech, Land van Ons, 1 februari 2022.

’Regering moet bouw van datacenter in Zeewolde volgens coalitiepartij ChristenUnie blokkeren’

Beeld: motie Grinwis, screenshot RR/K&L

De ChristenUnie in de Tweede Kamer wil dat het kabinet de bouw van het hyperscale datacenter in Zeewolde voorlopig tegenhoudt. Kamerlid Pieter Grinwis heeft een motie ingediend waarin het kabinet wordt gevraagd de rijksgrond in Zeewolde op dit moment niet te verkopen voor het datacenter. Dat meldt Teake Dijkstra in De Stentor op 9 december 2021, de ‘champagnedag‘, zeg maar. Grinwis wijst op het energieverbruik en de ‘enorme impact’, lokaal qua ruimtegebruik en regionaal en landelijk qua stroomgebruik..

,,Wat mij betreft maken we een pas op de plaats en werken we eerst aan een nationale visie op deze ontwikkeling’’


Pieter Grinwis, Tweede Kamerlid ChristenUnie
Beeld: indeling 166 ha Rijksvastgoed-bedrijf – Gemeente Zeewolde/Meta, ©Omroep Zeewolde

In Zeewolde is ongeveer de helft van de 166 hectare waar Meta/Facebook het datacenter wil vestigen op dit moment in bezit van het Rijksvastgoed-bedrijf, schrijft Dijkstra. De landbouwgrond wordt nu nog verpacht aan agrariërs. De andere helft is in het voorjaar in alle stilte al via de gemeente in eigendom gekomen van Polder Networks, de schimmige tussenpersoon van de toen nog geheim gehouden datagigant.
.

In de motie voert Grinwis aan dat het bij de grond van het Rijksvastgoedbedrijf gaat om ‘kwalitatief hoogwaardige landbouwgrond‘ en dat de verkoop ervan voor een datacenter ingaat tegen het huidige beleid van het Rijksvastgoedbedrijf.

Zolang er geen landelijke visie en geen afwegingskader is opgesteld voor de vestiging van hyperscale datacenters zou de grond volgens hem sowieso niet moeten worden verkocht voor dat doel, staat in de motie. Ook niet in Zeewolde. De ChristenUnie gaat nu op zoek naar steun voor de motie, waar op dinsdag 14 december over wordt gestemd. 

‘Een ‘JA’ van de gemeenteraad betekent niet automatisch dat het datacenter er komt’

De ‘grondpolitieke strijd‘ is uiteraard op de burelen van – voor de datacenterkwestie immer attente – Omroep Flevoland beland. Vanaf hier: chapeau voor het bij de zaak betrokken redactieteam! Keep up the good work. Een ‘JA’ van de gemeenteraad op 16 december aanstaande betekent niet automatisch dat het datacenter er komt, melden de omroepmedewerkers op 9 december 2021.

Uitleg daarover vindt je op hun website. In de studio vraagt presentator Marco Verhagen aan verslaggever Koen Peeters wat de drempels voor de komst van het datacenter zijn.

Een ‘JA’ van de gemeenteraad betekent niet automatisch dat datacenter er komt, Omroep Flevoland, 9 december 2021.

Twee petities tegen bouw datacenter Zeewolde!’

Donderdag de negende december is een enerverend dagje, ongetwijfeld ook voor de gemeenteraadsleden van Zeewolde, die na de lange zit van het interpellatiedebat de dag ervoor in het provinciehuis in Lelystad, ook deze dag weer een stortvloed aan informatie op zich af zien komen. Het is precies een week voordat ze hun eindoordeel over de bestem-mingsplanwijziging voor het datacenter moeten vellen. Ga d’r maar aanstaan, de impact zal groot zijn.

Beeld: uit tweet Maria Smit (Twitter: @Marie1902), 9 december 2021.

Om hen over de streep te trekken tegen te stemmen, heeft ‘Susan S.’ – wie achter deze naam schuilgaat laat zich raden – een burgerpetitie aangemaakt bij Avaaz.org, ‘een online campagnenetwerk dat de stem van gewone mensen laat doorklinken in wereldwijde besluitvorming’. De boodschap is helder: ‘Stop NU de bouw van datacenter Zeewolde!’.

Ook het eerder al protesterende Extinction Rebellion Almere (@XrAlmere) meldt zich in de strijd door burgers op te roepen de bouw van het datacenter in Zeewolde te blokkeren en hun petitie te ondertekenen.

Aan jou om (ook) je stem te laten horen door met je stem voor het datacenter te gaan liggen. Delen (ook via de socials) wordt op prijs gesteld. Susan S. hoopt in ieder geval voor de zestiende december op 5.000 ondertekenaars, XR-Almere neemt vooralsnog genoegen met de helft van de ‘blokkeerders’.

NOS op 3 tech-podcast zet onrust in Zeewolde om datacenter op een rijtje

De onrust om en weerstand tegen het datacentrum in Zeewolde begint toe te nemen. Ik kan me voorstellen dat, nu je hier bent beland, het je aardig begint te duizelen met termen als hyperscale, restwarmte, een open of gesloten waterkoelsysteem, grijze en groene energie, stroomonderstation, inter- en hyperconnectiviteits-hub en wat dies meer zij.

Bij ‘NOS op 3‘ – hun video’s op YouTube kan ik je zeer aanbevelen – zijn ze erg goed om in begrijpelijke taal (en beeld dus) lastige, ingewikkelde zaken uit te leggen. Zo ook het eerste deel van de tech-podcast ‘Onrust in Zeewolde om datacenter‘. Presentator Jonna ter Veer spreekt in – nogmaals: alleen het eerste deel; Google’s-top-10 kun je in dit verband negeren – onderstaande podcast met tech-redacteur Nando Kasteleijn, die een resumé geeft van de verwikkelingen rond het datacentrum in Zeewolde en de onrust die daaromtrent ontstaan is – tot en met 9 december 2021.

‘Wethouder boos over bemoeienis met datacenter Zeewolde: ‘Tweede Kamer heeft boter op het hoofd’‘

Egge Jan de Jonge, wethouder en projectleider datacentrum gemeente Zeewolde, © Bram van de Biezen.

Na alle perikelen op de negende december – de Grinwis-motie over Rijksgrond, 25 Kamer-vragen namens de PvdA en GroenLinks en twee op handen zijnde petities – vraagt Teake Dijkstra Egge Jan de Jonge, wethouder (CDA) en projectleider van het datacentrum in de gemeente Zeewolde, voor De Stentor om een reactie.

De Jonge vindt dat de Tweede Kamer nu niet ineens het datacenter in Zeewolde af moet remmen om eerst een landelijke visie op te stellen. ,,Wie dat voorstelt heeft toch wel wat boter op het hoofd.” Hij stelt zich daarbij op een formeel standpunt:

,,Op dit moment is het aan onze gemeenteraad om daar een besluit over te nemen. Den Haag heeft het beleid zelf zo vastgesteld.’’


Egge Jan de Jonge, wethouder (CDA) gemeente Zeewolde
Beeld: 25 Kamervragen PvdA/GroenLinks (clickable, RR/K&L)

Op 9 december 2021 stellen de leden Gijs van Dijk, Henk Nijboer, Joris Thijssen (allen PvdA) en Suzanne Kröger (GroenLinks) 25 Kamervragen aan de ministers van Economische Zaken en Klimaat en van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties over de ‘De rode loper voor datacenter Zeewolde‘, waarmee gedoeld wordt op het Telegraaf-artikel ‘Rodeloper voor datacenter Facebook, Zeewolde wuift groene bezwaren weg‘ van Mike Muller en Edwin Timmer, van 24 november 2021.

Ook het NRC-artikel van Merijn Rengers en Carola Houtekamer van 3 december vormde aanleiding voor het stellen van de Kamervragen: ‘Het Rijk regelde onder druk van Facebook voorrang op het stroomnet‘.

Naast deze vragen vanuit de landelijke politiek heeft ook het CDA Almere een aantal vragen voor het College van B&W van Zeewolde: CDA Almere vraagt zich af welke gevolgen ‘Zeewolde‘ voorziet voor de energie-infrastructuur en waterhuishouding van Almere. Ook is men bezorgd of de komst van het Zeewoldse datacenter betrokken wordt bij het onderzoek naar de hyperconnectivity-hub die in Almere gepland staat.

Projectleider Egge Jan de Jonge gaat dus een paar dagen voor de belangrijke vergadering van 16 december (die een uur eerder aanvangt dan gepland) met aardig wat huiswerk het weekend in.

Groninger politici reflecteren op zeven jaar Google

Zeven jaar geleden stonden Groninger politici (voor het eerst in Nederland) voor de keuze een hyperscale datacenter te laten verrijzen binnen de grenzen van de toenmalige gemeente Eemsmond, dat na de herindeling opging in de gemeente Het Hogeland. Omroep Flevoland toog naar het Noorden en sprak met oud-wethouder Harrie Sienot (CDA) en Linda Visser, oud-fractievoorzitter SP-Eemsmond. Ze kijken terug op de gang van zaken rond (de beloofde) werkgelegenheid, duurzaamheid, het besluitvormingsproces en het democratische gehalte daarvan.

Sienot kijkt er tevreden op terug, Visser daarentegen is kritisch op de gang van zaken. Volgens haar is een gemeente helemaal niet opgewassen tegen een groot bedrijf zoals Google. ,,De raad al helemaal niet, dat is een lekenbestuur”, zegt het oud-raadslid, die daarmee nadrukkelijk een waarschuwing uitspreekt richting de gemeenteraadsleden van Zeewolde.

Groningse politici kijken wisselend terug op komst datacenter, Omroep Flevoland, 10 december 2021.

Grootste raadspartij, Leefbaar Zeewolde, zegt nee tegen komst datacenter

Beeld: RR/K&L

Leefbaar Zeewolde keert zich tegen de komst van het grote Meta-datacenter in Zeewolde. De grootste partij in de raad vindt dat er te veel onzekerheden kleven aan het project. Dat zegt fractievoorzitter Ben Sonneveld in het tv-programma ‘Over Flevoland Gesproken‘ van Omroep Flevoland. Voor Zeewolde Actueel lichtte hij het standpunt namens de fractie toe.
.

Leefbaar Zeewolde vreest op basis van de informatie die hen ter beschikking is gesteld dat er erg veel windmolens nodig zullen zijn – en dat die dus ergens in de gemeente een plek moeten krijgen – om de benodigde groene stroom op te wekken, om te kunnen voldoen aan het enorme energieverbruik van het datacenter.

Ook heeft Sonneveld twijfels over de belofte dat de restwarmte die vrijkomt in het datacenter zal worden gebruikt om woonwijken te verwarmen, zo meldt Omroep Flevoland op 10 december 2021: “Dat zit vol met onzekerheden.” Verder vindt zijn partij dat de informatievoorziening over het project – op basis van een enquête bleek dat 70 procent van de bevolking van Zeewolde deze matig, slecht tot zeer slecht vond – ver ondermaats is. Leefbaar Zeewolde is na de ChristenUnie de tweede collegepartij die het datacenter afwijst.

Grootste raadspartij zegt nee tegen komst datacenter, Omroep Flevoland, 10 december 2021.

Gemeente Zeewolde maakt afspraken met Meta bekend

Na alle consternatie van de week ervoor maakt het trio B&W-Zeewolde, de provincie Flevoland en Polder Networks (Meta) op 10 december 2021 de Samenvatting Anterieure Overeenkomst openbaar. De drie-partijen-overeenkomst is een juridisch document waarin de gemeente, provincie en Polder Networks wettelijke en bovenwettelijke afspraken met elkaar maken. Deze gaan onder andere over de restwarmte en investeringen in de lokale en regionale economie.

‘Datacentrum levert 20 jaar gratis restwarmte’ kopt Omroep Flevoland op 10 december 2021. Het twintig jaar gratis beschikbaar stellen van restwarmte door Meta krijgt een prominente plek. De financiële uitwerking van de diverse gemaakte afspraken blijft, ‘mede in verband met nog te volgen aanbestedingen voor bijvoorbeeld infrastructurele werken’, geheim.

De voorname propositie ‘twintig jaar gratis restwarmte’ staat diezelfde dag ook centraal in het artikel van Nicolai Lensen en Teake Dijkstra in De Stentor: ‘Datagigant Meta levert 20 jaar gratis (rest)warmte aan woningen als het mag bouwen bij Zeewolde‘. Je zou het een vorm van framing kunnen noemen: Facebook biedt iets aan als een cadeautje, waarbij ze donders goed weten dat ze er (júist) toch van af moeten. Het liefst tegen zo laag mogelijke kosten, uiteraard. Decentralisatie, pff.

Grootste raadspartij zegt ‘nee’ tegen komst datacenter, Omroep Flevoland, 10 december 2021.

Energiedeskundige: ‘belofte gratis restwarmte datacenter is onzin’

Het is dus onzin om gratis restwarmte van een datacenter te beloven. Dat zegt ook energiedeskundige Stefan Mol uit Almere tegen Omroep Flevoland op 14 december 2021.

,,Het is gewoon heel vreemd om te doen alsof je iemand een cadeautje geeft terwijl je zelf ergens vanaf moet.

Stefan Mol, energiedeskundige
Energiedeskundige: ‘belofte gratis restwarmte datacenter is onzin’, Omroep Flevoland, 14 december 2021.

‘‘Groene’ restwarmte datacenters is vooral kille PR’

Het magische woord in de datasector: restwarmte. Door energie te hergebruiken als verwarming zouden datacenters kunnen bijdragen aan de energietransitie. Maar, zegt Daniël van Kessel van Follow The Money op 10 april 2021, juist de big tech-datacenters − goed voor een kwart van de stroomvraag van de databranche − maken deze circulaire belofte niet waar. En dat staat volgens hem al vroeg in het proces vast: door keuzes voor de locatie en voor de koeltechniek.

Datacenters creëren veel warmte. Overheden suggereren vaak dat die gebruikt kan worden voor een warmtenet, waarmee kassen of woningen verwarmd kunnen worden. Ook in het geval Zeewolde wordt geschermd met de voordelen van restwarmte. Bij de mega-datacenters van Microsoft en Google lukte dat telkens niet, zegt Van Kessel. Restwarmte hergebruiken is niet eenvoudig. Ook de gekozen koeltechniek is van belang: van de meeste datacenters moet de restwarmte nog opgewaardeerd worden met een warmtepomp. Dat kost extra stroom, en daarmee extra uitstoot.

Daar gaan je circulaire plannen die overal worden ingezet om draagvlak onder de bevolking te creëren, zeg ik dan. Ik ben überhaupt benieuwd of dit soort artikelen op de bureaus van de raadsleden van Zeewolde terechtgekomen zijn – of anderszins voorgelegd zijn.

Daniël van Kessel, een team van onderzoeksjournalisten van Follow The Money plus een aantal experts op het gebied van restwarmte van datacenters, ging voor het online magazine op onderzoek uit, door de plannen voor hergebruik van restwarmte bij mega-datacenters in de Eemshaven en Wieringermeer onder de loep te nemen en te analyseren waarom die niet tot stand kwam.

Beeld: ©Branko de Lang / Hollandse Hoogte

‘Groene’ restwarmte datacenters is vooral kille PR
Daniël van Kessel, Follow The Money, 10 april 2021

‘Over Flevoland Gesproken’ zet na landelijke bemoeienis datacenter-Zeewolde de zaak op een rijtje

In ‘Over Flevoland Gesproken‘, een interviewprogramma van Omroep Flevoland met hoofdrolspelers uit het Flevolandse nieuws, becommentarieert fractievoorzitter Ben Sonneveld van Leefbaar Zeewolde op 12 december 2021 het standpunt van zijn partij uitgebreider en plaatst hij het in een breder perspectief; ook naar aanleiding van alle commotie die is ontstaan door de landelijke inmenging over de beslissing die de raad moet nemen over het datacenter. Presentator Jeroen van der Laan neemt je mee in een negen minuten durend interview met Sonneveld in de continuing story van het datacenter in Zeewolde.

Over Flevoland Gesproken van 12-12-2021, Omroep Flevoland, 12 december 2021.

Column Christiaan Weijts: ‘Metaverse in de Flevopolder’

Metaverse in de Flevopolder

,,Ons landje is een rode loper en onze bestuurders zijn verkopers, chronisch kromgebogen lakeien. Zeker nu we Unilever en Shell kwijt zijn, doen we alles om de opslagschuur te mogen zijn voor Silicon Valley.”


Christiaan Weijts, NRC (Opinie), 10 december 2021.

‘Komst datacenters verloopt ondoorzichtig en ondemocratisch‘

Het ziet ernaar uit dat een meerderheid met de plannen zal instemmen, constateren Marleen Stikker, internetpionier van het eerste uur en directeur van Waag, en Quirine van Eeden, onderzoeker bij datzelfde Waag: een futurelab voor technologie en samenleving. Voordat we ons lot en dat van de natuur in de handen van lokale deeltijdpolitici leggen, is het tijd voor een landelijk debat over datacenters in onze publieke ruimte, stellen ze in Het Financieel Dagblad van 10 december 2021. En dan niet achter gesloten deuren, waar alleen de datalobby haar weg weet te vinden!

,,Het is tijd voor een open gesprek over afwegingen aangaande stroomverbruik, gebruik van onze publieke ruimte en aanwezigheid van discutabele techreuzen in onze geliefde polders, samen met alle betrokkenen en belanghebbenden.“


Marleen Stikker en Quirine van Eeden, resp. directeur en onderzoeker Waag

De vestiging van een datacenter in Nederland is een besluit dat grote impact heeft op omwonenden, maar ook op de resterende Nederlandse inwoners zeggen de toekomstvorsers van het internet. Alle Nederlandse burgers zijn gerechtvaardigde belanghebbenden bij dit besluit. We moeten met elkaar het gesprek voeren over de vraag wat het afwegingskader is en wiens belangen er mee gediend zijn. We hebben een proces nodig dat transparant is, waar de belangen open op tafel liggen en alle betrokkenen vanaf het begin volwaardige plek aan tafel krijgen.

Beeld: ©Hein de Kort voor Het Financieele Dagblad

Komst datacenters verloopt ondoorzichtig en ondemocratisch
Marleen Stikker en Quirine van Eeden, Het Financieele Dagblad, 10 december 2021

‘We willen online uit ons bol, dus datacentra zijn onmisbaar’

Is de negentienkoppige gemeenteraad van Zeewolde wel geëquipeerd te besluiten over zo’n complex en ingrijpend project, is de (hoofd)vraag die Jacobien de Krijger in De Stentor van 11 december 2021 voorlegt aan een viertal lectoren van Fontys Hogescholen. Geen slecht idee, het zijn juist deze vier wetenschappers die in onderstaand artikel pleiten voor meer en betere wetenschappelijke duiding over een aantal pijnpunten in de discussie over (hyperscale) datacenters in Nederland. Belangrijk daarbij is dat die pijnpunten worden ontdaan van hun politieke lading.

Daarnaast zou het volgens hen helpen wanneer de politieke beslissingskaders helder en meer eenduidig zijn. In hun ogen wordt de discussie door alle versnipperde informatie, onduidelijke rollen en communicatie en ontbrekende overheidsregie onnodig complex gemaakt en voedt dit het wantrouwen (onder burgers) – de drang om samen naar oplossingen te zoeken wordt zo doodgeslagen. En dat vinden ze een gemiste kans: ‘iedereen is immers gebaat bij een goede digitale infrastructuur, en een duurzame, innovatieve integratie in het ontwerp van de slimme stad van de toekomst’.

Beeld: © REUTERS

‘We willen online uit ons bol, dus datacentra zijn onmisbaar
Jacobien de Krijger, De Stentor, 11 december 2021

BNN/VARA-programma ‘Dijkstra en Evenblij ter plekke’ strijkt neer in Zeewolde

In aanloop naar de stemming van 16 december 2021 klinken er steeds meer kritische geluiden rond de komst van het datacenter. Niet alleen Zeewoldenaren maken zich zorgen om de toekomst van hun dorp, maar ook in Den Haag klinken er bezorgde vragen. De verant-woordelijk wethouder en projectleider, Egge Jan de Jonge en twee bezorgde burgers, Susan Schaap van het burgerinitiatief DataTruc en Sipke Veenstra gaan erover in gesprek met Frank Evenblij en Erik Dijkstra in het (eerste deel) van het BNN/VARA-programma ‘Dijkstra en Evenblij ter plekke‘. Deze keer dus vanuit Zeewolde.

(Frank Evenblij en Erik Dijkstra zenden Dijkstra en Evenblij ter plekke elke zondagavond van acht tot tien uit vanuit een andere plek in het land. Elke week bespreken zij lokaal en landelijk nieuws, dorpsmythes en retro sportverhalen. Er is livemuziek van een artiest uit de buurt en de lokale burgemeester neemt plaats in de ‘Verhoorwagen’.)

Zeewoldenaren zeggen ‘nee’ tegen datacenter van Facebook ondanks nieuwe soorten banen

De digitale economie gaat nieuwe soorten banen opleveren en daarom is de komst van het datacenter van Facebook in Zeewolde welkom, als het aan de verantwoordelijke wethouder, Egge Jan de Jonge ligt, zo luidt de introductietekst van NPO Radio 1 voor onderstaande video.

,,We moeten de nieuwe techniek niet meteen in de weg gaan staan.”


Egge Jan de Jonge, wethouder (CDA) en projectleider datacenter Zeewolde
Zeewoldenaren zeggen ‘nee’ tegen datacenter van Facebook, Kunst en Landschap (Bron: BNN/VARA (Dijkstra en Evenblij ter plekke, 12 december 2021), 13 december 2021.

Gemeenteraadsleden Zeewolde over de komst van het ‘hyperscale’ datacenter

Inmiddels hebben duizenden mensen zich tegen de komst van het datacentrum uitgesproken. Maar… uiteindelijk wordt de beslissing op de inmiddels beruchte zestiende decemberdag genomen door slechts 19 mensen: de raadsleden van de gemeente Zeewolde! Zij gaan stemmen over de vraag of de komst van Facebook mogelijk wordt gemaakt. Niet niks, zeggen Evenblij en Dijkstra. Je zult het maar op je bordje hebben liggen. Ze spreken in (dit tweede deel van) hun programma met de Zeewoldense gemeenteraadsleden Erik van de Beld (ChristenUnie), Wenda Westerhuis (D’66) en Ben Sonneveld (Leefbaar Zeewolde).

Gemeenteraadsleden Zeewolde over de komst van het ‘hyperscale’ datacenter, Kunst en Landschap (Bron: BNN/VARA (Dijkstra en Evenblij ter plekke, 12 december 2021), 13 december 2021.

Wat doen Zeewoldenaren op Facebook?

Tijdens het programma Dijkstra en Evenblij ter plekke doet een van de presentatoren een belronde met inwoners vanaf de plek die ze bezoeken. Voor de uitzending van 12 december 2021 was Frank Evenblij benieuwd naar de relatie van de bewoners met Facebook. Gaan ze nu vaker of meer gebruik maken van het sociale platform? En: wat doen de Zeewoldenaren eigenlijk allemaal op Facebook? Evenblij doet een kort rondje langs de velden.

Wat doen Zeewoldenaren op Facebook? Kunst en Landschap (Bron: BNN/VARA (Dijkstra en Evenblij ter plekke, 12 december 2021), 13 december 2021.

Burgemeester Gerrit Jan Gorter in ‘De Verhoorwagen’ van ‘Dijkstra en Evenblij ter plekke’

Vaste rubriek in ‘Dijkstra en Evenblij ter plekke‘ is ‘De Verhoorwagen‘. ‘Geen burgervader is onschuldig. En daar treden Dijkstra en Evenblij terecht tegen op’, luidt de aankondiging van het ‘verhoor’. Op 12 december 2021 wordt burgemeester Gert Jan Gorter het vuur na aan de schenen gelegd. Uiteraard over (zijn rol in) de mogelijke komst van het datacenter van Facebook naar het polderdorp Zeewolde. Wie is Gert Jan Gorter en hoe denkt hij over het feit dat zijn gemeente(raad) beslist over de grootste buitenlandse investering in Nederland ooit? Dit hoort toch gewoon thuis bij de landelijke politiek?

,,Gemeenten is de eerste overheid, die kunnen dit gemakkelijk aan. Ik denk zelfs dat ze het beter aankunnen, gelet op de manier hoe de Tweede Kamer met zaken omgaat, is het weerwoord van de burgervader, die met een triomfantelijke grimas – armen over elkaar – Evenblij pareert. Zijn er weleens momenten mijnheer de burgemeester, vraagt Dijkstra enigszins schertsend, dat uzelf ook wel eens twijfelt of dat datacenter wel zo’n goed idee is?

,,Daar gaat de gemeenteraad over. Ik heb een onafhankelijke rol. Ik ben hoeder van de integriteit en van de wetten en regels die hier gelden. Ik denk dat onze raad dat beter kan, en dat – helaas – de Tweede Kamer door de media – zeg ik dan toch maar eventjes – op een verkeerd been is gezet.”


Gerrit Jan Gorter, Burgemeester Zeewolde
Burgemeester (Zeewolde) Gerrit Jan Gorter in ‘De Verhoorwagen’ van ‘Dijkstra en Evenblij ter plekke’, Kunst en Landschap (Bron: BNN/VARA (Dijkstra en Evenblij ter plekke, 12 december 2021), 13 december 2021.

Speciale afspeellijst over hyperscale datacenter-Zeewolde op YouTube-kanaal Kunst en Landschap

Alle video’s die je tot nu toe op deze website hebt kunnen bekijken, kun je op een moment dat jou uitkomt terugkijken. Ik heb de video’s van Kunst en Landschap plus de aan het datacenterproject gerelateerde video’s van derden – dat zijn er inmiddels meer dan honderd! – in een speciale afspeellijst op het YouTubekanaal van Kunst en Landschap voor je op een rijtje gezet, in: ‘Hyperscale Datacenter Zeewolde (Trekkersveld IV)‘. Abonneren mag.

‘Het dilemma van Zeewolde nadert climax: ‘Tegenstanders vallen meer op omdat ze harder schreeuwen’’

Beeld: Wat vinden Zeewoldenaren zelf eigenlijk van dit plan? ©De Stentor (Meta/Gemeente Zeewolde)

Alle ogen zijn deze week op Zeewolde gericht. Donderdag besluit de gemeenteraad of het omstreden datacenter van Facebook – het grootste van Europa – er mag komen. Heel Nederland bemoeit zich ermee, maar wat vinden de Zeewoldenaren eigenlijk zelf, vraagt verslaggever Paolo Laconi voor De Stentor zich af op 13 december 2021. Hij toog de zaterdag ervoor naar Zeewolde waar mensen ontspannen langs de winkels aan het Horsterplein slenteren.

Bij de viskraam van Willem Koelewijn staat een lange rij, een groepje mountainbikers hapt op het terras van cafetaria Twilight een broodje kroket naar binnen. De sfeer is ontspannen. Niets wijst erop dat het gemoedelijke dorp aan het Wolderwijd de afgelopen weken verzeild is geraakt in een nationale mediastorm over de komst van het grootste datacenter van Europa. Voor- en tegenstanders, de een meer gelaten dan de andere, komen aan het woord, een enkeling is pertinent tegen. Wat ze schijnbaar delen is de algemene kritiek op de ‘schimmige besluitvorming’ rond het datacenter.

,,Alles gebeurt stiekem, de bevolking is onwetend gehouden en ook de gemeenteraad heeft pas heel laat informatie gekregen. Dit proces is niet transparant en dat hoort wel in een democratie.”


Gabriela Ferrari, bezoeker Horsterplein, Zeewolde
Beeld: ©De Stentor (Meta/Gemeente Zeewolde)

Het dilemma van Zeewolde nadert climax: ‘Tegenstanders vallen meer op omdat ze harder schreeuwen’
Paolo Laconi, De Stentor, 13 december 2021

Actie Extinction Rebellion: ‘Geen datacenter bij Zeewolde’, ‘Wij willen Greta, geen Meta’

Beeld: ©Omroep Flevoland

Activisten van Extinction Rebellion hebben op maandagmorgen 13 december 2021 korte tijd in het gemeentehuis van Zeewolde actiegevoerd tegen de komst van het datacenter van Meta, meldt Thomas Spekschoor voor NOS Nieuws. De ongeveer twintig demonstranten gingen rond half elf het gemeentehuis binnen en hingen spandoeken op met teksten als ‘Wij willen Greta, geen Meta‘ en ‘Geen datacenter bij Zeewolde‘. Na een uur, meldde Omroep Flevoland eerder die ochtend, werd de bezetting door de politie beëindigd. De geweldloze actievoerders zijn uit het gebouw verwijderd.

Actie in gemeentehuis tegen datacenter, Omroep Flevoland, 13 december 2021.

De Almeerse afdeling van Extinction Rebellion plakte eerder in december al posters op de buitenkant van het gemeentehuis. De organisatie houdt, zoals je hebt kunnen lezen op deze website, ook een petitie-actie tegen de komst van het datacenter. Guus Dix licht namens Extinction Rebellion de reden van de ‘bezetting’ van het gemeentehuis van Zeewolde toe:

Interview Extinction Rebellion, Lokale Omroep Zeewolde, 13 december 2021.

‘De komst van het enorme Facebook-datacentrum raakt aan nagenoeg alle belangen in Zeewolde’

‘De burgemeester van Zeewolde schoof integriteitsmeldingen over de komst van een Facebook-datacentrum terzijde. Een kritisch raadslid werd geroyeerd en mag niet meestemmen over de komst van de hyperscale. Hoe de miljardeninvestering de lokale politiek verdeelt.’ Nieuw speurwerk voor NRC van Merijn Rengers en Carola Houtekamer laat zien dat de verhoudingen in de lokale politiek in Zeewolde onder hoogspanning staan. Lees en huiver. Ik viel – in de loop der jaren geharnast tegen bestuurlijk gerommel, vriendjes-politiek en belangenverstrengeling – van mijn stoel.

Beeld: ©Eric Brinkhorst

De komst van het enorme Facebook-datacentrum raakt aan nagenoeg alle belangen in Zeewolde
Merijn Rengers en Carola Houtekamer, NRC, 13 december 2021

‘Burgemeester schoof integriteitskwesties terzijde’

Het raadslid dat de kwesties in bovenstaand NRC-artikel van Rengers en Houtekamer aankaartte, is geroyeerd en mag dus niet meestemmen op donderdag 16 december over de komst van een Facebook-datacentrum in Zeewolde. Burgemeester Gerrit Jan Gorter, inmiddels zich via de media zichtbaar geïrriteerd uitlatend over het NRC-onderzoeksduo, laat via zijn woordvoerder weten dat hij navraag heeft gedaan naar de aantijgingen van het raadslid en dat betrokkenen alles ontkennen.

Beeld: ©Eric Brinkhorst

Burgemeester schoof integriteitskwesties terzijde
Merijn Rengers en Carola Houtekamer, NRC, 13 december 2021

Burgemeester Zeewolde ‘stoort zich aan onjuiste berichtgeving’ en zet NRC-artikel weg als fabeltjes uit ‘fabeltjeskrant’ met ‘fake news’

Er zijn stukken in de media verschenen, die niet geheel conform de waarheid zijn, zegt Burgemeester van Zeewolde Gerrit Jan Gorter op 13 december tegen Lokale Omroep Zeewolde. Gorter doelt op bovenstaand NRC-artikel van Merijn Rengers en Carola Houtekamer. De kop van het artikel wordt, terwijl de burgemeester dat zegt, in onderstaande video, door Lokale Omroep Zeewolde nadrukkelijk in beeld gebracht.

,,Mensen geloven nog steeds wat in de krant staat; wij krijgen van alles over ons heen geworpen. Raadsleden worden via de mail op een verschrikkelijke manier benaderd, krijgen via de mail allerlei verwensingen naar hun hoofd geslingerd, voornamelijk naar aanleiding van de (landelijke, red.) kranten, gebaseerd op fake news.”


Gerrit Jan Gorter, Burgemeester Zeewolde

Het is beschamend. Vroeger bij de journalistiek was het zo: je doet aan hoor en wederhoor, vervolgt burgemeester Gorter.

,,Wederhoor van de zijde van de gemeente wordt om commerciële redenen vergeten. Daardoor gaan mensen geloven wat er in de krant staat. Ik kan alleen maar zeggen: verwijs naar de feiten, de feiten staan op de website van de gemeente, en de rest zijn vaak fabeltjes, een fabeltjeskrant.”


Gerrit Jan Gorter, Burgemeester Zeewolde
Burgemeester Zeewolde stoort zich aan onjuiste berichtgeving, Lokale Omroep Zeewolde, 13 december 2021.

Burgemeester hekelt ‘fake news’ in ‘Fabeltjeskrant’

Nadat Gerrit Jan Gorter op 12 december bij ‘Dijkstra en Evenblij ter plekke‘ eerst ‘de Tweede Kamer’ hekelde (zie de Kunst en Landschap-video hierboven), was de dag erna bij Lokale Omroep Zeewolde ‘de media’ de grote dwarsligger voor zijn (gemeente)plannen om de Amerikaanse multinational naar de metropool in wording, Zeewolde, te halen. Dat schoot in het verkeerde keelgat van velen – de NRC-onderzoeksjournalisten in het bijzonder – die onafhankelijke journalistiek een warm hart toedragen, nog te zwijgen over hen die de fundamenten van de democratie respecteren.

Verslaggever Arend Dubbelboer van Omroep Flevoland, die op 14 december om half twee ‘s middags een afspraak met Gorter heeft, vertelt over de ophef die de uitspraken van de burgervader in heel het land teweegbrachten.

Burgemeester hekelt ‘fake news’ in ‘Fabeltjeskrant’, Omroep Flevoland, 14 december 2021.

Burgemeester Zeewolde: ‘NRC heeft als doel om datacenter niet door te laten gaan’

”Ik denk dat het doel van NRC is om in ieder geval het datacenter niet door te laten gaan. Dat dat één van de hoofddoelen is, gelet op de eerdere artikelen en latere artikelen. En daar zoveel mogelijk medestanders voor te krijgen, en dan heiligt het doel de middelen.” Dat zegt burgemeester Gerrit Jan Gorter later op de middag van 14 december tegen Arend Dubbelboer van Omroep Flevoland. Hij bevestigt daarmee dat de termen die hij noemde – ‘fake nieuws’ en ‘een Fabeltjeskrant’ in een interview met Lokale Omroep Zeewolde – over NRC gaan. Omroep Flevoland deed aan het eind van de middag verslag. Je kunt daarin ook de volledige versie van het interview (13:26 min.) dat Dubbelboer met Gorter had, bekijken. Uiteraard – later – ook via het You-Tube-kanaal van Kunst en Landschap.

Burgemeester Zeewolde: ‘NRC heeft als doel om datacenter niet door te laten gaan’, Omroep Flevoland, 14 december 2021.

Mea culpa burgemeester Zeewolde voor aanval op media

In journalistieke kring werd afkeurend gereageerd op de uitspraken van Gorter, onder anderen door Thomas Bruning van de vakorganisatie NVJ, de Nederlandse Vereniging van Journalisten.

De burgemeester is vanmiddag teruggekomen van zijn uitspraken, meldt NOS Nieuws. ,,Ik realiseer mij nu dat ik met mijn uitlatingen onbedoeld de pers gediskwalificeerd heb. Dit was niet mijn bedoeling”, zegt hij in een verklaring. Ook stelt hij dat hij de woorden ‘fake news’ en ‘Fabeltjeskrant’ niet had moeten gebruiken. Volgens Gorter wordt zijn gemeente, in bericht-geving over de komst van het datacenter naar Zeewolde, ‘geconfronteerd met een aantal feitelijke onjuistheden’ en daardoor ‘liepen de emoties nogal hoog op’.

‘Fake news! en Fabeltjeskrant!’-uitspraken burgemeester Zeewolde voeden agressie en wantrouwen richting journalistiek

Het is lang geleden dat Nederland zulke ernstige tekenen vertoonde van afnemende democratische gezindheid als dit jaar, luidt het NRC-‘Commentaar’ op de laatste dag van 2021. Ook kleine dingen als de ‘Fake news! en Fabeltjeskrant!’-uitroepen van de burgemeester van Zeewolde zeggen veel over democratisch besef, zo zegt de groep redacteuren, verantwoordelijk voor het dagelijkse Commentaar van de krant. Net als de vakvereniging van journalisten NVJ, die de burgemeester voorhield dat hij met zijn algemene beweringen voeding had gegeven „aan de agressiviteit en het wantrouwen waarmee de journalistiek de afgelopen jaren in toenemende mate wordt geconfronteerd”, neemt ook NRC vanuit ‘een gedegen vakethiek’ nadrukkelijk afstand van dergelijke uitspraken.

‘Kaper op de kust voor grond voor datacentrum Meta in Zeewolde’

Volgens voorzitter Franke Remerie van Land van Ons hebben (op 13 december 2021, red.) meer dan duizend mensen steun betuigd aan het alternatief dat de burgercoöperatie aan de gemeente Zeewolde biedt. Zij willen meebetalen en het is volgens hem mogelijk om een beroep te doen op de miljoenen uit het Nationaal Groenfonds van het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit. Dat meldt Arend Clahsen in Het Financieel Dagblad van 13 december 2021.

Het Nationaal Groenfonds financiert projecten die de kwaliteit van de groene leefomgeving verbeteren. Denk daarbij aan natuur en landschap, maar ook aan lucht en water, biodiversiteit en beleving. Voor de goede orde hieronder even het fonds in vogelvlucht:

Nationaal Groenfonds in vogelvlucht, Nationaal Groenfonds, 3 juni 2019.

Met het initiatief speelt Land van Ons direct in op een arrest van de Hoge Raad van 26 november. De hoogste rechter bepaalde dat overheden bij de verkoop van schaars onroerend goed (dus ook grond) geen een-op-eentransacties met marktpartijen mogen aangaan. Het voornemen van Zeewolde was om via een zogenoemde ABC-transactie de grond van het Rijksvastgoedbedrijf (RVB) te kopen en direct een-op-een aan Meta door te verkopen. Daar kan nu volgens Clahsen een streep door worden gezet. Met Land van Ons meldt zich in Zeewolde een eerste partij die actief inspeelt op het zogeheten ‘Didam-arrest‘ van de Hoge Raad.

Gedeputeerde over datacenter Zeewolde: ‘Meta kreeg geen voorrang’

Facebook-moederbedrijf Meta kreeg geen voorrang bij aansluiting op het elektriciteitsnet. Dat stelt gedeputeerde Jop Fackeldey van Flevoland in een reactie op de storm aan negatieve publiciteit rond de voorgenomen bouw van een hyperscale datacenter van Meta in Zeewolde. Andere kritiekpunten, dat het datacenter buitenproportioneel veel ruimte, stroom en water gebruikt, kunnen volgens hem met feiten worden weersproken, meldt Jan Jager in Stadszaken op 13 december 2021.

Ook spreekt Fackeldey tegen dat de netcapaciteit die het datacenter vraagt ten koste gaat van andere gebruikers die lang moeten wachten op een aansluiting, omdat Flevoland is aangemerkt als congestiegebied. Meta tapt volgens de gedeputeerde direct af van het hoogspanningsnet van TenneT. De congestie zit op het net van de regionale netbeheerder, aldus de gedeputeerde. ‘Meta heeft zich in eerste instantie gewoon gemeld bij TenneT en kon aangesloten worden. Anders dan bij terugleveren was er bij levering van stroom geen sprake van congestie.’

Beeld: ©Stadszaken

Gedeputeerde over datacenter Zeewolde: ‘Meta kreeg geen voorrang’
Jan Jager, Stadszaken, 13 december 2021

De Stentor legt voor- en nadelen hyperscale datacenter met hulp van experts langs de meetlat

Tot voor kort lobbyde de Nederlandse overheid voor de komst van datacenters. Ons land zou de perfecte vestigingsplaats voor de datahallen zijn: een goede infrastructuur, één van de belangrijkste internetknooppunten (bij Amsterdam) in de buurt, zelden natuurrampen en een – voor computers – fijn klimaat, zo constateren De Stentor-journalisten Arjen ten Cate en Teake Dijkstra. Hoewel de journalisten, jij en ik dat laatste inmiddels ernstig in twijfel kunnen trekken, ons klimaat verandert immers rigoureus als we niet oppassen – niet in de laatste plaats door zeespiegelstijging (en bodemdaling) – is de basis van hun vraagstelling mijns inziens een terechte.

Wat hebben we in Nederland eigenlijk aan zo’n mega-datacenter? En wat levert het Zeewolde zelf op? Ze leggen de voor- en nadelen met hulp van experts langs de meetlat en komen tot drie conclusies:

Beeld: ©RR/K&L

Alle ballen op Zeewolde, ‘maar als niemand een datacenter wil, dan hebben we wel een groot probleem’
Arjen ten Cate en Teake Dijkstra, De Stentor, 13 december 2021

Natuur en milieu: Hoe duurzaam is een datacenter?

Facebook, de partij was bij het indienen van de meeste zienswijzen nog onbekend, heeft in den beginne aangegeven het ‘duurzaamste datacenter ter wereld’ te willen bouwen. Daar kan de Natuur- en Milieufederatie Flevoland (NMF) natuurlijk alleen maar voor zijn, maar ze blijven wel kritisch: zoals de plannen er nu liggen is dit volgens de organisatie niet ‘het duurzaamste datacenter te wereld’. Ze hebben nog veel vragen en pleiten voor landelijke regie en uitstel van de bouwplannen.

In de Zienswijze Datacenter Zeewolde van 20 juli 2020 wees de NMF al op de ecologische effecten van het voorgestelde (open) koelwatersysteem, dat gebruik maakt van oppervlaktewater uit de Hoge Vaart. NMF pleit nadrukkelijk voor een gesloten koelwatersysteem waarbij het koelwater gebruikt wordt voor een warmtenet. Ook wat betreft locatiekeuze, effecten op de energievoorziening van Flevoland en duurzaamheid van het te bouwen datacenter zet het grote vraagtekens. Omroep Flevoland spreekt op 14 december 2021 met Vera Dam, directeur van Natuur- en Milieufederatie Flevoland.

Natuur en milieu: Hoe duurzaam is een datacenter?’, Omroep Flevoland, 14 december 2021.

‘Komt er een energieslurpend XXL-datacenter in Zeewolde?’

Op 14 december hebben zo’n drieduizend bewoners van Zeewolde de petitie ondertekent tegen de komst van het datacenter. Zij begrijpen niet waarom hun gemeente dit datacenter zo graag wil. Volgens hen levert het het tulpendorp helemaal niets op: geen geld, geen werkgelegenheid en geen restwarmte. Binnen de lokale gemeenteraad is mede door de enorme media-aandacht grote verdeeldheid ontstaan.

Het datacenter zal minstens zoveel energie gaan gebruiken als de hele stad Amsterdam, zegt journalist Rutger Castricum voor Omroep PowNed in het televisieprogramma ‘De Hofbar‘. Ook hij vraagt zich af of de beslissing wel gemaakt zou moeten worden door een gemeente en niet door de regio of het Rijk, bezien vanuit de grote gevolgen die het zal hebben.

Hiervoor pleit ook energieprofessor David Smeulders van Eindhoven University of Technology. Indien de overheid niet ingrijpt, komen volgens hem onze klimaatdoelen met de komst van dit XXL-datacenter in gevaar. En moet mede daardoor demissionair minister van Economische Zaken en Klimaat Stef Blok de regie niet naar zich toe trekken, vraagt Castricum zich opnieuw af?

Na eerdere mislukte pogingen om Egge Jan de Jong aan de tand te kunnen voelen (de link verwijst naar de uitzending ‘Windmolens enkel gebruikt voor Datacenter Zeewolde‘ van De Hofbar van 8 september 2020), lukt het hem dit keer wel. Hij bezoekt de wethouder op het gemeentehuis een paar dagen voor het grote moment: ‘decision day’ 16 december 2021, de dag waarop de gemeenteraad van Zeewolde beslist over de komst van het hyperscale datacenter. Kijk hier naar de PowNed-uitzending van De Hofbar van dinsdag 14 december (22:10 uur, 22 minuten). Aanrader!

Beeld: PowNed-uitzending De Hofbar, 14 december 2021 (22:10 uur, 22 min.) ©RR/K&L.

Vervolg datacenterspecial Kunst en Landschap

Klik hier voor het vervolg van de datacenterspecial van Kunst en Landschap

Van CLUSTERFUCK tot WET op DECENTRAAL BESTUUR; brengt de nieuwe wet de inter-bestuurlijke verhoudingen weer in BALANS?

Stadskanaal door de ondergrens… De analyse, tafelgesprek met Janine Abbring, 2 februari 2021.

Stadskanaal wil niet nóg eens bezuinigen op het sociale domein

Ten ‘einde raad’ besloot de gemeenteraad van Stadskanaal eind 2020 niet nog eens te bezuinigingen op het sociale domein. Het lintdorp kwam daarmee onder preventief toezicht van de provincie Groningen te staan. De afgelopen tien jaar heeft deze gemeente bijna 18 miljoen bezuinigd op haar begroting. ‘Benchmarking’ – een vergelijkend onderzoek waarbij de prestaties van organisaties, producten, diensten of programma’s op identieke wijze worden onderzocht en met elkaar worden vergeleken – moet uitkomst bieden. Hetzelfde geldt overigens voor de gemeente Oldambt en de (nieuwe) gemeente Eemsdelta.

Beeld: Shutterstock

Raad Stadskanaal weigert verder te bezuinigen
Hans Bekkers, Binnenlands Bestuur, 7 oktober 2020


.

Beeld: Mario-Miskovic-RTV-Noord

Provincie plaatst Stadskanaal onder preventief toezicht
Martijn Folkers, RTV Noord, 8 december 2020

‘Stadskanaal door de ondergrens – De analyse’ (van een ‘clusterfuck’)

De Raad van Stadskanaal heeft hiermee een ongekende stap gezet. Hij heeft, na jaren bezuinigen, een niet-sluitende begroting vastgesteld. In gewone mensentaal: Stadskanaal gooit de kont tegen de krib en wil daarmee een gesprek op gang brengen over de gevolgen van de decentralisatie in het sociale domein op de financiële positie van gemeenten, in dit geval die van Stadskanaal, als ‘case study’ voor een regionale gemeente. Ik vermoed dat deze stap bij menig gemeente in (Noord) Nederland een gevoel van opluchting met zich meebrengt. Hoe komt het dat gemeenten (zoveel) moeten bezuinigen?

Beeld: DvhN

Hoe komt het toch dat gemeenten zoveel moeten bezuinigen? Met Janine Abbring als presentator gaat de gemeente Stadskanaal in gesprek over de miljoenentekorten
Luuk Sporrel, Dagblad van het Noorden, 31 januari 2021


.

Tegen die achtergrond organiseert de gemeente Stadskanaal op 2 februari 2021 een online tafelgesprek met professor Caspar van den Berg (hoogleraar Global and Local Governance), professor Bettina Bock (hoogleraar Bevolkingsdaling en Leefbaarheid), professor Douwe Jan Elzinga (hoogleraar Staatsrecht, architect van de dualisering van het gemeentebestuur) en de Nationale OmbudsmanReinier van Zutphen. Het tafelgesprek wordt geleid door Janine Abbring, die gaandeweg deze bijeenkomst tot de conclusie komt dat de decentralisaties in het sociaal domein geleid hebben tot een ‘clusterfuck’.

Stadskanaal door de ondergrens… De analyse, Gemeente Stadskanaal, 2 februari 2021.
© EenVandaag

Gemeenten in geldnood door jeugd- en ouderenzorg, Stadskanaal wil de boel niet langer ‘kapot bezuinigen’
Marja Sol, EenVandaag, 27 oktober 2020


.

©Trouw

De regio’s worden vaak behandeld als lastige kinderen
Caspar van den Berg en Annemarie Kok, Trouw, 30 januari 2021

Nieuwe ‘Wet op Decentraal Bestuur’ moet interbestuurlijke verhoudingen weer in balans brengen

Met het (ongetwijfeld georkestreerde) ‘kont tegen de krib gooien’ van de Raad van Stadskanaal, en met de inleidende ‘speech’ van commissaris van de Koning Groningen, René Paas, waarin gerefereerd wordt aan ‘Ongekend Onrecht‘ – een vernietigend rapport over de toeslagenaffaire dat leidde tot het aftreden van het Kabinet-Rutte III – werd de knuppel in het hoenderhok van het Rijk gegooid – dat volgens de protesteerders nu ontegenzeggelijk aan zet is.

,,Gemeenten in heel Nederland lopen leeg op de uitgaven voor het sociaal domein, waaronder de Wmo en jeugdzorg. De situatie is nijpend; het rijk kan zich er niet zomaar van afmaken en is nu aan zet. Als het rijk de andere kant opkijkt, is ook hier sprake van ‘ongekend onrecht’.”


René Paas, Commissaris van de Koning Groningen

De Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG), de koepelvereniging voor alle Nederlandse gemeenten, herkent deze kritiek, veel leden (lees gemeenten) hebben soortgelijke tekorten. en broedt op een strategie om uit de benarde positie te (kunnen) komen.

Beeld: Binnenlands Bestuur

Rijk moet noodlijdende gemeenten te hulp schieten
Yolanda de Koster, Binnenlands Bestuur, 3 februari 2021

.

Belangrijk onderdeel van de strategie: nieuwe wetgeving. Douwe Jan Elzinga schrijft voor de VNG aan een (nieuwe) wet, de Wet op Decentraal Bestuur. Deze moet de basis bieden voor een beter evenwicht in de bestuurlijke en financiële verhoudingen tussen de rijksoverheid, provincies en decentrale overheden. Een van de belangrijke uitgangspunten is een prominentere positie van de minister van BZK ten opzichte van de vakministers als het gaat om kabinetsbeleid met gevolgen voor decentrale overheden. Hij legt het je – eerst in het kort, verderop in dit blogboek volgt een langere versie van het interview met Elzinga – hieronder uit.

Douwe Jan Elzinga over de Wet op Decentraal Bestuur, Binnenlands Bestuur, 27 november 2020.

Wethouder Stadskanaal: ‘Rijk, neem uw verantwoordelijkheid!’

,,Ik vind het het heel dapper van de gemeente Stadskanaal dat ze een begroting inleveren die niet sluitend is. Het is een scherp signaal dat de kosten eigenlijk niet meer op te vangen zijn door gemeenten in dat sociaal domein. […] Het is goed dat Stadskanaal dat een keer op scherp zet.”


Erik Dannenberg, voorzitter Divosa

In de eerste video, die met het tafelgesprek, komt een drietal gasten voorbij met (eerder opgenomen) reacties op het ‘dappere’ besluit van de gemeente Stadskanaal: Erik Dannenberg, voorzitter van Divosa, een kennis-, netwerk- en belangenbehartigings-organisatie voor gemeentelijke leidinggevenden in het sociaal domein, Nel Kruit, directeur van Welstad, dat onderdeel uitmaakt van de Tintengroep, die inwoners in Groningen, Drenthe, Friesland en Overijssel helpt om in een kwetsbare periode in hun leven op eigen kracht hun situatie te verbeteren. En, (letterlijk) ten slotte: Johan Hamster (ChristenUnie), de ‘geplaagde’ wethouder van Stadskanaal en bestuurder van sociaal werkbedrijf Wedeka, die aan het eind van het tafelgesprek maar tot een conclusie kan komen: ‘Rijk, neem uw verantwoordelijkheid’, en draag zorg voor:

  • ‘een betere en gelijkwaardiger verhouding tussen Rijk en gemeenten;
  • meer beleidsvrijheid voor gemeenten om de gedecentraliseerde taken specifiek lokaal goed uit te kunnen voeren;
  • voldoende middelen, voor alles dat we hebben gedaan, compensatie voor alles wat we nu doen, maar ook voor alles wat we in de toekomst nog gaan doen.’

Johan Hamster, wethouder uit Stadskanaal, verkozen tot ‘Beste Lokale Bestuurder-2020’

En hij mag dat zeggen! Twee dagen na de uitzending van het tafelgesprek wordt Johan Hamster verkozen tot de ‘Beste Lokale Bestuurder-2020‘ van Nederland, een jaarlijks uit te reiken prijs door het vaktijdschrift Binnenlands Bestuur. De prijsuitreiking vond plaats op donderdag 4 februari 2021 tijdens de bijeenkomst ‘Kompas 2021‘ in congres- en debatcentrum Armimius in Rotterdam. In 2019 was de Rotterdamse burgemeester Ahmed Aboutaleb de ‘Beste Bestuurder’. Hamster werd dan ook bij het online gehouden uitverkiezingsevenement door Aboutaleb als winnaar aangekondigd.

,,Ik ben vooral gesteund door mensen die de boodschap aan Den Haag kracht willen bijzetten dat Stadskanaal meer financiële steun moet krijgen.”


Johan Hamster, wethouder Stadskanaal
Beeld: Binnenlands Bestuur

Wethouder Johan Hamster is beste lokale bestuurder 2020
Binnenlands Bestuur, 4 februari 2021

‘Wethouders Hamster en Schollema beste bestuurders van Nederland’

Ook de titel van ‘Beste Bestuurder van een kleine gemeente‘ gaat dit jaar naar een Groningse wethouder: Bé Schollema, (oud)-wethouder (PvdA/GroenLinks) in Loppersum, kan zijn trofee bijzetten in zijn werkkamer in Pekela, waar hij momenteel wethouder is. De noordelijke dagbladen waren er vanzelfsprekend als de kippen bij:

Beeld: Archief DvhN

Johan Hamster uit Stadskanaal volgt Ahmed Aboutaleb op als beste lokale bestuurder van Nederland. Bé Schollema uit Middelstum beste bestuurder van een kleine gemeente
Dagblad van het Noorden, 4 februari 2021


.

Beeld: Gemeente Loppersum/Martijn Folkers

Wethouders Hamster en Schollema beste bestuurders van Nederland
RTV Noord, 4 februari 2021





.

Beeld: Binnenlands Bestuur

Johan Hamster: ‘We hebben onze nek uitgestoken’
Martijn Delaere, Binnenlands Bestuur, 4 februari 2021


.

Beeld: Binnenlands Bestuur

‘Pekelders zijn geen Lopsters’
Martijn Delaere, Binnenlands Bestuur, 4 februari 2021

Decentralisatie in het sociale domein

De aanleiding. Met ingang van 2015 vond er een omvangrijke stelselwijziging plaats: de zogeheten ‘decentralisaties’ van zorg, werk en jeugdhulp. Er vonden drie grote transities plaats in het zogeheten ‘sociale domein’: de Awbz ging over naar de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo), de Zorgverzekeringswet, de Wet Sociale Werkvoorziening (WSW), de Wajong en de Wet werk en bijstand (WWB) gingen op in de (nieuwe) Participatiewet, en er kwam een nieuwe Jeugdwet.

Decentralisatie in het sociale domein, nieuwsbriefpianoo, 11 juni 2014.

Met deze stelselwijziging(en) kregen de gemeenten meer bevoegdheden in het sociale domein. Dit is zichtbaar op drie terreinen: de sociale bijstand, de maatschappelijke ondersteuning en de jeugdzorg. De bedoeling is dat de gemeente de zorg dichter bij de burger gaat brengen. Niet de centrale regels, maar de daadwerkelijke behoefte van inwoners moeten leidend zijn voor de voorzieningen die worden aangeboden. De verwachting is dat op die manier meer maatwerk kan worden geboden en dat het goedkoper wordt. Kwam die verwachting uit?

Gijsbert Vonk, hoogleraar Sociale Zekerheidsrecht aan de Rijksuniversiteit Groningen, deed in 2015 en de eerste maanden van 2016 – de decentralisatie had inmiddels plaatsgevonden – onderzoek aan de operatie en stelde een aantal fundamentele vragen. Zijn conclusie: er moeten de nodige ‘reparatiewerkzaamheden’ worden verricht.

Decentralisatie Sociale Domein (lange versie), Instituut Gak, 8 februari 2017.

Vijf reuzenproblemen die de decentralisaties moeten oplossen

Op 1 januari 2015 krijgen Nederlandse gemeentes ongeveer 30 miljard meer te besteden aan werkgelegenheid, zorg en jeugdzorg. Tegelijkertijd was dat zo’n 20 procent minder dan in voorgaande jaren naar die terreinen ging. Bezuinigingen. ,,Dat was een enorme operatie, een operatie waar duizenden mensen mee in de weer waren. Een operatie die sommigen destijds zagen als afbraak van de verzorgingsstaat, anderen zagen er een uitgelezen kans in om zaken eens goed te gaan organiseren.”

Dat zijn zo ongeveer de openingswoorden van cultuurpsycholoog en publicist van onder andere ‘BurgerkrachtJos van der Lans tijdens een OMOOC-college uit 2014. OMOOC voedt overheidsprofessionals met inspiratie en verdieping rondom actuele vraagstukken met behulp van zogeheten Massive Online Open Courses, MOOC’s. Van der Lans schetst in dit college op eloquente wijze een prachtig historisch overzicht van de ontwikkeling van de verzorgingsstaat en de invloed daarvan op burgerschap als een soort communicerend vat. Decentralisaties komen dus niet uit de lucht vallen. Verandering van politieke cultuur lijkt hier eveneens mee samen te vallen.

Jos van der Lans | 3. Vijf reuzenproblemen die de decentralisaties moeten oplossen, OMOOC, 16 september 2014.

‘Burgerkracht’, over de toekomst van het sociaal werk in Nederland

Beeld: Cover Burgerkracht

In 2011 vroeg de toenmalige RMO, de Raad voor Maatschappelijke Ontwikkeling, Nico de Boer en Jos van der Lans een onderzoeksessay te schrijven over de toekomst van de welzijnssector. In dit essay schetsen de auteurs hoe het welzijnswerk er over ongeveer tien jaar (!) uit zou kunnen zien. Zij pleiten voor een andere institutionele logica waarin overheid en welzijnsinstellingen elkaar niet meer in de wurggreep houden en waarin burgers centraal staan.

Burgerkracht. De toekomst van het sociaal werk in Nederland
Nico de Boer en Jos van der Lans (i.o.v. de Raad voor Maatschappelijke Ontwikkeling (RMO), Den Haag, april 2011

‘De lokale democratie stelt nog weinig voor als ‘Den Haag’ zo veel bepaalt’

Ik maak een sprong in de tijd: dik vijf jaar met decentraal bestuur ligt achter ‘ons’. Ik beland in het jaar 2020. In handen van gemeenten zou de zorg voor jong en oud goedkoper en beter worden, althans dat was de belofte van de decentralisaties. Bij het eerste lustrum van de grootste verbouwing van de verzorgingsstaat ooit stelde (een aantal medewerkers van) de Volkskrant zich de vraag: zijn de hoge verwachtingen ingelost?

Op 16 februari van dat jaar schrijft Marjon Bolwijn: ,,De gemeentepolitiek begint steeds meer trekken te vertonen van een marionettentheater, waarbij ‘Den Haag’ aan de touwtjes trekt. Hoe meer taken de landelijke overheid over de schutting van de gemeenten gooit, vol randvoorwaarden en vastgestelde budgetten, hoe minder controle wethouders en raadsleden hebben over hun bewegingen.”

Ze sprak er een aantal in Assen, een gemeente waar het op dat moment bestuurlijk niet zo lekker loopt. ,,De afgelopen twee jaar (inmiddels drie dus, red.) stapten drie wethouders op en in het najaar zei de lokale partij Plop het college vaarwel. Assen telt relatief veel zorginstellingen en kampt mede door de tekorten in de jeugdzorg met een begrotingstekort van 11 miljoen euro. Sinds vorige maand staat het onder curatele van de provincie Drenthe. Ook dat nog.”

Column, Marjon Bolwijn in Assen, Volkskrant, 16 februari 2020.

De lokale democratie stelt nog weinig voor als ‘Den Haag’ zo veel bepaalt
Marjon Bolwijn, de Volkskrant, 16 februari 2020

‘Gemeenten moeten weer ruimte krijgen voor politiek’

Douwe Jan Elzinga, die rond de eeuwwisseling als voorzitter van de Staatscommissie Dualisme en Lokale Democratie betrokken was bij de hervorming van het politieke stelsel voor gemeenten, blikt terug op twee decennia gemeentebestuur (en -politiek). Ondanks de goede bedoelingen van de stelselwijziging van weleer veranderde hij van mening over de werking daarvan, schrijft Arnout le Clercq in de Volkskrant van 7 februari 2020.

Beeld: Ivo van der Bent

‘Gemeenten moeten weer ruimte krijgen voor politiek’
Arnout le Clercq, de Volkskrant, 7 februari 2020

Wet op Decentraal Bestuur voor de raadsverkiezingen-2022 in Staatsblad?

Douwe Jan Elzinga speelt momenteel een voorname rol bij de verbetering van de interbestuurlijke en financiële verhoudingen en versterking van de autonomie van gemeenten. Met zijn eerste ‘Proeve‘ voor een nieuwe wet op het decentraal bestuur, die hij ‘in opdracht’ van de VNG schreef, hoopt men – nog voor de kabinetsformatie – het tij te (kunnen) keren. Het is uniek dat de VNG een compleet wetsvoorstel presenteert, inclusief een regeling voor conflictbeslechting. Omdat dit ruim voor de kabinetsformatie is, kan de wet er volgens hen snel zijn, dat is volgens Elzinga vooral een kwestie van politieke wil.

,,Ik zou zeggen, voorjaar 2022. Laten we afspreken dat de Wet op Decentraal Bestuur voor de raadsverkiezingen van 16 maart 2022 in het Staatsblad staat.”


Douwe Jan Elzinga
Beeld: Shutterstock

Wetsvoorstel: ‘Proeve’ voor beter bestuur
Leo Mudde, VNG Magazine (nummer 18), 20 november 2020




.

Douwe Jan Elzinga licht eerste proeve wet decentraal bestuur toe, VNGemeente, 11 december 2020.

‘Belofte decentralisatie over verbouwing verzorgingsstaat ten dele geslaagd’

Door het overhevelen van taken moest de zorg voor jongeren en ouderen goedkoper en persoonlijker worden, zouden hulpverleners beter gaan samenwerken, en zouden mensen makkelijker aan een passende baan worden geholpen. De verzorgingsstaat zou opgaan in ‘participatiegemeenschappen’. Vijf jaar later, op 30 december 2019, maken Jurre van den Berg en Charlotte Huisman voor de Volkskrant de balans op.

Beeld: Marcel van den Bergh/de Volkskrant

Belofte decentralisatie over verbouwing verzorgingsstaat ten dele geslaagd
Jurre van den Berg en Charlotte Huisman, de Volkskrant, 30 december 2019





.

Het kabinet maakt in 2019 extra geld vrij voor jeugdzorg, maar is dit voldoende of moet het hele stelsel op de schop? Dat vraagt Rutger Castricum van Omroep PowNed zich af in het tv-programma ‘De Hofbar‘. Hij gaat in gesprek met ervaringsdeskundigen, behandelaars en politici Lisa Westerveld (GroenLinks) en René Peters (CDA).

De Hofbar (dinsdag 4 jun), Omroep PowNed, 5 juni 2019.

‘SCP: hoge verwachtingen decentralisatie niet waargemaakt’

Als 2020 bijna ten einde loopt rekent het SCP, het Sociaal en Cultureel Planbureau af met de hooggespannen verwachtingen van de decentralisatie van zorg- en ondersteuningstaken van het Rijk naar gemeenten. ‘Er waren in 2015 allerlei prachtige gedachten, maar in de praktijk blijkt dat het niet is gelukt’, stelt onderzoeker Mariska Kromhout. De decentralisatie ging gepaard met de verwachting dat gemeenten het met minder geld af konden, maar zij komen nu al jaren structureel geld tekort. Het SCP verwacht dat dat de komende jaren het aantal kwetsbare mensen eerder zal toe- dan zal afnemen, mede als gevolg van de coronacrisis. Het Rijk moet volgens Kromhout dringend zaken veranderen: ‘niets doen is geen optie’.

Beeld: NOS/Jeroen van Eijnshoven

SCP: hoge verwachtingen decentralisatie niet waargemaakt
NOS Nieuws, 16 november 2020




.

Gemeenten komen voor een goede uitvoering van de Jeugdwet 1,6 tot 1,8 miljard euro tekort

In de afgelopen decennia is er regelmatig discussie geweest over de jeugdzorg en is op verschillende manieren geprobeerd om de jeugdzorg te verbeteren. Het beeld was dat dit werd bemoeilijkt doordat de jeugdzorg versnipperd was over drie verschillende wettelijke stelsels, terwijl preventie bij gemeenten was ondergebracht. Tegelijkertijd namen de kosten tussen 2000 en 2010 toe, wat vragen opriep over de mate waarin de juiste kinderen bereikt werden.

Naar aanleiding van de gesignaleerde problemen werd besloten om de jeugdzorg naar gemeenten te decentraliseren. Gemeenten werden verantwoordelijk voor een breed palet aan jeugdzorg, met de bedoeling om op een nieuwe manier te gaan werken. Deze nieuwe werkwijze zou naast een toename van de kwaliteit ook tot een kostenbesparing moeten leiden; daarom hebben Rijk en gemeenten afgesproken om vanaf de decentralisatie in 2015 in drie jaar tijd oplopend 450 miljoen euro te bezuinigen op het jeugdzorgbudget. Naast deze algemene taakstelling zijn ook enkele specifieke kortingen toegepast op het budget.

(Bovenstaande tekst is (integraal) opgenomen uit: ‘Stelsel in groei. Een onderzoek naar financiële tekorten in de jeugdzorg’.)

Beeld: Patricia Rehe/Hollandse Hoogte

Stelsel in groei
Een onderzoek naar financiële tekorten in de jeugdzorg
Andersson Elffers Felix, i.o.v. Ministerie van VWS, BZK, Financiën en JenV, en de VNG, 15 december 2020

Eerste Reactie VNG op het AEF-rapport tekorten Jeugdhulp

Eerste Reactie VNG op het AEF-rapport tekorten Jeugdhulp, VNGemeenten, 18 december 2020.

Onderzoek: ‘Financiële positie gemeenten onhoudbaar’

Een op de vijf gemeenten heeft zo weinig financiële buffers dat ze in de categorie ‘meest risicovol’ vallen. Die gemeenten hebben een solvabiliteit van minder dan 20 procent. Dat concludeert accountantskantoor BDO op basis van de jaarrekeningen over 2019 van alle 355 gemeenten en de begrotingen voor 2021. BDO noemt de situatie „onhoudbaar”, zo meldt Titia Ketelaar in de NRC van 14 januari 2021.

,,Het betekent voor de burger dat voorzieningen worden geschrapt: de huishoudelijke hulp, de subsidies aan culturele instellingen en sportclubs. Dat ga je merken”.


Rob Bouman, partner bij BDO

Omdat gemeenten wettelijk verplicht zijn een sluitende begroting bij de provincie in te leveren, staan er weinig gemeenten daadwerkelijk rood en onder verscherpt financieel toezicht. Maar de accountants concluderen dat dit onder meer komt omdat is ingeteerd op het vermogen en er wordt bezuinigd.

„Al drie jaar op rij zien we de solvabiliteit teruglopen De financiële rek is eruit. Ik loop lang mee, maar zo lastig om de begrotingen sluitend te krijgen, heb ik niet eerder gezien”


Rob Bouman, partner bij BDO

Zo’n 85 procent van de gemeentelijke inkomsten komt uit het Gemeentefonds, een per jaar variërend bedrag dat afhangt van de uitgaven van het Rijk: gaan die omhoog, dan is de pot voor de gemeenten ook beter gevuld. Als halverwege het jaar blijkt dat het Rijk toch minder uitgeeft, wordt de bijdrage voor de gemeenten ook verlaagd. Die methodiek maakt het lastig begroten, zeggen gemeenten – wethouders van Financiën gingen daarvoor in 2019 nog de de straat op. Hoe werkt dat nou eigenlijk, zo’n Gemeentefonds?

Animatie werking Gemeentefonds, Kennisbank Directoraat-generaal Bestuur en Koninkrijksrelaties, 25 april 2019.

Het sociaal domein drukt zwaar op de begrotingen. Sinds gemeenten in 2015 verantwoordelijk werden voor taken op het gebied van werk, zorg en jeugd, heeft het kabinet daar flink op bezuinigd. Met name bij de jeugdzorg: de laatste jaren haalde het Rijk zo’n 15 procent af van het budget van vóór de decentralisatie. Het idee was dat de gemeente problemen zou signaleren voordat ze onhanteerbaar groot worden. Preventie en lichte hulp aan huis zouden dure, specialistische zorg deels overbodig maken. Maar de vraag naar zorg nam juist toe: het aantal jongeren dat jeugdhulp krijgt, is sindsdien (2019, red.) met 12 procent gestegen.

De coronacrisis raakt eveneens de gemeentelijke financiën, zegt BDO. Gemeenten geven meer uit, onder meer aan handhaving en steunmaatregelen voor zzp’ers, ondernemers, sportverenigingen en culturele instellingen. Het Rijk zal die kosten compenseren, maar de accountants denken dat de effecten van de crisis op lange termijn zichtbaar zullen blijven, bijvoorbeeld door meer inwoners die in de bijstand komen.

Beeld: ©Merlin Daleman

Onderzoek: ‘Financiële positie gemeenten onhoudbaar’
Titia Ketelaar, NRC, 14 januari 2021

‘Herverdeling van gemeentegelden leidt tot felle kritiek’

Uit Groningen, Friesland en de vier grote steden klinkt felle kritiek over de herverdeling van het Gemeentefonds. Dat schrijft Mark Middel in het NRC op 4 februari 2021. De aanleiding is een voorstel van demissionair minister Kajsa Ollongren (Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties, D66) over de herijking van de gemeentegelden dat 2 februari 2021 verscheen. Het Gemeentefonds is de belangrijkste inkomstenbron van gemeenten.

Bijna alle gemeenten in Friesland en Groningen gaan er volgens het voorstel vanaf 2023 financieel op achteruit. Ook in Drenthe, Flevoland, Limburg en Noord-Brabant gaan veel gemeenten volgens dit voorstel minder geld krijgen. Gedeputeerde van de provincie Friesland, Sander de Rouwe (Financiën, CDA), die eerder al de noodklok luidde, zegt op Twitter dat de noordelijke gemeenten ,,onevenredig hard” zijn getroffen als het voorstel van Ollongren werkelijk wordt uitgevoerd.

,,Onevenredig hard worden Noordelijke gemeenten getroffen als het ontwerp gemeentefonds waarheid wordt. Juist gemeenten met minder verdienvermogen en kwetsbare sociale economische structuur worden hard geraakt. Dit kan en mag niet de bedoeling zijn.”


Sander de Rouwe, Gedeputeerde provincie Fryslân (Twitterbericht, 2 februari 2021)

Ollongren onderkent dat Friesland en Groningen „in het bijzonder” te maken hebben met ‘forse nadelige effecten’. Ze overweegt een speciale regeling voor de Groningse en Friese gemeenten te treffen, schrijft ze in de Kamerbrief.

Beeld: ©Marc Venema

Herverdeling van gemeentegelden leidt tot felle kritiek
Mark Middel, NRC, 4 februari 2021

Eerste reacties op voorlopige uitkomsten gemeenten vanwege herijking Gemeentefonds

Herijking gemeentefonds BZK: Eerste Reactie VNG op voorlopige uitkomsten per gemeente, VNGemeenten, 4 februari 2021.
.
Beeld: Pixabay

Ongeloof over korting rijksgeld: ‘Dit getuigt van Randstedelijke arrogantie’
Anne Roel van der Meer, Leeuwarder Courant, 4 februari 2021


.

,,De nieuwe verdeling getuigt van Randstedelijke arrogantie.”


Eline de Koning, fractievoorzitter PvdA (Leeuwarden)
Beeld: Shutterstock

FNP roept gemeenten op tot solidariteit in verzet tegen ‘oneerlijke verdeling’ gemeentefonds
Omrop Fryslân, 4 februari 2021



.

,,We moeten nu met elkaar op de barricade komen voor een eerlijke verdeling van het gemeentefonds.”


Sybren Posthumus, Steatelid FNP
Beeld: Novum/ Dirk Hol

Commissaris René Paas: ‘Herverdeling gemeentefonds is diefstal van arme gemeenten in Groningen’
Johan de Veer, Dagblad van het Noorden, 5 februari 2021


.

,,Herverdeling gemeentefonds is diefstal van arme gemeenten in Groningen.”


René Paas, CdK provincie Groningen
Beeld: Shutterstock

Herverdeling gemeentefonds desastreus voor Fryslân: ,,Dit komt als een dubbele klap”
Jan Ybema, Friesch Dagblad, 5 februari 2021



.

„As de KLM yn ‘e knipe komt lizze de miljarden klear, wylst gemeenten al jierren te min krije. En dan fine politisy it frjemd dat it fertrouwen yn de polityk ôfnimt.”


Harjan Bruining, Wethouder Achtkarspelen
Beeld: Binnenlands Bestuur

CDK Paas: herverdeling GF ‘moreel onacceptabel’
Yolanda de Koster, Binnenlands Bestuur, 7 februari 2021

.

,,Het voorstel tot herverdeling van het gemeentefonds is ‘moreel onacceptabel’ en moet van tafel.”


René Paas, CdK provincie Groningen

Twintig wethouders uit Drenthe, Friesland en Groningen verzetten zich tegen voorlopige herverdeling Gemeentefonds

Twintig wethouders uit Drenthe, Friesland en Groningen verzetten zich tegen de voorlopige herverdeling van het gemeentefonds. In aanloop naar het Noordelijk Lijsttrekkersdebat schrijven zij in een opinieartikel voor het Dagblad van het Noorden dat zij na jaren bezuinigen niet meer de verantwoordelijkheid kunnen en willen nemen ‘voor het verder uitkleden van onze gemeenten’. Ik heb het Lijsttrekkersdebat hieronder voor je opgenomen, maar – ondanks dat alle lijsttrekkers door de wethouders vooraf persoonlijk benaderd waren – moet je goed opletten, wil je iets over de herverdeling van de gemeentefondsgelden te horen krijgen. Iets, waarover woordvoerder voor de VNG en wethouder van de gemeente Westerkwartier, Bert Nederveen, zijn teleurstelling uitsprak in het artikel ‘Groninger gemeenten missen aandacht in verkiezingsdebat‘ van RTV Noord van 8 februari 2021. Zo zie je maar, of juist niet.

Beeld: Shutterstock

Noordelijke wethouders protesteren tegen herverdeling
Alexander Leeuw, Binnenlands Bestuur, 8 februari 2021
.

Noordelijk Lijsttrekkersdebat, DVHN, 12 februari2021.

Eerlijk (ver)delen

Hoe scherp is de blik van Beste Bestuurder-2020, Johan Hamster uit Stadskanaal? Dat vraagt Hans Bekkers zich af in ‘Eerlijk (ver)delen‘ in Binnenlands Bestuur op 11 februari 2021. Hamster formuleert in twee zinnen een antwoord dat de echte scheefgroei in dit land terugbrengt tot een verdelingskwestie: 

,,Den Haag zou het ons een stuk makkelijker maken als mensen van het sociale minimum zouden kunnen leven. Je zult zien dat het dan ook beter gaat met de Wmo en de jeugdzorg.”


Johan Hamster, Wethouder Stadskanaal

VNG-inzet voor kabinetsformatie: herstellen structurele financiën en (snelle) invoering Wet op Decentraal Bestuur

Een dag voor de Algemene Ledenvergadering van de VNG plaatst de vereniging een video die de benarde positie waarin veel, zo niet alle, gemeenten zich bevinden, moet duiden, De cijfers spreken boekdelen. Anita Vlam en Mirjam Pauwels uit respectievelijk de gemeente Woudenberg en Assen kunnen dan ook maar tot één conclusie komen: er moet een structurele oplossing komen voor de financiële problemen van gemeenten.

VNG verdieping – Staat van gemeentefinanciën, VNGemeenten, 11 februari 2021.

De VNG bereidt zich voor op de naderende verkiezingen van 17 maart 2021 en de formatie van het nieuwe Kabinet. Het is volgens de vereniging van groot belang dat er goede (voorwaardelijke) afspraken gemaakt worden voor gemeenten. Op de (uitgestelde, digitale) Algemene Ledenvergadering (ALV) van 12 februari staan de VNGinzet voor de kabinetsformatie en de actualiteit rond het onderzoek jeugd centraal. Tijdens de vergadering wordt aan de leden een resolutie voorgesteld waarin die inzet, die langs langs vier sporen loopt, besproken wordt.

  • 1. Structurele financiën herstellen
  • 2. Wet op Decentraal Bestuur
  • 3. Aanbod aan het nieuwe kabinet
  • 4. Focus op uitvoering

VNG-programma inzet kabinetsformatie 2021

Gemeenten zitten momenteel klem. De financiën zijn niet op orde en de interbestuurlijke verhoudingen werken beklemmend in plaats van ondersteunend. De tekorten, die voortkomen uit keuzes van eerdere kabinetten, tasten de autonomie en de slagkracht van gemeenten aan om bij te dragen aan de oplossingen die Nederland nodig heeft om sterker uit de crisis te komen, aldus het VNG-programma, waarmee het inzet op de komende Kabinetsformatie.

De taken en middelen van gemeenten zijn niet in balans, onderzoek na onderzoek wijst uit dat er structurele oplossing nodig is. Het herstellen van de financiële positie van gemeenten op deze al langlopende dossiers is volgens VNG-directeur Leonard Geluk een belangrijke voorwaarde om verder te kunnen op andere terreinen. Met de wekelijkse VNG-rubriek ‘De week van Leonard Geluk‘ houd ik je – ook verderop in dit blogboek – op de hoogte van dit discours.

De Week van Leonard Geluk, VNGemeenten, 15 januari 2021.

Ook de interbestuurlijke verhoudingen tussen gemeenten en de Rijksoverheid moeten volgens de VNG in balans worden gebracht. Ze wil daartoe op korte termijn duidelijke afspraken maken. Voor de lange termijn werkt de VNG – dat deed men nog niet eerder – aan een compleet nieuw wetsvoorstel: de Wet op Decentraal Bestuur. Daarin hoopt men onder meer de versterking van het evenwicht tussen bestuurslagen te regelen.

Alleen indien aan deze randvoorwaarden wordt voldaan kunnen gemeenten volgens de VNG een bijdrage leveren aan inhoudelijke dossiers zoals bij wonen, uitvoering van het Klimaatakkoord, regionale economie en digitalisering. Gemeenten kunnen dan ook beter impuls geven aan de kwaliteit van de uitvoering door daar nadrukkelijk op te (kunnen) focussen. Een belangrijk aspect hierbij is volgens hen het waarborgen van de menselijke maat; de inwoners moeten centraal staan en er moet worden voorkomen dat ze geen kant meer op kunnen tussen verschillende overheidsinstanties.

De Week van Leonard Geluk, VNGemeenten, 5 februari 2021.

Kunst en Landschap Noord Nederland en de Wet op Decentraal Bestuur

Kunst en Landschap gaat de ontwikkelingen rondom decentrale financieringskwesties en de Wet op Decentraal Bestuur op de voet volgen en brengt je daarvan via dit blogboek op de hoogte. Regelmatige updates zullen de komende tijd op weg naar de gemeenteraadsverkiezingen van maart 2022 verschijnen. (Bookmarken mag.)

Onderstaand citaat van Douwe Jan Elzinga was een trigger om je wat meer te vertellen over mijn plannen tot oprichting van het multimediale platform Kunst en Landschap Noord Nederland. Daarna vervolgt het blogboek.

,,De afgelopen jaren verwees het Kabinet steeds naar de taakstelling die was afgesproken in het regeerakkoord. Zo kan het ook werken met beleid dat op lokaal niveau moet worden uitgevoerd. Was er een bestuurlijk beleidskader geweest, dan had Ollongren tegen Wiebes kunnen zeggen: zoals het nu gaat met de Regionale Energiestrategieën, gaat het niet goed, want we hebben afgesproken de gemeenteraden een stevige positie te geven. Het grote voordeel van een wettelijke regeling is, dat niet alleen de minister van BZK erbij betrokken is, maar het kabinet als geheel.”


Douwe Jan Elzinga

Er komen veel grote transitievraagstukken op ons (noordelijk landschap) af op het gebied van energie, natuur, voedsel en landbouw, water, klimaat, mobiliteit, migratie en verstedelijking, ook in sectoren als zorg, onderwijs, cultuur, toerisme en erfgoed. Circulariteit en duurzaamheid zijn daarbij uitgangspunt of worden nagestreefd.

Om die vraagstukken (enigszins) het hoofd te kunnen bieden hoop ik met Kunst en Landschap een organisatie in het leven te roepen die burgers, boeren en buitenlui in Noord Nederland op verbeeldende wijze (uit)zicht geeft op een hoopvolle toekomst. Middels een multimediaal expertise-, organisatie-, productie- en journalistiek platform.

Ik voer op dit moment veel gesprekken met bedreven en gedreven mensen uit ‘het veld’ om het platform onder de aandacht te brengen, samenwerkingsvormen te bespreken en om – samen met een gemotiveerd projectteam – een strategie te bepalen Kunst en Landschap in 2021/2022 groen licht te kunnen geven. Handen en voeten, dus.

Robert Rosendal, initiatiefnemer Kunst en Landschap Noord Nederland.

[vervolg blogboek]

Massale steun aan VNG-resolutie; brief aan Kabinet nog dezelfde dag de deur uit

,,Nog deze maand moeten afspraken met het kabinet worden gemaakt over het oplossen van de financiële problemen van gemeenten. De nood moet voor 2022 en 2023 worden gelenigd. Daarnaast moet het gemeentelijk budget voor de jaren na 2023 structureel worden verhoogd. Als dat niet gebeurt, kan het kabinet de steun van gemeenten bij onder meer de woningbouwopgave of energietransitie vergeten.”

Gemeenten eisen ook voor kortetermijn extra geld van Kabinet

Buitengewone Algemene ledenvergadering VNG 12 februari 2021 – Jaarrede Jan van Zanen, VNGemeente, 15 februari 2021.

Dat is zo ongeveer de strekking van een brief die het VNG-bestuur op vrijdagmiddag, 12 februari 2021, na de ALV en na massale steun aan de resolutie ‘Herstel van bestuurlijk en financieel vertrouwen‘, naar het Kabinet stuurt. Kern van de resolutie, waarin de inzet van de gemeentekoepel voor de kabinetsformatie staat verwoord, is dat de financiële positie van gemeenten eerst op orde moet zijn, ‘voordat met een nieuw kabinet afspraken gemaakt kunnen worden over betrokkenheid van gemeenten bij de ambities van het nieuwe kabinet’, aldus de speech van Jan van Zanen, voorzitter van de VNG. Ook moeten de bestuurlijke verhoudingen worden herijkt.

©Binnenlands Bestuur

Gemeenten eisen ook voor kortetermijn extra geld van Kabinet
Yolanda de Koster, Binnenlands Bestuur, 12 februari 2021

Gemeenten roepen lijsttrekkers op herverdeling Gemeentefonds ‘op voorhand niet acceptabel te verklaren’

Friese en Groningse gemeenten (die samen via de VNG optrekken) rekenen erop dat het nieuwe Kabinet de ‘forse nadelige effecten’ – veel noordelijke gemeenten die het toch al moeilijk hebben worden vanaf 2023 extra gestraft door de nieuwe berekening – in het Gemeentefonds recht trekt.

In een brief aan de Raad van Openbaar Bestuur – De ROB brengt advies uit over de nieuwe verdeling – en de lijsttrekkers van politieke partijen roepen ze op met een structurele oplossing te komen voor de nieuwe – en in hun ogen – scheve inkomstenverdeling, schrijft Ton van der Laan in de Leeuwarder Courant van 12 februari. Ze hopen daarmee de lijsttrekkers aan te sporen de herverdeling ‘op voorhand niet acceptabel te verklaren’. Wethouder Bert Nederveen van de Groningse gemeente Westerkwartier sprak ‘gekscherend’ van een omgekeerd ‘Robin Hood-effect’:

,,Gemeenten met inwoners die het toch al moeilijk hebben moeten geld inleveren, en dat gaat naar gemeenten waarvan de inwoners er een stuk beter bijzitten. Wij geloofden en geloven onze ogen en oren niet.’’


Bert Nederveen, Wethouder Westerkwartier
Beeld: Archief DVHN/Jan Zeeman

Friese gemeenten roepen hulp politiek in over nieuwe verdeling Gemeentefonds: ‘Het is onacceptabel, wij kunnen zo geen betrouwbare overheid meer zijn’
Ton van der Laan, Leeuwarder Courant, 12 februari 2021

Landelijke aandacht voor gedupeerde en armlastige gemeenten Noord-Nederland

ReportersNL is een wekelijkse rubriek op NPO Radio 1 van Pointer (voorheen Reporter Radio).

ReportersNL is een wekelijkse rubriek van Pointer – voorheen Reporter RadioPointer opereert nu op tv, radio en online – waarin de makers regionale onderzoeksjournalistiek een landelijk platform bieden op NPO Radio 1. Ze werken onder andere samen met het Dagblad van het Noorden en de Leeuwarder Courant. De rubriek wordt samengesteld door onderzoeksjournalisten Thijs van DorssenIds Nicolai en innovatiemanager Pim Peterse.

ReportersNL houdt de ontwikkelingen rondom de hachelijke situatie waarin noordelijke gemeentes zich bevinden al een tijdje nauwlettend in het oog. Door korte lijntjes met reporters uit het Noorden, bijvoorbeeld Bas van Sluis, Arjan Rienks en Johan de Veer, kreeg en krijgt de problematiek landelijke aandacht. Hieronder kun je luisteren naar twee radiofragmenten: dat van 3 november 2019 – ‘Den Haag’ kan niet zeggen dat het niet tijdig gewaarschuwd is – en dat van de meest recente uitzending: 14 februari 2021. Het zal je niet verbazen dat in beide radioreportages ook de wethouder financiën, Johan Hamster, aanschuift.

‘Noordelijke gemeenten dreigen kopje onder te gaan’, ReportersNL, 3 november 2019.
‘Arme gemeenten dupe van vernieuwd gemeentefonds’, ReportersNL, 14 februari 2021.

Brandbrieven en moties Groninger gemeenten gebundeld de deur uit

Nadat de verschillende noordelijke wethouders-financiën al in actie kwamen tegen kortingen op de uitkering uit het gemeentefonds laten ook de gemeenteraden zich niet onbetuigd. In (gebundelde) brandbrieven aan de minister van Binnenlandse Zaken protesteren ze tegen de nieuwe verdeling. Zo stemt de raad van de gemeente Eemsdelta unaniem in met een motie waarin staat dat het College bij minister Kajsa Ollongren, de ROB en de VNG moet aandringen op een nieuwe verdeling. Kort erna is het de gemeenteraad van Midden-Groningen die protesteert: ,,Dit trekken wij niet, het water staat ons nu al aan de lippen”, zo luidt het. Ook brieven en moties van de gemeenten Westerwolde, Het Hogeland, Stadskanaal, Groningen en Westerkwartier met eenzelfde boodschap worden gebundeld en verstuurd naar het Rijk. De gemeenten Pekela, Veendam en Oldambt volgen in een tweede zending, nadat dit onderwerp in deze gemeenteraden is besproken.

Beeld: Archief DVHN/Jan Zeeman

Eemsdelta pleit voor herverdeling gemeentefonds: ‘Deze verdeling is een ramp’
Patriecia Kolthof, dagblad van het Noorden, 17 februari 2021



.

Nieuwe verdeling gemeentefonds strop voor Eemsdelta: ‘Dit is killing’
Martin Drent, RTV Noord, 17 februari 2021

‘Voorstel herijking Gemeentefonds zet mensenrechten onder druk’

© Universiteit Utrecht

Nadat de gezamenlijke brieven met een eensluidend protest de deur uit zijn menen de noordelijke gemeenten in de ‘slotstrijd’ nog een troef in handen te hebben. Met Lucia van der Meulen, onderzoeker Europese Fundamentele Rechten aan de KU Leuven, hopen ze zich te kunnen beroepen op het mensenrecht. Volgens Van der Meulen is er sprake van een mensenrechtenkwestie: er is in de voorgestelde herijking veel te weinig oog voor het recht op gelijkwaardige toegang tot zorg voor burgers van de zogenaamde krimpgemeenten. Ze licht dit op 18 februari (2021) toe in Binnenlands Bestuur:

Voorstel herijking Gemeentefonds zet mensen-rechten onder druk‘.

.

Lucia van der Meulen studeerde in 2018 cum laude af in het masterprogramma Public International Law aan de Universiteit Utrecht. Momenteel volgt ze de Legal Research Master In Utrecht en is ze als medewerker verbonden aan het Studie- en Informatiecentrum Mensenrechten (SIM) van de Universiteit Utrecht. 

‘Gemeenten kunnen sec extra zak Jeugdgeld vergeten’

Het is voor gemeenten de week van de waarheid, althans voor wat betreft het budget voor de jeugdzorg, schrijft Yolanda de Koster op 23 februari 2021 in Binnenlands Bestuur. Het kabinet beloofde eind vorig jaar in februari met een voorstel te komen om het enorme tekort op het jeugdbudget van gemeenten te dichten. Met nog vijf dagen te gaan is het nu afwachten met welk ‘jeugdbod’ het kabinet komt om het stelsel houdbaar te krijgen en vervolgens wat de VNG daarvan vindt. Als zij daarmee niet kan leven, wordt arbitrage ingezet. En als ook dat onvoldoende soelaas biedt, slaan gemeenten de deur naar het kabinet dicht – zo constateerde De Koster eerder in ‘Gemeenten eisen ook voor kortetermijn extra geld van Kabinet‘.

Gemeenten kunnen sec extra zak Jeugdgeld vergeten
Yolanda de Koster, Binnenlands Bestuur, 23 februari 2021

‘De bomen en het bos’

De gedachte dat een herijking nodig was, is niet zo heel gek, zegt Michiel van der Eng, voormalig wethouder in de gemeente Leiderdorp en wiens missie het is om raadsleden bij te brengen dat financiële discussies vaak helemaal niet over geld hoeven te gaan.

De laatste grote systeemwijziging dateerde van 1997, bij de invoering van de Financiële-verhoudingswet. In 24 jaar is er heel wat veranderd in de wereld en het getuigt van goed bestuur om te bezien of het allemaal nog wel past in de oorspronkelijke uitgangspunten. Toch vraagt hij zich af of we ‘bij deze exercitie nog wel in de smiezen houden waarvoor we het ook weer deden’ en stelt zichzelf twee vragen: De eerste is: doet het herijkte gemeentefonds wat het moet doen? Namelijk elke gemeente in Nederland in staat stellen haar inwoners een gelijkwaardig voorzieningenniveau te bieden?

,,Hoe pijnlijk ook: als het antwoord daarop ontkennend luidt, dan is er in de herijkingsoperatie iets niet goed gegaan. En dan moet je hem in deze vorm dus niet willen doorvoeren.”


Michiel van der Eng

Bij de tweede te beantwoorden vraag – is de nieuwe verdeling eerlijk? – moet Van der Eng altijd denken aan het eerlijkheidsexperiment van Frans de Waal, dat met zijn kapucijnerapen. ,,Laat twee apen in het zicht van elkaar hetzelfde klusje doen en beloon ze vervolgens verschillend. De reacties van alle betrokkenen op de resultaten van de herijking weerspiegelen naadloos dit apengedrag.”:

Two Monkeys Were Paid Unequally: Excerpt from Frans de Waal’s TED Talk, TED Blog Video, 4 april 2013.

,,We voelen uitstekend aan wat we eerlijk vinden en wat niet. Laat elke gemeente zich de vraag stellen of de nieuwe systematiek eerlijk is voor alle andere gemeenten. Alleen dan komt er een herijkt gemeentefonds dat kan rekenen op draagvlak.”


Michiel van der Eng

Lees hier Michiel van der Eng‘s hele artikel in Binnenlands Bestuur van 23 februari 2021.

Beeld: K&L

De bomen en het bos
Michiel van der Eng, Binnenlands Bestuur, 23 februari 2021

‘Het geld van de gemeenten raakt op, en dat gaat iedereen merken’

Bijna één op de drie gemeenten lukte het niet voor 2021 een sluitende begroting te maken. In totaal gaat het om 120 gemeenten die dit jaar hun begroting niet rond krijgen. De overige 216 gemeenten hebben vrijwel zonder uitzondering stevige beleidskeuzes moeten maken, fors moeten bezuinigen, hun reserves moeten aanspreken of de lasten voor de inwoners moeten verhogen om hun begrotingen tot 2024 sluitend te krijgen. Dat blijkt uit onderzoek van Titia Ketelaar en Mark Middel voor NRC van alle 336 toezichtbrieven die de provincies sturen in antwoord op de door de gemeenten ingediende begrotingen.

,,De grootste tekorten in de gemeentelijke begrotingen zitten in de sociale taken van de gemeenten (sociale domein, red.), zoals de jeugdzorg, bijstand en de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo), die ondersteuning regelt voor ouderen zodat ze zo lang mogelijk thuis kunnen blijven wonen.” Ketelaar en Middel trokken het hele land door en spraken met gedeputeerden en wethouders financiën, die nagenoeg allen – ook die uit het Noorden – de noodklok luiden.

Het eerste artikel hieronder is inleidend bij het tweede, dat achtergronden beschrijft van de precaire situatie waarin nagenoeg alle gemeenten van Nederland zich bevinden. Dan hebben we het (nog) niet over de extra kosten die gemeenten moeten maken vanwege de coronacrisis. Ook voor uitvoering van beleid ten gevolge van het Klimaatakkoord en de daarmee samenhangende energietransitie hebben gemeenten (veel) geld nodig.

,,De raadsleden willen Stadskanaal niet kapotbezuinigen. Dus besloten ze een niet-sluitende begroting in te leveren bij de provincie. Als we voorzieningen eenmaal sluiten, komen ze niet meer terug.”


Johan Hamster, wethouder Financiën (ChristenUnie) van Stadskanaal
Beeld: © Roos Koole/ANP

Derde van gemeenten in geldnood
Titia Ketelaar en Mark Middel, NRC, 28 februari 2021






.

,,Het is geen catchy onderwerp. Het haalt het grote nieuws wel, maar pas als er heel veel voorzieningen verdwijnen, zoals het zwembad en de bibliotheek. Ik kan op een briefje meegeven dat dat over drie of vier jaar massaal gebeurt. Gemeenten raken alles kwijt. Het is niet minder dan een stille ramp.”


Sander de Rouwe (CDA), gedeputeerde Fryslân
© Kees van de Veen

Het geld van de gemeenten raakt op, en dat gaat iedereen merken
Titia Ketelaar en Mark Middel, NRC, 28 februari 2021




.

,,Het is de hoogste tijd dat de minister gaat happen in plaats van alleen zeggen dat ze gaat onderzoeken. Als zij een betere methode heeft om gemeenten gezond te maken, wie ben ik dan om dat tegen te spreken? Maar ik heb geen plannen gehoord. D’r mot nou eens wat beweging in komen.”


IJzebrand Rijzebo (CDA)l, gedeputeerde Groningen

Wat zeggen politieke partijen in hun verkiezingsprogramma’s?

Vrijwel alle politieke partijen zeggen in hun verkiezingsprogramma’s iets over het Gemeentefonds. ze willen er stuk voor stuk meer geld instoppen. Zij hopen daarmee dat gemeenten een deel van dat extra rijksgeld besteden aan de jeugdzorg en de Wmo. Bij vrijwel alle partijen gaat het echter om bedragen die bij lange na niet het bedrag benaderen dat gemeenten zeggen nodig te hebben om hun taken naar behoren te kunnen uitvoeren, aldus Yolanda de Koster in Binnenlands Bestuur van 2 maart 2021. ,,Uitzondering is de PvdA, die jaarlijks vier miljard euro aan het gemeentefonds wil toevoegen.”

,,Het is van tweeën een: het Rijk komt met meer geld in het Gemeentefonds of de gemeente haalt meer uit de bevolking. Ik prefereer het eerste. Het tweede kost tijd, er wordt al dertig jaar discussie over gevoerd.”


Derk Reneman (VVD), wethouder Financiën Hoogeveen
Beeld: Binnenlands Bestuur

Verkiezingen: veel te weinig geld naar gemeenten
Yolanda de Koster, Binnenlands Bestuur, 2 maart 2021

‘Ze lijken wel stokdoof in Den Haag’

De voorgestelde verruiming van het gemeentefonds door onder meer VVD en CDA (plus 0,5 miljard) is ‘niet realistisch’ en volstrekt onvoldoende voor gemeenten. Dat stelt VNG-directeur Leonard Geluk. Diverse wethouders laten weten zwaar teleurgesteld in de landelijke partijen te zijn. ‘Ze lijken wel stokdoof in Den Haag.’

,,Mijn eigen partij zegt dat gemeenten nodig zijn voor een sterk Nederland. Dan moet je niet met die schamele half miljard komen. Wat kunnen we nog doen, na alle acties en al die moties? Staken kunnen we niet, de barricades opgaan wel. Gaan we ons gemeente kapot bezuinigen of gaan we een niet-sluitende begroting indienen. Ze lijken wel stokdoof in Den Haag.”


Ria Boere (VVD), wethouder Financiën (Krimpenerwaard)
Beeld: Binnenlands Bestuur

‘Ze lijken wel stokdoof in Den Haag’
Yolanda de Koster, Binnenlands Bestuur, 3 maart 2021

‘Het geld is op in Stadskanaal. Hoe kwam een kerngezonde gemeente aan de grond te zitten?’

Partijen van links tot rechts beloven in hun verkiezingsprogramma’s de financiële problemen van gemeenten aan te pakken. De min of meer door ‘zichzelf’ onder curatele gestelde wethouder financiën Johan Hamster uit Stadskanaal, in 2013 nog de financieel gezondste gemeente van Groningen, weet als geen ander hoezeer dat nodig is. Trouw-journalist Judith Harmsen bezoekt de geboren en getogen Knoalster, zoals de inwoners van het lintdorp in het Gronings heten, en wandelt met hem door het centrum van Stadskanaal waar Hamster haar met een rondgang langs het jongerencentrum met de skatebaan, het theater en de bibliotheek laat zien welke voorzieningen op het spel staan. Prachtige (totaal-) reportage die de publieke armoede, zes jaar na de decentralisatie (plus bezuinigingen op het sociaal domein), in Nederland blootlegt:

,,Het valt niet meer uit te leggen dat we moeten schrappen in alle voorzieningen die we hebben, omdat het Rijk te weinig betaalt voor jeugdzorg en sociale werkvoorziening.”



Johan Hamster, wethouder financiën Stadskanaal
Beeld: © Reyer Boxem

Het geld is op in Stadskanaal. Hoe kwam een kerngezonde gemeente aan de grond te zitten?
Judith Harmsen, Trouw, 4 maart 2021

‘Schraler, soberder, schever: in tien jaar Rutte verdampte 100 miljoen gemeentegeld, wat deed dat met Friesland?’

In 2010 was de algemene reserve van alle Friese gemeenten tezamen 297 miljoen euro. Dat was vorig jaar gedaald tot 190 miljoen euro; een afname van 107 miljoen euro. Dat sommetje maakten Ton van der Laan, Anne Roel van der Meer  en Saskia van Westhreenen voor de Leeuwarder Courant op 6 maart 2021. De provinsje Fryslân, die toezicht houdt op de gemeentelijke financiën, spreekt van een forse verslechtering: gemeenten kregen er extra rijkstaken bij en dat kostte hen handenvol geld, die ze noodgedwongen putten uit hun reserves. Die zijn niet eindeloos. Men kijkt dan ook met angst en beven naar een herijking van het Gemeentefonds die aanstaande is. Dat kan Friese gemeenten nogmaals miljoenen euro’s schelen. Snijden in publieke voorzieningen als bibliotheken, zwembaden of musea lijkt onvermijdelijk.

De journalisten spraken met de Heerenveense burgemeester Tjeerd van der Zwan, die spreekt van een versobering en verschraling op het terrein van zorg, onderwijs en inkomensondersteuning. Huisarts Jon Brouwers uit Bakkeveen ziet een tsunami aan chronische ziekten aankomen, maar hoogleraar Regionale Vitaliteit & Dynamiek en programmaleider bij het Fries Sociaal Planbureau Marijn Molema ziet toch ook ‘lichtpuntjes’.

Beeld: © Jacob van Essen

Schraler, soberder, schever: in tien jaar Rutte verdampte 100 miljoen gemeentegeld, wat deed dat met Friesland?
Ton van der Laan, Anne Roel van der Meer  en Saskia van Westhreenen, Leeuwarder Courant, 6 maart 2021

‘Mooi zo’n Ministerie van Ruimte, maar of dat voldoende is?’

Die vraag werd op 3 maart 2021 voorgelegd door Marinus Biemans, wethouder in Deurne, Zuidoost-Brabant, in een opinieartikel in Binnenlands Bestuur. Hij refereert daarmee aan het in het najaar van 2020 door het College van Rijksadviseurs bepleitte ‘Ministerie Ruimte‘. Onderaan zijn opiniestuk neemt Biemans (nog) twee links op die verwijzen naar pleidooien voor meer regie van de Rijksoverheid, centrale en integrale sturing. Het CRa-advies en de twee artikelen zijn uiteraard opgenomen en – in breed perspectief – besproken op de hoofdpagina van Kunst en Landschap.

Marinus Biemans beantwoordt zijn vraag zelf: ,,met alleen een versterking van de ruimtelijke ordening op het nationale niveau, met of zonder een ministerie, gaan we de grote transitieopgaven waar Nederland voor staat niet goed voor elkaar krijgen”, zo beweert hij stellig. Er is volgens hem méér nodig, ‘zeker in het landelijk gebied’. Hij roept dan ook de onderhandelaars voor een nieuwe coalitie op, om naast de gememoreerde pleidooien, ook de uitvoeringskracht bij gemeenten te versterken. Uiteraard worden daarbij de invoeringsproblematiek van de Omgevingswet, de eerdere decentralisaties van en bezuinigingen op het sociaal domein en financieringsperikelen rond de herijking van het Gemeentefonds genoemd. Dus, onderhandelaars:

Beeld: K&L

Mooi zo’n Ministerie van Ruimte, maar of dat voldoende is?
Marinus Biemans, Binnenlands Bestuur (Opinie), 3 maart 2021

‘Gemeenten vragen onafhankelijke arbitrage in conflict over jeugdzorgkosten’

Het kabinet komt met geen enkele euro over de brug om de gemeentelijke financiële tekorten op de jeugdzorg te dichten, zegt Yolanda de Koster, die voor Binnenlands Bestuur de gemeentelijke financieringskwesties met het Rijk op de voet volgt en daar de laatste tijd zoals je merkt bijna wekelijks over bericht. Ze besluit haar inleiding dit keer kort en krachtig: ,,Het VNG-bestuur is teleurgesteld en boos en heeft daarom besloten arbitrage in te zetten. Deze ‘commissie van wijzen’ komt voor 1 mei met haar advies. Dat is semi-bindend.” Haar ‘kop’ is eveneens puntig en veelzeggend:

Beeld: Binnenlands Bestuur

Kabinet biedt gemeenten nul euro voor jeugdzorg
Yolanda de Koster, Binnenlands Bestuur, 12 maart 2021

.

,,Het kabinet erkent het tekort, heeft alle begrip voor de moeilijke situatie van gemeenten en realiseert zich dat het jeugdstelsel piept en kraakt. Maar op dit moment ligt er nul euro.”


Eelco Eerenberg (D66), wethouder Jeugdzorg (Utrecht)

Unieke stap: VNG besluit over te gaan tot arbitrage

De maat is dus vol, vinden gemeenten. Nu het kabinet niet over de brug komt met meer geld voor de jeugdzorg, heeft de VNG besloten het instrument ‘arbitrage’ in te zetten om tot een semi-bindend advies te komen. Een unieke stap. Maar gaat het ook wat opleveren? Kijk eerst naar de wekelijkse videobijdrage van Leonard Geluk, lees daarna de artikelen van Bastiaan Nagtegaal en Jurre van den Berg in respectievelijk het NRC en de Volkskrant, en verneem een eerste reactie van staatssecretaris Paul Blokhuis (Jeugdzorg, ChristenUnie) in antwoord op de vraag of het demissionaire Kabinet incidentele middelen voor de jeugdzorg wil vrijmaken, in Binnenland Bestuur van, hoe kan het ook anders, Yolanda de Koster.

De Week van Leonard Geluk-12 maart, VNGemeente, 12 maart 2021.
Beeld: © Jeroen Jumelet/ANP

Gemeenten vragen onafhankelijke arbitrage in conflict over jeugdzorgkosten
Bastiaan Nagtegaal, NRC, 12 maart 2021




.

Beeld: © ANP

Conflict tussen Rijk en gemeenten over jeugdzorgtekorten escaleert, unieke arbitrage is laatste redmiddel. ‘We moeten nu een grens trekken’
Jurre van den Berg, de Volkskrant, 12 maart 2021


.

Beeld: Binnenlands Bestuur

Blokhuis: ‘Niet chic om nu veel geld vrij te maken’
Yolanda de Koster, Binnenlands Bestuur, 12 maart 2021

.

Terugblik VNG op Tweede Kamer-verkiezingen en update arbitrage jeugdzorgtekorten

De Week van Leonard Geluk – 19 maart, VNGemeente, 19 maart 2021.

Het piept en kraakt in de financiën van het decentraal bestuur, vooral bij gemeenten

Het piept en kraakt in de financiën van het decentraal bestuur, vooral bij gemeenten. Maar het is niet alleen een kwestie van ‘meer geld’. De werkelijke oorzaak ligt in een disbalans tussen: taken, organisatie, bevoegdheden en bekostiging. Door deze disbalans is er te weinig ruimte voor decentrale overheden om zelf beleidskeuzes te maken en wordt hun slagkracht beperkt.

Animatie advies bestuurlijk-financiële verhoudingen, Raad voor het Openbaar Bestuur, 11 maart 2021.

Om te voorkomen dat de financiële problemen onbeheersbaar worden en de kracht van decentrale overheden verder wordt uitgehold, moet de balans worden hersteld. Dat bepleit de Raad voor het Openbaar Bestuur in het advies ‘Rust-Reinheid-Regelmaat. Evenwicht in de bestuurlijk-financiële verhoudingen’. In het advies roept de ROB het volgende kabinet op om fundamentele keuzes te maken in de bestuurlijk-financiële verhoudingen.

Rust-Reinheid-Regelmaat – Evenwicht in de bestuurlijk-financiële verhoudingen
Raad voor het Openbaar Bestuur, maart 2021











.

De ROB komt in dit advies tot de conclusie dat er veel werk aan de winkel is voor het komende kabinet, de minister van Binnenlandse Zaken in het bijzonder. De financiële verhoudingen zijn uit het lood geraakt en te veel een onderdeel geworden van steeds terugkerende politieke onderhandelingen tussen de decentrale overheden en de rijksoverheid.

Het aantreden van een nieuw kabinet is volgens de Raad een uitgelezen moment om schoon schip te maken – ze hoopt dat het advies de functie vervult van een urgente agenda om de bestuurlijke verhoudingen met de mede-overheden op te klaren. Niet in de laatste plaats vanwege het gezamenlijk moeten zoeken naar oplossingen voor de grote opgaven waar Nederland in de nabije toekomst voor staat, zoals bijvoorbeeld het uitvoering geven aan (en voorbereidingen treffen voor) het Klimaatakkoord. De ROB heeft berekend dat gemeenten daarvoor zo’n 600 miljoen euro per jaar voor nodig hebben. En, ‘er ontbreken gewoon nog wel een paar dingen’.

De Week van Leonard Geluk – 26 maart, VNGemeente, 26 maart 2021.

‘Balans tussen Rijk en gemeenten uit het lood geslagen’

Ook Richard Sandee stelt in het vakblad Gemeente.nu – mét de ROB, en na lezing van ‘Rust-Reinheid-Regelmaat‘ – vast, dat de financiële en bestuurlijke balans tussen het Rijk en gemeenten zoek is. Een nieuw beleidskader en een jaarlijkse monitor, belegd bij een onafhankelijk instituut, zijn ook volgens hem noodzakelijke ingrediënten om uit het ontstane moeras te komen. Sandee bespreekt hieronder het advies:

Beeld: © Gemeente.nu

Balans tussen Rijk en gemeenten uit het lood geslagen
Richard Sandee, Gemeente.nu, 11 maart 2021

‘Vooral arme gemeenten de dupe van voorgestelde herverdeling gemeentefonds’

Beeld: Pointer KRO/NCRV (bewerkt K&L)

De geplande nieuwe verdeling van het geld uit het gemeentefonds roept felle kritiek op, want vooral arme gemeenten gaan er op achteruit, zo introduceert het Pointer-onderzoeksteam hun inventarisatie langs gemeenten twee dagen voor de radio-uitzending van zondag 28 maart 2021.

Daaruit blijkt dat van de vijftig gemeenten met de meeste arme inwoners er 34 in de herverdeling op achteruitgaan. Deze gemeenten krijgen vanaf 2023 minder geld van het Rijk. Het team beschikt over een een tussentijdse brief, waarin de Raad voor het Openbaar Bestuur (ROB), die kritisch is op het verdeelmodel, de regering om een betere onderbouwing vraagt. De herverdeling is nog niet definitief, de uiteindelijke beslissing ligt bij een volgend kabinet. De financiële verliezers zijn (vooralsnog) vooral in Friesland, Groningen en Limburg te vinden.

Presentator Niels Heithuis spreekt met hoogleraar bestuurskunde (en lid-ROB) Caspar van den Berg (Universiteit Groningen). Ook te gast zijn politiek verslaggevers Wilco Louwes (Tubantia) en Johan de Veer (Dagblad van het Noorden). 

NPO1-radio-uitzending Pointer (KRO/NCRV), zondag 28 maart 2021, 19:00 uur.

Reacties op ROB-tussenrapportage herijking Gemeentefonds

Beeld: © ANP (screenshot K&L)

Noord-Nederland ongenadig hard getroffen. Ollongren onder vuur vanwege oneerlijke verdeling gemeentefonds. ‘Gemeenten aan rand van financiële afgrond’
Johan de Veer en Anne Roel van der Meer, Dagblad van het Noorden, 27 maart 2021

.

Beeld: © Binnenlands Bestuur

ROB: Volop vraagtekens bij herijking Gemeentefonds
Hans Bekkers, Binnenlands Bestuur, 28 maart 2021

‘Dit gaat ten koste van de democratie’

Politiek verslaggever Johan de Veer schuift twee weken later, samen met de wethouders Johan Hamster (Stadskanaal) en Erik Drenth (Midden-Groningen), aan bij Martijn Folkers, presentator van ‘Voorwaarts Voorwaarts’, een RTV Noord-podcast-reeks over politiek en maatschappij:

,,De basisschool uit mijn jeugd is gesloopt, het Refaja-ziekenhuis voor een deel ontmanteld. De bibliotheek om de hoek in Musselkanaal is alleen nog een kleine buurtbibliotheek. Het zwembad waar ik leerde zwemmen vecht voor haar voortbestaan en de toekomst van het theater, waar ik ooit de helden Pé en Rinus zag optreden, is onzeker. Wat houdt een gemeente als Stadskanaal straks eigenlijk nog over?


Martijn Folkers, presentator ‘Voorwaarts Voorwaarts’
Dit gaat ten koste van de democratie, Voorwaarts, Voorwaarts (RTV Noord), 12 april 2021.

Inzet VNG richting Kabinetsformatie landt bij zowel ROB als Raad van State

Aan het eind van de week van de ‘leugen van Rutte‘, zoals een aantal Kamerleden het noemden, kwam algemeen directeur van de VNG Leonard Geluk in zijn inmiddels vertrouwde weekoverzicht tot de constatering dat de inzet van de VNG richting de kabinetsformatie, naast (de adviezen van) de ROB, ook bij de Raad van State was geland.

De Week van Leonard Geluk – 2 april, VNGemeente, 2 april 2021.

Afdeling Advisering Raad van State komt met voorlichting over interbestuurlijke verhoudingen

Op 25 maart 2021 publiceerde de Afdeling Advisering van de Raad van State een voorlichtingsdocument waarin ‘antwoord’ wordt gegeven op vragen die gaan over de interbestuurlijke verhoudingen, met het oog op de komende kabinetsformatie.

Gelet op de snel veranderende samenleving hebben de regering en de koepels van de decentrale overheden (VNG, IPO en UvW) te kennen gegeven minder behoefte hebben aan een allesomvattende beschouwing eens in de vier jaar. Er bestaat meer behoefte aan een jaarlijks, korter advies aan de hand van enkele specifieke vragen. De vragen en antwoorden vind je in onderstaand document.

Beeld: screenshot voorlichtingsdocument (K&L)

Ver­zoek om voor­lich­ting over in­ter­be­stuur­lij­ke ver­hou­din­gen

Commentaar algemeen directeur VNG Leonard Geluk op Raad van State

“Decentrale overheden werken graag samen met het nieuwe kabinet aan alle grote opgaven van Nederland na corona, maar dat kan alleen als we in staat worden gesteld om ons werk normaal te kunnen doen. Het grote financiële probleem van gemeenten moet eerst worden opgelost.”


Leonard Geluk, algemeen directeur VNG
Beeld: © VNG

Commentaar: Raad van State
Leonard Geluk, VNG Magazine nummer 6, 2 april 2021

Noordelijke provincies kampen met meeste armoede, maar krijgen minste geld: ‘Overheid, kijk naar heel Nederland’

Op 17 april besteedt Een Vandaag-TV de gehele uitzending aan inkomens-, welvaarts- en vermogensverdeling in Nederland. ,,Als we onze welvaart ook in de toekomst willen behouden, moeten we zorgen dat iedereen mee kan blijven doen: de mensen met veel vermogen en de mensen die minder hebben.” Dat zegt hoogleraar ‘Transities van Economie en Samenleving‘ aan de Universiteit Utrecht, Bas van Bavel.

Een steeds groter deel van het nationaal inkomen – dat is het totaal verdiende inkomen van een land in een jaar – gaat in Nederland niet meer naar arbeid en loon, maar naar bezit en vermogen. Het gevolg is, volgens de hoogleraar, dat mensen met vermogen sneller rijk worden dan mensen zonder vermogen. De Coronacrisis zal de vermogensongelijkheid verder vergroten, is Van Bavels verwachting.

Fragment uitzending Een Vandaag, NPO-1, 17 april 2021.

Een item dat verderop in de Een Vandaag-uitzending aan de orde komt, gaat over de slechte verdeling van welvaart over ons land. Veel geld en aandacht gaat naar de Randstad, zegt presentator Rik van de Westelaken, maar de gebieden aan de grenzen van ons land – hij wijst daarbij nadrukkelijk op het Noorden – blijven achter. Tot verdriet van de bestuurders, die er alles aan doen om de armoede daar te bestrijden.

Verslaggever Anita Loonstra van de lokale Omroep Winschoten leidt dit noordelijke item in door te verwijzen naar het ontwerp van de bouw van het nieuwe gemeentehuis van Winschoten, waar volgens haar eigenlijk geen geld voor is. Maar, er is voor meer dingen geen geld:

Fragment uitzending Een Vandaag, NPO-1, 17 april 2021.

‘Zuinige reacties op de 613 miljoen extra jeugdgeld’

Na, volgens velen veel te lange ‘wachttijd’, trekt het kabinet voor dit jaar 613 miljoen euro extra uit voor de acute problemen in de jeugdzorg. Het geld is vooral bedoeld voor uitbreiding van de crisiscapaciteit in de jeugd-ggz en de aanpak van wachttijden. Dat kwamen het ministerie van VWS en de VNG op 22 april 2021 overeen.

De Week van Leonard Geluk – 23 april, VNGemeenten, 23 april 2021.

Dat is volgens evenzo velen een eerste stap, maar lang niet voldoende. Het kabinet moet zich bovendien niet bemoeien met de besteding ervan. Dat is de rode draad in de reacties van verschillende gemeenten, Divosa, Ggz-branches en Jeugdzorg Nederland. Ggz-branches vinden het daarnaast ernstig dat het kabinet nu pas met geld over de brug komt, terwijl er al maanden noodsignalen zijn afgegeven. Vakbond FNV Zorg & Welzijn is gepikeerd dat er niet naar het benodigde personeel wordt gekeken. Aldus opgetekend door Yolanda de Koster in Binnenlands Bestuur op 23 april 2021.

© Binnenlands Bestuur

Zuinige reacties op de 613 miljoen extra jeugdgeld
Yolanda de Koster, Binnenlands Bestuur, 23 april 2021

‘Is 613 miljoen euro genoeg om de problemen in de jeugdzorg op te lossen?’

Beeld: © Ilse van Kraaij/Trouw

Het demissionaire kabinet trekt dit jaar dus 613 miljoen euro (extra) uit om gemeenten te helpen de problemen in de jeugdpsychiatrie aan te pakken. Marco Visser en Judith Harmsen, stelden op 23 april 2021 voor Trouw vijf concrete vragen over die problemen én de oplossingen in:

Is 613 miljoen euro genoeg om de problemen in de jeugdzorg op te lossen?

‘De crisis in de ggz zit dieper dan geld’

Naast de verontwaardiging over uitblijvende financiële steun stelt psychotherapeut en klinisch psycholoog Wouter Ströer een dag later in een opiniestuk in datzelfde Trouw vast dat de problemen in de jeugdzorg verder gaan dan geldgebrek.

Bezien vanuit zijn vakgebied kan hij niet anders concluderen dan dat het decentraliserings-beleid in zijn opzet heeft gefaald: gemeenten zijn in een onmogelijke positie gebracht; ze moeten met minder financiële middelen beleid uitvoeren dat nog altijd door de rijksoverheid wordt gedicteerd, terwijl ze volgens hem niet over de vakinhoudelijke expertise beschikken om bij te sturen waar dat nodig is. Ströer hekelt daarnaast de ‘resultaatfinanciering’, die ‘in de praktijk bovendien voor perverse prikkels zorgt’.

Beeld: © Trouw

De crisis in de ggz zit dieper dan geld
Wouter Ströer, Trouw (Opinie), 24 april 2021

‘Waarom staat Jeugdzorg structureel in het rood? Het vallende kwartje’

Beeld: K&L (Bron: FTM)

Maar is geld het enige probleem? De markt voor jeugdzorg is geëxplodeerd sinds de gemeenten er in 2015 verantwoordelijk voor werden. Vooral in de lichte jeugdhulp krijgen kinderen sindsdien beduidend meer zorg aangeboden. De explosie aan jeugdzorgbedrijven wordt voor een belangrijk deel veroorzaakt door de manier van inkoop, blijkt uit het onderzoek van Follow the Money.

Het journalistiek platform probeert samen met regionale media een vinger te krijgen achter de oplopende tekorten die gemeenten hebben op jeugdzorg. Het legde daartoe een dossier aan: ‘Jeugdzorg in het Rood‘. Kunst en Landschap volgt dit dossier op de voet en richt zich voor wat betreft berichtgeving daarover voornamelijk op de drie noordelijke provincies.

Waarom staat jeugdzorg structureel in het rood? Het Vallende Kwartje, Follow the Money, 28 november 2020.

VNG: ,,Bezuinigen heeft een grens en die grens is bereikt.”

In de laatste week van april werd duidelijk dat het rijk gemeenten voor de jeugdzorg in het jaar 2021 in totaal voor € 913 miljoen compenseert. Voor 2022 is de arbitragecommissie onder leiding van Richard van Zwol nu aan zet. De uitspraak van die arbitrage wordt half mei verwacht. In dit weekjournaal legt Leonard Geluk uit hoe de verhoudingen liggen tussen de financiën en de maatregelen. Dat doet hij aan de hand van het ‘Andreaskruis’. De oplopende tekorten in het sociaal domein hebben er volgens hem voor gezorgd dat gemeenten sinds 2015 ruim € 2,4 miljard hebben moeten bezuinigen op hun uitvoeringscapaciteit. ,,Bezuinigen heeft een grens en die grens is bereikt.”

De Week van Leonard Geluk – 30 april, VNGemeente, 30 april 2021.

Douwe Jan Elzinga roept belangenverenigingen van raadsleden, wethouders en griffiers op zich snel tot de kabinetsformateur te wenden over de interbestuurlijke betrekkingen

De lokale democratie verwordt in toenemende mate in een filiaal van de Rijksoverheid. Dat zei bestuurskundige Douwe Jan Elzinga tijdens de ‘Dag van de Raad 2021‘, de jaarlijkse ontmoeting van raadsleden met de wetenschap. Bekijk hieronder, of lees een verslag van, de lezing van Elzinga, waarin hij een scherpe analyse geeft van de (huidige) stand van de lokale democratie. Zitten ‘onze’ (fris) toegetreden bestuurders met ambitieuze plannen voor de (complexe) maatschappelijke opgaven wel in het juiste toneelstuk?

Dag voor de Raad 2021 lezing ‘Wat is er nodig voor een sterke raad?’ door Douwe Jan Elzinga, Nederlandse Vereniging voor Raadsleden, 13 april 2021.

Stop de fictie van ‘lokaal maatwerk’

Scheve verhoudingen tussen rijk, provincies en gemeenten tasten de kwaliteit van rechtsstaat, overheid en democratie aan, schrijft publicist, docent en onderzoeker aan de Rijksuniversiteit Groningen, Annemarie Kok in een opiniestuk in het NRC op 30 april 2021. Centrale bijsturing is volgens haar dringend noodzakelijk.

Ze refereert in haar inleiding naar Douwe Jan Elzinga’s lezing tijdens de ‘Dag van de Raad‘ (lees: gemeenteraad): ‘er bestaat in bestuurlijk Nederland „nog niet het begin van een gedachte” over welke overheidstaak geschikt is voor welke overheidslaag: „We doen maar wat.” En dat gaat nu al zo sinds 1970.’

In een heldere analyse pleit ze overtuigend voor het belang van een bestuurlijke hoofdstructuur.

,,Lokaal maatwerk’ is een misleidend begrip dat door het rijk wordt gebruikt om verantwoordelijkheid voor fatsoenlijke wetgeving en uitvoering te ontlopen, en dat gemeenten een aantrekkelijk aura van belangrijkheid en mensgerichtheid verschaft, dat zij echter in de praktijk moeten bekopen met verdringing van hun basale, politieke taken en aantasting van hun democratische karakter.”


Annemarie Kok
Beeld: © Rob Engelaar / Hollandse hoogte

Stop de fictie van ‘lokaal maatwerk’
Annemarie Kok, NRC (Opinie), 30 april 2021

‘Sociaal sterker de crisis uit; lokaal perspectief op herstel en innovatie na(ast) corona’

De seinen staan nog op oranje en veel is onzeker, maar verder wijst alles erop dat de coronacrisis in deze vorm zijn langste tijd heeft gehad. Vanuit deze situatie geeft de
VNG-commissie Sociale impact COVID-19, een unieke samenwerking tussen gemeentebestuurders en wetenschappers, richting aan een lange-termijnagenda om sociaal versterkt uit de crisis te komen. Die commissie, onder voorzitterschap van Paul Depla, formuleert vier uitgangspunten:

  • veerkracht,
  • kansengelijkheid,
  • eigenaarschap,
  • en sociale samenhang.

Deze zijn de leidraad voor een groot aantal aanbevelingen aan gemeenten. Maar, zo stelt Depla in het voorwoord, gemeenten kunnen het zeker niet alleen. Samenwerking met het Rijk is essentieel. Daarom noemen ze in deze notitie ook de randvoorwaarden voor het Rijk waarmee de beide overheden gezamenlijk de gewenste langetermijnagenda kunnen realiseren.

Beeld: ‘Sociaal Sterker de crisis uit’, © VNG

Sociaal sterker de crisis uit; lokaal perspectief op herstel en innovatie na(ast) corona
VNG, Vereniging van Nederlandse Gemeenten, mei 2021

‘Landelijke maatregelen Den Haag steeds overbodiger bij verdere heropening samenleving’

Het kabinet moet gemeenten veel meer speelruimte geven om te zorgen dat Nederlanders goed uit de coronacrisis komen. Dat stelt Paul Depla, voorzitter van de VNG-commissie ‘Sociale Impact Covid-19‘. Hij vindt de landelijke maatregelen die Den Haag oplegt, steeds overbodiger worden bij verdere heropening van de samenleving.

De notitie ‘Sociaal sterker de crisis uit‘ van de VNG-commissie, een samenwerking tussen gemeentebestuurders en wetenschappers, ziet Depla vooral als inspiratiebron voor lokale coalities:

,,Want gemeenten zijn hier al lang mee aan de gang, die zitten echt niet stil tot het virus weg is. Ze zien ook waar de kwetsbaarheden en de kansen liggen. Ze willen wel graag van elkaar leren, ook met het oog op het schrijven van nieuwe coalitieakkoorden volgend jaar.”


VNG-commissie Sociale Impact Covid-19
Beeld: Paul Depla, © ANP

VNG-commissie: ‘Kabinet moet fixatie op dinsdagpersconferentie meer en meer loslaten’
Edwin van der Aa, Het Parool, 11 mei 2021




.

Beeld: Paul Depla, © ANP

Paul Depla: Landelijke maatregelen worden steeds overbodiger
Edwin van der Aa, AD, 11 mei 2021




.

‘VNG Praat Mee’: Vincent van Dalen in gesprek met Paul Depla: hoe komen we sociaal sterker de crisis uit?

De 23e podcast uit de serie ‘VNG Praat Mee‘ is geheel gewijd aan de ‘commissie-Depla‘. Op 27 mei, op het stadskantoor van Breda, praat communicatieadviseur en podcast-host Vincent van Dalen met Paul Depla over de sociale impact van Covid-19 en de kansen die hij ziet om ‘sociaal sterker uit de crisis’ te komen. Om de samenwerking tussen gemeentebestuurders en wetenschappers te onderstrepen, laat Van Dalen uiteraard ook de wetenschap aan het woord: aan de hand van de vier uitgangspunten van de commissie spreekt hij met:

  • Hans Boutellier, wetenschappelijk adviseur aan het Verwey-Jonker Instituut en lid van de commissie-Depla,
  • Sybrand van Haersma Buma, burgemeester van Leeuwarden en lid van de commissie-Depla,
  • Otwin van Dijk, burgemeester van de Oude IJsselstreek en lid van de commissie-Depla,
  • Jet Bussemaker, voorzitter van de Raad voor Volksgezondheid en Samenleving en hoogleraar aan de Universiteit van Leiden, en
  • Kim Putters, directeur van het Sociaal en Cultureel Planbureau en hoogleraar aan de Erasmus Universiteit Rotterdam.
VNG Praat Mee #23 – Videopodcast Commissie Depla, VNGemeenten, 27 mei 2021.

Propositie ‘De winst van het sociaal domein’

Beeld: De winst van het sociale domein, VNG e.a., mei 2021.

In de propositie ‘De winst van het sociaal domein’ vragen de gemeenten aandacht van het rijk voor drie opgaven:

  • het herstellen van bestaanszekerheid,
  • het vergroten van kansengelijkheid,
  • en het makkelijker maken van gezond leven.

Het zijn grote opgaven die sterk met elkaar samenhangen en daarom een langjarige en niet vrijblijvende samenwerking van de overheid en alle maatschappelijke partners in en rondom het sociaal domein vragen. De propositie is tot stand gekomen met medewerking vanuit de gemeentelijke netwerken VNG, G4, G40, M50, P10, Divosa en NDSD. Uiteraard zet algemeen directeur-VNG, Leonard Geluk, het weer in hapklare brokken voor je op een rijtje:

De Week van Leonard Geluk – 7 mei, VNGemeente, 7 mei 2021.
Beeld: De winst van het sociale domein, VNG e.a., mei 2021.

De winst van het sociaal domein
VNG m.m.v. G4, G40, M50, P10, Divosa en NDSD. (div. inhoudelijke experts: Sjef Czyzewski , Albert Jan Kruiter (IPW), Merei Lubbe (LPBL), Irene Niessen (AEF), Arjan Ogink (KPMG) en Thomas Plochg (Federatie voor Gezondheid). Procesbegeleiding en penvoering: Ben Hammer en Sophie Hoogeboom (Common Eye), mei 2021

.

Beeld: De winst van het sociale domein (Verdieping), VNG e.a., mei 2021.

De winst van het sociaal domein (Verdieping)
VNG m.m.v. G4, G40, M50, P10, Divosa en NDSD. (div. inhoudelijke experts: Sjef Czyzewski , Albert Jan Kruiter (IPW), Merei Lubbe (LPBL), Irene Niessen (AEF), Arjan Ogink (KPMG) en Thomas Plochg (Federatie voor Gezondheid). Procesbegeleiding en penvoering: Ben Hammer en Sophie Hoogeboom (Common Eye), mei 2021

Adviesrapport ROB: ‘Rol nemen, ruimte geven. De rol van het Rijk bij interbestuurlijke samenwerking’

Beeld: © ROB

Steeds meer grote opgaven pakt het Rijk samen met gemeenten, provincies en waterschappen op. Hoewel het Rijk zich daarbij voorneemt om zich als gelijk-waardig partner op te stellen, loopt dat in de praktijk vaak mis.

In het adviesrapport ‘Rol nemen, ruimte geven. De rol van het Rijk bij interbestuurlijke samenwerking.‘ adviseert de Raad voor het Openbaar Bestuur (ROB) een nieuw kabinet prioriteit te geven aan een betere relatie met decentrale overheden, onder meer door snel goede afspraken te maken met gemeenten, provincies en waterschappen over hun bijdrage om belangrijke politieke doelen te realiseren. Als handvat ontwikkelde de ROB een model voor gelijkwaardig partnerschap. Dat kun je hier downloaden.

,,Rijksoverheid is te veel met zichzelf bezig. Van dat ik-denken is de regio de dupe”

Caspar van den Berg, hoogleraar Bestuurskunde aan de Campus Fryslân van de Rijksuniversiteit Groningen (en lid-ROB), ziet dat de rijksoverheid te veel met zichzelf bezig is. Het zit volgens hem een goede samenwerking met decentrale overheden in de weg. Ton van der Laan interviewde hem voor de Leeuwarder Courant op 11 mei 2021 en probeerde er achter te komen waarom de samenwerking tussen het rijk en lagere overheden zo stroef verloopt:

Beeld: © Phil Nijhuis

Hoogleraar Caspar van den Berg (RUG) ziet dat de rijksoverheid te veel met zichzelf bezig is. Van dat ik-denken is de regio de dupe
Ton van der Laan, Leeuwarder Courant, 11 mei 2021

Departementen werken te verkokerd en bij rijksambtenaren ontbreekt het aan voldoende inhoudelijke gebiedskennis

‘Den Haag’ heeft te weinig oog en oor voor de zorgen en noden van de regio’s, zeker voor de regio’s die verder van de Randstad liggen, schrijft Yolanda de Koster diezelfde dag in Binnenlands Bestuur. Er wordt binnen de departementen te verkokerd gewerkt en bij rijksambtenaren ontbreekt het aan voldoende inhoudelijke gebiedskennis. Dit frustreert de interbestuurlijke samenwerking tussen rijk, gemeenten, provincies en waterschappen.

Beeld: © Binnenlands Bestuur

Zorgen regio’s onvoldoende erkend door ‘Den Haag’
Yolanda de Koster, Binnenlands Bestuur, 11 mei 2021

‘Waarom arme gemeenten alleen maar armer worden (en de rijke rijker)’

In Vrij Nederland van 17 mei 2021 vragen Kim van Keken en Dieuwertje Kuijpers zich af hoe het komt dat het nieuwe ‘eerlijkere’ verdeelmodel, waarbij 31 miljard euro onder gemeenten verdeeld wordt onder de lokale overheden, juist de gemeenten met veel sociaal-economische problemen fors treft door (meer) te moeten gaan inleveren.

Mist Den Haag ‘een intrinsieke interesse in de noden en zorgen van de gebieden aan de randen van het land’? En hoe ‘objectief’ zijn Kajsa Ollongren’s (D66) keuzes, waardoor de provincies Groningen, Drenthe en Friesland, net als grote delen van Twente, Zuid-Limburg, Flevoland en Zeeland, op het bijgevoegde kaartje licht- en dieprood kleuren? Voor het antwoord op die vragen laat je je voorlezen door hoofdredacteur Ward Wijndelts (Vrij Nederland) uit: ‘Waarom arme gemeenten alleen maar armer worden (en de rijke rijker)‘. Prachtige reportage met hoog urgentiegehalte!

VN Voorgelezen: Waarom arme gemeenten alleen maar armer worden (en de rijke rijker), Vrij Nederland, 17 mei 2021.

‘Ongekend onrecht’ – Hoe heet wordt de soep gegeten?

Ik begrijp naruurlijk dat ook bij het rijk de bomen niet tot in de hemel groeien, zegt Commissaris van de Koning in de provincie Groningen René Paas in een artikel in de achtste editie (2021) van het VNG Magazine. Ook het rijk moet kiezen. Maar als cruciale delen van het overheidsbeleid mislukken door de geldnood bij mede-overheden, dan wordt het tijd voor andere keuzes.

Het kabinet moet volgens Paas goed nadenken of het zijn prioriteiten in de begroting wel goed op orde heeft. ‘Van de hele begroting van 360 miljard euro gaat een tiende naar het decentraal bestuur. Het rijk moet zich afvragen of zijn prioriteiten moeten prevaleren boven die van provincies en gemeenten’.

,,We hebben het over grondrechten. Sociale zekerheid is een grondrecht. Als je dat uitbesteedt aan gemeenten in het besef dat er niet genoeg geld is en je laat die situatie tóch in stand, dan tast je grondrechten aan. Sociale zekerheid is ook een belofte, de belofte dat we mensen niet laten zakken als het in het leven tegenzit… Echte mensen met echt leed mogen rekenen op de overheid die ze niet laat zakken.”


René Paas, Commissaris van de Koning provincie Groningen
Beeld: © Shutterstock

Hoe heet wordt de soep gegeten?
Leo Mudde, VNG Magazine nummer 8 (2021)

Wat nu als zijn vurige pleidooi aan dovemansoren is gericht?

Terwijl een arbitragebeslissing over de Jeugdzorg nog een of twee weken op zich laten wachten, schoof Jan van Zanen, burgemeester van Den Haag, maar ook voorzitter van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten, op 23 mei (Eerste Pinksterdag) aan bij Twan Huys in het tv-programma Buitenhof.

Vertrouwend op een positieve uitspraak van dit particuliere rechtsorgaan: het kabinet ‘levert’ meer dan de inmiddels toegezegde 613 miljoen euro om de huidige tekorten op de jeugdzorg ‘weg te werken’, benadrukt Van Zanen dat er ook structurele oplossingen moeten komen voor de gemeentebudgetten. Niet in de laatste plaats om daarmee – ook in de toekomst – aan de wettelijke verplichtingen te kunnen voldoen, maar ook om hun medewerking te kunnen geven aan de uitvoering van de grote veranderopgaven waar het (nieuwe) kabinet om zal vragen. Wat nu als zijn vurige pleidooi aan dovemansoren is gericht?

Wat het geldtekort bij de gemeentes praktisch betekent | Jan van Zanen | Buitenhof, Buitenhof, 23 mei 2021.

Baanbrekend oordeel arbitragecommissie: kabinet moet komende jaren miljarden extra investeren in jeugdzorg

Bij Jan van Zanen kan, zo lijkt het, al na vier dagen de vlag uit: bronnen melden op 27 mei aan de politieke redactie van RTL Nieuws dat er de komende jaren miljarden meer naar de jeugdzorg moeten. De arbitragecommissie onder leiding van voormalig topambtenaar Richard van Zwol vindt dat het budget volgend jaar met 1,9 miljard euro omhoog moet. In 2023 en 2024 moet er 1,6 miljard euro extra bij. Dat bedrag loopt jaarlijks langzaam af tot 800 miljoen in 2028. Een betrokken burgemeester noemt de uitspraak ‘brisant’.

Beeld: Jeugdzorgmedewerkers staken, sept. 2020, ©RTL Nieuws.

Baanbrekend oordeel: kabinet moet komende jaren miljarden extra investeren in jeugdzorg
Politieke Redactie RTL Nieuws, 27 mei 2021





.

Omdat het Rijk en gemeenten er tijdens slepende onderhandelingen onderling niet uit kwamen, stuurde de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) aan op een oordeel door een commissie van wijzen – een unieke stap in de staatsrechtelijke verhoudingen, refereert Jurre van den Berg aan een eerder door hem geschreven bericht in de Volkskrant van 12 maart 2021. Ook hij en mede-auteur Gijs Herderscheê hadden het nieuws vernomen. Wel wijzen ze in ‘Rijk is gemeenten miljarden verschuldigd voor jeugdzorg‘ dat de uitkomst van de arbitrage ‘semi-bindend’ is, wat inhoudt dat het kabinet een voorbehoud maakt voor de instemming van de Eerste– en Tweede Kamer. De VNG, noch een woordvoerder van staatssecretaris Paul Blokhuis wil het bericht bevestigen. Wordt vervolgd.

‘Friese gemeenten kwamen volgens onderzoek in 2019
58 miljoen euro tekort voor de jeugdzorg’

Het ‘RTL-nieuws’ is ook op de burelen van het Friesch Dagblad geland. De redactie van het dagblad zette de volgende dag de zaak nog maar eens op een rijtje, hoop puttend uit een benchmarkonderzoek van onderzoeksbureau It’s Public, waaruit (in april 2021) bleek dat Friese gemeenten in het ijkjaar-2019 58 miljoen euro tekort kwamen voor de jeugdzorg. Nederlandse gemeenten hebben gemiddeld 30 procent te weinig geld voor jeugdzorg. In Fryslân zijn de schuldlasten in de gemeenten Weststellingwerf, Ooststellingwerf, De Fryske Marren, Heerenveen, Súdwest-Fryslân, Smallingerland, Opsterland, Harlingen, Terschelling en Schiermonnikoog allemaal nog hoger dan dat gemiddelde, zo meldt het dagblad.

‘Zwart scenario’ voor Gemeente Het Hogeland: fors minder geld door voorgestelde herverdeling Gemeentefonds

De Groningse gemeente Het Hogeland krijgt ook fors minder geld door de voorgestelde herverdeling van het Gemeentefonds. Ook zij lieten onderzoek doen. Onderzoeksbureau Significant Ape concludeert dat de herverdeling voor Het Hogeland tot beduidend minder inkomsten leidt dan onlangs door het ministerie is gepresenteerd. Met de nieuwe herverdeling zou de gemeente ruim vijf miljoen euro mislopen.

Beeld: Wethouder Eltjo Dijkhuis, ©DvhN/Van Eck

Het Hogeland gaat er miljoenen op achteruit door herverdeling Gemeentefonds. Wethouder spreekt van ‘zwart scenario’
Dagblad van het Noorden, 28 mei 2021




.

,,Dat is onacceptabel. Een sluitende begroting zou alleen haalbaar zijn met exorbitante lokale belastingverhogingen. Dat kunnen en willen we de Hogelandsters niet aan doen. De voorstellen van het ministerie moeten van tafel.”


Eltjo Dijkhuis, wethouder gemeente Het Hogeland
Herijking Gemeentefonds en gemeente Het Hogeland, Significant Ape, 30 april 2021.

Vertrekkend wethouder Paul de Rook: ‘nieuwe kabinet moet over de brug komen’

Paul de Rook, die deze zomer stopt als wethouder van de gemeente Groningen, vindt ook dat het nieuwe kabinet ‘over de brug moet komen’. De D66’er die vanaf volgend schooljaar directeur organisatie- en onderwijsontwikkeling is bij het Noorderpoort College, laat zich kort na de arbitrage-uitslag niet onbetuigd voor de camera van Oog TV Groningen.

Einde tekorten op sociaal domein?, Oog TV Groningen, 28 mei 2021.

Reactie en toelichting Leonard Geluk op arbitrage-uitspraak ‘financiering Jeugdzorg’

Een toelichting op de arbitrage-uitspraak van Leonard Geluk kon natuurlijk niet uitblijven. ‘Twee dingen goed begrijpen’:

  1. Het financiële uitgangspunt van de jeugdwet
  2. De combinatie tussen financiën en maatregelen om de jeugdzorgtekorten op te lossen
  • De arbitragecommissie stelt vast dat het rijk bij de uitvoering van de Jeugdwet de kosten heeft te vergoeden. Er is bij de uitvoering van de Jeugdwet door de gemeenten namelijk sprake van medebewind. Als consequentie van artikel 108, lid 3 Gemeentewet, heeft het rijk de kosten te vergoeden. Het rijk moet gemeenten compenseren.
  • De arbitragecommissie heeft het bedrag van 1,7 miljard – uit het door het kabinet en de VNG erkende AEF-rapport – overgenomen en geïndexeerd naar 1,9 miljard structureel. De VNG hanteert een zogenaamd ‘Andreaskruis‘. Hierbij wordt een keuze gemaakt tussen de hoogte van de financiële compensatie enerzijds, en maatregelen anderzijds.
  • Om tot maatregelen te komen roept de arbitrage op om snel een ontwikkelagenda 2022-2028 op te stellen. Wij omarmen deze en doen een oproep aan het kabinet om dat ook te doen.

De VNG laat na het bestuurlijk overleg met het kabinet over deze arbitragezaak weer van zich horen. Ik houd je op de hoogte.

De Week van Leonard Geluk, VNGemeenten, 28 mei 2021.

‘Arbitrage: Rijk moet jeugdzorgplicht begrenzen’

,,Extra rijksbudget naar gemeenten voor de jeugdzorg tot zeker 2028, begrenzing van de jeugdhulpplicht van gemeenten en uitbreiding van de landelijke inkoop specialistische jeugdzorg. Dat, en meer, moet er gebeuren om het jeugdstelsel duurzaam te verbeteren, stelt de arbitragecommissie in haar oordeel in het conflict tussen VNG en rijk over de structurele tekorten op de jeugdzorg. Voor 2022 gaat het om een bedrag van 1,6 miljard euro.” Zo vat Yolanda de Koster de uitspraak van de arbitragecommissie in Binnenlands Bestuur op 28 mei kort samen.

Terwijl de meeste berichtgeving zich op de ‘centjes’ richt, gaat De Koster meer in op de inhoudelijke consequenties van de commissie-uitspraak. Wat moet er zoal gebeuren om niet alleen de financiering van de jeugdzorg op orde te krijgen, maar ook toe te werken naar een systematiek die werkbaar, betaalbaar en – last but not least – ook recht doet aan waarvoor ze bedoeld is: optimale en duurzame jeugdzorg bieden, op grond van de Jeugdwet.

Voor 1 januari 2022 moeten gemeenten en Rijk daartoe tot een ontwikkelagenda voor 2022-2028 komen, in lijn met het voorstel van de Stuurgroep maatregelen financiële beheersbaarheid. Het rijk moet daarnaast haast maken met het begrenzen van de Jeugdwet.

,,Het is geen optie om de Jeugdwet ongewijzigd te laten omdat alleen een minimaal voorzieningenniveau te onbepaald is en geen aanknopingspunten bevat om te komen tot een (financieel) houdbaar jeugdstelsel.”


Arbitragecommissie

Saillant ‘detail’: hoewel de VNG daar wel om had gevraagd, valt een oordeel over het bijpassen van de sinds 2017 ontstane tekorten op de jeugdzorg − in totaal 4,4 miljard euro − buiten de arbitrageopdracht, zo stelt de commissie.

Arbitrage: Rijk moet jeugdzorgplicht begrenzen
Yolanda de Koster, Binnenlands Bestuur, 28 mei 2021

‘Budgettair drama jeugdzorg beloond met 1,9 miljard euro’

De arbitragecommissie die het jeugdzorgconflict tussen Rijk en gemeenten moet beslechten, concludeert dat de gemeenten de komende drie jaar ruim vijf miljard extra moeten krijgen. Daarmee is een van de hoofddoelen van de decentralisatie – minder geld voor betere zorg – gevoeglijk afgeserveerd. Tot die prangende conclusie komen Margot Smolenaar en Rosanne Kropman van Follow The Money op 31 mei 2021.

Waar de jeugdzorg in 2015 met 3,75 miljard werd overgeheveld naar de gemeenten, is dat budget inmiddels opgezwollen tot 6,1 miljard in 2022. ‘En dat allemaal op basis van onderzoek dat op geen enkele manier blootlegt wat het aandeel is van de gemeenten in deze budgettaire explosie’, zo stellen Smolenaar en Kropman. Moeten de gemeenten bij het budgettaire drama jeugdzorg niet ook (deels) de hand in eigen boezem steken?

Beeld: K&L (Bron: ©FTM)

Budgettair drama jeugdzorg beloond met 1,9 miljard euro
Margot Smolenaar en Rosanne Kropman, Follow The Money, 31 mei 2021

Reactie Rijk op uitspraak arbitragecommissie: 1,6 miljard voor 2022; budgetafspraken na 2022 is taak nieuw kabinet

Het demissionaire kabinet trekt voor volgend jaar 1,3 miljard euro extra uit voor de jeugdzorg. Het geld komt bovenop de eerder toegezegde 300 miljoen. Dat melden Esther Lammers en Judith Harmsen in Trouw op 3 juni 2021. Daarmee geeft staatssecretaris Paul Blokhuis de gemeenten duidelijkheid wat betreft de financiën voor 2022. ,,Maar voor de oplossing voor de lange termijn zijn ook inhoudelijke maatregelen nodig.” Een nieuw kabinet zal zich daarover volgens Blokhuis moeten buigen. Wel gaan gemeenten en rijk afspraken maken over maatregelen om tot een houdbaar jeugdstel op de lange termijn te komen.

Akkoord kabinet en VNGL: 1,3 miljard extra voor 2022
Yolanda de Koster, Binnenlands Bestuur, 3 jun 2021

Gemeenten, provincies en waterschappen komen met pamflet: ‘Krachtig Groen Herstel van Nederland’

Beeld: cover Krachtig Groen Herstel van Nederland

Om de enorme vraag naar woningen, de strijd tegen klimaatverandering en de transitie naar duurzame energie te realiseren, is het nodig deze slim te combineren (‘koppelkansen’, red.) met een gezamenlijke aanpak in de regio. Die samenwerking werkt alleen onder de juiste voorwaarden en met goede financiële afspraken. Dat stellen gemeenten, provincies en waterschappen in juni 2021 in een oproep aan het nieuwe kabinet in het pamflet ‘Krachtig Groen Herstel van Nederland‘.

De aanpak van deze opgaven gaat volgens hen veel impact hebben op de inwoners van Nederland. Want in dorpen, steden en regio’s komen de thema’s als wonen, economie en energie samen, zo zeggen ze. Gemeenten, provincies en waterschappen willen hun uitvoeringskracht inzetten om deze opgaven te koppelen en samen aan te pakken. Maar dat kan volgens hen alleen als het nieuwe kabinet vooraf afspraken wil maken met de decentrale overheden over de wijze van samenwerken en de financiële middelen die daarvoor nodig zijn.

De decentrale overheden: de koepelorganisaties Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG), het Interprovinciaal Overleg (IPO) en de Unie van Waterschappen (UVW), bundelen de krachten maar stellen daarbij wel een aantal harde voorwaarden, zoals evenwichtige bestuurlijke verhoudingen. Ze vinden het van belang dat nieuw beleid en wetgeving eerst getoetst wordt op uitvoerbaarheid. En dat er een evenwicht is tussen taken, bevoegdheden en financiële middelen voor alle bestuurslagen – een evidente hint naar de (nieuwe) Wet op het Decentraal Bestuur. Jaap Smit, voorzitter van de gezamenlijke provincies (IPO) licht het pamflet toe, de volledige tekst vind je hier.

Van de IPO voorzitter, IPO, 3 juni 2021.

De jeugdbescherming bezwijkt onder de hoge werkdruk

Beeld: ©Pointer

Sinds de decentralisatie in 2015 vertrokken meer dan 5000 medewerkers bij jeugdbeschermingsorganisaties . Dit blijkt uit onderzoek dat Pointer doet in samenwerking met Follow The Money, dat onderdeel uitmaakt van het hierboven genoemde grotere samenwerkingsonderzoek: Jeugdzorg In Het Rood. Ook ligt het ziekteverzuim met gemiddeld zo’n 7 procent hoog. Het werk wordt door jeugdbeschermers dan ook vaak als belastend en stressvol ervaren. Door een tekort aan personeel en het hoge ziekteverzuim krijgen gezinnen niet altijd de hulp die nodig is.

Follow the Money en Pointer onderzochten de jaarrekeningen van alle veertien grote jeugdbeschermingsorganisaties vanaf 2014 tot en met 2019 en vroegen de personeelscijfers bij de gecertificeerde instellingen op. Daaruit blijkt dat de meeste gecertificeerde instellingen wel degelijk eigen vermogen hebben. Waarom steken ze dat niet in hun medewerkers? Vanaf 5 juni 2021 komt het onderzoeks-journalistieke collectief naar buiten met hun (eerste) bevindingen over de jeugdbeschermingsproblematiek.

Beeld: ©Pointer

Duizenden medewerkers keren jeugdbescherming de rug toe
Pointer, 5 juni 2021



.

Beeld: ©Elise Vandeplancke

De jeugdbescherming bezwijkt onder de hoge werkdruk
Judith Spanjers, Margot Smolenaars en Tom Claessens, Follow The Money, 5 juni 2021

Demissionair kabinet committeert zich voor 2022 aan oordeel arbitragecommissie

Het demissionaire kabinet committeert zich voor het jaar 2022 aan het oordeel van de arbitragecommissie. De VNG is positief over dit resultaat, gemeenten hebben nu duidelijkheid voor 2022. Daarmee kunnen gemeenten dus rekening houden bij het opstellen van hun begroting. Dat geeft lucht. Maar we zijn er nog niet!, zegt voorzitter van de VNG Jan van Zanen. Voor de jaren daarna moeten afspraken gemaakt worden met het nieuwe kabinet.

De Week van Leonard Geluk, VNGemeenten, 4 juni 2021.

‘Als één overheid, slagvaardig de toekomst tegemoet’

De Nederlandse overheden kunnen en zullen het beter moeten doen, als het gaat om de grote maatschappelijke opgaven van vandaag, zegt de VNG op 10 september 2020. Dat staat in het rapport van de studiegroep Interbestuurlijke en Financiële Verhoudingen (IFV): ‘Als één overheid, slagvaardig de toekomst tegemoet‘. De studiegroep onderzocht drie casussen:

  • de woningbouwopgave,
  • de ambulantisering van de GGZ,
  • de energie‑ en warmtetransitie.

Uit dit IFV-onderzoek zijn zowel specifieke als generieke aanbevelingen voortgekomen. Voor de woningbouwopgave beveelt de studiegroep aan om via een regionaal gestuurd proces meer vaart te maken met het bouwen van nieuwe woningen. Voor de opvang van mensen met een geestelijke stoornis moet het maatschappelijk functioneren centraal komen te staan, en niet de afbouw van de GGZ. Ook voor de energietransitie beveelt de studiegroep meer regie aan op de integraliteit van de klimaatopgaven.

De Week van Leonard Geluk, VNGemeenten, 11 juni 2021.

Gemeenten zetten zich in voor meer vertrouwen in overheid

Gemeenten willen samen met alle overheden concrete stappen zetten om het vertrouwen in de overheid te versterken, meldt de VNG op 10 juni 2021. Uitvoerbaarheid van beleid is daarbij cruciaal. In het kader van de VNG-inzet voor de kabinetsformatie werkte de vereniging met gemeenten een aantal voorstellen uit in: ‘Samenwerken aan vertrouwen: focus op uitvoering’.

Samenwerken aan vertrouwen: focus op uitvoering
VNG, 10 juni 2021

VNG-spoor-4: Focus op uitvoering

Vertrouwen in de overheid is tijdens de (in)formatie en de komende jaren een prominent politiek en maatschappelijk thema, aldus de VNG. ,,Informateur Tjeenk Willink refereerde er al aan in één van zijn eerste persconferenties. Vertrouwen van inwoners win je bij een goede uitvoering en over uitvoering praten kan niet zonder gemeenten.”

Gemeenten willen samen met alle overheden concrete stappen zetten om het vertrouwen in de overheid te versterken. Uitvoerbaarheid van beleid is daarbij cruciaal. Daarmee onderstreept de VNG ‘Spoor 4: Focus op uitvoering‘.

Grote (semi)publieke organisaties richten zich vaak op het algemeen belang en de komende generaties. Vooruitkijken, plannen en oog hebben voor toekomstige risico’s. Goed bedoeld en ook nodig natuurlijk, zegt VNG-directeur Leonard Geluk in onderstaande podcast, ‘maar het kan geen kwaad je met regelmaat af te vragen waar je je energie aan wilt geven. Aan de toekomst en het grotere geheel, of aan de mensen die jou nu nodig hebben?’

‘Van systeem naar ik’ met Leonard Geluk, VNGemeenten, juli 2021.

Discussierapport ‘Nederland heeft één overheid nodig’

Veel mensen in het openbaar bestuur vinden dat de interbestuurlijke samenwerking beter kan en ook beter moet, zo constateert het IFV. ,,Burgers die de berichten over de woningcrisis horen of lezen, zullen zich ook afvragen of de overheid dit niet beter aan had kunnen pakken.”

Om als overheid een adequate en betrouwbare partij te zijn in het aanpakken van grote maatschappelijke opgaven vindt het IFV het dan ook belangrijk om na te denken over het eigen functioneren, over de onderlinge samenwerking en over de verhouding tot burgers en bedrijven. Hoe kan de overheid in dit tijdsgewricht als één overheid opereren? Welke randvoorwaarden zijn daarvoor nodig?

Beeld: ©IFV

Nederland heeft één overheid nodig
Discussiedocument over vernieuwing in de interbestuurlijke en financiële verhoudingen

Studiegroep Interbestuurlijke en Financiële Verhoudingen (IFV), 8 april 2020

Als één overheid. Slagvaardig de toekomst tegemoet!

Beeld: ©IFV

Eindrapport studiegroep IFV – Als één overheid slagvaardig de toekomst tegemoet!
Studiegroep Interbestuurlijke en Financiële Verhoudingen (IFV), 9 september 2020

Nederland heeft één overheid nodig. Doe je mee?

Bij de aanpak van grote maatschappelijke opgaven is volgens de studiegroep IFV samen-werking binnen de overheid noodzakelijk. Gemeenten, provincies, waterschappen en het Rijk ‘moeten elkaar feilloos kunnen vinden’. Om zo te kunnen opereren voor ondernemers en inwoners, als één overheid.

Dat gebeurt al, maar het kan beter, zo stelt de studiegroep. Ze wil samen met geïnteres-seerden in de publieke zaak het interbestuurlijk samenwerken naar een hoger plan tillen. De groep ontwikkelde daarvoor het zogenoemde ‘WWWW-model’ voor interbestuurlijk werken. IFV nodigt ook jou uit om daaraan bij te dragen. Je vindt hieronder alle info over het platform, je kunt je er ook laten registreren als deelnemer:

Beeld: ©IFV

Nederland heeft één overheid nodig. Doet u mee?
Studiegroep Interbestuurlijke en Financiële Verhoudingen (IFV)

‘Zelfs het carnaval moet inleveren in het arme Bergen op Zoom’

Acht op de tien gemeenten krijgen de begroting niet rond in 2021. Bergen op Zoom ook niet? „Inwoners zeggen: kom niet aan het dna van de stad. Hou die gebouwen vast en blijf daar zorg voor dragen”, dat schrijft Majda Ouhajji in NRC op 1 augustus 2021.

Beeld: ©NRC

Zelfs het carnaval moet inleveren in het arme Bergen op Zoom
Majda Ouhajji, NRC, 1 augustus 2021

‘Rijk moet samenwerking in de regio stroomlijnen’

Bestuurlijk gezien knelt het in veel regionale samenwerkingsverbanden, vindt Caspar van den Berg, hoogleraar Bestuurskunde. ‘Er is veel energie en er gebeurt veel goeds. Maar informele bestuurslagen missen een goede democratische verankering en provincies staan soms nodeloos buitenspel. Het beoogde droomland dreigt af te glijden naar een bestuurlijk niemandsland.’

,,Regio’s moeten dan de ruimte krijgen om zelf te bepalen wie welke taak of maatschappelijke opgave uitvoert. Decentrale overheden formuleren dan samen met maatschappelijke instellingen, bedrijfsleven en inwoners hun eigen regionale doelstellingen over regionale opgaven. Zo houd je rekening met regionale verscheidenheid en regionale ecosystemen.”


Caspar van den Berg, hoogleraar Bestuurskunde

‘Rijk moet samenwerking in de regio stroomlijnen’
Overheid van Nu, 25 augustus 2021

Financiële problemen gemeenten leiden tot verschraling onderhoud, voorzieningen en uitvoeringskracht

De zomer van 2021 wordt door de VNG aangegrepen om naar aanleiding van de financiële problemen de balans op te maken met een zogenoemde ‘uitvraag’ onder haar leden. Waar staan we, wat willen we, en wat kunnen we voor de inwoners (in de toekomst) (nog) betekenen? Daaruit kwamen drie zorgwekkende effecten naar voren die leiden tot verschraling van de voorzieningen: zo’n 60 procent van gemeenten in Nederland ondervindt ‘last’ op het gebied van:

  • onderhoud(swerkzaamheden)
  • voorzieningen (sport, cultuur)
  • uitvoering(skracht)
De Week van Leonard Geluk – 3 september 2021, VNGemeenten, 3 september 2021.