De wetenschap is het erover eens: de aarde warmt op, zeespiegelstijging is daarvan het gevolg
Het IPCC, het Intergovernmental Panel on Climate Change, in goed Nederlands de Inter-gouvernementele Werkgroep inzake Klimaatverandering, is een organisatie van de Verenigde Naties om de risico’s van klimaatverandering te evalueren. Sinds zijn oprichting heeft het IPCC een reeks rapporten gepubliceerd die gelden als referentiewerken voor beleidsmakers, wetenschappers, studenten en andere specialisten. Deze rapporten hebben een grote invloed in het milieubeleid van vele regeringen. Telkenmale verschijnt een rapport, het laatste (definitieve) – het eerstvolgende rapport, zo verwacht men, verschijnt in het voorjaar van 2022 – verscheen in september 2019.
IPCC waarschuwt voor klimaatomslagpunten in uitgelekt conceptrapport
Eind juni 2021 blijkt uit een uitgelekt IPCC-rapport dat in handen is van Agence France-Presse (AFP), dat mogelijkheden tot herstel en terugdringing van klimaatverandering wel eens op een ‘kritisch punt’ zou kunnen belanden door overschrijding van drempels – van ‘tipping points’. Een eerder rapport van het IPCC hieromtrent is bekritiseerd omdat het geen rekening hield met kantelpunten. Het nieuwe rapport echter zal de sterkste waarschuwingen van de organisatie tot nu toe over dit onderwerp bevatten.
IPCC steps up warning on climate tipping points in leaked draft report
Fiona Harvey, The Guardian, 23 juni 2021
IPCC: Leven op aarde zoals we het kennen zal binnen enkele decennia onomkeerbaar veranderd zijn
Het gelekte rapport werpt een serieus licht op het domino-effect dat de opwarming van de aarde veroorzaakt, schrijft Lotte Schuengel de volgende dag op de website van VPRO Tegenlicht. De boodschap: het leven op aarde zoals we dat kennen loopt tegen zijn termijn. Lees hier haar – voorlopige, denk ik – reportage:
,,Het leven op aarde kan misschien herstellen van drastische klimaatveranderingen door te evolueren tot nieuwe soorten en nieuwe ecosystemen te creëren… maar mensen kunnen dat niet.”
IPCC, Intergovernmental Panel on Climate Change
IPCC: Leven op aarde zoals we het kennen zal binnen enkele decennia onomkeerbaar veranderd zijn
Lotte Schuengel, VPRO Tegenlicht, 24 juni 2021
Gelekt VN-klimaatrapport waarschuwt: ‘Het ergste moet nog komen’
Hoewel het rapport een opeenstapeling van rampenscenario’s is en de mensheid gedoemd lijkt, klinkt er toch nog wat hoop, zo stelt website Joop, al is die summier: ,,Wanneer vandaag nog krachtiger maatregelen worden genomen om de overexploitatie van hulpbronnen terug te brengen, de vernietiging van natuurgebieden wordt gestaakt en er meer werk gemaakt wordt van het terugdringen van milieuvervuiling en de verspreiding van ziektes, heeft de mens nog een kans.
Het uiteindelijke rapport wordt in november dit jaar voorgelegd aan de vertegenwoordigers van de 195 VN-lidstaten op de klimaatconferentie COP26 in het Schotse Glasgow (31 oktober t/m 12 november 2021, red.). In februari 2022 wordt de definitieve versie van het rapport gepubliceerd.”
‘Snelle decarbonisatie is zowel mogelijk als cruciaal. Politieke weerstand moet worden aangepakt.’
Hoewel het rapport een vrij grimmig toekomstbeeld schetst, zo tekent Vivian Lammerse op in Scientias op 24 juni 2021, hoeven we de hoop nog niet op te geven. Ze consulteerde een aantal vooraanstaande wetenschappers met kennis op het gebied van ‘tipping points’ in: ‘Gelekt klimaatrapport windt er geen doekjes om: onomkeerbare veranderingen met rampzalige gevolgen zijn nabij‘.
,,Het probleem met omslagpunten is dat we pas weten dat we ze gepasseerd zijn als het te laat is. Maar we weten wel dat elke vermindering van de uitstoot de kans verkleint dat we drempels overgaan. Hoe eerder we beginnen, des te beter onze kansen zullen zijn. Het betekent dat we nu echt spijkers met koppen moeten slaan.”
John Quiggin, University of Queensland
,,De realiteit is dat klimaatverandering hier is. Maar hoe erg de gevolgen zullen zijn, is aan regeringen en besluitvormers. Snelle decarbonisatie is zowel mogelijk als cruciaal. Politieke weerstand moet worden aangepakt. Het IPCC maakt de noodzaak voor een snelle energietransitie duidelijk, nu, zonder excuses of vertragingen.”
David Schlosberg, directeur Sydney Environment Institute
Gelekt klimaatrapport windt er geen doekjes om: onomkeerbare veranderingen met rampzalige gevolgen zijn nabij
Vivian Lammerse, Scientias, 24 juni 2021
‘Deze tipping points bedreigen het voortbestaan van de mensheid’
Het is een beetje een gek contrast, zeggen ze medio juli 2021 bij VPRO Tegenlicht. ‘Twee weken geleden lekten stukken uit van een aankomend IPCC-rapport dat binnen enkele decennia een einde aan onze huidige manier van leven voorziet. Het is alle hens aan dek. Maar dan onze Nederlandse bestuurders:
- De directeur van Schiphol hoopt zo snel mogelijk het vliegniveau van 2019 weer aan te tikken;
- De directeur van Shell moet door een rechter gedwongen worden om versneld te verduurzamen en wil daartegen beroep aantekenen;
- De directeur van het ABP laat het pensioenfonds niet desinvesteren in fossiele energie, maar juist extra aandelen Shell kopen.
Het lijkt alsof bestuurders er nog steeds niet van doordrongen zijn dat klimaatverandering een directe bedreiging vormt voor hun eigen kinderen. Een veel gehoord argument is dat te snel veranderen slecht zou zijn voor de economie of het vestigingsklimaat in Nederland. Maar wat voor zin heeft het om op de tent te passen als onze huidige samenlevingen binnen enkele decennia verdwijnen?’ Voor het antwoord op deze onheilspellende vraag klik je op de illustratie hieronder:
IPCC-rapport over opwarming van de aarde is alarmerender dan ooit, hoelang praten we eigenlijk al over klimaatverandering?
Het nieuwste IPCC-rapport over de opwarming van de aarde is alarmerender dan ooit, maar hoe lang praten we eigenlijk al over klimaatverandering? Dat vraagt Jantien de Boer zich af in de Leeuwarder Courant op 11 augustus 2021. Ze maakt een bloemlezing die begint met een berichtje uit 1977 met daarin een glansrol voor dr. Roger Revelle.
,,Roger Revelle, een wetenschapper met een naam als uit een James Bond-film, schopte het op 25 juli 1977 tot pagina 4 van deze krant. De kop boven het bericht luidde: ‘Amerikaans rapport waarschuwt: Gebruik van kolen kan klimaat veranderen’.
In het artikel geeft Revelle toe dat de conclusie ‘nog zeer wankel’ is, maar hij zegt ook dat de opwarming van de aarde door koolzuurgas, oftewel CO2, ‘zeer ernstig genomen moet worden’. Daarom wil hij dat er 20 miljoen dollar aan onderzoeksgeld beschikbaar wordt gesteld ‘opdat men over vijftig jaar, wanneer het probleem ernstig begint te worden, zal weten wat de invloed van koolzuurgas op het klimaat zal zijn’.”
Jantien de Boer, journalist Leeuwarder Courant
De Boer duikt in 44 jaar krantenarchieven en tracht een lijn te ontdekken in de aanwezigheid van artikelen over het klimaat en probeert daaruit de toenmalige urgentie van klimaat-verandering te destilleren.
Ik ga ‘hetzelfde’ doen, met een tweetrapsraket: vanaf de verschijning van het meest recente IPCC-rapport – 9 augustus 2021 – tot aan de klimaatconferentie COP26 in het Schotse Glasgow (31 oktober t/m 12 november 2021), waar het (uiteindelijke) rapport wordt voor-gelegd aan de vertegenwoordigers van de 195 VN-lidstaten. Daarna maak ik de balans op in februari 2022, wanneer de definitieve versie van het rapport wordt gepubliceerd. Een nieuwe special voor Kunst en Landschap daarvoor is in de maak. Ik vermoed dat ik onderstaande column van Ilyaz Nasrullah (Trouw) als ‘startpunt’ verkies.
‘Tech-optimisme verdooft klimaatgeweten’
Ilyah Nasrullah maakt drie weken na het verschijnen van het klimaatrapport van de IPCC de balans op en concludeert: we gaan ons niet uit de klimaatcrisis innoveren. Dat schrijft Liza Jansen, een van de drie redacteuren die voor LinkedIn nieuwsberichten – ‘conversation starters‘ – schrijven (voor het Nederlands taalgebied) op het platform dat wordt gedreven door ideeënuitwisseling, dialoog en discussie door haar gebruikers:
,,In zijn column op 26 augustus 2021 in Trouw schrijft hij”:
“Tech-optimisten zetten de klimaatcrsisis neer als een techno-logisch probleem. Maar de klimaatcrisis vraagt om aanpas-singen van ons allemaal. CO2-reducties realiseren we niet op papier met (nog-)niet-gerealiseerde-technologie, maar in de praktijk met gedragsveranderingen van de industrie én onszelf.”
Ilyah Nasrullah, columnist Trouw
The Climate Miles podcast | Dag 5: Heleen de Koninck (IPCC) over de urgentie om in actie te komen tegen de opwarming van de aarde
Video-Dagverslag 5: Beilen – Hoogeveen (10 oktober 2021)
Veel zon, het prachtige en stille (behalve de daarin aanwezige Albert Henckel van Staatsbosbeheer) Nationaal Park Dwingelderveld en een heleboel enthousiaste, maar bezorgde mensen sluiten bij de steeds langere Urgenda-trein aan. ‘We zagen bijvoorbeeld veel Grootouders voor het Klimaat‘ die voor én met hun kleinkinderen meeliepen’, zegt Minnesma enthousiast, ‘en ook Schooldakrevolutie was weer van de partij. Vlak na de start gaat de groep langs bij een enorme drijvend zonnepark van Groen Leven Zonne-Energie in Beilen. Marike Hoekstra vertelt je er alles over de dubbelfunctie van hun grootschalige zonneprojecten. Thijs, die met zijn ouders ‘Beilen-Hoogeveen’ meeliep, introduceert het vijfde video-dagverslag van The Climate Miles.
Impressie dag 5: Beilen – Hoogeveen
Dag 6: maandag 11 oktober 2021 – Hoogeveen – Meppel
De zesde dag start ditmaal niet vanaf een station, de ‘strijdbare wandelgroep’ zet schreden richting eindstation Meppel vanuit het geheel duurzame én circulaire Alfa-college in Hoogeveen. Wethouder Jaap van der Haar van de gemeente Meppel en Alex van Oost, directeur van het Meppelse Innovatielab NICE lopen als het ware vandaag ‘naar huis’. In Meppel loopt de stoet langs het eerste all-electric ziekenhuis van Nederland, waarvan de bouw in december 2021 voltooid is. Een ziekenhuis van de toekomst. Lees hier het Dagverslag (6).
Vanuit Hoogeveen wandelde de Climate Milers naar het groene Echten en via het heidegebied De Westerbergen door natuurrijk boerenland richting Koekange. Ik kwam op YouTube een videomontage tegen van Henk Ensink, die weliswaar zijn vrouw aan het stalken is, maar dat een aardig (actueel) beeld geeft van de omgeving waar jij ook had kunnen lopen:
The Climate Miles podcast | Dag 6: John Kerkhoven (Kalavasta) over versneld verduurzamen van het energiesysteem
De podcastgast op de zesde dag is John Kerkhoven, directeur van Kalavasta. Kalavasta is een onafhan-kelijk strategisch adviesbureau dat als doel heeft om te bevorderen dat de relatie tussen mens en klimaat, hulpbronnen en natuur weer in een duurzaam evenwicht wordt gebracht. Ze willen mensen in laten zien dat duurzame evenwichten noodzakelijk én mogelijk zijn, en doen onderzoek naar innovatieve oplossingen en strategieën om die duurzame evenwichten ook daadwerkelijk te bereiken.
De podcast van vandaag staat wat Urgenda betreft dan ook in het thema van de grote versnelling (niet in 2050, maar in 2030 naar netto nul uitstoot) en de verduurzaming van het energiesysteem.
Video-Dagverslag 6: Hoogeveen – Meppel (11 oktober 2021)
Impressie dag 6: Hoogeveen – Meppel
Dag 7: dinsdag 12 oktober 2021 – Meppel – Zwolle
Op dag 7, de laatste dag voor de eerste rustdag, lopen de (groepen) wandelaars om de oversteek van Drenthe naar Overijssel te maken, vanaf station-Meppel naar de brug Staphorster Grote Stouwe, ter hoogte waarvan afgelopen voorjaar een natuurbrand plaatsvond. Door het laagveen- en veenweidegebied van het natuurreservaat De Olde Maten, via Hasselt, bereikt men over de dijken langs het Zwarte Water Zwolle. Lees hier het Dagverslag (7).
Groot stuk natuur verloren gegaan door natuurbrand bij Staphorster Grote Stouwe (Meppel)
In de middag van 31 maart 2021 werden de brandweerkorpsen van Meppel, Ruinerwold, Havelte, Ruinen, Staphorst en de logistieke eenheid van Hoogeveen gealarmeerd voor een natuurbrand in Meppel. Ter plaatse bleek het te gaan om een fikse brand. Om bij de brand te komen moest men over een aantal sloten heen. Mede door de snelle inzet en opschaling werd de brand snel in de kiem gesmoord. Desondanks is er toch een groot stuk natuur verloren gegaan.
Religieuze leiders én wetenschappers uit de hele wereld ontmoeten elkaar in het Vaticaan
Voormalig reclamemaker en oprichter van Lemz & Letsheal, Mark Woerde, won in 2018 de Global Business & Interfaith Peace Medal voor opzetten van het project ‘Make Friends Across Religions‘. Dit project bracht geestelijke leiders van over de hele wereld samen in een video om verdeeldheid, haat en onverdraagzaamheid te bestrijden. Woerde is Minnesma’s podcastgast deze zevende dag. De oproep om vrienden te maken over religies heen omvatte persoonlijke verklaringen van paus Franciscus, de grootmoefti van Egypte, opperrabbijn Jonathan Sacks, de Dalai Lama, oecumenische patriarch Bartholomew I, Sri Sri Ravi Shankar en vele anderen. De video werd door miljoenen mensen in nieuwsreportages gezien.
‘Klimaat(on)gelovigen’
Daarnaast is Woerde de initiatiefnemer van een onlangs gehouden klimaatconferentie van geestelijke wereldleiders in het Vaticaan: op 4 oktober (2021), tijdens het ‘feest van Franciscus van Assisi’. Mark Woerde laat daarmee zien dat religieuzen en wetenschappers een gemeenschappelijk doel kunnen nastreven. Bekijk (en lees) hier de KRO/NCRV–Kruispunt-reportage ‘Klimaat(on)gelovigen‘.
,,Religieuze leiders kunnen helpen om ook de morele kaart te trekken. Ze kunnen mensen aanspreken op hun verantwoordelijkheid. Alle geloven en geloofssystemen zien de natuur als heilig, zien het als hun plicht om moeder aarde te beschermen. 84% van de mensheid geeft aan gelovig te zijn, ze luisteren ook naar religieuze leiders, misschien minder in Nederland, maar zeker in veel landen in het buitenland wel.”
Mark Woerde, in: ‘Klimaat(on)gelovigen’
De podcast met Mark Woerde staat dan ook geheel in het teken van geloof, hoop en klimaatverandering.
Straatboer – voor het vergroen(t)en van steden & bedrijventerreinen
Straatboer heeft de binnenstad van Zwolle opgevrolijkt met allerlei lekkere planten. Het doel van Straatboer is het vergroenen van steden en bedrijventerreinen met groenten en fruit. Hierdoor ontstaat meer biodiversiteit, klimaatadaptie en bewustwording van en over het voedselsysteem. Ze plaatsen planten en iedereen mag plukken!
Het is niet alleen lekker, maar het maakt ook de buurt een stuk leuker. Straatboer heeft één kilometer aan hekwerk van een bedrijventerrein mooi en lekker gemaakt met bonenstaken, tomatenplanten en andere heerlijke planten. Meer weten over Straatboer? Kijk naar de video en check de site!
Video-Dagverslag 7: Meppel – Zwolle (12 oktober 2021)
Impressie dag 7: Meppel – Zwolle
Dag 8: woensdag 13 oktober 2021 – Rustdag
‘Vandaag gaan de beentjes omhoog! We hebben 180 kilometer gelopen en nog zo’n 300 kilometer te gaan’, zijn de verzuchtende woorden na een volle week milen tijdens de eerste rustdag op de Insta van Urgenda (al volger?). Je wordt er die dag uitgenodigd terug te blikken op de interessante gesprekken die de afgelopen dagen al zijn gevoerd. Een aantal had ik er (hierboven) al voor je uitgepikt. Je kunt de andere gesprekken terugluisteren via de podcast-pagina van The Climate Miles. ‘Heb jij ze al geluisterd? Wat heb jij uit die gesprekken gehaald?’
Geen Dagverslag, wel aandacht voor zonne-energie: de Drentse Zonneroute-A37 bijvoorbeeld
Vandaag geen Dagverslag maar aandacht voor zonne-energie langs de snelweg.
Drentse Zonneroute A37
Het project ‘Drentse Zonneroute A37’ onderzoekt de mogelijkheden van zonne-energie langs de A37, op een traject van 42 km tussen Hoogeveen en de Duitse grens. Het traject heeft een potentie van circa 200 megawatt, wat overeenkomt met stroom voor zo’n 50.000 huishoudens.
Om je een indicatie te geven van hoe een zonnepark in de bermen van de A37 er uit zou kunnen komen te zien, kun je hieronder kijken naar een visualisatie gemaakt op basis van het ontwerp van Studio Marco Vermeulen. Vanaf verschillende plekken op deze weg krijg je een beeld van de mogelijk toekomst. Ofschoon het filmpje is gemaakt in 2016, illustreert het de (toekomstige) situatie aardig.
In dit project werken Rijkswaterstaat, provincie Drenthe, gemeente Coevorden, gemeente Hoogeveen, gemeente Emmen en netbeheerder Enexis samen. Dit project biedt de kans om gezamenlijk invulling te geven aan regionale- en nationale klimaatambities om zodoende gezamenlijk een bijdrage te leveren aan de energietransitie.
Voor de zogeheten landschappelijke inpassing van de panelen hebben inwoners uit de omgeving van de weg en andere betrokkenen wensen en ideeën aangedragen die de basis zijn voor het Esthetisch Programma van Eisen. Dit ‘eisenpakket’ geeft de kaders aan waarbinnen de zonnepanelen langs de A37 landschappelijk moet worden ingepast. Men is driftig aan het delibereren en experimenteren.
Podcastgast rustdag: voorzitter Klimaatakkoord Ed Nijpels over de klimaatpolitiek van de jaren-’80 tot nu
Op deze rustdag voelt Marjan Minnesma Ed Nijpels, voorzitter van het Klimaatakkoord, aan de tand, ze neemt in de podcast hieronder de klimaatpolitiek van de jaren-’80 van de vorige eeuw tot nu met hem door. Gaan we versnellen in Glasgow?
Hoe het redden van de aarde strandde in Noordwijk aan Zee
Meters zeespiegelstijging, extreme weersomstandigheden met ongekende bosbranden, overstromingen, droogte en miljoenen klimaatvluchtelingen. Dat is volgens wetenschappers wat ons deze eeuw te wachten staat nu de aarde afstevent op een opwarming van zo’n 3 graden. Had dat anders gekund? Ja, concludeert New York Times-journalist Nathaniel Rich en hij wijst daarbij naar de (ook in de podcast door Ed Nijpels gememoreerde) klimaatconferentie in november 1989, die overigens door Nederland geïnitieerd en georganiseerd werd.
Met de internationale klimaatconferentie, een idee van podcastgast (en toenmalige milieuminister) Nijpels, moest de basis gelegd worden voor juridisch bindende afspraken om de CO2-uitstoot te beperken. Eerder lukte het de wereld om onder leiding van de Verenigde Staten met het Montreal-protocol in enkele jaren tijd CFK’s – verantwoordelijk voor het gat in de ozonlaag – uit te faseren. Nijpels hoopte op dezelfde manier tot CO2-reductie te kunnen komen, al realiseerde iedereen zich dat dat een veel grotere opgave zou worden.
Op deze eerste internationale klimaatconferentie in Huis ter Duin in Noordwijk aan Zee – zo’n 32 jaar geleden – probeerden meer dan zestig landen waaronder de Verenigde Staten, de (toenmalige) Sovjet Unie en China tot een verdrag te komen dat de CO2-uitstoot moest verminderen. De conferentie in 1989 is achteraf gezien volgens velen de beste kans geweest om rampzalige klimaatverandering te voorkomen. Waarom liep het anders? Nieuwsuur sprak (in 2019) met Rich en de hoofdrolspelers uit die tijd. Mooie reportage van: Marijn Duintjer Tebbens, Renee van Hest en Bram Vernhout.
‘Marjan Minnesma wandelt naar de klimaattop in Glasgow, en laat zien wat er gedaan moet worden’
In het voorlaatste weekend van oktober – ikzelf ben er even tussenuit geweest; over de reden daarvan informeer ik je hieronder – loopt Marjan Minnesma van Gouda naar Rotterdam, waarna ze, na een dag rust, op 25 oktober de trein naar het Verenigd Koninkrijk pakt om vervolgens de laatste kilometers van Edinburgh naar Glasgow te lopen. Ze heeft op dat moment al meer dan 400 kilometer in de benen zitten.
Haar organisatie Urgenda is bekend van de klimaatzaak waarmee het de Nederlandse staat dwong tot maatregelen tegen de klimaatcrisis, meldt Sebastiaan Grosscurt op 23 oktober in Trouw. Hij schreef een resumé van Minnesma’s tocht van Eemshaven naar Rotterdam aan de vooravond van haar vertrek naar de andere kant van de (stiekem sluipend stijgende) Noordzee. En onderstreept haar mantra:
,,Doelen zijn leuk, maar we hebben niets aan doelen als er geen concrete actie plaatsvindt. Actie, daar houd ik zelf meer van.”
Marjan Minnesma
Multimediaal platform Kunst en Landschap Noord Nederland brengt de transities in beeld
Vanaf 2019 schrijf en maak ik voor Kunst en Landschap verschillende zogenoemde specials, blogs – ik heb ze inmiddels ‘blogboeken’ gedoopt vanwege hun omvang – over de grote veranderopgaven waar we de komende decennia voor staan. Systeemveranderingen zijn daarbij volgens velen nodig om de toekomst op een andere manier tegemoet te treden. Ze leggen daarmee de opgave(n) buiten henzelf: politiek en overheid moeten met plannen komen, de problemen (voor hen) oplossen.
Hoewel we op dit moment – sommigen spreken van een kantelmoment – weldegelijk in een systeemcrisis verkeren – het piept en kraakt op nagenoeg alle fronten – beschouw ik hem toch meer als een morele crisis. Systeemverandering is volgens mij alleen mogelijk als we zelf (willen) veranderen. Daar zit ‘m de crux. Daar wil ik met Kunst en Landschap aan werken. Ik geloof daarbij sterk in de kracht van verbeelding – ontwerpkracht. Show, don’t tell. Kunst en cultuur kunnen daarbij een (zeer) belangrijke rol vervullen.
,,In de zoektocht naar oplossingen voor de transities die op ons afkomen kunnen kunst en cultuur de motor voor verandering (sgezindheid) zijn, als spiegels van en voor ‘verbeelding’ van een hoopvolle toekomst.”
Robert Rosendal, Kunst en Landschap
Specials Kunst en Landschap
Vanaf begin 2020 startte ik met een tweetal specials: één over de transitie van ons landbouw- en voedselsysteem en een over klimaatverandering, zeespiegelstijging en ons waterbeheersysteem.
Die laatste, ‘HET WATER KOMT, zorgen om de stijging van de ZEESPIEGEL en KLIMAAT-VERANDERING‘, begint met de crossmediale campagne ‘Het water komt’ van Correspondent-journalist Rutger Bregman en reacties daarop.
Hij vervolgt met een uitgebreide beschrijving van Johan van Veen, de Vader van het Deltaplan, bedenker van Europoort en de Eemshaven.
Theatermaker Theo de Groot (Peerd Theater) maakte er in de nazomer van 2021 met de voorstelling ‘HAIM‘, die grotendeels over het leven van Johan van Veen ging, een waar (Gronings) muziektheaterspektakel over. Uiteraard leidde dat tot een Kunst en Landschaps-special.
.
,,Als er nu één verhaal verteld moet worden, dan is dat het verhaal van Johan van Veen. Een van de grootste Nederlanders aller tijden. Hij was de vader van de Deltawerken, en zijn verhaal laat zien: we kunnen de strijd tegen het water opnieuw winnen.”
Rutger Bregman
De special zit inmiddels boordevol informatie en – in breed perspectief besproken – opiniestukken op het gebied van klimaatverandering, zeespiegelstijging en waterbeheersing.
Special Kunst en Landschap: ‘Het water komt, zorgen om de stijging van de zeespiegel en klimaatverandering‘
HET WATER KOMT, zorgen om de stijging van de ZEESPIEGEL en KLIMAATVERANDERING
Robert Rosendal voor Kunst en Landschap Noord Nederland, v.a. 1 februari 2020
Special Kunst en Landschap: ‘Stappen naar een natuur- en landschapsinclusieve kringlooplandbouw, hoe daartoe te komen?‘
De strijd om de ruimte is (ook in het Noorden) in alle hevigheid losgebarsten. In de noordelijke kleigebieden in Friesland en Groningen vormt de teelt van pootaardappelen de spil van het akkerbouwsysteem. Het inruilen van (uiterst vruchtbare) landbouwgrond ten behoeve van uitbreiding van een bedrijventerrein in de Oostpolder (Eemshaven/Google) bijvoorbeeld levert spanningen op. Daarnaast vraagt de maatschappij steeds meer van de boer, met name op het gebied van verduurzaming en circulariteit. Toverwoord daarbij is: kringlooplandbouw.
De landbouwsector staat onder grote druk: regelgeving vanuit de overheid, klimaatverandering (in het geval van de kleiboeren: het grondwater wordt zouter door de stijgende zeespiegel en een tekort aan zoet regenwater) een uitgeputte bodem (kunstmest, gewasbeschermingsmiddelen), verzilting (door verzilting neemt het chloridegehalte in de bodem toe wat er voor zorgt dat veel gewassen niet meer goed kunnen groeien), dierenwelzijn en te lage prijzen. Het College van Rijksadviseurs, dat de regering gevraagd en ongevraagd van advies dient, werd aan het werk gezet.
Op weg naar een New Deal tussen boer en maatschappij
De Marne-pilot maakt deel uit van het ‘totaaladvies‘ ‘Op weg naar een New Deal tussen boer en maatschappij‘ van het College van Rijksadviseurs, dat op 9 september 2020 werd aangeboden aan Minister Schouten van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit. ,,De landbouwtransitie is wellicht de grootste transitie voor de maatschappij”, schrijft Rijksadviseur Berno Strootman in het nieuwsbericht waarmee het Advies werd aangekondigd. En:
,,We moeten toe naar een landschapsinclusieve landbouw, waarin boeren een eerlijk inkomen ontvangen voor het produceren van gezond voedsel en een aantrekkelijk, toegankelijk, biodivers landschap en waarbij het zorgen voor schoon water, schone lucht en een vitale bodem vanzelfsprekend zijn.”
Berno Strootman, Rijksadviseur
Kunst en Landschap brengt (nu alvast, op een bescheiden manier – volgend jaar gaat het nieuwe platform pas echt los) met de special ‘STAPPEN NAAR een natuur- en landschaps-inclusieve KRINGLOOPLANDBOUW, hoe daartoe te komen?‘ de transitie van het noordelijke landbouw- en voedselsysteem in beeld.
,,Biologisch, natuurinclusief, kringlooplandbouw, circulair, agro-ecologie – welk label er ook aangehangen wordt, een integrale, gebiedsgebonden landschapsinclusieve aanpak is nodig om de omslag in de (Noord) Nederlandse landbouw te kunnen realiseren.”
Robert Rosendal, initiatiefnemer Kunst en Landschap
STAPPEN NAAR een natuur- en landschapsinclusieve KRINGLOOPLANDBOUW, hoe daartoe te komen?
Robert Rosendal voor Kunst en Landschap Noord Nederland, v.a. 13 januari 2020