,,Het oprukkende water overviel Limburg in de zomer van 2021. Net als in 1995, maar nu nog veel heviger. Doet Nederland wel genoeg aan waterveiligheid, nu plensbuien en hevige regenval door klimaatverandering zullen toenemen? Is de watersnood-ramp-2021 een wake-up call? En moeten we niet veel meer klimaatadaptief gaan bouwen, of zelfs gaan bouwen op het water?
Kunst en Landschap hoopt je met deze nieuwe blogbijdrage (als onderdeel van en een vervolg op de klimaat-, water- en zeespiegelstijging-special ‘Het water komt…‘) antwoord te kunnen geven op die vragen. Wij gaan de discussies daarover volgen, ik hoop jij ons ook.”
Robert Rosendal, initiatiefnemer Kunst en Landschap
Met dank voor de ‘inleidende woorden’ aan Frank Straver, die voor Trouw op 16 juli 2021 ‘Het is tijd om straten, wijken, buitengebieden klaar te stomen voor extreem weer‘ schreef.
Hoe bereiden Nederlanders zich voor op een overstroming?
Er zijn nogal wat plekken op de wereld waar men vertrouwt op de Nederlandse expertise om zich te beschermen tegen overstromingen en wateroverlast. Maar hoe is het gesteld met het vertrouwen in Rijkswaterstaat en wat doet en kan de Nederlander (zelf) doen bij een overstroming, met name als hij of zij woont, werkt en leeft in het zogenaamde risicogebied – maar liefst zestig procent van ons land?
Extreme regenval in de Eifel kan leiden tot wateroverlast en aardverschuivingen
Provincie Luik zwaar getroffen door hevige regenval: wegen afgesloten, rivieren buiten oevers getreden, kelders en straten ondergelopen
Op 14 juli 2021 werd (vooral het oosten van) de Belgische provincie Luik zwaar getroffen door hevige regenval. De centra van de stad Spa en de gemeente Theux stonden in no time helemaal blank. Op sommige plaatsen viel de elektriciteit uit. De naburige gemeente Jalhay werd ook zwaar getroffen. Net zoals in de provincie Namen was in Luik de provinciale fase van het rampenplan van kracht, nadat het KMI (het Belgische KNMI, red.) er code rood voor regen had afgekondigd.
Provincie Luik zwaarst getroffen: wegen afgesloten, rivieren buiten oevers getreden, kelders en straten ondergelopen
Dorien Vanmeldert, VRT NWS, 14 juli 2021
‘Pas als het land overstroomt, komt er actie en zijn mensen weer even bezig met het water’
Het water moet in Nederland meer ruimte krijgen, stelt de ‘Commissie Waterbeheer 21e eeuw‘. Dat schrijft Marieke Aarden in de Volkskrant op 2 september 2000 (!):
Wateroverlast staat in Nederland niet erg in de belangstelling van het publiek. Pas als het land overstroomt, komt er actie en zijn mensen weer even bezig met het water. Als er drie jaar geen problemen zijn, is de angst voor een volgend wateronheil weggezakt. ‘Dat is tragisch, want daardoor ontbreekt het gevoel dat er iets ingrijpends moet gebeuren’, zegt dr. André van der Zande van het onderzoeksbureau Alterra in dat zelfde artikel: ‘Water kruipt waar het niet gaan kan‘. Dat is dus meer dan 21 jaar geleden!
Wateroverlast in Limburg, België en Duistland ontaardt in watersnoodramp
,,We dachten: oh, even een doekje op doen. Maar we waren nog niet bij het doekje gekomen, of het kwam van alle kanten tussen de muren, tussen de deuren…overal kwam het water vandaan.”
NOS-reportage (Facebook), 14 juli 2021
Voor het eerst in de geschiedenis wordt er in Nederland een ‘code-rood’ afgekondigd vanwege hevige regenval
Voor het eerst in de geschiedenis wordt er door het KNMI in Nederland (op 14 juli 2021) een ‘code-rood’ afgekondigd vanwege hevige regenval, vertelt Peter Kuipers Munneke in het NOS-achtuur-journaal, waarin de rampspoed, 100 millimeter neerslag – meer dan er ‘normaal’ in een maand valt – die Limburg ten deel viel vanzelfsprekend breed werd uitgemeten. Hij waarschuwde voor nog meer ellende: er zou in de avond en nacht zeker nog zo’n 40 tot 50 millimeter bijkomen. Gelukkig waren er de opbeurende woorden van gouverneur Johan Remkes, die de bevolking een hart onder de riem stak met onderstaande boodschap.
Kolkende rivieren: noodweer houdt Limburg in z’n greep
Duitsland zwaar getroffen: tientallen doden en vermisten, ingestortte bruggen en huizen en zo’n 200.000 mensen zonder stroom
Op 15 juli is in Duitsland het dodental in de middag al opgelopen tot zeker 19. Vooral de regio Eiffel is zwaar getroffen. In de plaats Schuld stortten zeker zes huizen in, tientallen mensen zijn vermist en zo’n 200.000 mensen zitten zonder stroom. Kijk hier naar een extra uitzending van de NOS over het grensoverschrijdende overstromingsgebied:
‘Extreem regenfront door opwarming aarde’
De extreme hoosbuien in de provincies Luxemburg, Namen, (Belgisch-, red.) Limburg en Luik zijn niet onverwacht. Ze passen in het patroon van een opwarmende aarde, stellen Hilde Van den Eynde en Heleen Debeuckelaere in De Standaard op 15 jul 2021. Ze vragen zich af hoe het komt dat het in juli in het zuidoosten van hun land pijpenstelen aan het regenen is?
Dat is doordat zich boven dit gebied een zogeheten occlusiefront heeft gevormd, zegt Nicole van Lipzig, hoogleraar geografie aan de KU Leuven: een regenfront dat is ontstaan door twee op elkaar botsende luchtmassa’s van verschillende temperatuur. Goed dat de Belgische media de waterramp die zich aan onze zuid-oostelijke landsgrenzen aan het voltrekken is, een klimatologische duiding geven. Dat verdient wat mij betreft Nederlandse navolging. Klimaatverandering speelt een rol, zeggen wetenschappers.
Extreem regenfront door opwarming aarde
Hilde Van den Eynde en Heleen Debeuckelaere, De Standaard, 15 jul 2021
Dodental opgelopen tot 93, honderden vermisten, watersnood Limburg officieel tot ramp verklaard
Terwijl het water stroomafwaarts een steeds grotere ravage aanricht in noordelijke richting: Maastricht–Valkenburg–Roermond, lijkt de aanvoer van het water zich in België te ‘stabiliseren’. Wel staat een in renovatie zijnde dam in Monsin (België) onder sterke druk en sijpelt water door de dijken in Maaseik (bericht De Standaard: 15.00 uur).
Het dodental is op 16 juli (12.00 uur) opgelopen tot 93, terwijl honderden mensen worden vermist. De ravage, in België en Duitsland, is omvangrijk (beeldverslag NRC, 16 juli 2021, red.). In Nederland heeft demissionair minister-president Mark Rutte de watersnoodramp de avond ervoor officieel tot ramp verklaard in de zin van artikel 1 Veiligheidsregio’s, waardoor de Wet tegemoetkoming schade bij rampen in werking treedt.
Schade die niet ‘redelijkerwijs’ gedekt wordt door de verzekeringspolis wordt dan alsnog gecompenseerd, was de boodschap. Het is alleen de vraag of daarmee alle niet door verzekeraars gedekte schade nu ook simpelweg verhaald kan worden op de overheid.
Kijk hieronder naar een extra journaaluitzending van de NOS. De video start op minuut 4:45.
ZDFheute Nachrichten, 17 juli 2021.
Waarom zijn er in België en Duitsland dodelijke slachtoffers te betreuren en in ons land niet?
De extreme regenval heeft in België en Duitsland niet alleen tot grote verwoestende overstromingen geleid, ook is er een aanzienlijk aantal dodelijke slachtoffers gevallen. Alfred Snoek van Weerplaza legt uit hoe dat kan.
Dodental stijgt; de situatie blijft tot na het weekend gespannen
Vooral Zuid-Limburg is dus zwaar getroffen, maar de hoogwatergolf in de Maas en in de Roer leidt ook tot wateroverlast in Midden- en Noord-Limburg. De rivieren treden op sommige plaatsen buiten hun oevers met soms overstromingen in woonwijken tot gevolg. Om dit voor te zijn worden woonwijken langs de Maas uit voorzorg op veel plaatsen geëvacueerd.
Kijk voor verdere (internationale) berichtgeving in het weekend van 17 en 18 juli op Weeronline: in hun blog voorzien ze je rijkelijk en regelmatig van updates over de situatie rondom de grote rivieren. Je kunt ook terecht op het YouTube-kanaal van Kunst en Landschap voor de ‘Limburgse’ watersnoodramp: er is een speciale afspeellijst aangemaakt: ‘Watersnoodramp Limburg – België – Duitsland (juli 2021)‘.
Geen code rood meer voor de waterstanden van de Maas. Zuiden van Duitsland getroffen door hevige regenval – dodenklokken luiden!
Na dagen van heftige regenval en ongekende overlast geldt er geen code rood meer voor de waterstanden van de Maas. Dat laat Rijkswaterstaat maandag 19 juli weten in gesprek met NU.nl. Wel blijven de waterschappen en Rijkswaterstaat alert op dijkverzwakkingen. Militairen trekken zich terug. Anders is het op verschillende plekken in Duitsland (en Oostenrijk) – ook het zuiden van het land wordt getroffen door hevige regenval – waar dorpen onderlopen of (deels) worden weggevaagd – dodenklokken luiden!.
De solidariteit onder bevolkingsgroepen is weliswaar groot, maar velen vragen zich af waarom ze niet eerder voor het onheil gewaarschuwd werden. Werken de (Europese) alarmsystemen wel? Südwestrundfunk rapporteert. Saillant detail: Duitsland maakt zich op voor de Bondsdagverkiezingen (26 september 2021, red.), dus politici betrekken hun stellingen omtrent klimaatverandering.
Duitse overstromingen: ontzetting, verdriet en woede wisselen elkaar af
De situatie in Duitsland is dit weekend onverminderd spannend, meldt het Nederlandse watervakblad H2O Actueel. Inmiddels zijn meer dan 140 mensen omgekomen. Honderden zijn nog vermist. Ook de materiële schade is enorm. Hoe kon het zover komen? H2O wierp een blik op de Duitse media. In interviews en reportages wisselden ontzetting, verdriet en woede elkaar af. Maar ook wordt gezocht naar oorzaak en gevolg.
Duitse overstromingen: ontzetting, verdriet en woede wisselen elkaar af
H2O Actueel, 18 juli 2021
CNN International bezoekt rampgebieden in Duitsland en België, meldt 195 dodelijke slachtoffers en blame gaming over schadeverantwoordelijkheid
‘Deadly floods inundated parts of Europe, but the Netherlands avoided fatalities. Here’s why’
Collega’s van CNN World trokken ook het Europese rampgebied in. Ze beschrijven de ravage in een uitgebreide longread met video en maakten een beeldverslag. Ze vragen zich af hoe het allemaal zo (snel) mis heeft kunnen gaan. Europa heeft immers een wereldwijd toonaangevend waarschuwingssysteem dat dagelijks regelmatig waarschuwt voor overstromingen.
In Duitsland en België stierven tot dan 195 mensen. De Copernicus Emergency Management Service meldde dat het meer dan 25 waarschuwingen heeft gestuurd voor specifieke regio’s van de Rijn- en Maas-stroomgebieden in de dagen voorafgaand aan de overstromingen, via haar European Flood Awareness System (EFAS), ruim voordat zware regenval de plotselinge overstromingen veroorzaakte.
Vanwege de Nederlandse reputatie op het gebied van watermanagement spreekt het CNN-team ook met hoogleraar Jeroen Aerts, hoofd van de afdeling Water- en Klimaatrisico’s van de Vrije Universiteit in Amsterdam over de Nederlandse situatie. Hoe komt het dat ons land ten opzichte van Duitsland en België relatief ‘ongeschonden’ uit de strijd komt?
Deadly floods inundated parts of Europe, but the Netherlands avoided fatalities. Here’s why
Ivana Kottasová and Mick Krever, CNN (World), 19 juli 2021
Deltacommissaris: ‘waterwerken na hoogwaters-‘93 en -‘95 hebben gewerkt, maar zijn wake-up call en stresstest’
Met gepaste trots meldt deltacommissaris Peter Glas dat de Maaswerken, het programma dat na de hoogwaters van ’93 en ’95 ingezet werd voor hoogwaterbescherming langs de Maas, door op dertig verschillende plekken meer ruimte te geven aan de natuur en de Maas beter bevaarbaar te maken voor grotere schepen, Nederland voor een belangrijk deel gevrijwaard heeft van ondergelopen dorpen en steden. Ook zijn er geen dodelijke slachtoffers te betreuren. Wel vindt hij de watersnood van juli-’21 een wake-up call en een stresstest.
Rewilding Europe: ’30 jaar rivierherstel brengt de Maas tot leven en toont de vele voordelen van werken met de natuur’
In de complexe wereld van vandaag kan het werken met de natuur – in plaats van ertegen – ons helpen veel van onze meest dringende problemen te overwinnen, zeggen ze bij Rewilding Europe. Rewilding Europe is een non-profitorganisatie gevestigd in Nijmegen, Nederland. Hun werk richt zich op het her-creëren van wilde landschappen in zo’n tien verschillende regio’s in Europa.
Het herstellen van natuurlijke landschappen die door menselijke uitbuiting zijn beschadigd, is een van de meest effectieve en goedkoopste manieren om uitdagingen zoals klimaat-verandering en achteruitgang van de biodiversiteit aan te pakken, zo stelt de organisatie. Daarnaast, is hun opvatting, biedt het tegelijkertijd een breed scala aan andere sociaal-economische voordelen. Op deze manier kan herverwildering zowel sociaal-economisch als ecologisch zinvol zijn.
Een van de projecten van Rewilding Europe is ‘Grens-maas‘, dat op zijn beurt weer een van de projecten is uit de hierboven genoemde Maaswerken. De Grensmaas is het onbevaarbare deel van de Maas tussen Maastricht en Roosteren. Het is de enige grindrivier die Nederland rijk is. In het gebied wordt gewerkt aan bescherming tegen hoogwater door de stroomgeul te verbreden en uiter-waarden te verlagen. Men werkt er inmiddels zo’n 30 jaar aan. Een jubileum dus.
Niet zonder trots presenteert Rewilding Europe Grensmaas op 22 november 2021 met een publicatie: ‘30 Years of River Restoration: Bringing the River Meuse Alive!‘. Daarin wordt het baanbrekende initiatief beschreven dat gezorgd heeft voor bescherming tegen overstromingen, ecologisch herstel en economische ontwikkeling in Nederland: het Grensmaas-project.
30 Years of River Restoration: Bringing the River Meuse Alive!
Natuurmonumenten, Staatbosbeheer (NL), Limburgs Landschap, Natuurpunt (BE), De Vlaamse Waterweg, Rijkswaterstaat, ARK/WWF, Consortium Grensmaas, Steengoed, Kempen en Maasland, 11 municipalities, 2 provinces and partners in tourism, heritage and nature, Dutch and Belgian ecologists started with MaasinBeeld, Research Institute for Nature and Forest INBO, Rewilding Europe, LIFE IP Deltanatuur and EU (Illustrations: Jeroen Helmer, Ark Nature Development. Text: Kris Van Looy & Gijs Kurstjens. Thanks also to ‘reading commission’ David Gilvear and Jochem Kail), november 2021.
‘Zo hoort een rivier eruit te zien’: Nederlands rewilding-project draait de klok 500 jaar terug
Het Grensmaas-project, dat tot nu toe zo’n 550 miljoen euro heeft gekost, werd en wordt voornamelijk betaald door bedrijven die zand en grind uit de rivierbedding halen. Ze verbreden de rivier en door het verlagen van de oevers krijgen de uiterwaarden meer ruimte om (‘overtollig’) water op te vangen. Vanwege de betrokkenheid van de industrie was de Grensmaas het enige grote rivierherstelproject dat tijdens de financiële crash van 2008 niet werd stopgezet. Heden ten dage trekt het riviergebied zo’n twee miljoen bezoekers per jaar, wat de Maasregio ongeveer € 1 miljard aan inkomsten oplevert.
Tijdens de zware overstromingen in het Maasbekken in de zomer van 2021 bleven alle dorpen veilig en (zo goed als) droog. Een rewilding-succes zou je kunnen zeggen. Dat is, ook in het buitenland, niet onopgemerkt gebleven. Bijna een jaar later, 20 september 2022, spreekt Phoebe Weston voor The Guardian met Frans Schepers, directeur van Rewilding Europe, die met een team van experts verantwoordelijk was voor het gehele ontwerp van de rivierverruiming. Ook met Wouter Helmer, mede-oprichter van de rewilding-organisatie, die ze de vraag voorlegt of het Nederlandse Grensmaas-model ‘gekopiëerd’ kan worden naar het Verenigd Koninkrijk.
‘This is what a river should look like’: Dutch rewilding project turns back the clock 500 years
Phoebe Weston, The Guardian, 20 september 2022
Peter Glas: ‘de weerbaarheid moet omhoog, de kwetsbaarheid omlaag’
Na drie jaren met – uitzonderlijk – droge zomers, staat 2021 in het teken van extreme regenval in het stroomgebied van de Maas en de Rijn. Het waterveiligheidssysteem in Limburg kreeg hartje zomer een stresstest die zijn weerga niet kende. De Maas kon met man en macht in toom worden gehouden, maar de problemen deden zich elders voor: de beken en kleine rivieren. Die zwollen aan en zorgden voor grote schade. Nu de afvoerpiek Limburg heeft verlaten en het water zakt, rijst de vraag: wat zijn de belangrijkste lessen? H2O Nieuws vraagt het aan Deltacommissaris Peter Glas.
Peter Glas: de weerbaarheid moet omhoog, de kwetsbaarheid omlaag
H2O Actueel, 20 juli 2021
Was het geluk of wijsheid dat het hoge water in Nederland geen slachtoffers heeft gemaakt?
Op 22 juli heeft het hoge water ons land verlaten. Rijkswaterstaat veegt opgelucht het zweet van het voorhoofd, zegt projectmanager rivieren Hans Brouwer tegen Judith Harmsen, die hem die dag voor Trouw interviewt. De hoogwatergolf in de Maas, die Limburg het weekend zo in spanning hield, is de Noordzee ingestroomd. In Nederland zijn geen dodelijk slachtoffers gevallen. Of dat geluk was, of toch vooral wijsheid, moet de komende tijd blijken, zegt Brouwer.
Wel durft hij te stellen dat de maatregelen die in het kader van ‘Ruimte voor de Rivieren’ en de Maaswerken na de overstromingen van 1993 en 1995 werden genomen, erger leed hebben weten te voorkomen. Doordat uiterwaarden zijn verlaagd, en dijken zijn verlegd, kunnen de rivieren benedenstrooms nu meer water opvangen. Daardoor zijn ook bovenstrooms de waterstanden lager.
,,Die maatregelen hebben zeker effect gehad. We hebben nu meer water verstouwd dan in 1993 en 1995. Maar het is natuurlijk geen nieuws dat het desondanks op sommige plekken echt spannend was de afgelopen dagen.”
Hans Brouwer, projectmanager rivieren Rijkswaterstaat
Zijn we klaar voor meer gevaar?
“Als we het over de dreiging van het water hebben, hebben we het meestal over de zee. Maar dit keer kwam de vijand via de rivieren ons land in”, stellen de duo-presentatoren in onderstaande video van het niet te evenaren NOS op 3, dat uitblinkt in het maken van toegankelijke uitleg-video’s voor een breed publiek – met name jongeren. Ze nemen hierin het Deltaplan Ruimte voor de Rivieren en De Maaswerken onder de loep: “Zijn we klaar voor meer gevaar?”
Vierdelige BNNVARA-documentaireserie over de Watersnood van 1995: ‘Hoog Water’
Meer dan 26 jaar geleden – begin 1995 – was heel Nederland ook in de ban van het water: de Maas trad toen ook in Limburg buiten haar oevers en de dijken stonden in het Rivierenland op doorbreken. De gevaarlijk hoge waterstand van de Maas, de Rijn en de Waal leidde tot de grootste evacuatie sinds de Watersnoodramp van 1953: 250.000 inwoners sloegen op de vlucht. ‘Nederland en de strijd tegen het water’, hoe vaak heb je dat niet gehoord?
De dreigende watersnood heeft (ook toen) een enorme impact gehad op het leven van heel veel mensen. In de vierdelige BNNVARA-documentaireserie ‘Hoog Water‘ vertellen diverse betrokkenen over hun ervaringen. De reeks bevat veel – deels niet eerder uitgezonden – archiefbeelden van de dreigende watersnood én niet eerder vertoonde opnamen van video-amateurs. ‘Hoog Water’ was vanaf 3 februari 2020 vier weken te zien bij de omroep op NPO 2. Kunst en Landschap heeft ze voor je op een rijtje gezet. Je kunt ze alle vier terugkijken door op de illustratie hieronder te klikken:
‘Blijf weg uit de uiterwaarden. En wat Limburg betreft: blijf weg uit het dal’
Wat er schort aan het watermanagement, is het gebrek aan lokale en regionale maatregelen. „Er is veel ruimte voor de grote rivieren vrijgemaakt, maar de aandacht voor beken en kleine rivieren en de ruimtelijke ordening moet op de zelfde leest geschoeid worden”, zegt Peter Glas tegen Arjen Schreuder in het NRC-artikel: ‘Nederland werd verrast, is de waterhuis-houding wel op orde?‘ (16 juli 2021, red.).
In hetzelfde artikel is het Frans Klijn, specialist rivierbeheer bij kennisinstituut Deltares en hoogleraar watermanagement aan de TU Delft, die het enthousiasme dempt, dat met name waterschappen de laatste jaren aan de dag leggen voor het vasthouden en bergen van water:
„Bij deze hoeveelheden stroomt het water over het land en hoopt zich onderaan de helling op. Het idee dat je water bij zulke hoeveelheden kunt vasthouden in de bodem en veengebieden moet je loslaten.”
Frans Klijn, specialist rivierbeheer Deltares
Belangrijkste conclusie is dat er bij ruimtelijke ordening meer bewustzijn moet komen voor water(management). Watermanagers moeten volgens Glas ‘bij elke schop in de grond’ worden geraadpleegd. Al deze maatregelen zijn natuurlijk niet nodig als er geen mensen in de overstroomde gebieden wonen. De simpele remedie tegen wateroverlast is volgens Klijn dan ook: ‘blijf weg uit gebieden waar het water af en toe komt.’
„Noem het zoals je wilt. Wat ik wil is dat mensen die verstand van water en bodem hebben, verplicht aan tafel zitten.”
Peter Glas, Deltacommissaris
‘Moeten de dijken omhoog? ‘Niemand kan ervan uitgaan: aan mij gaat het wel voorbij”
Elke Nederlander weet heus dat we onder zeeniveau leven, zegt Deltacommissaris Peter Glas tegen Marcel van Lieshout in de Volkskrant van 21 juli. Toch willen velen niet dat juist de dijk voor hun neus wordt opgehoogd – weg uitzicht. ‘Ik begrijp dat sentiment, maar we hebben nu de bedreigende kant van water weer ervaren.’ Uitgerekend de provincie Limburg vroeg enige tijd geleden of de normen voor dijken en andere waterkeringen niet wat overdreven zijn. Kon het niet een tikkeltje minder met toekomstige verhogingen van waterkeringen? Glas‘ antwoord laat zich raden:
Moeten de dijken omhoog? ‘Niemand kan ervan uitgaan: aan mij gaat het wel voorbij’
Marcel van Lieshout, de Volkskrant, 21 juli 2021
Hoe zou Nederland eruit zien zonder dijken?
Globaal weet iedereen wel dat we een laaggelegen land zijn met rivieren, zegt de deltacommissaris in bovenstaand interview. We liggen aan zee, met polders onder de zeespiegel. Maar wie wát doet in het beschermen tegen water, hoe het gefinancierd is, of wat het verschil is tussen water dat gewoon door de Maas stroomt of dat van de berg komt, daarvan is men zich niet zo bewust. Dat moeten we telkens weer uitleggen.
,,Als het jouw woonwijk is waar de kelders onderlopen, waar de putdeksels omhoogkomen, dan vergroot dat het bewustzijn.“
Peter Glas, Deltacommissaris
Zonder onze dijken en duinen zou 60 procent van Nederland regelmatig onder water staan
Zonder onze dijken en duinen zou 60% van Nederland regelmatig onder water staan. Water-veiligheid is voor de Nederlanders van levensbelang. We – en de waterschappen – werden in de zomer van 2021 met de grote overstromingen in Limburg (nogmaals) met onze neus op de feiten gedrukt. Hoewel we in ons land met deze Watersnoodramp desastreuze gevolgen wisten te voorkomen, vielen er in België en Duitsland, zo bleek nadien, meer dan tweehonderd dodelijke slachtoffers te betreuren.
De alliantie Hoogwaterbeschermingsprogramma (HWBP), die bestaat uit 21 waterschappen en Rijkswaterstaat, wil daarom (mede gelet op klimaatverandering) een volgende ramp voor zijn. Dit ‘HWBP’ is de grootste dijkversterkingsoperatie sinds de Deltawerken. De doelstelling is om in 2050 alle belangrijke Nederlandse waterkeringen, alle dijken te laten voldoen aan een nieuwe, strengere veiligheidsnorm. In de komende dertig jaar worden er in heel Nederland zo’n 1.300 kilometer aan dijken en 500 sluizen en gemalen versterkt. Op steeds meer plekken gaat de schop in de grond.
Wil je meer weten over het hoogwaterbeschermingsprogramma en de versterking van onze dijken, neem dan af en toe een kijkje op het YouTube-kanaal van Kunst en Landschap. Via de afspeellijst ‘Voor sterke(re) dijken’ – Hoogwaterbeschermingsprogramma (HWBP) blijf je goed op de hoogte (van alle ontwikkelingen).
België herdenkt slachtoffers, Limburg hoopt op terugkeer toeristen
België dompelde zich op 20 juli in nationale rouw om stil te staan bij de slachtoffers van de watersnood. In het land zijn (tot dan) zeker 31 mensen overleden en het noodweer heeft grote verwoestingen aangericht aan huizen en infrastructuur. Hulpdiensten hebben op het middaguur hun sirenes een minuut lang laten loeien, waarna een minuut stilte werd gehouden.
In Nederland daarentegen gold voor Limburg-Noord niet langer de noodtoestand. Dat maakte Antoin Scholten, voorzitter van de Veiligheidsregio, die dag ’s avonds in een persconferentie bekend. Ook alle noodverordeningen werden ingetrokken. Door het intrekken daarvan zijn toeristen weer welkom. Wel zijn er nog plekken in het noorden waar voorzichtigheid geboden is. Zo ontraadt men met klem niet over de dijken te lopen.
Bondskanselier Angela Merkel belooft snelle hulp, maar wederopbouw zal tijd vergen. Deelstaatregeringen vrezen corona-uitbraken
Bondskanselier Angela Merkel heeft snelle hulp beloofd. Ze maakte echter ook duidelijk dat de wederopbouw tijd zal vergen. Zij sprak op 20 juli over uithoudingsvermogen. ‘Na de watersnoodramp zal het nog jaren duren voordat de schade in de getroffen gebieden niet meer zichtbaar is. Ze zullen een leven lang in de herinnering van de bewoners blijven – na deze overstroming van de eeuw met meer dan 160 doden. Na de traumatische ervaringen en de destructieve verwoesting’.
De deelstaatregeringen van Noordrijn-Westfalen en Rijnland-Palts vrezen corona-uitbraken in de overstroomde regio’s. Bij de reddings- en opruimwerkzaamheden en in de noodopvang zijn veel mensen samen zonder dat ze afstand kunnen houden. Rijnland-Palts gaat extra vaccineren in de getroffen gebieden. Noordrijn-Westfalen wil uitbreiding van het coronavirus in de noodopvang voorkomen met tests, mondkapjes en ventilatie.
Meerdere waterschappen stoppen met permanente dijkbewaking
Op 21 juli is de hoogwatergolf in de Maas en in de grote rivieren bijna het land uit. Als gevolg daarvan stoppen meerdere waterschappen de permanente dijkbewaking. Dijkinspecteurs blijven wel alert op kritieke punten in de dijken, zoals plaatsen waar water en zand onder de dijk doorstromen en plekken met veel beverholen.
Dijkgraaf Patrick van der Broeck van Waterschap Limburg had er tot het natuurgeweld losbarstte ‘nooit rekening mee gehouden’ dat de normaal zo vredig kabbelende beken als de Geul, de Gulp, de Roer en de Geleenbeek konden veranderen in een vloedgolf, vertelt hij op 22 juli in gesprek met NU.nl.
Een watersnood op deze schaal was volgens Van den Broeck niet voorzien. In Zuid-Limburg zijn vijfhonderd buffers aangelegd om water dat anders in beken terecht komt, vast te houden. Die buffers zijn echter berekend op scenario’s die eens in de 25 jaar voorkomen. Hij pleit dan ook voor een nieuw waterplan.
,,De buien van vorige week komen normaal eens in de 100 jaar en op sommige plekken zelfs eens in de 300 jaar voor.”
Patrick van der Broeck, dijkgraaf Waterschap Limburg
Waterschap Limburg pleit voor betere samenwerking met België en Duitsland
Waterschap Limburg doet een klemmend beroep op het demissionaire kabinet en vraagt om hulp bij zo’n nieuw waterplan voor het zuiden van Limburg. Het plan zal vermoedelijk honderden miljoenen euro’s gaan kosten, steun vanuit het Rijk lijkt onontbeerlijk.
Het waterschap pleit voor een ‘euregionale aanpak’, waarbij Nederland, België en Duitsland intensiever samenwerken om het hoge water in de toekomst het hoofd te bieden. Een Europees waarschuwingssysteem behoort daarbij tot de ideeën. Het voelt zich gesteund door deltacommissaris Peter Glas, die de 22e juli in Zuid-Limburg gebieden bezocht die te stellen hadden met de overstromingen, waaronder het zwaar getroffen Valkenburg.
Minister kondigt beleidstafel voor Limburgse wateroverlast aan
Om te leren van de enorme wateroverlast in Limburg wil minister Cora van Nieuwenhuizen (I&W, Infrastructuur en Waterstaat) een beleidstafel inrichten, naar het voorbeeld van de eerdere beleidstafel voor droogte. De Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) gaat met een quick scan de omvang van de schade in beeld brengen.
Dit staat in een brief aan de Tweede Kamer die demissionair minister Van Nieuwenhuizen op 27 juli 2021 stuurde. Zij beantwoordt hierin de vragen die Mustafa Amhaouch (CDA), Derk Boswijk (CDA), Laura Bromet (GroenLinks) en Corinne Ellemeet (GroenLinks) op 15 juli hebben ingediend. Op dat moment was de strijd tegen het water in Limburg nog in volle gang.
,,We moeten niet meer praten over wateroverlast, maar waterveiligheid. De gebeurtenissen van anderhalve week geleden zijn toch echt wel een wake-up call geweest. Klimaatverandering noopt ons om versneld samen te werken aan de waterveiligheid in Limburg, met alle partners in de provincie en ook met partners in België en Duitsland.”
Patrick van der Broeck, dijkgraaf Waterschap Limburg
Minister kondigt beleidstafel voor Limburgse wateroverlast aan
H2O Acteel, 28 juli 2021
‘Zeker in de strook van Eupen tot Verviers had men lokaal overstroming kunnen vermijden’
In België kregen ze zo niet nog meer water te verstouwen met de inmiddels bekende verschrikkelijke gevolgen. Het dodental van de overstromingsramp staat op 22 juli op 37. In de gemeenten langs de rivier de Vesder – Verviers, Pepinster, Chaudfontaine en Luik – is de menselijke tol het hoogst. Mogelijk speelde de stuwdam in Eupen daar een rol in. Op het hoogtepunt van de uitzonderlijke regenval, woensdag 14 juli, gingen de luiken van het stuwmeer open. In totaal bevat het meer 25 miljoen kubieke meter water.
‘Inwoners verwoeste Belgische steden dreigen met rechter: ‘Tsunami door open zetten stuwdam”
Aan de oevers van de Vesder-rivier in de Belgische Ardennen groeit de frustratie, zo meldt De Stentor op 23 juli. Er duiken steeds meer getuigen op die stellen dat de verwoestingen in Verviers, Pepinster, Trooz en Chaudfontaine voor een groot deel te wijten zijn aan de beslissing om de sluizen van een stuwmeer ‘s nachts volledig te openen. Vijftig inwoners hebben zich verenigd in een actiegroep. ‘We zullen er alles aan doen om de waarheid aan het licht te brengen.’
Wallonië laat nu onderzoeken of het voorafgaand aan de watersnood, die men vanaf de 14e juli ondervond, adequater had kunnen reageren, zegt Romana Abels op 26 juli in Trouw. Vooral over het openzetten van de dam bij Eupen rijzen vragen. ‘Het lijkt erop dat Wallonië sneller en alerter had kunnen reageren op waarschuwingen die binnen kwamen. Terugkijkend rijzen vooral ook veel vragen over de rol van de Waalse autoriteiten bij het besluit om de beruchte woensdagnacht de dam van Eupen open te zetten.’
Waalse Pepinster maanden na overstroming nog steeds in puin
Maanden bivakkeren in onbewoonbare huizen. Zonder gas, in verlaten straten. Een half jaar na de overstromingen in de Ardennen hebben honderden mensen in het Waalse Pepinster nog noodhulp nodig. Hulp die niet komt van de overheid, maar van inwoners zelf. De Vlaamse Anneke Alderweireldt pendelt elke week met noodhulp naar het slagveld waar ze samen met Christiane Mathonet de eerste levensbehoeften onder de plaatselijke bevolking verdeelt.
Stuwdam op verkeerde moment opengezet tijdens de waterramp in België?
Deze stuwdam werd op het verkeerde moment opengezet tijdens de waterramp in België
Romana Abels, Trouw, 26 juli 2021
Te laat gewaarschuwd? Justitie Duitsland onderzoekt dood door nalatigheid bij overstromingen
Sinds de watersnoodramp van juli 2021 wordt er in Duitsland weer gediscussieerd over een hervorming van de rampenbestrijding. Zo wordt er gewerkt aan een Duitse versie van de NL-Alert. Uit privacyoverwegingen wil het land eigenlijk niet gebruikmaken van zo’n waarschuwingssysteem.
Veel gedupeerden van de watersnood klaagden meteen al dat ze helemaal niet of maar kort voor de watersnood zijn gewaarschuwd. In Sinzig, waar het water binnen een minuut tot de eerste etage reikte waardoor twaalf bewoners verdronken, was dat ook het geval. De politierapporten van dat incident worden meegenomen in het onderzoek. Ook wordt overwogen om de sirenes, die kort na het einde van de Koude Oorlog op veel plaatsen zijn gedemonteerd, weer aan te schaffen voor noodgevallen.
Te laat gewaarschuwd? Justitie Duitsland onderzoekt dood door nalatigheid bij overstromingen
NOS Nieuws, 2 augustus 2021
Het verdriet van de Pestalozzistrasse in Sinzig
Het is stil aan de Pestalozzistrasse, een ruim opgezette en wat kleurloze straat, iets buiten het centrum van Sinzig. Rechts van de weg staan verlaten huizen, de ruiten nog steeds kapot. Verslaggever Sander van Mersbergen toog voor De Stentor op de valreep van het nieuwe jaar naar het stadje en kijkt bij binnenkomst automatisch naar links. Daar staat het Lebenshilfehaus, een instelling waar nog niet zo lang geleden 37 mensen met een verstandelijke beperking woonden. 12 van hen overleefden het niet. Ze werden in hun slaap verrast. Hoe kom je zo’n tragedie ooit te boven? Van Mersbergen spreekt burgemeester Andreas Geron en doet verslag vanuit het Ahrdal, waar de wond nog vers is. ,,Het is gewoon te veel.’’
‘Twaalf lieve, hulpeloze bewoners verdronken: ‘Water kón niet bij ons tehuis komen, dachten we’’
Sander van Mersbergen, De Stentor, 2 januari 2022
Wat doet Rijkswaterstaat tegen hoogwater?
Een groot deel van ons land ligt onder de zeespiegel; meer dan de helft van de Nederlanders woont in een gebied dat kan overstromen. Dat maakt ons kwetsbaar. Daarbij krijgt Nederland steeds meer water te verwerken: het regent vaker, de zeespiegel stijgt en rivieren moeten steeds meer water afvoeren. Wat doet Rijkswaterstaat en welke maatregelen neemt zij om overstromingen te voorkomen? Eerste prioriteit voor juli-2021: de ’troep’ opruimen!
‘Afval opruimen in overstroomde Limburgse natuur: ‘Gaat nog maanden duren”
Plastic kratten, jerrycans en zelfs koelkasten. Nu de Maas weer rustig is, wordt duidelijk wat voor spoor van vernieling het water heeft achtergelaten. Rob van Schijndel, gebiedsmanager van Natuurmonumenten in Midden-Limburg, vertelt waarom mensen het afval niet zelf moeten gaan opruimen.
Ook boswachter Niki Jasper vreest voor de natuurschade die alle troep langs de Maas kan aanrichten.
Nu het water in de overstroomde Limburgse gebieden aan het zakken is, kan ook de schade in de natuur worden opgenomen, schrijft Job van der Plicht voor NU.nl. Samen met vrijwilligers is Natuurmonumenten in de laatste week van juli begonnen met het opruimen van de enorme berg afval die is achtergebleven in de natuurgebieden. Dinsdag 27 juli gebeurde dat in Meers, een Maasdorpje aan de grens met België.
Afval opruimen in overstroomde Limburgse natuur: ‘Gaat nog maanden duren’
NU.nl, Job van der Plicht, 27 juli 2021.
Miljoenen kilo’s zwerfafval uit de Maas gehaald
Meer dan tweeduizend vrijwilligers zijn op 14 augustus begonnen met het opruimen van de grote hoeveelheid afval langs de oevers van de Maas, nadat Rijkswaterstaat daar in juli al mee was begonnen. De opruimactie wordt uitgevoerd door meer dan vijftig lokale initiatieven. Volgens de organisatie zou de opruimactie grotendeels overbodig zijn als België meer zijn best deed om het afval op te ruimen, zegt initiatiefnemer Huub Waterval tegen NU.nl op de dag dat de opruimactie startte.
‘Schone Rivieren’: ‘Nederland is het afvalputje van Noordwest-Europa’
Belgische boterkuipjes in de Biesbosch en Duitse drankkratten langs de Rijn. Het afval dat de onderzoekers van ‘Schone Rivieren‘ na de overstromingen van afgelopen zomer in Nederland aantroffen, laat volgens hen duidelijk zien dat ons land ‘het afvalafvoerputje van Noordwest-Europa’ is.
Schone Rivieren: Nederland is het afvalputje van Noordwest-Europa
H2O Actueel, 3 februari 2022
Kabinet vergoedt schade boeren in overstromingsgebied
Op 13 augustus 2021 heeft het Kabinet ingestemd met een schaderegeling voor materiële schade die is ontstaan door de overstromingen in juli dit jaar in Limburg en een deel van Noord-Brabant. Bedrijven in het Wts-schadegebied die onverzekerbare, onvermijd-bare en niet-verhaalbare schade hebben opgelopen, kunnen in aanmerking komen voor een tegemoetkoming bij schade aan vaste en vlottende activa, teeltplan-schade, veehouderijschade, opstartkosten en kosten die gepaard gingen met de evacuatie van bedrijven. Ook wordt 65 procent vergoed van de kosten voor het opruimen of de kosten die zijn gemaakt om ergere schade te voorkomen.
LNV werkt aan regeling waterschade in uiterwaarden
Het ministerie van LNV werkt aan een aparte schaderegeling voor boeren wiens percelen in de uiterwaarden zijn ondergelopen door het hoge water in de Maas. De buitendijkse overstromingsschade viel aanvankelijk buiten de op 13 augustus aangekondigde regeling onder de Wet tegemoetkoming schade (Wts) bij rampen, maar de schaderegeling voor de uiterwaarden gaat ook gelden voor boeren die buiten het (Wts-)schadegebied vallen.
Extreme weerfenomenen door klimaatverandering: ‘We zijn laat, maar niet té laat’
Terwijl Limburg zijn wonden likt na de heftige overstromingen, staan grote delen van Europa in brand, meldt Anita van Rootselaar op 3 augustus 2021 in het Brabants Dagblad. Extreem weer: door klimaatverandering komt het steeds vaker voor. Gevaarlijk voor de mensheid, waarschuwen deskundigen, maar ook peperduur. ,,De kosten van maatregelen zijn veel lager dan de schade als we niets doen.”
Beelden van vlammenzeeën in, onder meer, de Turkse toeristentrekpleister Marmaris gaan de wereld over. Filmpjes van mensen die door een inferno van smeulende bomen rijden. En dat terwijl de kolkende watermassa’s door straten in Limburg, België en Duitsland nog vers in het geheugen liggen.
Klimaatverandering? We moeten voorzichtig zijn met het koppelen van individuele gebeurtenissen aan klimaat, want dat is complex, zegt Patrick Verkooijen, directeur van het Global Center on Adaptation. Wat wél zeker is, is dat de opwarming van de aarde in de algemene zin voor meer extreem weer zorgt. AD-verslaggever Hilai Noorzai spreekt met hem.
Mark Rutte. ‘Ik ben niet zo van de ‘sweeping statements’.’
Demissionair premier Mark Rutte (VVD) was er – ondanks het uitroepen van een nationale ramp (red.) – nog niet echt aan toe: de conclusie dat de watersnood met klimaatverandering te maken zou kunnen hebben. Terwijl beleidsmakers in Duitsland en België dat verband wel meteen legden, zei Rutte: ,,Ik ben niet zo van de sweeping statements.” Zo luidt het dagelijkse ‘Commentaar’ van NRC.
Behalve dat dit volgens de groep redacteuren, geselecteerd door de hoofdredacteur van NRC, niet helemaal klopt – bij populaire VVD-thema’s als misdaadbestrijding of integratie weet Rutte de grote woorden altijd makkelijk te vinden – roept het volgens hen ook de vraag op: staat klimaatverandering hoog genoeg op de Nederlandse politieke agenda?
De NRC-redacteuren nemen (op 24 juli 2021) nadrukkelijk stelling: ‘Nederland is zonder meer kampioen klimaatadaptatie. Het is zelfs een exportproduct. Adaptatie alleen zal echter niet genoeg zijn om de gevolgen van extreem weer op te vangen. Daarvoor zijn ook maatregelen nodig die CO2-uitstoot en de opwarming van de aarde tegengaan. En juist dat vindt de politiek moeilijk, zo blijkt steeds weer. Het raakt aan fundamentele discussies over de omvang van veeteelt en de verhouding tussen asfalt en natuurgebieden. Discussies die best wel wat vaker ‘sweeping statements’ kunnen gebruiken.’
‘Waterbewustzijn is beneden alle peil; lessen van de overstromingen in jaren negentig zijn genegeerd’
Aan belangrijke lessen van de overstromingen in 1993 en 1995 is de overheid voorbij gegaan, concludeert Peter van Rooy, directeur van NederLand Boven Water (NLBW) en voormalig onderzoeker bij het Rathenau Instituut in een opiniestuk hartje zomer 2021 in Trouw. Ook volgens hem is de watersnood in Limburg aanleiding voor het opmaken van de balans.
Van Rooy stelt zich de vraag wat er in twintig jaar bereikt is na de enorme wateroverlast in 1993 en 1995, en daaruit voortvloeiend de grootste evacuatie sinds de Tweede Wereldoorlog. Hij geeft zichzelf antwoord: ,,Helaas, veel te weinig: het waterbewustzijn is flinterdun en in ruimtelijke ordening wordt over het hoofd gezien dat we een delta zijn.”
Waterbewustzijn is beneden alle peil; lessen van de overstromingen in jaren negentig zijn genegeerd
Peter van Rooy, Trouw, 23 juli 2021
.
Van Rooy’s zorg richt zich voornamelijk op het tweede punt, dat van de ruimtelijke ordening, een van de hoofdthema’s van Kunst en Landschap.
,,We hebben ingeleverd ten opzichte van twintig jaar geleden. Talloze onderzoeksrapporten ten spijt, ruimtelijk beleid is opgelost in retoriek, laat staan dat ruimtelijke ordening op waterbasis is gerealiseerd.”
Peter van Rooy
Dit opiniërende artikel is min of meer een vervolg op een eerder (25 maart 2021, red.) door Van Rooy geschreven blogartikel op de website van het netwerk NLBW: ‘Wonen en klimaat in ruimtelijke verlamming‘, waarin hij pleit voor een (nieuw) ‘Ministerie van Ruimte’ – mét instrumenten voor uitvoeringskracht en doorzettingsmacht. De illustratie bij dit artikel is veelzeggend.
Op de hoofdpagina van Kunst en Landschap lees je overigens alles over de huidige discussie over dit door velen gewenste ministerie – in welke vorm ook.
Wonen en klimaat in ruimtelijke verlamming
Peter van Rooy, NederLand Boven Water (NLBW), 25 maart 2021
‘De ruimtelijke ordening werd uitgeleverd aan de vrije markt en nu zitten we met de gebakken peren’
Met onverholen ergernis beschrijft Peter van Rooy hoe de pijlers onder de ruimtelijke ordening een voor een zijn afgeschaft of wegbezuinigd. Dat zegt landschapsarchitect, voormalig senior beleidsadviseur Ruimtelijke Ordening en projectleider vroege planfase, Herman Weelink op 29 juli, eveneens in Trouw, en als reactie op Van Rooy’s opiniestuk. ‘Hoe kennis is ingeleverd onder het adagium ‘markt, tenzij’ en hoe de ruimtelijke ordening in feite is overgenomen door projectontwikkelaars’.
Weelink geeft Van Rooy niet alleen volledig gelijk, het ‘wordt’ volgens hem ‘nog erger’: ‘Niet alleen de uitvoerende instanties en zelfs het verantwoordelijke ministerie zijn opgeheven, maar ook is het juridische fundament onder de ruimtelijke ordening weggeslagen’.
Herman Weelink maakte onlangs (maart 2021, red.) deel uit van een ‘multidisciplinaire groep experts’ op het gebied van Ruimtelijke Ordening, aangevoerd door Cees Veerman, Adriaan Geuze en Christine Sijbesma, en was mede-ondertekenaar met nog een aantal ‘buitenruimte-prominenten’, van een opinie-artikel in NRC, waarin ze krachtig pleiten voor een terugkeer naar een samenhangend ruimtelijk rijksbeleid, waarin een visie op een duurzame leefomgeving leidend is voor het beleid van lagere overheden.
Het zal geen verbazing wekken dat je de (deze) artikelen van Peter van Rooy en Herman Weelink ook aantreft op de hoofdpagina van Kunst en Landschap. Ze worden daar – in breed perspectief – uitgebreid en ruimhartig besproken.
De ruimtelijke ordening werd uitgeleverd aan de vrije markt en nu zitten we met de gebakken peren
.
Op 15 mei 2021 resulteerde het overleg van deze ‘multidisciplinaire groep experts’ op het gebied van Ruimtelijke Ordening in een brief aan kabinetsinformateur Mariëtte Hamer: ‘Aandacht voor ruimtelijke consequenties van toekomstig kabinetsbeleid‘. Een brief, die ik zonder welke voorbehouden ook, graag zou (mede-)ondertekenen: Kunst en Landschap in een notendop!
‘De halve wereld heeft last van extreem weer: dit moet je weten’
De halve wereld heeft last van extreem weer: dit moet je weten
Rolf Schuttenhelm, NU.nl, 21 juli 2021
Dramatische overstroming van de Chinese miljoenenstad Zhengzhou: minstens 12 mensen omgekomen
Zeker twaalf mensen kwamen om in de ondergelopen metrobuizen van de Chinese miljoenenstad Zhengzhou, terwijl zware overstromingen de centrale provincie Henan in China overspoelen. Tienduizenden worden gedwongen hun huizen te evacueren na drie dagen van hevige regens, die ‘normaal’ in – pak hem beet – een jaar naar beneden komt. Het leger heeft gewaarschuwd dat een van de getroffen dammen in de regio elk moment kan instorten, met gevaar voor het leven van ongeveer zeven miljoen mensen. Toenemende verstedelijking en klimaatverandering hebben het effect van overstromingen de afgelopen jaren verergerd.
In Zhengzhou viel op één dag genoeg regen voor een heel jaar, de metrobuizen stonden er vol
Eefje Rammeloo, Trouw, 21 juli 2021
In ‘sponsstad’ Zhengzhou bleek tijdens de watersnood hoezeer vrijwel iedereen afhankelijk is geworden van zijn mobiel
Volgens officiële Chinese overheidscijfers is inmiddels 98 procent van alle 654 grote steden in China kwetsbaar voor overstromingen en andere wateroverlast. Steeds grotere delen van het land zijn de laatste decennia onder een laag asfalt bedekt. Bij de uitbreiding van de steden werd aanvankelijk nauwelijks gedacht aan de afvoer van overvloedige regen. De stedelijke gebieden worden nu nog vooral veilig gehouden door steeds hogere dijken, dammen en opvang van water in reservoirs. Dat beleid lijkt steeds meer onhoudbaar. Dat schrijft Garrie van Pinxteren voor NRC op 25 juli 2021.
Sinds 2015 heeft China dan ook het idee van de zogeheten ‘sponssteden’ omarmd: daarbij wordt er meer water opgevangen in moerassige natuurgebieden. Ook wordt er in die steden asfalt gebruikt dat water beter doorlaat en komen er meer groengebieden.
Ook Zhengzhou staat op de lijst van sponssteden. Maar tegen écht zware regenval kunnen de sponssteden niet op. De recente neerslag in Zhengzhou is in Chinese media al de zwaarste in duizend jaar genoemd. Sponssteden kunnen een toevloed van hoogstens 180 tot 200 millimeter regen in 24 uur aan. Er viel op veel plaatsen ruim drie keer zo veel.
Verreweg de meeste indruk maakten de filmpjes van passagiers die lieten zien hoe ze vastzaten in de metro. Ze dreigden niet alleen te verdrinken, maar ook te verstikken door het gebrek aan verse lucht in de afgesloten wagons. De eerste twaalf gerapporteerde slachtoffers vielen dan ook in de metro.
Noodweer zorgt opnieuw voor overlast in België en Nederland: straten blank en kelders ondergelopen
In het weekend van 24 en 25 juli worden België en Nederland opnieuw getroffen door noodweer. In Friesland staan zondagochtend de straten blank en zijn kelders ondergelopen. Het KNMI meldt dat in de middag in het hele land enkele stevige nieuwe onweersbuien ontstaan, met hagel en veel neerslag in korte tijd – code geel wordt afgekondigd. In het Belgische Dinant werden zaterdag auto’s meegesleurd door het water. Ook Noord-Brabant en Zeeland kampten zaterdag met de gevolgen van hevige regenval.
Noodweer zorgt opnieuw voor overlast in België en Nederland: straten blank en kelders ondergelopen
Redactie de Volkskrant, 25 juli 2021
‘Investeren in zulke gebieden is investeren in je eigen ellende’
Miljardeninvesteringen voor grote opgaven weer op de schop bij zeespiegelstijging?
We moeten in ons deltalandje (in de nabije, maar zeker ook verre toekomst) meer zaken slim en duurzaam aanpakken – lees naar integrale oplossingen zoeken. Bij de vijf grootste investeringsopgaven tot 2050: infrastructuur, woningbouw, energietransitie, klimaatadaptatie en natuur en landbouw, houdt Nederland echter nauwelijks rekening met de toekomstige effecten van zeespiegelstijging, zo blijkt uit een rapport van ingenieursadviesbureau Sweco. Mogelijk moeten deze investeringen, samen goed voor zo’n 900 miljard euro, hierdoor later alsnog op de schop.
Alleen in de watersector worden de gevolgen van de zeespiegelstijging ‘tot op zekere hoogte’ meegewogen, constateert het bureau in het rapport ‘Ruimte voor de toekomst’. Een nog groter risico van het huidige investerings- en planningsbeleid is volgens Sweco dat er straks helemaal geen flexibiliteit of (fysieke) ruimte meer is om de aanpassingen te kunnen doen die nodig zijn om ons land veilig en leefbaar te houden. Het pleit dan ook nadrukkelijk voor meer landelijke regie.
,,Er is veel meer regie nodig op ministerieel niveau”, meent Alex Hekman, business director-Water bij Sweco, zo tekent het watervakblad H2O Actueel op, op 11 februari 2021.
,,Nu wordt er slecht gestuurd op dit soort risico’s, en dat komt mede door de decentralisatie van ruimtelijke ordening. Er mist samenhang in de keuzes die we maken.”
Alex Hekman, business director Water (Sweco)
De belangrijkste conclusies uit de whitepaper Ruimte voor de toekomst:
- We moeten in Nederland ruimte vrijhouden voor maatregelen die in de toekomst nodig zijn om ons beschermen tegen zeespiegelstijging. Vooral in de laaggelegen delen moeten we niet alles dicht bouwen, zodat we voldoende flexibel blijven.
- Niet alleen de watersector, maar alle sectoren moeten bij hun planvorming rekening houden met een mogelijke zeespiegelstijging. Hierbij kan de planning van de verschillende investeringsopgaven veel beter op elkaar wordt afgestemd. Koppel de verschillende investeringsagenda’s om maatregelen tegen zeespiegelstijging betaalbaar en maatschappelijk acceptabel te houden. En als we dan toch gaan investeren, laten we gelijk een stap zetten richting klimaatbestendig Nederland.
Bekijk hieronder de whitepaper Ruimte voor de Toekomst; Hans Verbraeken heeft het voor Het Financieele Dagblad (en voor jou) prachtig onder de loep genomen in: ‘Nederland vergeet stijgende zeespiegel in plannen voor ruimtelijke ordening‘.
Ruimte voor de toekomst
Sweco (Whitepaper), 11 februari 2021
.
‘Nederland vergeet stijgende zeespiegel in plannen voor ruimtelijke ordening’
Hans Verbraeken, Het Financieele Dagblad, 11 februari 2021
Bouwen op het diepste punt van Nederland, is dat wel verstandig?
Bouwen op het diepste punt van Nederland, is dat wel verstandig? Er komt een compleet nieuw dorp in de Zuidplaspolder tussen Gouda en Rotterdam, op 6 meter onder zeeniveau. Terwijl het water de komende jaren alleen maar verder stijgt, en de polder zakt. Volgens burgemeester Han Weber van de gemeente Zuidplas kun je er prima op een veilige manier bouwen, maar Jan Rotmans, hoogleraar Transitiekunde aan de Erasmusuniversiteit Rotterdam, denkt daar (al heel lang) heel anders over en vindt dat je bij het bouwen van huizen veel toekomstgerichter (verder dan 2050, ‘richtjaar’ van het Deltaplan) moet denken: bouwen op en met het water op plekken waar dat kan, of zelfs móet, willen ook onze kinderen en kleinkinderen na dat jaar ‘droge voeten’ houden.
Deltacommissaris waarschuwt voor niet-klimaatadaptief bouwen
In de zomer van 2021 werden Limburg, België en Duitsland overvallen door enorme en langdurige hoosbuien, meldt het NOS-journaal. De verwachting is, ook onder zo’n 14.000 klimaatwetenschappers (IPCC-rapport-2021), dat die in de komende jaren alleen maar zullen toenemen. Wat zijn de consequenties daarvan voor het bouwen van onze woningen en bedrijven?
Deltacommissaris Peter Glas, die de regering adviseert op het gebied van de waterhuishouding van ons land, zodat we ‘droge voeten houden’, waarschuwt dat er ‘klimaatadaptief’ (aanpassen aan veranderende klimaatomstandigheden) gebouwd moet worden. Als we dat niet doen, dan kan de schade in de komende dertig jaar wel eens oplopen tot zo’n 170 miljard oplopen! ,,Bezint, eer gij begint.”
Water als sturend principe in de leefomgeving
Om schade door weersextremen te beperken, is het nodig dat overheden water ‘sturend’ laten zijn voor de ruimtelijke inrichting. Waterschappen riepen in aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen-2021 dan ook op om bij het invullen van de woningbouwopgave toekomstbestendige keuzes te maken in water-, land en bodemgebruik. In de regio is hier volgens hen meer samenwerking en regie nodig (een zogenoemde ‘gebiedsgerichte’ aanpak). Van het nieuwe kabinet vragen ze dit ordeningsprincipe nadrukkelijk te omarmen en daar structureel financieel aan bij te dragen.
Voor meer achtergronden over een integrale gebiedsgerichte aanpak van de ruimtelijke inrichting van (Noord) Nederland verwijs ik je graag naar de hoofdpagina van Kunst en Landschap.
Unie van Waterschappen: kabinet moet sneller en op grotere schaal voldoende geld beschikbaar stellen voor decentrale overheden
Na de drie extreem droge zomers van voorgaande jaren en de overstromingen in de zomer van 2021 in Limburg roept Rogier van de Sande, voorzitter van de Unie van Waterschappen op 16 september 2021 het kabinet op om sneller en op grotere schaal voldoende geld beschik-baar te stellen voor decentrale overheden. De Unie zette dat twee maanden later nog eens kracht bij, in aanloop naar het Wetgevingsoverleg Water in de Tweede Kamer-commissie Infrastructuur en Waterstaat van 22 november dat jaar, om tot een versnelde aanpak voor klimaatadaptatie en structurele financiering voor het opvangen van de gevolgen van de klimaatverandering te komen.
,,Wanneer we de aanpak niet versnellen, kijken we aan tegen een potentiële schade door wateroverlast, hitte en droogte tot 174 miljard euro voor voornamelijk particulieren in 2050.“
Rogier van de Sande, voorzitter Unie van Waterschappen
Wetterskip Fryslân wil extra geld uit Den Haag voor klimaat-adaptatie
Om de gevolgen van klimaatverandering op te vangen, wil ook Wetterskip Fryslân extra geld voor versnelling van de benodigde maatregelen. Dat stelt dijkgraaf Luzette Kroon van het Friese waterschap op 15 november 2021 in het Fries Dagblad, in een reactie op de oproep van de Unie van Waterschappen.
Dat de kwestie ook voor Fryslân urgent is, lijdt volgens dijkgraaf Kroon geen twijfel, maar:
,,We moeten niet denken dat het hier, zoals afgelopen zomer, alleen waterschade betreft. Net als in de rest van Nederland vormt droogte de grootste dreiging. Daar moeten we samen iets aan doen.”
Luzette Kroon, dijkgraaf Wetterskip Fryslân
Wetterskip Fryslân wil extra geld uit Den Haag voor klimaatadaptatie. Weersextremen zoals hitte, droogte en wateroverlast kunnen tot 2050 voor 174 miljard euro schade veroorzaken
Lars Goerres, Fries Dagblad, 15 november 2021
Advies deltacommissaris: extra inzet nodig voor klimaat-bestendige woningbouw
De ministeries van Binnenlandse Zaken en Infrastructuur en Waterstaat hebben de deltacommissaris Peter Glas in juli 2021 gevraagd advies uit te brengen over woningbouw en klimaatadaptatie. Tot 2030 moeten er in Nederland volgens velen zo’n 900.000 nieuwe woningen worden gebouwd om het woningtekort op te lossen.
De deltacommissaris is gevraagd om in twee stappen – via een briefadvies en via een doorkijk naar de langere termijn – te adviseren wat er met het oog op de klimaatverandering en de wateropgaven nodig is om deze woningbouwopgave goed uit te kunnen voeren. Dit briefadvies is op 1 september 2021 aangeboden aan de ministeries.
Advies deltacommissaris: extra inzet nodig voor klimaatbestendige woningbouw
Deltacommissaris (Nationaal Deltaprogramma), 1 september 2021
Eerste aflevering ‘BNR-Koplopers’: ‘Duurzame woningen, bestand tegen klimaatverandering’
De gevolgen van klimaatverandering voor de gebouwde omgeving zijn sinds deze zomer pijnlijk zichtbaar. Kunnen we onze woningen beschermen tegen de verwoestende overstromingen zoals we die in juli zagen, of moeten we gewoon anders gaan bouwen?
Werner Schouten gaat, samen met BNR-presentator Liesbeth Staats, met ingang van de laatste week van augustus op zoek naar ‘Koplopers’! Voor een ‘structurele oplossing voor een leefbare wereld in 2100’. Al bijna twee jaar pleit ‘co-host’ Schouten als voorzitter van de Jonge Klimaatbeweging voor duurzaam leiderschap in de politiek, maar hij richt zijn pijlen nu ook op het bedrijfsleven! Elke week gaat het duo in het wekelijkse radioprogramma ‘BNR-Koplopers‘ in gesprek ‘met constructieve rebellen die de status quo uitdagen op het gebied van duurzaamheid’.
Hoognodig, volgens Schouten: ‘om tot een klimaatneutrale wereld te komen moet namelijk alles veranderen. Van de manier waarop we energie opwekken tot de melk in de koffie. Hoe gaan ondernemers daar mee om? Wie is de echte koploper, wie twijfelt nog en wie maakt zich schuldig aan greenwashing?’
,,In BNR-Koplopers gaan we niet pleisters plakken en symptomen aanpakken, maar zoeken we echte systeemoplossingen. Structurele oplossingen voor een florerende wereld in 2100.”
Werner Schouten, voorzitter Jonge Klimaatbeweging
In deze eerste aflevering van Koplopers spreken Staats en Schouten met architect Koen Olthuis (Waterstudio & Dutch Docklands), die wil bouwen óp water, in plaats van er tegen te vechten, en Lars van der Meulen, duurzaamheidsdirecteur bij bouwonderneming VolkerWessels.
Het nieuwe programma Koplopers (van BNR Nieuwsradio en Change Inc.) is vanaf 25 augustus 2021 elke woensdag om 15.30 uur op Radio1 te beluisteren. Je kunt het natuurlijk ook in je favoriete podcast-app be- of terugluisteren.
‘KNMI stelt verwachte zeespiegelstijging Nederland naar boven bij: tot 1,2 meter in 2100’
De zeespiegelstijging voor de kust van Nederland kan extremer worden dan eerder gedacht, meldt Maartje Bakker op 25 oktober 2021 in de Volks-krant. Bakker spreekt Sybren Drijfhout, klimaatexpert bij het Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut (KNMI). Als de uitstoot van broeikasgassen onverminderd blijft toenemen, ligt een stijging van 1,2 meter in 2100 binnen bereik (ten opzichte van begin deze eeuw). Eerder leek het ondenkbaar dat de zeespiegel meer dan één meter zou stijgen.
Dat staat in het Klimaatsignaal’21, een rapport waarvoor het KNMI heeft uitgezocht wat het gezaghebbende IPCC–klimaatrapport (zomer 2021) betekent voor Nederland. In dit IPCC-rapport, waarover je alles kunt lezen in de Kunst en Landschap-klimaat-, water- en zeespiegelstijgingspecial ‘Het water komt…‘, zetten honderden wetenschappers van over de hele wereld de laatste inzichten over het klimaat op een rij.
,,We hebben meer rekening gehouden met de onzekerheid die er zit in de verschillende klimaatscenario’s. Ook de laatste inzichten over Antarctica leidden ertoe dat we de verwachtingen naar boven hebben bijgesteld. Verder nemen we nu voor het eerst bodemdaling mee.“
Sybren Drijfhout, klimaatexpert KNMI
Klimaatrapport KNMI: in ergste scenario’s ‘zul je delen van Nederland moeten opgeven’
Ook Joep Engels spreekt (voor Trouw) KNMI-klimaatexpert Sybren Drijfhout over het net uitgebrachte Klimaatsignaal21, net als zijn collega Rob van Dorland. Beiden waarschuwen dat de gevolgen van ongebreidelde klimaatverandering voor Nederland groter zijn dan voorzien. Het veranderde inzicht in de stijging van de zeespiegel valt daarbij het meest op: ”Als de wereld op de huidige voet doorgaat met de uitstoot van broeikasgassen kan de zeespiegelstijging 1,20 meter worden, en als het smelten van de ijskappen van Antarctica versnelt, kan die zelfs op 2 meter uitkomen.” Of – later – nog erger? Moeten we delen van Nederland opgeven?
Klimaatrapport KNMI: in ergste scenario’s ‘zul je delen van Nederland moeten opgeven’
Joep Engels, Trouw, 25 oktober 2021
KNMI komt in navolging van IPCC-zomerrapport met alarmerend rapport: ‘Klimaatsignaal’21’
Het klimaat verandert – ook in Nederland. Dat zal ook jou niet zijn ontgaan. Zo komen sommige situaties vaker voor (hitte) en andere situaties juist minder vaak (strenge vorst). Extreem weer blijft hangen in ons geheugen. Zo zullen we de indringende beelden van de overstromingen en wateroverlast na de ongekend hevige regenval op 13 en 14 juli 2021 in Nederland, Duitsland, België en Luxemburg niet snel vergeten. Het aantal slachtoffers (meer dan 200) en de materiële schade (honderden miljoenen, in Duitsland gaat het in de miljarden lopen) waren groot.
Het KNMI brengt in navolging van het alarmerende IPCC-zomerrapport (nogmaals; dit imposante rapport van het internationale klimaatpanel van de Verenigde Naties wordt hieronder uitgebreid beschreven) het Klimaatsignaal’21 uit, om antwoord te geven op vragen als: in welke mate is het klimaat al veranderd? Wat is eigenlijk normaal voor de tijd van het jaar? En waar moeten we in de toekomst rekening mee houden?
Klimaatverandering in Nederland heeft een steeds grotere impact op onze samenleving
Met dit rapport geeft het KNMI (opnieuw) het signaal af dat het klimaat (ook) in Nederland snel verandert. Ook benadrukt het instituut dat klimaatverandering in Nederland een steeds grotere impact heeft op onze samenleving. Daarmee wordt eens te meer onderstreept hoe belangrijk het is om – samen met andere landen – de uitstoot van broeikasgassen fors te verminderen. Alleen dan zullen we volgens de organisatie de gevolgen van klimaat-verandering, zoals toenemende hitte, droogte, extreme neerslag en zeespiegelstijging voor Nederland kunnen beperken.
Onderstaande infographic, die het Klimaatsignaal’21 in een notendop weergeeft, is clickable gemaakt, zodat je ook de ‘kleine letterjtes’ kunt lezen.
Reactie Deltacommissaris Peter Glas op KNMI-rapport Klimaatsignaal’21
Op elkaar afgestemd of niet, nog dezelfde dag, 25 oktober 2021, komt deltacommissaris Peter Glas met een reactie op het Klimaatsignaal’21-rapport van het KNMI. Niet raar, omdat dit signaalrapport directe consequenties zal hebben voor uitwerking en uitvoering van het Deltaprogramma (2022): waterkeringen versterken, de kustlijn onderhouden, zoetwatervoorraden in oppervlaktewater en grondwater behouden en een nieuwe balans vinden tussen vasthouden en afvoeren van regenwater in landelijk en stedelijk gebied. Het Deltaprogramma is overigens september 2021 net bijgesteld. Ik citeer Glas letterlijk:
,,Het KNMI-Klimaatsignaal’21 bevestigt dat het voor ons laaggelegen land essentieel is dat de CO2-emissies mondiaal omlaag gaan en dat we extra tempo moeten maken binnen het Deltaprogramma met de maatregelen waarmee we in 2050 weerbaar zijn tegen overstromingen, zoetwatertekorten en extreem weer.”
Peter Glas, deltacommissaris
Zeespiegelscenario’s KNMI laten zien dat eind deze eeuw bestaande aanpak Deltaprogramma mogelijk niet meer volstaat
De zeespiegelscenario’s van het KNMI laten zien dat eind deze eeuw de bestaande aanpak mogelijk niet meer volstaat, zegt de deltacommissaris, en meer ingrijpende keuzes voor het waterbeheer en ruimtelijke inrichting kunnen nodig zijn.
,,Deze nieuwste wetenschappelijke inzichten vergroten de urgentie om de voorbereiding op deze keuzes nu al ter hand te nemen.”
Peter Glas, deltacommissaris
Tegelijkertijd vindt Glas dat we er nu bij onze ruimtelijke inrichting al rekening mee moeten houden dat we onze strategieën op termijn moeten aanpassen en dus goed moeten kijken waar we bouwen en ervoor zorgen dat we dat op een toekomstbestendige manier doen.
Uitgebreide toelichting Deltacommissaris achtergronden KNMI-Klimaatsignaal’21-rapport
In 2014 berekende het KNMI dat in 2100 de grens 1 meter zou zijn. De berekende zeespiegelstijging is nu dus naar boven bijgesteld, is de conclusie van de deltacommissaris in zijn uitgebreide toelichting op het Klimaatsignaal’21 van het KNMI. Op de lange termijn, zo stelt hij, wordt het verschil in zeespiegelstijging tussen niets doen aan de uitstoot van broeikasgassen en het voldoen aan het Klimaatakkoord van Parijs zeer groot. In 2300 kan dit verschil namelijk al oplopen tot vele meters.
Klik op de illustratie hieronder voor een uitgebreide toelichting en reflecties namens de deltacommissaris op zeespiegelstijging, extremere zomerbuien, langdurige droogte of hitte, rivieren, orkanen en stormen, stedelijk klimaat en op IPCC en KNMI-klimaatscenario’s.
‘Zeespiegel dreigt sneller te stijgen: ‘We gaan naar kritieke grens’
Experts willen dat er landelijke normen voor klimaatveiligheid komen. ‘We moeten intelligent woekeren met de ruimte.’
‘Vrolijk leesvoer is het misschien niet. Maar het is wel noodzakelijk leesvoer’, aldus demissionair staatssecretaris Steven van Weyenberg (Infrastructuur en Waterstaat, D66) op maandag 25 oktober 2021 bij de presentatie van het klimaatrapport van het KNMI.
„Praten over maatregelen tegen klimaatverandering als iets wat we doen voor onze kinderen is een onderschatting van de urgentie. Het is code rood en het is aan ons allen om daarop te handelen.”
Steven van Weyenberg, demissionair staatssecretaris I&W
Waar Nederland ‘echt aan toe is’, is het instellen van ‘landelijke normen voor klimaatveiligheid’, zegt Rogier van der Sande, voorzitter van de Unie van Waterschappen en dijkgraaf van het Hoogheemraadschap van Rijnland in Leiden.
,,Het belangrijkste uit dit rapport is voor mij niet de zeespiegelstijging. Die gaat ons veel later raken dan extreme weersomstandigheden; die gaan vaker en heftiger voorkomen, hier en nu. Deze extremen zijn zo acuut dat er landelijke normen moeten komen voor klimaatveilig bouwen.”
Rogier van der Sande, voorzitter Unie van Waterschappen
Ook Deltacommisaris Peter Glas pleit voor ‘slimme normen’ voor klimaatbestendig bouwen de komende jaren. Glas: ‘Iedereen zou gediend zijn bij landelijke normen voor een te halen doel, afhankelijk van waar je woont, want het maakt natuurlijk wel verschil of je op de Veluwe woont of in de Zuidplaspolder.’ De titel van zijn onlangs verschenen jaarlijkse Deltaprogramma luidt niet voor niets ‘Iedere schop in de grond klimaatbestendig.
„Of je nou huizen bouwt of infrastructuur, of buizen en leidingen aanlegt: denk aan de gevolgen van de weerextremen. Dat hoeft niet eens duurder te zijn.”
Peter Glas, Deltacommissaris
‘Maximaal alert, maar geen paniek’
Arjen Schreuder, NRC, 26 oktober 2021
Advies deltacommissaris: houd bij woningbouw rekening met het klimaat van de toekomst
Bij de keuze voor nieuwe locaties voor woningbouw wordt nog nauwelijks rekening gehouden met het bodem- en watersysteem en de gevolgen van klimaatverandering, vooral die op de lange termijn. Naar schatting 820.000 nieuwe woningen zijn voorzien in overstroom-bare gebieden, gebieden met een slappe ondergrond of gebieden met een natte bodem. Het zijn locaties die kwetsbaar zijn voor overstromingen, wateroverlast, bodemdaling, maar ook voor droogte en hitte. Deze kwetsbaarheid zal door klimaatverandering toenemen, waarbij we steeds meer te maken krijgen met extreem weer, pieken in de rivierafvoer en een stijgende zeespiegel.
Dat schrijft deltacommissaris Peter Glas op 6 december 2021 in zijn tweede advies over woningbouw en klimaatadaptatie aan de ministeries van Binnenlandse Zaken en Infrastructuur en Waterstaat. In dit advies constateert hij dat er bij de woningbouwopgave onvoldoende rekening wordt gehouden met de langetermijngevolgen van klimaatverandering en met de eisen die water en bodem stellen.
,,We hebben snel nieuwe woningen nodig, maar daarbij is het wel van belang dat we het in één keer goed doen, flexibiliteit inbouwen en volgende generaties niet klemzetten met problemen en schade. De overstromingen in Limburg hebben recent laten zien hoe kwetsbaar we zijn in de gebouwde omgeving. Ik roep daarom op dat we scherper kijken waar we gaan bouwen en hoe we bouwen.”
Peter Glas, deltacommissaris
De Jonge wil nationale maatlat voor klimaatadaptief bouwen
Minister Hugo de Jonge (Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening) werkt aan een ‘nationale maatlat’ voor klimaatadaptief bouwen, meldt watervakblad H2O op 3 februari 2022. Die wil hij gebruiken bij de plannen voor de circa 1 miljoen woningen die de komende tien jaar nodig zijn om het woningtekort op te lossen. Volgens de minister zijn de criteria nu niet duidelijk.
Dat antwoordt de onlangs aangetreden bewindsman op Kamervragen die de Partij voor de Dieren in december stelde naar aanleiding van een advies van Deltacommissaris Peter Glas over klimaatadaptatie en woningbouw. Volgens Glas wordt tot nu toe bij locatiekeuzes voor woningbouw nog nauwelijks rekening gehouden met het bodem- en watersysteem en de gevolgen van klimaatverandering op de lange termijn.
De Jonge wil nationale maatlat voor klimaatadaptief bouwen
H2O Actueel, 3 februari 2022
Zware regenval die leidde tot ernstige overstromingen in West-Europa, waarschijnlijker gemaakt door klimaatverandering
Door klimaatverandering is de kans op extreme regenval die in juli overstromingen veroorzaakte in Limburg, België en Duitsland 20 tot 800 procent groter dan ruim een eeuw geleden. Dat concludeert Rolf Schuttenhelm op 24 augustus 2021 na bestudering van een gezamenlijke studie van een groot aantal Europese klimaatinstituten en universiteiten, een team van 39 klimaatwetenschappers onder leiding van de Duitse meteorologische dienst (Deutsche Wetterdienst, DWD), in NU.nl. Naarmate het klimaat verder opwarmt, zal extreme zomerneerslag steeds vaker voorkomen.
Wetenschappers uit Duitsland, België, Nederland, Zwitserland, Frankrijk, Luxemburg, de VS en het VK werkten samen om te beoordelen in hoeverre door de mens veroorzaakte klimaatverandering de kans en de intensiteit van de zware regenval die de ernstige overstromingen veroorzaakte, veranderde.
Met behulp van gepubliceerde ‘peer-reviewde’ methoden hebben ze geanalyseerd hoe door de mens veroorzaakte klimaatverandering de maximale 1-daagse en 2-daagse regenval in het zomerseizoen (april-september) beïnvloedde in twee kleine regio’s waar de recente overstromingen het ernstigst waren: in de Ahr-Erft-regio (Duitsland) en aan de Maas (België) en in een grotere regio waaronder Duitsland, België en Nederland.
Reconstructie Neue Züricher Zeitung overstoming Duitse Ahrdal
Dat het gevaarlijk is om (bewust of onbewust) data uit het verleden te negeren wordt duidelijk uit de volgende reconstructie van de ramp in het Duitse Ahrdal – meer dan 130 mensen verloren hier hun leven. De nog hogere waterstanden uit 1804 en 1911 zijn genegeerd, op zijn minst onderschat. De reconstructie is gemaakt door de Neue Züricher Zeitung (NZZ):
Lees hieronder de voornaamste bevindingen van deze ‘World Weather Attribution‘. Je kunt er ook het volledige rapport ook downloaden.
Rapid attribution of heavy rainfall events leading to the severe flooding in Western Europe during July 2021
World Weather Attribution, augustus 2021
Na twee maanden ziet het Ahrdal in Duitsland er nog steeds uit als een soort oorlogsgebied
Het is twee maanden na de grote overstromingen, maar nog steeds ziet het Ahrdal in Duitsland eruit als een soort oorlogsgebied. Weggespoelde huizen, hotels en winkels; de schade is enorm en het herstel nog ver weg. Maar niet alleen de dorpen hebben schade, ook het vertrouwen in de politiek heeft een flinke knauw gehad.
Nieuwsuur-verslaggever Dieuwke van Ooij trok enkele dagen door het Ahrdal. Ze neemt je mee op een reis door het rampgebied.
Promovendus Deltares doet onderzoek aan Duitse Ahrvallei
Samen met de GEER Association – deze organisatie coördineert de door de National Science Foundation (NSF) gesponsorde verkenningsinspanningen van geotechnisch belangrijke extreme gebeurtenissen -hebben we een veldbezoek gebracht aan de Duitse Ahrvallei, zegt promovendus Kees van Ginkel, die voor Deltares schade door overstromingen onderzoekt. Dit helpt, zo zegt hij, om overstromingsrisicomodellen te verbeteren, en in het bijzonder de wegschademodellen die hij tijdens zijn promotieonderzoek heeft ontwikkeld.
Van Ginkel maakte tijdens zijn onderzoek, naast onderstaande, nog een aantal zeer bekijkenswaardige klimaatvlogs. Kunst en Landschap heeft zich uiteraard geabonneerd op deze afspeellijst.
‘Die Nacht, als die Flut kam – Protokoll einer Klima-katastrophe’
Natuurrampen zijn nu ook een realiteit in Centraal-Europa, dat voorheen als veilig werd beschouwd – de Ahr-vloed in 2021 maakte dit angstaanjagend duidelijk. Een jaar na de watersnoodramp in het Ahr-dal reconstrueert de documentaire-film ‘Die Nacht, als die Flut kam – Protokoll einer Klimakatastrophe‘ getrouw de gebeurtenissen van 14 en 15 juli aan de hand van de verhalen van de mensen ijdens de nacht des onheil.
Op de avond van 14 juli 2021 zorgt een vloedgolf ervoor dat de Ahr in Rijnland-Palts opzwelt tot ruim zeven meter. Auto’s en huizen worden meegesleurd door het water, 135 mensen komen om. Wat gebeurde er precies op de vloednacht? En was het allemaal gewoon het weer, of is ook de klimaatverandering de schuldige?
De film volgt de mensen van de Ahr en laat in niet eerder gepubliceerde beelden zien hoe zij de ramp hebben ervaren. Oliver Grieß, die door de vloedgolf in het kleine dorpje Insul uit zijn huis werd gerukt: ,,Ik zag hoe onze brug werd verwoest – en toen kwam de apocalyps.” Alina Sonntag, die wanhopig probeert de wijnboerencoöperatie in Mayschoss te redden. Brandweerman Friedhelm Jakobs, die zich de hele nacht vastklampte aan een grafkruis in het water in Ahrweiler. Julian Dela uit Bad Neuenahr, die nog steeds niet kan loslaten wat er in de nacht van de overstroming met zijn buren is gebeurd: ,,Ik zal de kreten om hulp nooit vergeten.”
Gebaseerd op een regionale gebeurtenis, verbreedt de film het perspectief van de mondiale klimaatsituatie. Internationale onderzoekers geven een overzicht van hoe klimaatverandering bijdraagt aan dergelijke rampen en wat we in de toekomst kunnen verwachten. Zijn de gebeurtenissen aan de Ahr echt nooit eerder vertoond? En hoeveel waarschijnlijker zijn dergelijke klimaatgebeurtenissen wereldwijd geworden? Voorbeelden van over de hele wereld, uit Japan, Bangladesh, de VS, Australië en Afrika, laten zien waar het allemaal om draait. De film laat zien dat de overstroming van de Ahr slechts één puzzelstukje is in een wereld die uit balans raakt.
Matthias Fuch, Taglicht Media
Klik op de illustratie hieronder om de 92 minuten durende documentaire-film van Matthias Fuch te bekijken.
Nooit eerder hebben natuurrampen in Duitsland zo’n hoge schade aangericht als in 2021; eerste raming kosten: 12,5 miljard euro
Nooit eerder hebben natuurrampen in Duitsland zo’n hoge schade aangericht als in 2021. Volgens de Duitse Verzekeringsvereniging (GDV) bedraagt de totale schade 12,5 miljard euro, zegt zakelijk redacteur Welt Stephan Maass op 2 februari 2022. De verwoestende plotselinge overstroming in juli en de hagelbui in de vroege zomer zijn hiervoor verantwoordelijk.
Volgens Jörg Asmussen, algemeen directeur van GDV, vormde de totale schade aan woningen, huisraad en bedrijven veroorzaakt door overstromingen en zware regenval in het voorgaande jaar het grootste deel met zo’n negen miljard euro. Storm- en hagelschade is goed voor twee miljard euro. De overige 1,5 miljard euro is te wijten aan natuurschade aan motorvoertuigen.
In een vergelijking van de risico’s van natuurrampen met andere Europese landen staat Duitsland daarmee op de achtste plaats. Dat heeft het Britse vergelijkingsportaal ‘Uswitch‘ vastgesteld door historische gegevens over natuurrampen van de laatste 119 jaar – van 1902 tot en met 2021 – te evalueren. Het kan dus nog erger. Hoe dan ook, de helft van de onderzochte rampen is te wijten aan overstromingen. Klik op de illustratie hieronder om het Welt-artikel van Maass te lezen.
,,We zijn nu meer dan vier maanden verder, en er is nog geen cent uitgekeerd”
Direct na de overstroming kwam de ene na de andere hoogwaardigheidsbekleder Valkenburg bezoeken. Met de belofte dat er bij de wederopbouw snel en adequaat zou worden geholpen. Zo zou er via de Wet Tegemoetkoming Schade bij rampen geld beschikbaar komen voor onverzekerde of onverzekerbare schade bij bedrijven en particulieren. ‘We zijn nu meer dan vier maanden verder, en er is nog geen cent uitgekeerd’, zegt burgemeester van Valkenburg Daan Prevoo tegen Nieuwsuur-verslaggever Gert Janssen op 20 november 2021.
,,De overheid gaat hierbij uit van wantrouwen, in plaats van vertrouwen. Zo bang zijn ze dat er misbruik van wordt gemaakt. Ik roep de Tweede Kamer en het kabinet op om de inwoners van Valkenburg te vertrouwen en snel geld uit te keren.”
Daan Prevoo, burgemeester Valkenburg
De burgemeester bezoekt met Nieuwsuur de 89-jarige Tilla van Vliet terwijl ze naast haar elektrische kacheltje in haar gestripte woning zit. Daarnaast rolt de camera in gebouwen van zorginstelling Adelante, waar zo’n 450 kinderen met een lichamelijke beperking sinds de overstroming van de ene op de andere dag niet meer naar school konden. Prevoo spreekt met Adelante-bestuurder Henri Plagge, die, zoals het er nu voorstaat, denkt, niet eerder dan in de zomer van volgend jaar, de gebouwen van de instelling weer in gebruik te kunnen nemen.
Radar: ‘Let op! Klimaatschade aan je woning lang niet altijd verzekerd’
Het ging net goed vandaag, zegt presentator-Radar Antoinette Hertsenberg geruststellend, nadat Limburg in de namiddag van 6 februari 2022 opnieuw werd opgeschrikt door hoogwater, en dat dat in de loop van de avond weer zakte tot ‘normale’ proporties. Door klimaatverandering krijgen we steeds meer te maken met klimaatschade, vervolgt ze, ‘maar dit is lang niet altijd verzekerbaar’. Niet iedereen weet dat.
Uit een enquête van het consumentenprogramma Radar blijkt namelijk dat zo’n 68 procent van de ondervraagden gedekt denkt te zijn voor schade door een overstroming met een woonverzekering, terwijl dit niet altijd het geval is. De enquête is ingevuld door ruim 13.000 testpanelleden.
Uit deze enquête van Radar blijkt overigens ook dat 48 procent van de consumenten denkt verzekerd te zijn tegen deze verzakkingen, maar ook dat is niet het geval. Je kunt je hier als consument niet tegen verzekeren. Hoewel er in 2016 nog enkele aanbieders waren die dit deden, is er op dit moment geen enkele.
,,Het kan jaren duren voordat de natuur hersteld is”
In Limburg loopt de schade in honderden miljoenen euro’s. In Duitsland vielen minstens 184 doden en in België 38. Ook voor de natuur in beekdalen en uiterwaarden was het een klap. Miljoenen insecten en bodemdieren zijn in de afgelopen week gedood door het hoogwater in Limburg. Dat zegt ecoloog Piet Verdonschot tegen NU.nl-verslaggever Job van der Plicht (21 juli 2021, red). Ook zoogdieren en jonge weidevogels zijn flink getroffen. Jaap Dirkmaat, directeur van de Vereniging Nederlands Cultuurlandschap (VNC), schat dat er duizenden grotere dieren zijn omgekomen: ‘Het kan jaren duren voordat de natuur hersteld is.‘
‘Hoe de Limburgse natuur een nieuwe watersnood kan voorkomen’
Maar de natuur is veerkrachtig. Sterker: de natuur kan ons van dienst zijn in onze zoektocht naar oplossingen om mensen, vee, bedrijven en infrastructuur beter te beschermen, zegt bioloog Hettie Meertens namens ARK Natuurontwik-keling tegen Onno Havermans, die haar interviewde voor Trouw. ,,Zo’n ramp als in juli kan zich vaker voordoen, nu het klimaat verandert als gevolg van de opwarming van de aarde.” Meertens legt uit hoe de Limburgse natuur een handje kan helpen om een nieuwe watersnood te voorkomen.
,,Het landschap kan het water niet tegenhouden, maar wel vertragen door het langer vast te houden in de bodem en de vegetatie. Dat bewoonde delen overstromen bij zoveel regenval als in juli is door de natuur niet te voorkomen, maar we kunnen wel zorgen dat er meer tijd is om je erop voor te bereiden.”
Hettie Meertens (ARK Natuurontwikkeling)
Meertens wijst er in het watervakblad H2O op dat het natuurlijker inrichten van het landschap in het zuiden van Limburg niet alleen belangrijk is vanuit het oogpunt van bergen van water, waarmee ze één van de belangrijke pijlers van Kunst en Landschap benadrukt: het zoeken naar integrale, gebiedsgerichte, natuur- en landschapsinclusieve oplossingen voor een (biodiverse, klimaatadaptieve) inrichting van ons land, waarbij water en bodem ‘sturend’ zijn. Kan nog leuk zijn ook!
“Hiermee bevorder je ook de biodiversiteit, creëer je nieuwe mogelijkheden voor recreatie en toerisme en doe je wat aan de stikstofproblematiek en de uitstoot van CO2. Je slaat dus meerdere vliegen in een klap. Het wordt zo een fijne opgave om aan te werken.”
Hettie Meertens (ARK Natuurontwikkeling)
Hoe de Limburgse natuur een nieuwe watersnood kan voorkomen
Onno Havermans, Trouw, 23 augustus 2021
Nieuw WWF rapport: Natuurherstel maakt ons weerbaarder tegen overstromingen
Het herstel van de natuurlijke kenmerken en dynamiek van rivieren vergroot de overstromingsbestendigheid duurzamer en is bovendien goedkoper dan met traditionele technische oplossingen. Dat zegt het Wereld Natuur Fonds (-België) na de historische overstromingen van half juli, op basis van een nieuw rapport, meldt Het Nieuwsblad (Bron: Belga) op 25 augustus 2021.
Het Belgische WWF roept op diezelfde dag in een persbericht de federale en regionale regeringen op om rivieren in hun natuurlijke staat te herstellen en gecontroleerde overstromingsgebieden aan te leggen, met het herstel van uiterwaarden. De Maas en Rijn, die tijdens de overstromingen buiten hun oevers traden, hebben hun natuurlijke uiterwaarden volledig verloren, stelt de milieuorganisatie vast.
,,Het oplossen van de klimaatcrisis en het redden van biodiversiteit gaan hand in hand. Als je de toename van hevige regenval als gevolg van klimaatverandering en de drastische afname van uiterwaarden bij elkaar optelt, krijg je een dodelijke cocktail voor de mensheid.
In plaats van de natuur tegen te werken door miljarden euro’s te spenderen aan investeringen schadelijk voor de natuur, moeten we investeren in natuurvriendelijke oplossingen. Het herstellen van de natuur is een kwestie van overleven geworden, niet alleen voor de natuur maar ook voor de mens.”Koen Stuyck, woordvoerder WWF-België
WWF: “Natuurherstel maakt ons weerbaarder tegen overstromingen”
Het Nieuwsblad (Bron: Belga), 25 augustus 2021
Rapport: natuur Geuldal voorkwam ergere overstromingen in Limburg
De natuur in het Limburgse Geuldal heeft tijdens de zware overstromingen van vorige zomer gefunctioneerd als een ‘klimaatbuffer’ en erger voorkomen, schrijft de redactie van Trouw op de langste dag van het jaar, bijna een jaar later: 21 juni 2022. Tot die conclusie komen onderzoekers van het onafhankelijke Bureau Stroming in een rapport voor Natuurmonumenten.
“Zonder deze bufferende werking van het Geuldal was de waterstand in Valkenburg en Meerssen nog veel hoger geworden.”
Bureau Stroming voor Natuurmonumenten
Natuurgebieden kunnen dus helpen de consequenties voor mensen en (on)veiligheid te beperken door water op te vangen en geleidelijk weer af te geven. Het regenwater kan namelijk beter in de bodem dringen en langzamer naar beneden afstromen. Eenmaal in het dal aangekomen bieden de natuurlijke dalvlakten volop ruimte aan het water. Het mooie van klimaatbuffering is dat mensen én de natuur daarvan profiteren.
Kijk maar eens naar deze prachtige video, die ARK Natuurontwikkeling maakte in samen-werking met het Wereld Natuur Fonds, Het Limburgs Landschap, Natuurmonumenten en de Natuur en Milieu Federatie Limburg. De productie was in handen van Rombus Natuurfilms.
Rapport: natuur Geuldal voorkwam ergere overstromingen in Limburg
Redactie Trouw, 21 juni 2022
Hoe maken we het hele land klimaatslim?
De afgelopen jaren is er door verschillende organisaties in het Geuldal al hard gewerkt aan mogelijkheden om water te bergen en af te voeren, maar veelal alleen met technische middelen. Dat volstaat echter niet meer, zegt Natuurmonumenten, nu klimaatverandering zorgt voor heftigere buien, overstromingen en modderstromen, afgewisseld met langere periodes van droogte. Water vasthouden vraagt volgens de natuurorganisatie nu alle aandacht. Ook het Kennisportaal Klimaatadaptatie onderschrijft die visie.
,,Natuur kan helpen regendruppels langer vast te houden op de plek waar ze vallen, dieper de bodem in te laten trekken en het water letterlijk te vertragen. Hierdoor hebben we minder last van overstromingen en droogte.”
Natuurmonumenten
Kijk hieronder ter illustratie naar een video die Natuurmonumenten maakte tijdens het hoogwater in de zomer van 2021.
Water verbindt ons allemaal!
Door snel handelen zijn in Limburg veel overstromingen voorkomen. Het Waterschap Limburg bedankte (al) op 22 juli voor alle alle hulp die het kreeg vanuit heel Nederland. ‘Water verbindt ons allemaal!’
Vervolg Watersnoodramp-2021-special Kunst en Landschap
In het vervolg op deze Kunst en Landschap-special over de watersnoodramp-2021 gaan we de diepte in: houden we bij de invulling van de schaarse ruimte in Nederland voldoende rekening met de gevolgen van klimaatverandering? En moeten we niet veel verder vooruitdenken over de indeling van ons land?
