De TELOORGANG van de GRUTTO, de ‘Kening fan ‘e Greide’ op een VERARMD BOERENLAND

Beeld: Getty

De grutto, icoon van de weidevogelgemeenschap

Ondanks alle inspanningen in de afgelopen dertig jaar om de Nederlandse weidevogels te beschermen, gaat het bijzonder slecht met de broedvogels van het agrarische gebied. De belangrijkste oorzaken hiervan zijn verstedelijking en intensivering van de landbouw. Sinds de jaren zestig van de vorige eeuw is de populatie grutto’s met bijna 70 procent afgenomen.

In het spoor van de grutto, Koning van de Weide,YouTube-kanaal De Visdief. 25 oktober 2016.

Veel geschikt habitat is verdwenen en er worden te weinig kuikens ‘vliegvlug‘ om de jaarlijkse sterfte te compenseren. ,,Om daar iets aan te kunnen doen, moet je eerst begrijpen wáár het, en wát er precies mis gaat”, zegt Theunis Piersma, hoogleraar Trekvogelecologie aan de Rijksuniversiteit Groningen.

Piersma is (ook) verbonden aan het NIOZ, het Koninklijk Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee op Texel, waar hij (wereldwijd) onderzoek doet aan trekvogels – voornamelijk die van het open weide- en waddenlandschap – met een ruime blik, vanuit Noord Nederland. Zijn verbondenheid – van jongs af aan – met de grutto steekt hij daarbij niet onder stoelen of banken. Hij is mede-initiator van het in 2012 opgerichte burgerinitiatief Kening fan ‘e Greide, Fries voor ‘Koning van de Weide‘ – de grutto.

Wat doet Kening fan ‘e Greide, YouTube-kanaal Kening fan ‘e Greide, 5 december 2017.

Diepgaand populatieonderzoek over een langere periode op een grote ruimtelijke schaal

,,Ontstaat het probleem tijdens het broedseizoen door bijvoorbeeld lage nestoverleving, hoge kuikensterfte, of door bijvoorbeeld een slechte conditie van volwassen vogels? Of juist in een andere fase van de levenscyclus, door sterfte in het eerste jaar, of door problemen tijdens trek en overwintering? Dergelijke veelomvattende vragen vereisen diepgaand populatieonderzoek over een langere periode op een grote ruimtelijke schaal.”


Theunis Piersma, Conservation Ecology Group RuG

Dat onderzoek ging hij aan. In 2004 is Piersma bij de Groninger universiteit een langjarig internationaal Grutto-onderzoek gestart in Zuidwest Fryslân, waar – tot nu toe – plaatselijk (nog) veel grutto’s voorkomen:

De grutto, icoon van de weidevogelgemeenschap

Dat leverde hem tien jaar later de jaarlijks door de Nederlandse organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) uit te reiken Spinozapremie op, de hoogste wetenschappelijke onderscheiding in Nederland, in de volksmond: de ‘Nederlandse Nobelprijs’. Hij stelt zich zelf aan je voor:

.

‘Grutto-onderzoeker’ Theunis Piersma wint ‘Nederlandse Nobelprijs’

,,De grutto is de afgelopen twintig jaar (2014, red.) van een heel algemene vogel naar een hele zeldzame vogel gegaan; en dat geldt eigenlijk voor alle vogels van het boerenland.”


Theunis Piersma
Theunis Piersma, NWO-Spinozalaureaat 2014, YouTube-kanaal NWO, 9 september 2014.

,,Wat we al eerder ontdekt hebben is dat die vogels enorm flexibel zijn; misschien niet de geesten, maar in ieder geval hun lijven die voortdurend aan verandering onderhevig zijn, omdat ze iets moeten, of omdat de omgeving verandert. Die verandering, dat is een soort algemene fascinatie van me.”


Theunis Piersma

Historisch moment: ‘We kunnen kleine vogels hun leven lang volgen!’

NWO Spinozapremie voor Theunis Piersma, YouTube-kanaal RuG, 6 juni 2014.

De Spinozapremie maakte het voor Piersma mogelijk om verder onderzoek te doen naar de rol van omgevingsfactoren tijdens de groeifase van trekvogels. Niet alleen het zeer welkome onderzoekssubsidiebedrag, twee en een half miljoen euro, gaf reden tot vreugde en optimisme, ook de voortschrijdende techniek droeg bij aan onderzoeksmogelijkheden en -innovatie.

Voor het eerst in de geschiedenis konden Piersma en zijn team kleine vogels hun leven lang volgen – niet alleen door ze te zenderen en (voornamelijk demografische en genetische) gegevens te registreren, maar ook – wat volgens Piersma onderschat is – door de metingen te gebruiken voor onderzoek naar omgevingsinvloeden. Daar waar het onderzoek van biologen en ecologen voorheen een ‘wat beta-achtig’ karakter had, koos Theunis Piersma voor een (‘beetje een groezelige‘) holistische benaderingswijze, die er – simpel gezegd – van uitgaat dat alles (in de natuur) met elkaar verbonden is.

Wat dieren elkaar over onze wereld vertellen

In mei 2012 presenteerde het tijdschrift De Groene Amsterdammer de tien grootste doorbraken in de wetenschap van dat moment. 89 bèta-wetenschappers beantwoordden op hun verzoek vragen over de belangrijkste ontwikkelingen in hun vakgebied, de doorbraken die ze verwachtten, en de waarde van hun wetenschap voor de samenleving. Theunis Piersma was daar een van. Zijn antwoorden toentertijd lees je in: ‘Wat dieren elkaar over onze wereld vertellen‘.

,,Ons werk aan trekvogels kan de vensters openen naar universums van communicatie en wereldwijde connectiviteit waar we ons nu nog geen idee van kunnen vormen.” (2012, red.)


Theunis Piersma

Theunis Piersma en Siegfried Woldhek bij ‘De Wereld Draait Door’

Op 10 maart 2020 mochten Piersma en Siegfried Woldhek, bekend tekenaar, maar ook oud-directeur van de Vogelbescherming en het Wereld Natuur Fonds, aanschuiven bij Matthijs van Nieuwkerk bij het populaire tv-programma De Wereld Draait Door, dat op 27 maart van dat jaar na 15 jaar zijn laatste uitzending beleefde.

Met het voorjaar in aantocht en daarmee het ‘huiswaarts’ keren van de grutto, plus de actie ‘Grutto’s JA! Vliegveld NEE!‘ van Nederlandse en Portugese vogelbeschermers tegen plannen voor aanleg van een nieuw vliegveld in Portugal, kreeg het duo (in allerijl) een uitgelezen moment om een aantal nijpende kwesties rond de vogeltrek van de ‘DWDD-Vogel van het Jaar-2019‘ voor een groot publiek onder de aandacht te brengen.

Trekvogels weer terug naar Nederland?, YouTube-kanaal DWDD, 10 maart 2020.

Global Flyway Network

Met een minitieuze voorbereiding wist van Nieuwkerk zijn kijkers op zijn minst te enthousiasmeren voor het werk dat Theunis Piermsma ‘zijn hele leven’ – inmiddels zo’n veertig jaar – doet: vogels kijken en bestuderen. De meeste aandacht van Matthijs ging uit naar de website van het Global Flyway Network, de internationale duiding van het Team Piersma, waar bezoekers de gang van de trekvogels live kunnen volgen. Zo ook die van de grutto’s, die elk jaar van het West-Afrikaanse Senegal en Guinee naar Nederland vliegen. Wil je weten waar ze nu – as we speak – zitten? Klik dan hieronder:

Petitie Vogelbescherming Nederland: Grutto’s JA! Vliegveld NEE!

Beeld: Volkskrant 23 februari 2020

De grutto maakt – ondanks zijn ‘topsportersconditie’ – graag een ‘pitstop’ in het Portugese plas-drasland van het Reserva Natural do Estuário do Tejo, één van de belangrijkste natuurgebieden voor trekvogels in Europa. De bouw van een nieuw vliegveld echter kan daar met ingang van 2023 verandering in brengen. Samen met Portugese vogelbeschermers kwam (en komt) Vogelbescherming Nederland in actie tegen deze plannen met de petitie Grutto’s JA! Vliegveld NEE!

NRC-journalist Koen Greven maakte een uitgebreide reportage over dit onheilspellende plan en sluit, na een gang naar de Portugese rechter, verder verzet bij de Europese Commissie niet uit:

Vliegen de grutto’s zich straks te pletter in Lissabon?
Koen Greven, Reportage NRC, 21 februari 2020



.

Op 4 juni 2020 werd uit een bericht van Vogelbescherming Nederland duidelijk dat het die kant opgaat. Advocaten van ClientEarth en de Portugese vogelbescherming, SPEA, spannen een rechtszaak aan om het nieuwe vliegveld in de monding van de Taag te voorkomen. SPEA is partner van de wereldwijde natuurbeschermingsorganisatie BirdLife International waar ook Vogelbescherming onderdeel van is.

Portugese vogelbescherming vecht nieuwe luchthaven aan bij de rechter
Vogelbescherming Nederland, 4 juni 2020



.

Tweet Conservation Ecologist José A. Alves

Friese natuurgedeputeerde Douwe Hoogland neemt het op voor de grutto, maar blijft realistisch

Eigenlijk had de Friese natuurgedeputeerde Douwe Hoogland in april zelf naar Portugal zullen vliegen om op te komen voor de grutto. Er was een gesprek voorzien met een minister en directeur Fred Wouters van Vogelbescherming Nederland zou een petitie met bijna 40.000 handtekeningen meebrengen tegen de bouw van vliegveld Montijo. Vanwege de coronacrisis werd de ceremonie geschrapt, dus werd het een brief. Leeuwarder Courant-journalist Cor de Boer interviewde Hoogland en polste de kansen van het protest.

Beeld: LC, Jan de Vries

Provincie stuurt brief naar Portugal om bouw vliegveld in gruttogebied te keren
Redactie Leeuwarder Courant, 6 juni 2020




.

Beeld: Marcel van Kammen

Gedeputeerde over vliegveld in gruttogebied: ‘De kâns om dit te kearen sil yn alle earlikheid net ferskriklik grut wêze’
Cor de Boer, Leeuwarder Courant, 6 juni 2020

.

Trouw en NOS-Nieuws pikten de steunbetuiging van Vogelbescherming Nederland en Friesland aan SPEA op, evenals Omrop Fryslân, die er een uitgebreide (video)reportage aan wijdde:

Beeld: Getty Images

Nederlandse Vogelbescherming helpt Portugese vogelaars de grutto te beschermen
Joop Bouma, 5 juni 2020





.

Beeld: Veronica Mendez

Friesland doet beroep op Portugal: bescherm de grutto, bouw geen vliegveld
NOS-Nieuws, 6 juni 2020




.

Beeld: Remco de Vries

Fryslân doet beroep op Portugal: bescherm de grutto, bouw geen nieuw vliegveld
Omrop Fryslân, 6 juni 2020




.

Groot internationaal verzet tegen nieuw vliegveld aan de Taag

Op 8 juni beleefde het verzet tegen de geplande luchthaven aan de Taag in Portugal zijn hoogtepunt: zo’n 40.000 handtekeningen van bezorgde burgers uit Nederland en vele andere landen werden aangeboden aan de president van Portugal, Marcelo Rebelo de Sousa én de Portugese regering. Ze gingen vergezeld van veertien brieven van belangrijke natuurbeschermingsorganisaties en een videoboodschap. Klik op Mouhamadou Aliouh Bah, directeur van de Senegalese natuurbeschermingsorganisatie NCD, om de video te bekijken.

Je kunt ook zelf in actie komen door de Portugese verantwoordelijke minister een e-mail te sturen. Dat kan hier.

Portugese grutto-onderzoekers luiden noodklok in Science

Het voor grutto’s rampzalige plan om bij Lissabon een vliegveld te bouwen, druist rechtstreeks in tegen Europese milieuafspraken, schrijft Marscha van der Vlies in de Leeuwarder Courant op 17 september 2020. Portugese onderzoekers luiden de noodklok. Ecoloog en vogelonderzoeker Jose A. Alves roept alle Europese landen op tegen de plannen in verweer te komen.

,,De aanleg van het vliegveld gaat recht in tegen de klimaatafspraken van de Europese Green Deal.’’


Jose A. Alves
Beeld: Marcel van Kammen

Portugese grutto-onderzoekers luiden noodklok in Science
Marscha van der Vlies, Leeuwarder Courant, 17 september 2020



.

Beeld: screenshot pagina 1

Portugal’s airport plans threaten wetlands
Jose A. Alves, Science, 18 september 2020




.

Het Portugese plas-drasland van het ‘Reserva Natural do Estuário do Tejo’

Onderzoeksleider Jos Hooijmeijer en Ruth Howison van het Team Piersma kwamen op 4 februari 2017 een enorme groep van 35.000 zwartstaart-grutto’s tegen in de Giganta-rijstvelden van de Tejo Estuary in Portugal. De gemengde groep Nederlandse en IJslandse vogels foerageerde of rustte, totdat een grote vrouwelijke slechtvalk ervoor zorgde dat ze vluchtten. De rijst geoogst uit die velden wordt gebruikt bij de productie van babyvoeding, er worden derhalve geen pesticiden of herbiciden gebruikt.

,,Waarschijnlijk verhoogt dit de beschikbaarheid van ongewervelde dieren voor foerageren, naast overgebleven rijstpitten.”


Jos Hooijmeijer en Ruth Howison

In 2017 stelden de twee onderzoekers vast dat dit gebied ‘onlangs uitgegroeid was tot een zeer favoriet ensceneringsgebied voor zwartstaart-grutto’s’.

Large group of godwits in the Tejo Estuary, YouTube-kanaal Kening fan ‘e Greide, 16 februari 2017.

,,Onze grutto’s worden gruwelijk bedreigd. Wat voor zin heeft het om de grutto’s in Nederland, onze nationale vogel, te beschermen als deze trekvogels in Portugal ernstig verzwakken of zelfs sterven?”


Vogelbescherming Nederland

Teken de petitie!

Teken hier de petitie!

De grutto houdt de aanleg van een vliegveld bij Lissabon tegen; of ‘onze’ grutto’s daar iets mee opschieten is echter de vraag

Op 3 maart 2021 – de eerste grutto’s zijn weer in ons land gesignaleerd – komt Onno Havermans, schrijvend voor Trouw, met heuglijk nieuws: het wordt, zo lijkt het, VLIEGVELD NEE!. De aanleg van een nieuw vliegveld bij Lissabon krijgt geen steun van de Portugese luchtvaartautoriteit. Deze luchtvaartautoriteit (Anac) heeft de bouwaanvraag een dag voor Havermans‘ bericht afgewezen, omdat de buurgemeenten Moita en Seixal bezwaar maakten wegens de gevolgen voor de natuur. Veel trekvogels, waaronder de grutto, foerageren in de natte delta van de rivier, waar het vliegveld is gepland. Ook Chris Koenis (NRC), Cor de Boer (LC), Anna Sofia From (FD) en Omrop Fryslân klommen in de pen.

Beeld: © Hollandse Hoogte / Nederlandse Freelancers

De grutto houdt de aanleg van een vliegveld bij Lissabon tegen
Onno Havermans, Trouw, 3 maart 2021






.

Beeld: © Jan van der Geld/Hollandse Hoogte

Grutto houdt bouw nieuw vliegveld bij Lissabon tegen
Chris Koenis, NRC, 3 maart 2021



.

Grutto-lobby wint vooral tijd in slag om Portugees vliegveld

,,Het ziet er naar uit dat we alleen wat tijd winnen’’, concludeert vogelwetenschapper José Alves van de universiteit van Aveiro. Hij is het Portugese boegbeeld van de internationale natuurlobby tegen het toeristenvliegveld Montijo. Alves’ onderzoekgroep doet er alles aan om voor de zitting harde gegevens te leveren over het belang van het Taag-estuarium voor honderdduizenden trekvogels. In dit onderzoek is ook een prominente rol weggelegd voor het team Piersma.

,,Het ziet er naar uit dat we alleen wat tijd winnen’’


José Alves, vogelwetenschapper uniiversiteit van Aveiro
Beeld: © Verónica Méndez Aragón

Grutto-lobby wint vooral tijd in slag om Portugees vliegveld
Cor de Boer, Leeuwarder Courant, 3 maart 2021

Het gevaar is nog niet geweken. De Portugese regering laat weten de plannen te willen doorzetten

,,Het gevaar is nog niet geweken. De regering laat weten de plannen te willen doorzetten. In ieder geval is het ze nu een stuk moeilijker gemaakt.” Dat zegt persvoorlichter bij Vogelbescherming Nederland Marieke Dijksman een dag later tegen Anna Sofia From van het Friesch Dagblad. De Portugese regering wil nu gaan onderzoeken of ze de betreffende wetgeving kunnen wijzigen. Ook kijkt ze of er andere oplossingen mogelijk zijn, waaronder een andere bouwlocatie. Ik houd je op de hoogte.

Beeld: Shutterstock

Uitstel van aanleg nieuw vliegveld in Portugal is goed nieuws voor grutto en andere trekvogels
Anna Sofia From, Friesch Dagblad, 4 maart 2021




.

Duizenden grutto’s halverwege februari in de rijstvelden van de Taag-monding (VIDEO), Omrop Fryslân, 3 maart 2021 (Uit: ‘Aanleg Portugees vliegveld in ‘gruttogebied’ loopt maanden vertraging op’)

Jaarlijkse vogeltrek – een gevaarlijke reis door veranderend landschap

Trekvogels moeten zich door wisselende (klimatologische) omstandigheden in steeds veranderend landschap aanpassen om de jaarlijkse migratietocht te kunnen doorstaan, lees overleven. Op de veelal duizenden kilometers lange tochten zijn ‘tussenstoppen’ wenselijk, zo niet noodzakelijk – zo’n vijftig procent van de vogels redt het zonder deze niet. Alyssa Klavans bracht dat feit in 2013 in een award-winnende Ted Ed-animatie prachtig in beeld – daarmee de rol en het belang van (kunst- en ‘groen’) onderwijs onderstrepend.

Vogeltrek – een gevaarlijke reis, Alyssa Klavans, YouTube-kanaal Ted Ed, 17 september 2013.

Rusten, en vooral eten; op de Wadden kan dat

,,Ze vertrokken mee, met de de zuid-westelijke Sahara-winden, stegen tot wel vijf-en-een-halve kilometer hoogte, en dan, in drie dagen – zonder pauze – naar hier. Hoe krijgen ze dat nou voor elkaar? Zo luidt de introductie van een (korte) ‘Dwaalfilm‘.

terschelling striep rosse grutto aankomst voorjaar, Dwaalfilm, 28 april 2020.

Rosse grutto verpulvert het wereldrecord ver vliegen

De enorme afstanden die vogels non-stop kunnen afleggen, blijven de wetenschappers keer op keer verbazen. Dat schrijft Rob Buiter op 10 oktober 2020 in Trouw. Aanleiding is het aanscherpen van het record ‘non-stop langeafstandsvliegen voor vogels’ door een rosse grutto: bijna dertienduizend kilometer aan één stuk over de Stille Oceaan. Hoe doen ze dat?!

Beeld: Buiten Beeld

Rosse grutto verpulvert het wereldrecord ver vliegen
Rob Buiter, Trouw, 10 oktober 2020






.

‘Grutto’s gaan ‘naar school”: dubbelpromotie Groningse weidevogelonderzoekers

Jonge grutto’s leren ook van elkaar. Beeld: Jan van de Kam

Ze kunnen dus grote afstanden (achter elkaar) afleggen, maar hoe ‘weten’ ze nu waarlangs ze moeten vliegen? Wat bepaalt hun trekroute, en welke condities zijn daarop van invloed? Om te ontdekken hoe jonge grutto’s hun trekroute bepalen, lieten Jelle Loonstra en Mo Verhoeven, beiden onderzoekers aan de Rijksuniversiteit Groningen en teamleden van de Piersma-groep, een groep Friese grutto’s in gevangenschap uit het ei komen en opgroeien. Een deel van die vogels lieten zij aan het begin van het trekseizoen los in het gebied waar hun eieren waren gelegd, een ander deel brachten ze naar Polen, waar ook grutto’s broeden. Eén van de conclusies van dit promotie-onderzoek: grutto’s leren de trekroute waarschijnlijk van soortgenoten en andere trekvogels.

Loonstra en Verhoeven verdedigden – gezamenlijk!, en in verband met verscherpte Coronamaatregelen online – op 18 december 2020 hun proefschrift ‘On the behaviour and ecology of the Black-tailed Godwit‘ aan de Rijksuniversiteit Groningen. Als je het leuk vindt om eens een promotie ‘mee te maken’, klik je op de onderstaande illustratie. Je komt dan – Jelle Loonstra valt meteen met de deur in huis – op het YouTube-kanaal van Kunst en Landschap. Abonneren mag. De prachtige slotrede van promotor Theunis Piersma is niet te missen.

Buluitreiking Rijksuniversiteit Groningen A.H.J. Loonstra, Dr, 18 december 2020.
Beeld: Jan van de Kam

Grutto’s gaan ‘naar school’
Rijksuniversiteit Groningen, 15 december 2020






.

Beeld: Gerrit Harmen Rypma

Onderzoek: grutto’s leren de vliegroute naar het zuiden van soortgenoten
NOS (Bron: Omrop Fryslân), 15 december 2020




.

Beeld: Jan van de Kam

Onderzoekers Rijksuniversiteit Groningen tonen aan dat trekroute grutto’s niet in genen zit. ‘Grutto’s gaan naar school’
Dagblad van het Noorden, 15 december 2020




.

Beeld: Het Groninger Landschap

Grutto’s gaan ‘naar school’ om hun trekroutes te leren
RTV Noord, 16 december 2020




.

Beeld: Jan van de Kam

Ver weg overwinteren, de grutto komt er wel
Koos Dijksterhuis, Trouw, 18 december 2020

Jelle Loonstra en Mo Verhoeven te gast bij radioprogramma ‘Vroege Vogels’

Jonge grutto’s die voor het eerst op trek gaan naar het zuiden, leren de route dus van soortgenoten, of misschien zelfs van andere vogels in de omgeving. ,,Ze gaan als het ware naar school.” Kersverse doctoren Jelle Loonstra en Mo Verhoeven leggen, twee dagen na hun promotie, aan interviewer Rob Buiter in ‘Vroege Vogels‘ uit, wat ze daar mee bedoelen.

Jelle Loonstra en Mo Verhoeven in het veld, screenshot interview Radio 1- Vroege Vogels. 20 december 2020.

Vanwege zijn ervaring met het in gevangenschap grootbrengen van grutto’s, werkt Mo Verhoeven inmiddels voor een project van de Engelse Vogelbescherming (RSPB). Ook daar worden grutto’s in gevangenschap grootgebracht en vervolgens uitgezet in gebieden waar de grutto is verdwenen.

,,Het lijkt me niet dat dit een oplossing is voor de problemen die de grutto heeft in ons land. Je kunt grutto’s opfokken wat je wilt, maar als het landschap niet in orde is, blijft dat dweilen met de kraan open.”


Mo Verhoeven

‘Gruttoleven’: Fryslân DOK-documentaire over veldonderzoek naar trekgedrag grutto’s

Filmer Herman Zeilstra kreeg de kans om tijdens het promotieonderzoek van Jelle Loonstra en Mo Verhoeven de jonge grutto’s, van ei tot uitvliegen en de terugkeer, van zeer dichtbij te filmen. Dat resulteerde in de documentaire Gruttoleven, die werd uitgezonden op 13 maart (2021) bij NPO2 (15:30 uur) en op 14 maart bij Omrop Fryslân (17:00 uur; herhaling ieder uur). Uiteraard kun je hem (hieronder) meteen in deze Kunst en Landschap-special bekijken. Later terugkijken kan ook via ons YouTube-kanaal. Abonneren mag.

Beeld: © erikveldkamp

Speciale documentaire over trekkende grutto’s
BNN/VARA, Vroege Vogels, 24 februari 2021





.

Beeld: screenshot ‘Gruttoleven’, K&L

Omrop TIP: Gruttoleven bij Fryslân DOK
Omrop Fryslân, 13 maart 2021

‘Gruttoleven’

In de wetenschap gaat men ervan uit dat het gedrag van trekvogels in de genen zit. Maar is dat wel zo? Welke rol speelt de omgeving eigenlijk? En speelt die niet een veel grotere rol dan iedereen denkt? Kijk hier naar ‘Gruttoleven‘:

,,Het algemene verhaal vanuit de grutto is, dat we er weer eens op worden gewezen hoe groot de capaciteit van leren en meegaan van veranderingen is. En dat slaat waarschijnlijk ook op onszelf.”


Theunis Piersma
FRYSLAN DOK: Gruttoleven, Omrop Fryslân, 14 maart 2021.

De grutto’s ‘vertellen’ de Portugezen: ‘Doe dat nou niet op die plek!’

Theunis sprak in het DWDD-interview hierboven even namens de grutto’s: ,,Doe dat nou niet op die plek!”, daarmee de essentie van ‘zijn’ onderzoek onderstrepend. ,,De grutto’s vertellen ons namelijk iets over die plek! Het is een plek waar ze rijst voor kindervoeding verbouwen, waar geen agro-chemicaliën, geen gifstoffen worden gebruikt.” Jammer dat van Nieuwkerk het gesprek op dat moment onderbrak met ‘Zou het helpen, die petitie?’

,,Schieten we daar ook iets mee op, kunnen we er iets mee doen, gaan we anders naar vogels kijken? Het is natuurlijk fascinerend, maar…”


Matthijs van Nieuwkerk

De goede verstaander Siegfried Woldhek kwam gaandeweg het gesprek, nadat het publiek getrakteerd was op een aantal fascinerende onafgebroken trektochten van zo’n duizend kilometer per etmaal via de website van het Global Flyway Network, terug op het belang van omgevings-, landschaps- en bodemkwesties, die een verklarende, soms ook voorspellende waarde (kunnen) hebben voor trek, gedrag, dna, voedingspatroon en aanpassingsvermogen van de grutto.

,,Op basis van de plekken waar ze zitten weet je hoe het daar gesteld is. Ze vormen een soort netwerk van reizende verslaggevers. Ik ben tien jaar directeur van het Wereld Natuur Fonds geweest; ik wou dat ik dit netwerk in die tijd tot mijn beschikking had gehad.


Siefried Woldhek

Wat de grutto ons vertelt

Wat de grutto ons vertelt‘ is een tweedelige Fryslân-dok-documentaire, gemaakt door film- en televisiemaker Thom Verheul, die onlangs – naar eigen zeggen – alleen nog maar films wil maken die ‘gaan’ over biodiversiteit. Ik kom daar hieronder bij je op terug.

Wat de grutto ons vertelt is een project van Kening fan ‘e Greide, het Friese burgerinitiatief dat al jaren ijvert voor meer aandacht voor biodiversiteit in het (Europese) boerenland. Want ‘verlies van biodiversiteit is verlies van culturele verscheidenheid’. De grutto staat symbool voor deze ongewenste verandering.

Theunis Piersma reisde in 2015, samen met Thom Verheul en componist, geluidsartiest en vogelaar Sytze Pruiksma, langs de trekroutes van de grutto’s om in Spanje, Portugal en Frankrijk medestanders te vinden. De documentaire biedt je een prachtig kijkje achter de schermen.

Wat de grutto ons vertelt, Deel 1, YouTube-kanaal Kening fan ‘e Greide, 30 september 2015.
Wat de grutto ons vertelt, Deel 2, YouTube-kanaal Kening fan ‘e Greide, 1 oktober 2015.

Meest ambitieuze programma ‘Culturele Hoofdstad Leeuwarden-2018

Wat de grutto ons vertelt was als ‘De koning van het weidelandschap‘ (‘King of the Meadows‘) een van de meest ambitieuze programma’s van het megaproject ‘Culturele Hoofdstad Leeuwarden-2018‘. Reden voor het BNN/VARA-radioprogramma Vroege Vogels om daar in een drie uur durende uitzending speciale aandacht voor te vragen – in breed perspectief.

Op zondag 25 maart 2018 stonden het Friese landschap, natuur- en boerenlandherstel en natuurlijk de grutto, centraal. Zo was er een gesprek met Jelle de Boer, de oud Natuurmonumenten-beheerder van Skrok en Skrins, kwam Jeroen Wiersma te spreken over zijn boek ‘De Greidhoeke‘, en mocht Gijs van Reeuwijk vertellen over de cultuurhistorische waarde van windmotoren voor het landschap. Ook de ontwikkeling van natuurinclusieve landbouw in Fryslân, met Wiebren van Stralen en boer Auke Stremler (die boert in de Greidhoeke), kwam aan bod. En hoe was het in dat jaar met Piersma’s grutto Amalia gesteld? Die broedde toch altijd in dit gebied?

Vanzelfsprekend ook een gesprek met een van de initiatiefnemers van Kening fan’e Greide en gangmaker-organisator van het Europese hoofdstad-project: Klaas Sietse Spoelstra. Luister naar een twaalftal (!) interviews met alle ‘betrokkenen’. Ook een gesprek met theatermaker Jos Thie over ‘De Stormruiter‘, het spectaculaire Friese paardenmuziektheaterspektakelstuk maakt daar deel van uit. Klik op de illustraties hieronder voor heel wat minuten interessante radio.

Conference Of The Birds

Een jaar lang bruiste het in de culturele hoofdstad, Leeuwarden zette zich met dit ‘reusachtige’ project op de Europese kaart. Ik ga er in dit verband – hoewel ik dat graag zou doen – niet verder op in. Ik focus me in deze bijdrage op onze nationale vogel en de kunstzinnige wijze waarop de eerder vermelde Kening fan ‘e Greide‘s muzikant-componist Sytze Pruiksma en trompettist Eric Vloeimans op 7 juli van dat jaar in recreatiegebied De Groene Ster in Leeuwarden aandacht vroegen voor zijn netelige positie in het Nederlands cultuur- en boerenlandschap, met ‘Conference of Birds‘.

Beide heren werden daarin bijgestaan door muzikanten van tientallen korpsen en twintig dansers en acteurs van het NNT-Noord Nederlands Toneel en Club Guy & Roni. De regie lag in handen van Guy Weizman.

De grutto leerde ons voorbij vandaag te kijken

,,Het verhaal van grutto’s, kieviten en andere weidevogels wordt ons al vijftig jaar via de kranten, vogelwachten en boeren verteld en we waren niet in staat het tij te keren, Dan is het nodig anders te leren kijken. Beter te luisteren. Zo werd de grutto een metafoor, die verder strekt dan de weilanden.” Dat schrijft Klaas Sietse Spoelstra, initiatiefnemer van Kening fan ’e Greide, op 10 oktober 2018, terugblikkend op een internationale conferentie over wad- en weidevogels, in Workum. De conferentie stond in het teken van Friese cultuur en landbouwinnovatie.

Een nazomers weekend lang was Workum gaststad voor zo’n 250 internationale experts op het gebied van steltlopervogels uit zo’n dertig landen. Ze confereerden in Kultuerhús Klameare en genoten (met boeren, burgers en buitenlui) van een uitgebreid en ‘tot de verbeelding’ sprekend randprogramma. Spoelstra besloot zijn artikel met een veelzeggende vraag:

,,Dat afgelopen weekend in Workum had zo veel lagen. Van herinnering, van durven dromen en van anders durven doen. Is dat niet wat de legacy van LF2018 zou moeten zijn?”


Klaas Sietse Spoelstra
Beeld: Rens Hooyenga

De grutto leerde ons voorbij vandaag te kijken
Klaas Sietse Spoelstra, Friesch Dagblad, 10 oktober 2018




.

Op weg naar drinkbare rivieren, voor ecosystemen in balans

Wat de symboliek van de grutto is voor Klaas Sietse Spoelstra, is een ‘drinkbare rivier’ voor collega-ecoloog Li An Phoa. Thom Verheul – ja , de filmmaker die zich beperkt tot het maken van films over biodiversiteit – maakte onlangs voor KRO/NCRV de driedelige documentaire ‘Drinkbare Maas’: voettocht van een vrouw met een missie‘.

,,Mijn hele denken is richting biodiversiteit gegaan. Ik maak uitsluitend daarover nog films.”


Thom Verheul

Dit documentaire-drieluik plus een portret van Li An Phoa vind je hieronder in een eerdere bijdrage van Kunst en Landschap. Het interview in het Friesch Dagblad met Verheul‘s ontboezemingen over zijn twee maanden lange wandeltocht met Phoa (ruim duizend kilometer in zestig dagen), wil ik je niet onthouden:

Schiermonnikoger maakt documentaire over drinkbare Maas
Wouter Hoving, Friesch Dagblad, 22 maart 2020


.

Op weg naar DRINKBARE RIVIEREN, voor ecosystemen in balans
Robert Rosendal, Kunst en Landschap, 21 maart 2020




.

Nieuwe natuurdocumentaire Rubens Smit: ‘Grutto! De vlucht van een iconische weidevogel’

‘GRUTTO! De vlucht van een iconische weidevogel’. Release 2021.

Nog een ecologisch geïnteresseerd filmmaker! Niet de eerste de beste: Ruben Smit, maker van onder andere de succesfilms ‘Wad, Overleven op de grens van water en land‘ en ‘De Nieuwe Wildernis‘. Smit had op 20 april 2020 een primeur:

Op deze dag namelijk kwam de gepassioneerd ecoloog, fotograaf en filmregisseur van natuurfilms, met de ‘trotse’ aankondiging van de start van een nieuwe productie: de natuurdocumentaire ‘Grutto! De vlucht van een iconische weidevogel.

Smit en zijn team hopen in het najaar van 2021 – het jaar overigens, dat ook Kunst en Landschap van start gaat – in première te gaan. Ik ga het op de voet volgen en houd je van de ontwikkelingen via een aparte blogbijdrage op de hoogte. Hieronder alvast de eerste teaser.

,,De grutto is de ideale verhalenverteller van hoe de natuur ervoor staat in ons agrarische land en hoe onze nationale natuur verbonden is met die van elders in de wereld.”


Ruben Smit
Teaser Grutto! De vlucht van een iconische weidevogel, YouTube-kanaal RSP Nature, 20 april 2020.

Natuurdocumentaire ‘Grutto!’ bij online opening academisch jaar Wageningen University & Research

Een klein voorproefje kan ik je alvast wel geven: medio juli 2020 kwam mij namelijk een twitterbericht onder ogen van cameraman bij het team van Ruben Smit Productions, Melchert Meijer zu Schlochtern, die trots als een pauw melding maakte van het feit dat de ‘film’ ‘Grutto‘ als verrassende invulling van het thema ‘Natuur en Landbouw, een voortdurende balanceeract’ was gekozen bij de opening van het academisch jaar van Wageningen University & Research. Hij mocht tijdens die sessie (die op 31 augustus 2020 plaatsvond) alvast een tipje van de sluier oplichten. Ook de WUR-organisatie leek daarmee zeer in zijn nopjes:

Beeld: © Shutterstock

Grutto! bij online opening academisch jaar
Roelof Kleis, Magazine Resource WUR, 16 juli 2020





.

Successtory ‘Wadfilm’

Kunst en Landschap besteedde in april 2019 uitgebreid aandacht aan de lancering van de promotiecampagne en gelijknamige website ‘Visit Wadden‘. Ruben Smit‘s ‘Wadfilm‘ maakte daar onderdeel van uit. De veelgeprezen film ging in de zomer van dat jaar op tour langs twintig theaters en festivals in een speciale muzikale hommage onder begeleiding van het Noordpool Orkest.

Smit en zijn team brachten in de maand mei van 2020 overigens opnieuw een ode aan de wadden. In vier afleveringen van elk bijna een uur werd ‘HET WAD‘ op tv uitgezonden met daarin veel niet eerder vertoonde beelden: vanaf 6 mei elke woensdagavond om 20:40 uur bij BNN/VARA op NPO1. Je kunt ze hieronder alle vier (terug)zien, evenals een trailer om alvast in de stemming te komen.

‘Wadfilm’- camera- en geluidsmannen op bezoek bij Op1

Om je een beetje een idee te geven wat het is (en wat erbij komt kijken) om onderdeel uit te (kunnen) maken van het Ruben Smit-team, kun je kijken naar een interview met cameraman Ruurd Jelle van der Leij en geluidsman Olivier Nijs bij Op1 – de ‘echte’ mannen achter de successerie ‘Het Wad’.

Ruurd Jelle van der Leij en Olivier Nijs over natuurserie ‘Het Wad’ | Op1, YouTube-kanaal Op1, 25 mei 2020.

,,De tv-serie laat de oneindige en magische rijkdom van het Waddengebied zien, van de allerkleinste algen onder water tot de razendsnelle slechtvalk in de lucht.”


Ruben Smit
TRAILER – WAD, overleven op de grens van water en land, YouTube-kanaal RSP Nature, 10 september 2018.

Expeditie Waddenkust van start

Op 23 november 2020 ging ‘Expeditie Waddenkust‘ van start. Expeditie Waddenkust is een samenwerking tussen Rijkswaterstaat, provincie Groningen, provincie Fryslân, Investeringskader Waddengebied (IKW), waterschap Noorderzijlvest, Eems-Dollard 2050, Klimaatadaptatie Groningen en Programma naar een Rijke Waddenzee (PRW). Doel van het project: het gezamenlijk in beeld brengen van klimaatadaptatie door mens, plant en dier langs de Nederlandse Waddenkust.

Expeditie Waddenkust – Waarden van het Werelderfgoed, Rijke Waddenzee, 22 november 2020

De gevolgen van klimaatverandering bedreigen het Waddengebied. Het wordt warmer, het regent harder, het is langere perioden droog en de verzilting in de kuststrook neemt toe. Die dreiging zal de komende jaren steeds groter worden. Daarom worden op verschillende plekken langs de Waddenkust maatregelen genomen. Welke locaties dat zijn kun je hier zien.

Zelf op expeditie

Vanaf april 2021 organiseren de partners van Expeditie Waddenkust excursies naar de verschillende locaties. Je kunt daar dan zelf op expeditie om klimaatadaptatie ter plekke te zien, te horen – te beleven.

Eerste gedachtenkronkels Kunst en Landschap

In mijn blogbijdrage ‘Provinciale samenwerking bij promotie Waddengebied‘ lees je alles over hoe verschillende organisaties in Noord Nederland de handen ineen sloegen ter bescherming van het Werelderfgoed Waddenzee. Tevens tref je daarin enthousiaste gedachtenkronkels aan die het prille stadium van de ideevorming van en over Kunst en Landschap verraden, die een tip van de sluier oplichten over het multimediale platform in oprichting – en een ‘triggermoment’ duiden. Klik voor Kunst en Landschap (en Wadfilm) op de foto hieronder.

Neerlands Trots in Bange Dagen

DWDD organiseerde in samenwerking met Vogelbescherming Nederland en het BNN/VARA-programma Vroege Vogels in 2019 een ‘Vogel van het Jaar‘-verkiezing. Het werd de grutto! Vier jaar daarvoor had de trekvogel het al geschopt tot ‘Nationale Vogel‘, gekozen door het Nederlands publiek. Over populariteit heeft de grutto dus niet te klagen.

Media-aandacht en onderwijs

Die moet je wel zien vast te houden. Zo gewonnen, zo geronnen. Dat beseft ook de eerdergenoemde onderzoeksleider van het Team Piersma, Jos Hooijmeijer, die in het voorjaar van 2019 op ‘avontuur in de natuur’ ging met Sosha en Jonata in het kader van het school-tv-programma ‘De Buitendienst‘, dat elke vrijdagavond vlak voor zessen wordt uitgezonden bij NPO-Zapp. Het programma richt zich op jeugdigen van 9 tot 12 jaar. Jos legt uit waarom de grutto onze ‘Nationale Vogel‘ is:

Waarom is de grutto onze nationale vogel? YouTube-kanaal De Buitendienst, 10 augustus 2019.

Gruttoproject ‘Greidhoeke Goes Onderwijs’ wint landelijke internationaliseringsprijs

Een alleraardigst (internationaal) gruttoproject voor leerlingen van een viertal basisscholen in Súdwest-Fryslân vond plaats in de zomer van 2020: ‘Greidhoeke Goes Onderwijs‘. Het leverde hen de (jaarlijks uit te reiken) Nufficinternationaliseringsprijs op. Leerlingen werkten samen met leeftijdsgenoten uit het buitenland aan een project over de grutto dat resulteerde in een museumexpositie, een Friestalig poplied met videoclip en een eigen Greidhoeke-journaal. Het lied, gemaakt in samenwerking met pianist Wiebe Kaspers – hij komt later in deze blogbijdrage nogmaals voorbij – stond overigens eind vorig jaar in de Friese top 100.

Beeld: Niels Westra

Project Greidhoeke Goes Onderwijs wint landelijke internationaliseringsprijs
Leeuwarder Courant (Súdwest-Fryslân), 11 september 2020



.

Wat is iets waard wat onvervangbaar is? Onze weidevogels, laat ze niet verdwijnen!

Ook In het succesjaar 2014, het jaar van de toekenning van de Spinozapremie, werden alle pijlen, in nauwe samenwerking met Kening fan ‘e Greide, gericht op de jeugd en een breed publiek. Kunst en cultuur werden ‘ingezet’ ter onderstreping van het belang van de weidevogels in het Nederlandse landschap en biodiversiteit, en om aandacht te vragen voor de hachelijke situatie waarin die zich bevinden. Om te inspireren, enthousiasmeren, en om het integraal weidevogelbeheer een duwtje in de rug te geven. Met een educatief tintje laat componist, zanger, eizoeker en Fries Syb van der Ploeg zien hoe je dat doet:

Greidefugels lit se net fleane, YouTube-kanaal Kening fan ‘e Greide, 12 maart 2014.

,,Verlies van biodiversiteit is verlies van culturele verscheidenheid’. De grutto staat symbool voor deze ongewenste verandering.”


Kening fan ‘e Greide

De koning van de weide, een keizer in het veld

Ter ere van het Nationale Grutto-Vogeljaar deed de ‘Grutto-ambassadeur’ dat nog eens dunnetjes over door LIVE een ode te brengen aan de ‘weidevogel met z’n oranje snavel’ in de BNN/VARAVroege Vogels-studio op zondag 22 november 2015, samen met z’n vaste pianist Wiebe Kaspers:

Syb van der Ploeg – De koning van de weide, YouTube-kanaal Vroege Vogels, 23 november 2015.

Als je op de foto hieronder klikt kom ook jij alles te weten over Neerlands Trots in Bange Dagen. Je belandt dan op de ‘Grutto-pagina’ van de website van Vogelbescherming Nederland. Mooie site, met een schat aan informatie! Wel weer terugkomen, want er volgt belangrijk nieuws!

Screenshot Grutto-pagina, ©Vogelbescherming Nederland.

De grutto als boegbeeld van de transitie naar meer biodiversiteit op het boerenland

Terug naar het onderzoek van het Team Piersma. De grutto is een oer-Hollandse weidevogel en nergens in Europa broeden zoveel grutto’s als in Nederland – maar liefst negentig procent van de populatie. Maar, hij heeft het niet makkelijk, de natuurwaarden van het boerenland staan zwaar onder druk.

Waar het boerenbedrijf nog ruimte laat voor natuur, daar gedijt de grutto. Dat vraagt om omschakeling en omdenken. Sommigen boeren doen dat al – in nauwe samenwerking met burgers en maatschappelijke organisaties. De aanpassingsmogelijkheden van weidevogels wordt steeds meer op de proef gesteld en predatoren zien hun kansen (mede daardoor) schoon. Kijk hieronder naar een prachtige, veertig minuten durende, documentaire van het BNN/VARA-programma Vroege Vogels, waarin de grutto een hoofdrol vertolkt. Ook hier geldt: terugkomen – je hebt, zoals beloofd, nog iets tegoed.

‘Vroege Vogels’ op zoek naar de laatste overlevingskansen van de grutto

Vroege Vogels TV, Weidevogels in Skrok, uitzending 24 april 2020 (deels herhaling 2019)

‘De staat van ons landschap: grutto’s meten het succes van de transitie in de melkveehouderij’

Dat Theunis Piersma, met in zijn kielzog ‘zwaargewicht’ Siegfried Woldhek, de publiciteit zocht voor zijn (nieuwe) onderzoek, Woldhek deed aan het eind van het DWDD-interview een dringend beroep op (potentiële) financiers om een vervolg en uitbreiding ervan mogelijk te maken, sterkt mij in het idee dat er sprake kan zijn van een vooropgezet plan om eens flink aan de boom te schudden. Ik hoop dat ik daar gelijk in heb.

Het onderzoek van de laatste zes jaar leverde immers weinig hoopvolle resultaten en conclusies: ,,de reproductie van de grutto zit in een neerwaartse spiraal. De helft van alle legsels sneuvelt voortijdig en van de kuikens die wel uitkomen komt 90 procent alsnog om, door een gebrek aan ‘dekking’ en (geschikt) voedsel”, schrijft Cor de Boer in ‘De grutto is de waakvogel van ons landschap‘. Daar komt bij dat aan de twee en een half miljoen onderzoeksgelden na een zestal jaren ook een einde komt.

Team Piersma gaat kennelijk in de aanval! Het roer moet om – en wel op meerdere fronten. Onder de welluidende naam ‘De staat van ons landschap: grutto’s meten het succes van de transitie in de melkveehouderij’, wordt nadrukkelijk ingezet op onderzoek dat moet leiden tot meer biodiversiteit op het boerenland. In Nederland, en het liefst ver daarbuiten.

Leeuwarder Courant-journalist – what’s in a name – Cor de Boer, maakte het veelbelovende en heuglijke nieuws in een tweetal berichten (een nieuwsbericht en een uitgebreide reportage) op één dag, 14 april 2020, wereldkundig:

Beeld: LC/Jan de Vries

Grutto-onderzoek in Zuidwest-Friesland kan weer vijf jaar door
Cor de Boer, Leeuwarder Courant, 14 april 2020




.

Beeld: Niels de Vries

De grutto is de waakvogel van ons landschap
Cor de Boer, Leeuwarder Courant, 14 april 2020





.

Team Piersma kan de toekomst hoopvol tegemoet zien

De financiering van het integrale onderzoeksproject voor de komende jaren is nog niet geheel rond, maar Team Piersma kan de toekomst hoopvol tegemoet zien, want er is goedkeuring vanuit Den Haag (LNV) vanwege landelijke representativiteit van de onderzoeksgegevens.

Ook Vogelbescherming Nederland, de organisatie die een voortrekkersrol speelt in verschillende samenwerkingsverbanden, steunt het project – samen met een netwerk van boerenlandvogelboeren en dankzij steun van hun leden en vele andere partijen. Op 29 april 2020 klom Peter de Pater, hoofd Communicatie Vogelbescherming, in de pen om met ‘Tijd voor een groene Mansholt‘, het onderzoeksproject een hart onder de riem te steken.

,,Willen we een gezond land met een rijke natuur en een mooi boerenlandschap, waar nog grutto’s broeden  en hoog boven ons veldleeuweriken zingen? Dat kan alleen door het landbouwsysteem te veranderen.”


Peter de Pater

Het laatste gat in de begroting moet worden gedicht door de Nederlandse provincies, Fryslân voorop. Ik hoop dat (in ieder geval) Groningen en Drenthe spoedig aan zullen haken, zodat we ook in de toekomst verzekerd (kunnen) zijn van beelden als deze, gemaakt door Petra Manche op 27 mei 2020:

,,BESCHUIT MET MUISJES voor ‘Warkumerwaard’, een gezenderde #grutto, die gisteren, op de Workumerwaard in zuidwest Fryslan, het leven schonk aan drie gezonde kuikens (vanochtend gefotografeerd door Petra Manche, wachtend op 1 onuitgekomen ei). Het is een heel beweeglijk mannetje.”

Twitterbericht Global Flyway Network (10:51 a.m., 27 mei 2020)

Media-aandacht en verrassende nieuwe onderzoeksresultaten

Dat voortzetting van onderzoeksmogelijkheden en -financiering niet direct tot de verbeelding spreekt bij (landelijke) media, mag geen verrassing heten. Wel, als je op basis daarvan – een paar dagen erna – met verrassende onderzoeksresultaten op de proppen komt.

Grutto met kleurringen en geolocator, Foto: Jan van de Kam

Het geheime leven van de grutto in kaart gebracht
Geolocator geeft nieuwe inzichten in broedgedrag

RuG Nieuws, 20 april 2020





.

Op 21 april kwam eerdergenoemde Leeuwarder Courant-journalist Cor de Boer met berichtgeving over het onderzoek van promovendus en lid van het Team Piersma, Mo Verhoeven, die een ‘verrassend licht’ op het broedgedrag van de grutto wierp. Diezelfde dag mocht Verhoeven daarover vertellen bij Omrop Fryslân, die er een uitgebreid (radio)nieuwsitem aan wijdde.

Sanne Schelfaut, schrijvend voor het Algemeen Dagblad, besteedde een dag daarvoor aandacht aan de nieuwe natuurdocumentaire van Ruben Smit (gelardeerd met teaser en fraaie beeldreportage). Ik vermoed dat we van de tandem ‘Piersma-Smit‘ de komende tijd nog veel gaan horen.

Beeld: screenshot AD

Koekeloeren bij de grutto: hoofdrolspeler in nieuwe natuurdocumentaire
Sanne Schelfaut, AD, 20 april 2020




.

Beeld: Mo Verhoeven

Sensor werpt verrassend licht op broedgedrag grutto
Cor de Boer, Leeuwarder Courant, 21 april 2020





.

Beeld: Remco de Vries, Omrop Fryslân

Broedgedrag van grutto in kaart gebracht met geolocator
Omrop Fryslân, Nieuws, 21 april 2020
(incl. radiofragment: interview met Mo Verhoeven)




.

Valse start nieuw onderzoek door Corona-virus

Het ‘flink aan de boom schudden’ is natuurlijk ook oud bekende en ‘landschapspijn‘- journalist-Leeuwarder Courant, Jantien de Boer, niet ontgaan. Zij toog na de eerste berichtgevingen naar Zuid-West Friesland om Piersma in zijn woonplaats Gaast – op afstand – te bezoeken en te bevragen over de Corona-consequenties voor het onderzoek – in brede context en doorspekt met vogelgeluiden:

Theunis Piersma. Beeld: Niels Westra

De vogelprofessor en de dijkdoorbraak
Jantien de Boer, Leeuwarder Courant, 26 april 2020





.

De grutto is de nieuwe dodo; weidevogelbeheer kan neergang niet stoppen

Ook Christien Boomsma, wetenschapsredacteur bij onafhankelijk nieuwsmedium voor de Rijksuniversiteit Groningen, UKrant, zette koers richting de Friese Zuidwesthoek. In de Skriezekrite Idzega – een verzameling polders van zo’n 1500 hectare boerenland waar (ook) het team Piersma jarenlang actief onderzoek deed en doet, ontmoet ze grutto-onderzoeker Egbert van der Velde, zittend in het gras. Hij is bijna klaar met de gegevens voor de Gruttomonitor 2012-2019, de eindrapportage van acht jaar grutto-onderzoek aldaar die in de eerste week van mei (2020) verscheen. Zijn eerste reactie bij hun ontmoeting: ,,Het is alsof je de dodo onderzoekt in de jaren voor zijn uitsterven.”

,,Kuikens, kuikens, kuikens” Dat is het pleidooi van het RUG-team dat onderzoek doet naar de grutto. Ondanks alle intenties, is het agrarisch natuurbeheer op dit moment niet voldoende om de grutto als soort in stand te houden. Een boodschap die we serieus moeten nemen, anders sterft de grutto uiteindelijk uit.”


Kening fan ‘e Greide (Facebookpagina)
Beeld: UKrant.nl

De grutto is de nieuwe dodo; weidevogelbeheer kan neergang niet stoppen
Christien Boomsma, UKrant, 29 april 2020




.

Nationale vogel in vrije val

,,Effectieve weidevogelbescherming en een gezond boerenbedrijf gaan echt niet samen’, zegt diezelfde onderzoeker Egbert van der Velde in een radio-uitzending van het BNN/VARA-programma Vroege Vogels op 1 mei 2020. Acht jaar onderzoek laat zien dat zelfs in de beste weidevogelgebieden de grutto’s niet genoeg jongen groot krijgen om de achteruitgang te stoppen.

© Grutto kleurringen (c) Rob Buiter

Nationale vogel in vrije val
Egbert van der Velde, BNN/VARA, Vroege Vogels, 1 mei 2020 (radiofragment)



.

Zelfs in topgebieden houdt de grutto geen stand

Skriezekrite Idzegea, Van der Velde’s werkterrein, is zo’n topgebied. Het studiegebied is representatief voor ons land. ,,Nederland is de grootste bottleneck voor de grutto”, zegt Egbert van der Velde tegen Cor de Boer, de Leeuwarder Courant-journalist die het Piersma-onderzoek nauwlettend volgt. ,,Er worden hier te weinig kuikens groot en een toenemend aantal volwassen vogels legt het loodje.” Gruttomonitor-rugnummers:

Beeld: Leeuwarder Courant

Zelfs in topgebieden houdt de grutto geen stand
Cor de Boer, Leeuwarder Courant (Premium), 4 mei 2020



.

,,Zelfs in de Skriezekrite Idzegea, waar de omstandigheden voor de vogels optimaal zijn, gaat het slecht met de grutto”, lees en hoor je (dan ook) in een nieuwsbericht van Omrop Fryslân op 9 mei. Ditmaal schuift Theunis Piersma aan om de net gepresenteerde resultaten uit het rapport Gruttomonitor 2012-2019 in een radiointerview (in het Frysk) toe te lichten.

Screenprint nieuwslezer Omrop Fryslân

Bioloog Piersma: ‘Goed weidevogelbeheer zelfs niet gunstig genoeg voor grutto’
Omrop Fryslân, Nieuwsbericht, 9 mei 2020
(tv- en radiofragment)





.

Screenprint Gruttomonitor 2012-2019

DE GRUTTO MONITOR 2012-2019

Eindrapportage

DE VINGER AAN DE POLS VAN DE GRUTTO-POPULATIE MET EEN ACTUEEL OVERZICHT VAN DE DEMOGRAFISCHE PARAMETERS OP BASIS VAN LANGJARIG VELDONDERZOEK IN SÚDWEST FRYSLÂN


Egbert van der Velde, Rosemarie Kentie, Theunis Piersma, Eldar Rakhimberdiev & Jos Hooijmeijer, Rijksuniversiteit Groningen, mei 2020



.

Dat het ‘bar slecht gesteld is met de grutto in het vogelweidegebied van het Friese Idzega‘ was ook de conclusie van de nieuwsredactie van Veldpost: ,,De kuikens van de grutto worden opgegeten of vinden niet genoeg insecten om groot te worden.” Waarom dit bericht in de Groninger editie is opgenomen is niet duidelijk.

Beeld: Wout van de Sikke

Beste land niet genoeg voor grutto
Nieuwsbericht Veldpost, 21 mei 2020





.

Voor de weidevogels in de noordwestelijke Greidhoeke lijkt het broedseizoen dit jaar ook desastreus te verlopen. Voor het gehele kleigebied ‘liket it net goed’ zegt Albert van der Ploeg, voorzitter van het Kollektivenberied van agrarische natuurverenigingen en van de Noardlike Fryske Wâlden in een artikel van Jan Ybema in het Friesch Dagblad van 18 mei 2020.

Beeld: Marcel van Kammen

Historisch slecht broedseizoen voor weidevogels
Jan Ybema, Friesch Dagblad, 18 mei 2020.




.

Droogste voorjaar ooit gemeten in Nederland

Het is dit voorjaar droger dan ooit gemeten in Nederland. Vanwege watertekorten is op verschillende plekken in ons land het besproeien van land zelfs verboden. Dat treft vooral de volwassen grutto’s op zoek naar wormen in een ondoordringbare bodem. Om ook de kuikens – speurend naar (een slinkend aantal) insecten – bij te staan en op gewicht te krijgen voor de trek naar het zuiden, maakte de vereniging Noardlike Fryske Wâlden bij Oentsjerk eind mei twee zomerplasdrasgebieden.

Beeld: Marcel van Kammen

Proef met zomerplasdras voor hongerende weidevogelkuikens
Cor de Boer, Leeuwarder Courant, 30 mei 2020




.

‘Er zal geen burger of politicus zijn die er bewust naar streeft de grutto te laten uitsterven’

Je zou het weidevogelbeheer gekscherend dweilen met de (letterlijke) kraan open kunnen noemen, want er spelen natuurlijk meer (nauw verweven) zaken die de gruttopopulatie in ons boeren-cultuurland bedreigen: klimaatverandering, predatoren, waterpeilen en grondwaterstanden, biodiversiteit, maar bovenal de keuze hoe er in Nederland landbouw wordt bedreven: relatief grootschalig, intensief en efficiënt. De natuurkwaliteit staat daardoor enorm onder druk.

Trouw-redacteur Emiel Hakkenes bespreekt in een notendop in een columnachtig artikel drie decennia Nederlands natuurbeleid en de ‘lastige’ keuzes die door zowel politiek, belangenorganisaties en burgers gemaakt moeten worden in:

Beeld: Ruben Smit

Waarom dertig jaar natuurbeleid niks heeft opgeleverd
Emiel Hakkenes, Trouw, 28 mei 2020





.

Het artikel van Hakkenes maakte onderdeel uit van een uitgebreide reportage dat het dagblad (Trouw) die dag maakte over de versnippering en slechte kwaliteit van de Nederlandse natuur. Verstedelijking, infrastructuur en industrie zijn de boosdoeners, maar nergens is het soortenverlies zo groot als op het boerenland, zo blijkt uit de bijdrage van Jasmijn Missler.

Beeld: Trouw, Buiten-beeld

Nederland investeerde elf miljard tevergeefs in de natuur. ‘Er moet iets rigoureus veranderen’
Jasmijn Missler, Trouw, 28 mei 2020


.

Schouten bestrijdt stelling dat huidige weidevogelbeheer niet werkt

Minister Schouten van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit is het niet eens met de stelling dat het huidige weidevogelbeheer niet werkt. De oorzaken voor de neerwaartse spiraal van de weidevogelpopulatie zijn complex, gebiedsafhankelijk en vragen volgens haar om een langetermijn-aanpak. Dat schrijft de minister aan de Tweede Kamer in een reactie op vragen van de Partij voor de Dieren in: ‘Beantwoording Kamervragen over achteruitgang grutto‘ (Kamerstuk: Kamervragen, 17 juni 2020).

Schouten deelt in de zorg, maar wil niet gezegd hebben dat het weidevogelbeheer niet werkt. Met een oordeel over de effectiviteit van het Agrarisch natuur- en landschapsbeheer (Anlb) wacht zij tot het einde van het jaar, als Wageningse onderzoekers een evaluatie afleveren. Aan zowel de Leeuwarder Courant als het Bio Journaal ging dit ‘doorschuiven’ niet voorbij:

Beeld: Leeuwarder Courant

Transitie voorwaarde voor behoud grutto
Redactie Leeuwarder Courant, 17 juni 2020





.

Logo Bio Journaal (scan)

Schouten oneens met stelling dat huidige weidevogelbeheer niet werkt
Redactie Bio Journaal, 18 juni 2020




.

De bescherming van de weidevogel faalt

Ook Trouw-journalist Joop Bouma hoeft niet te wachten op het Wageningse evaluatierapport om zijn oordeel over het Nederlandse weidevogelbeheer te vellen: de bescherming van de weidevogel faalt. Dat blijkt uit een tweetal reportages die op een dag, 22 juni 2020, in het dagblad verschenen.

Beeld: Shutterstock

De bescherming van de weidevogel faalt
Joop Bouma, Trouw, 22 juni 2020







,

Beeld: Shutterstock

Het gaat bergafwaarts met de weidevogel − ondanks de miljoenen die in hun bescherming gepompt zijn
Joop Bouma, Trouw, 22 juni 2020




.

,,Chris van Bruggen is melkveehouder in Hoornaar. Hij stoort zich aan een artikel dat maandag in Trouw verscheen: ‘Het gaat bergafwaarts met de weidevogel – ondanks de miljoenen die in hun bescherming zijn gepompt’. Een artikel dat een klok luidt, zonder te weten waar de klepel hangt. Waarom legt hij hieronder uit”, is de inleiding van een opiniestuk in Foodlog van 25 juni 2020: ‘Weidevogelbeheer: verdienmodel of schadevergoeding?‘.

Beeld: ‘Tureluur’, Marjolein Deelen

Weidevogelbeheer: verdienmodel of schadevergoeding?
Chris van Bruggen, Foodlog (Opinie), 25 juni 2020




.

Mark Kuiper vindt ‘falen van agrarisch natuurbeheer’ veel te somber gedacht

De alarmerende kop ‘Het gaat bergafwaarts met de weidevogel’ werd nog diezelfde dag ‘opgepikt’ door de redactie van het EO-radioprogramma ‘Dit is de Dag‘. Presentator Tijs van den Brink sprak met coördinator agrarisch natuurbeheer Mark Kuiper, die dat veel te somber gedacht vindt, en met – de inmiddels ook bij jou bekende – trekvogelecoloog Theunis Piersma, die vindt dat de huidige landbouwvisie niet samengaat met het herstel van de weidevogelpopulatie. Je kunt de uitzending hieronder beluisteren.

Wind als bepalende factor voor de trek naar het Noorden: ‘een interessante exercitie’

Hoe overleven trekvogels de klimaatverandering? Niet alleen temperatuurstijging, maar ook ‘gunstiger’ windomstandigheden zorgen ervoor dat sommige vogels eerder aankomen in hun broedgebieden, concluderen drie Duitse, Deense en Zwitserse ornithologen.

Theunis Piersma werd door Volkskrant-journalist Jean-Pierre Geelen gevraagd om een (eerste) reactie: hij noemt het onderzoek een ‘interessante exercitie’, maar plaatst ook kanttekeningen. Zo wijst Piersma erop dat de internationale onderzoekers enkel ‘statistische verbanden’ aantonen, maar die geven niet per se niet een volledige verklaring.

Beeld: Universal Images Group via Getty

Wanneer reist de trekvogel terug naar het noorden? ‘Niet temperatuur, maar wind bepaalt trek’
Jean-Pierre Geelen, de Volkskrant, 29 juni 2020




.

,,Nederland had dit jaar de droogste lente ooit, midden in het broedseizoen. Weidevogelonderzoekers houden hun hart vast. De populatie van typisch Nederlandse soorten als de grutto en kievit gaat al jaren achteruit en droogte kan een extra klap geven. Maar juist door gebrek aan kuikens vallen verbanden moeilijk te meten”, zegt Rolf Schuttenhelm op NU.nl. Ook Piersma-teamleider Jos Hooijmeijer komt aan het woord:

“Ik hou mijn hart vast voor kuikens die de lente wél hebben overleefd”


Jos Hooijmeijer
Beeld: NU.nl/Kees Oosterhof

In gortdroge lente leverden meeste gruttonesten geen kuikens op
Rolf Schuttenhelm, NU.nl, 1 juli 2020



.

Vogelen in De Balie: de Grutto

Op 1 juli 2020 organiseerde De Balie ‘s middags een rondleiding in misschien wel het belangrijkste gruttogebied van Nederland, in Waterland vlak boven Amsterdam. Samen met (de hierboven ‘besproken’; zie ‘Het gaat bergafwaarts met de weidevogel − ondanks de miljoenen die in hun bescherming gepompt zijn’, Trouw, 22 juni 2020) natuurbeheerder Ton Pieters, die het gebied als geen ander kent omdat hij er al vijftig jaar werkt en er veel werk verzet om dit gebied voor weidevogels in te richten, vertelde Theunis Piersma over de jeugd van de grutto.

‘s Avonds – vanaf juli waren de coronavoorschriften enigszins versoepeld, dus niet ‘slechts’ online – stond diezelfde Piersma op het lijstje van genodigden van Luuk Ex, programmamaker en gespreksleider van ‘Vogelen in De Balie‘, een programmareeks voor ‘nieuwelingen’ en vogelnerds. Dit keer stond de grutto op het menu.

Ook uitgenodigd waren Laura Bromet, GroenLinks-Kamerlid met de portefeuille ‘Landbouw’ en oud wethouder van de gemeente Waterland, Kas Koenraads, onderzoeker aan de ‘Biosphere Science Foundation‘ en Arnold van den Burg, eveneens onderzoeker aan diezelfde (in het Nederlands vertaalde) Stichting BioSFeer. Inhoudelijke en politieke bespiegelingen rond de trekvogel, maar ook live ontledingen. Komt het ooit nog goed met de voorheen algemene vogel van het Nederlandse boerenland?

Is de grutto nu een uitstervende soort?

Dat vroeg de Mirthe van der Drift vervangende presentator, Corné, van het radioprogramma ‘Fris‘, aan onderzoeksleider van het team Piersma, Jos Hooijmeijer, op de vroege zondagochtend van 5 juli. Hij wees bij de beantwoording van die vraag vooral naar de politiek, het CDA en de VVD in het bijzonder, omdat die het (huidige) landbouwbeleid willen voortzetten, en laten prevaleren boven dat van het behoud en bescherming van de grutto. Luister hier naar een kort radiofragment.

Weidevogelman: De vogels zijn (nog niet) gevlogen

,,Juist na dat ongekend droge voorjaar met op veel plekken stevige predatie moet je blijven loeren naar kuikens die er nog rondscharrelen. Onderzoekers die langjarig de resultaten in kerngebieden voor weidevogels vergeleken met omliggende gebieden legden er de vinger op dat kuikenoverleving het grote pijnpunt is”, zegt Weidevogelman in zijn column in Agraaf, het onafhankelijke regionale landbouwvakblad voor West Nederland, verwijzend naar de eerder genoemde Gruttomonitor 2012 – 2019 van team Piersma.

Weidevogelman is een initiatief van het Louis Bolk-instituut en is in oktober 2019 gestart als een serie columns om boeren te inspireren rondom weidevogels.

Beeld: Annemarie Loof

Weidevogelman: De vogels zijn (nog niet) gevlogen
Column Weidevogelman, Agraaf, 6 juli 2020




.

2020: slechtste jaar ooit voor grutto

Op 21 augustus was coördinator van het Team Piersma, Jos Hooijmeijer, te gast bij het NPO 1-radioprogramma Vroege Vogels en maakte samen met presentator Menno Bentveld de balans op voor het (grutto)jaar 2020: ‘In de zeventien jaar dat we nu onderzoek doen aan grutto’s hebben we nog niet eerder zo’n slecht resultaat gezien’. Wat de reden daarvan is lees en hoor je in:

Beeld: ©BNN/VARA, Vroege Vogels

Slechtste jaar ooit voor grutto
BNN/VARA, Vroege Vogels, 21 augustus 2020
(Artikel + 2 radiofragmenten; w.o. interview Jos Hooijmeijer)




.

En zie je in:

‘Slechtste jaar ooit voor grutto’, Menno Bentveld interviewt Jos Hooijmeijer in Vroege Vogels (BNN/VARA)

Naar aanleiding van dit interview met Hooijmeijer werd bij Omrop Fryslân de ‘predatorenproblematiek’ nog eens benadrukt: het bestrijden van predatoren heeft op de lange duur geen zin. De oplossing moet gevonden worden in een andere inrichting van het platteland.

..Als je de vossen bestrijdt, dan springt de steenmarter gewoon in het ontstane gat. En als je ook díe gaat bestrijden, staan hermelijn, wezel en bunzing weer klaar.”


Jos Hooijmeijer
Beeld: Warkumerwaard, Remco de Vries

Slechtste broedseizoen voor grutto’s; kuikens en eieren worden opgegeten
Omrop Fryslân, 23 augustus 2020





.

Ook Friesch Dagblad-journalist Jan-Peter Soenveld kwam tot een soortgelijke conclusie: het platteland moet veranderd worden, met als basiskwaliteit natuur; het aanpassingsvermogen van de grutto doet de rest.

,,Het hoeft voor weidevogels als grutto en kievit niet ingewikkeld te zijn. Die zijn niet zo moeilijk.”


Jos Hooijmeijer
Beeld: Shutterstock

Grutto beleeft een ongekend slecht jaar
Jan-Peter Soenveld, Friesch Dagblad, 24 augustus 2020





.

Naast het Friese onderzoeksgebied was het monotone landschap ook in andere delen van (Noord) Nederland in belangrijke mate de (hoofd)oorzaak van het dramatische grutto-broedseizoen-2020. Hooijmeijer in gesprek Gerdt van Hofslot, journalist Dagblad van het Noorden:

,,Het landschap is veranderd. Het lukt niet om aan de vogels een landschap aan te bieden dat die predatie niet uitlokt. Rovers vinden de grutto’s nu heel makkelijk en het ontbreekt ze aan een goed alternatief.’’


Jos Hooijmeijer
Beeld: Marcel van Kammen

Grutto’s hebben het belabberdste broedseizoen in 17 jaar: nauwelijks jonge kuikens
Gerdt van Hofslot, Dagblad van het Noorden, 26 augustus 2020



.

,,Maatregelen om de grutto te behouden blijven beperkt tot kleinere weidegebieden. Het zou helpen als ook het omringende landschap rijker aan natuur wordt”, zegt Anne van Doorn, projectleider Natuurinclusieve Landbouw van Wageningen University & Research, in een artikel van diezelfde universiteit, waarin overigens ook aandacht besteed wordt aan de (online) ‘Opening van het Academisch Jaar‘ (31 augustus 2020) waarbij de grutto een prominente plek toebedeeld kreeg. Van Doorn gaat daarbij uitgebreid in op de relatie weidevogel- en landschapsbeheer en landbouw.

,,Boeren zijn de hoeders van het landschap. Wanneer we ze alleen betalen voor het voedsel dat ze produceren, doen we geen recht aan de cruciale rol die ze vervullen.”


Anne van Doorn, projectleider Natuurinclusieve landbouw, WUR
Beeld: website ©WUR

Rijker land voor de grutto
Wageningen University & Research Uitgelicht, 28 augustus 2020




.

‘Tien over twaalf voor de weidevogel’

Hoe reageert de politiek op zo’n buitengewoon slecht weidevogeljaar? In Friesland, een provincie die jaarlijks ruim 20 miljoen in weidevogelbeheer steekt, lopen de spanningen hoog op. Er bestaat brede consensus over het feit dat er ‘iets’ moet worden gedaan. Maar wat, en hoe?

Noodkreet voor de grutto: ‘Slechter kan het niet’, RTVNOF, 7 september 2020.

CDA-Statenlid Attje Meekma kwam, naar aanleiding van de Startnotitie voor de aanpassing van de nieuwe provinciale Nota Beheer en Schadebestrijding, die medio september 2020 op de agenda stond, met een boude uitspraak:

„Het CDA-Friesland vindt dat er nu een duidelijke keuze gemaakt moet worden. Friesland heeft gekozen voor weidevogels: dan kan niet de kool én de geit gespaard worden.”


Attje Meekma, CDA-Statenlid

Lees ook de reacties op onderstaande artikelen en zie dat ’emotie’ bij dit onderwerp een grote rol speelt, die de kern van de problematiek (veelal) onbesproken laat, c.q. uit de weg gaat.

Beeld: Altenburg, Wymenga

Column: ‘Tien over twaalf voor de weidevogel’
Attje Meekma, Veldpost, 11 september 2020





.

Beeld: © Ruud Ploeg

Tien over twaalf voor weidevogel
Attje Meekma, Nieuwe Oogst, 29 september 2020




.

Probleem predatie weidevogels vraagt om maatwerk

Beeld: Luuk Vermeer, Saxifraga

Vossen die eieren uit een nest roven, of een reiger die er met een jong kuiken vandoor gaat. Voor weidevogels hoort de dreiging van roofdieren bij het leven. Alleen lijkt het er op dat de predatie onder weidevogels al tientallen jaren toeneemt. Draagt dat bij aan de sterke achteruitgang van weidevogels in Nederland? Dat vroegen onderzoekers van Sovon Vogelonderzoek Nederland zich af. Ze hoopten antwoord te krijgen op de volgende vragen:

  • Is predatie in de loop der jaren toegenomen? En hoe is dit verdeeld over het land?
  • Welke invloed heeft het landschap hierop?
  • Beïnvloeden de dichtheid aan weidevogels en de soortenrijkdom de predatiekans?
  • Helpt het beheer van predatoren tegen het verlies van legsels?
  • Hoe kunnen we met deze kennis weidevogels beter beschermen?

Bij het beantwoorden van deze vragen, richtten de onderzoekers zich specifiek op vijf weidevogels: scholekster, kievit, grutto, wulp en tureluur. Het antwoord laat zich raden: ja! Alle vijf soorten die de onderzoekers tussen 2004 en 2018 hebben gevolgd, verloren gemiddeld een derde van de legsels aan predatie. Ten opzichte van twintig jaar geleden zijn vooral in Friesland en Groningen de predatieverliezen toegenomen.

Klik op de illustratie hieronder voor (een toelichting op) de onderzoeksresultaten. Ze staan beschreven in ‘Probleem predatie weidevogels vraagt om maatwerk‘ (Nature Today, 11 oktober 2020).

Predatiekaart van Nederland op basis van de berekende predatieverliezen per landschap voor de vijf vogelsoorten gecombineerd. Tussen haakjes is het predatieverlies vermeld (Bron: Sovon Vogelonderzoek Nederland)

Afrasteren beste medicijn tegen eierroof weidevogels?

,,De uitkomsten van het Sovon-onderzoek passen naadloos bij het pleidooi dat twee weidevogel-kongsi’s afgelopen jaar hielden om de vogelstand te redden”, schrijft Saskia van Westhreenen op 13 oktober in het Dagblad van het Noorden. Ze refereert hierbij aan het zogenoemde ‘Olterterp-overleg‘, waarin Friese terreinbeheerders en vogelbeschermers, samen met boeren en jagers over beheersmaatregelen voor de bescherming van weidevogels praten, dat in december vorig jaar met een plan kwam voor tien tot vijftien ‘robuuste’ vogelgebieden van 1000 hectare in Friesland.

Beeld: Marcel van Kammen

Afrasteren is beste medicijn tegen eierroof weidevogels
Saskia van Westhreenen, Dagblad van het Noorden, 13 oktober 2020



.

Op diezelfde dag lijkt Wybe Fraanje van het Friesch Dagblad tot eenzelfde conclusie te komen:

Beeld: Marcel van Kammen

Vossenafschot blijkt weidevogel te weinig te helpen
Wybe Fraanje, Friesch Dagblad, 13 oktober 2020




.

Jaarbericht Weidevogels in Fryslân 2020, cijfers en trends

‘Een verloren jaar’, zo gaat het broedseizoen 2020 voor weidevogels in Fryslân de boeken in, stelt Staatsbosbeheer in ‘Weidevogels brengen nauwelijks kuikens groot‘ op 23 oktober. Uit telgegevens van zes organisaties blijkt dat het met grutto, kievit, tureluur en scholekster slecht gesteld is. Dat kun je opmaken uit het Jaarbericht Weidevogels in Fryslân 2020, met daarin de cijfers en trends. 

Beeld: © Staatsbosbeheer

Weidevogels brengen nauwelijks kuikens groot
Staatsbosbeheer, 23 oktober 2020






.

Jaarbericht Weidevogels in Fryslân 2020
Sovon Vogelonderzoek Nederland, Kollektiven Beried Fryslân (KBF), It Fryske Gea, Staatsbosbeheer, de Bond Friese VogelWachten (BFVW) en Natuurmonumenten, oktober 2020









.

Het jaarverslag drukt politici, vogelliefhebbers, boeren en eigenlijk alle inwoners van Friesland opnieuw met de neus op de feiten. Alle campagnes, intenties en beleidsstukken ten spijt: de greidfûgel (weidevogel) is er nog niet mee geholpen.

,,Met steeds meer vijanden in het veld, heeft de grutto het steeds lastiger. Dêr ûntstiet in grutte disbalâns’’


Douwe Hoogland, gedeputeerde

Zes natuurorganisaties dringen er bij de politiek op aan om op korte termijn te zorgen voor een goede basiszorg, te doen aan droogtebestrijding en beter predatiebeheer. Om op de lange termijn de grutto een goede biotoop te bieden, waar hij op aaneengesloten grond kan leven en zich kan vermenigvuldigen, werkt gedeputeerde Douwe Hoogland momenteel aan een actieplan dat in november 2021 klaar moet zijn..

Beeld: Marcel van Kammen

Mislukt gruttojaar toont disbalans in het veld aan
Ton van der Laan, Leeuwarder Courant, 25 oktober 2020




.

Fryslân neemt voortouw voor weidevogelgebieden

De provincie Fryslân neemt de regie om landelijk te komen tot nieuwe, grote weidevogelgebieden, meldt Pieter Atsma in het Friesch Dagblad op 24 oktober 2020. Gedeputeerde Douwe Hoogland zei op de dag van presentatie van het Jaarbericht dat onder Friese leiding gesprekken in gang zijn gezet om hier met verschillende stakeholders aan te werken. Het doel: uiterlijk in november volgend jaar moet er een landelijk plan liggen waarbij boeren een hogere melkprijs krijgen in ruil voor het ruim baan bieden aan weidevogels. Supermarkten zouden de melk dan tegen een hogere prijs kunnen verkopen.

Het overleg, dat door Hoogland het ‘Abe Lenstra-overleg‘ is gedoopt (naar de locatie van de gesprekken, het Abe Lenstra Stadion), moet leiden tot de selectie van een groot aantal ‘weidevogelkerngebieden‘ van duizend tot tweeduizend hectare.

Beeld: Marcel van Kammen

Fryslân neemt voortouw voor weidevogelgebieden
Pieter Atsma, Friesch Dagblad, 24 oktober 2020





.

Aantallen boerenlandvogels in open veld nemen verder af

Een week later, op 30 oktober, werd door een drietal organisaties de nieuwe Boerenlandvogelbalans aan het ministerie van LNV overhandigd. Daaruit blijkt dat vogels van het open boerenland, zoals de grutto en de patrijs, sinds 1990 met bijna 70% in aantal zijn afgenomen. Vogels die op erven en in struweel in het buitengebied broeden, bleven nagenoeg stabiel. Cijfers per provincie schetsen een somber beeld als het gaat om de broedprestaties van bekende vogels als de scholekster en kievit. Ze hebben te lijden onder het geïntensiveerde landgebruik en daarmee samenhangende verdroging, vermesting en versnippering. Minder voedsel en meer predatie zijn daar directe gevolgen van. De balans is samengesteld door Sovon, LandschappenNL de Bond Friese Vogelwachten en (veel) vrijwilligers en nazorgers (van deze organisaties).

Boerenlandvogelbalans 2020
Sovon Vogelonderzoek Nederland, LandschappenNL, de Bond Friese VogelWachten (BFVW) en vrijwilligers/nazorgers, oktober 2020









.

Vogelbescherming Nederland: ‘Boerenlandvogelbalans 2020: desastreuze achteruitgang’

De Boerenlandvogelbalans 2020 is de opvolger van de Weidevogelbalans uit 2013. Die ging toen alleen over weide- en akkervogels van het open boerenland, zoals kievit, patrijs en veldleeuwerik. De huidige Boerenlandvogelbalans behandelt ook erf- en struweelvogels van het platteland, waaronder soorten als boerenzwaluw en ringmus.

De Boerenlandvogelbalans 2020 laat een uitermate somber beeld zien van de vogels van het open boerenland; de achteruitgang van deze groep sinds 1990 bedraagt maar liefst 70%. Dat is de balans die Vogelbescherming Nederland op 5 november 2020 opmaakt in ‘Boerenlandvogelbalans 2020: desastreuze achteruitgang‘. Hieronder bevinden zich vogelsoorten die zeer kenmerkend zijn voor het laaggelegen Nederlandse boerenland, de weidevogels. Scholekster, grutto en wulp laten de sterkste achteruitgang zien.

De verklaring van de achteruitgang van onze boerenlandvogels is complexe materie. Maar er is één grote, bepalende factor: het sterk geïntensiveerde landgebruik, zo concludeert Vogelbescherming. Ze wil daarom belangrijke weide- en akkervogelgebieden veiligstellen en uitbreiden en noemt een aantal voorbeelden waar de aanpak werkt. Kort gezegd komt de organisatie met een pleidooi voor natuurvriendelijke landbouw en dat die beloond en bevorderd moeten worden. Om dat te bereiken wil men niet wachten op de inwerkingtreding van het GLB, het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid van de Europese Unie (2023, red.). Daarom kiest ze ervoor om, samen met haar koepelorganisatie BirdLife International, alles op alles te zetten om met onmiddellijke ingang het (GLB-)beleid te beïnvloeden, c.q. ‘bij te sturen’. Zij schaart zich dan ook volmondig achter de actie #withdrawthecap.

,,Het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid van de Europese Unie (GLB; CAP in het Engels) dreigt nu een geheel verkeerde afslag te nemen naar een treurigmakende, industrieel-agrarische cultuurwoestijn.”


Vogelbescherming Nederland

Boerenlandvogelbalans 2020: desastreuze achteruitgang
Vogelbescherming Nederland, 5 november 2020


.

(Als je meer wilt weten over het GLB, het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid van de Europese Unie, raad ik je aan de Kringlooplandbouwspecial van Kunst en Landschap te raadplegen.)

BoerenNatuur: zorgen en oproep tot versterkte en integrale aanpak

© BoerenNatuur

Ook BoerenNatuur, een landelijke vereniging van boeren die zich verenigd hebben met collectieven op het gebied van agrarisch natuurbeheer, deelt de zorgen om de boerenlandvogels en roept op tot een versterkte en integrale aanpak van de problematiek. Zij ziet kansen in een inzet op gebiedsgerichte samenwerking en ‘het versterken van natuurinclusieve kringlooplandbouw die biodiversiteit integraal meeneemt’.

Daarnaast werkt ze aan manieren om verlies door predatie te beperken, dat volgens hen zeker niet gezien moet worden ‘als enige oplossing’, maar wel als maatregel die op de korte termijn is op te pakken. De samenwerking met Sovon, de BFVW en LandschappenNL in het monitoren en het lerend beheren zullen de komende jaren een belangrijk speerpunt blijven in het werk van BoerenNatuur. Lees hier hun uitgebreide verslag en oproep: ‘Boerenland-vogelbalans 2020: zorgen en oproep tot versterkte en integrale aanpak‘ (BoerenNatuur, 9 november 2020).

‘Natuur en landbouw: een voortdurende balanceeract’

Na de openingstoespraak van het WUR-Academisch Jaar door voorzitter van de Raad van Bestuur van Wageningen University & Research Louise O. Fresco, mocht de eerder genoemde Melchert Meijer zu Schlochtern, cameraman bij Ruben Smit Productions, hun nieuwe productie, de natuurdocumentaire ‘Grutto! De vlucht van een iconische weidevogel, toelichten. Dat deed hij met verve; vanaf ongeveer de veertigste minuut kun je ‘inzoomen’ op zijn presentatie, die ondersteunt wordt met (prachtige) niet eerder getoonde beelden.

Opening Academic Year 2020-2021, Wageningen University & Research, 31 augustus 2020.

Kening spreekt op Prinsjesdag-2020 ‘Grondrede’ uit: ‘Aan hem die van mij houdt, zal ik geven’

,,Bij zonsopgang in de Leonserpolder vertelden Peter Oosterhof, Drentse boer op Friese grond en Welmoed Deinum, boerin uit Sondel, over het magisch spel dat zich onder onze voeten afspeelt.” Zo opent de website van Kening bij de ‘verbeeldende’ aankondiging van hun ‘Grondrede‘, waarin ze het belang van de grond, ‘de bodem van ons bestaan’ onderstrepen en kracht bijzetten: ‘Kening sprak op 15 september 2020 de Grondrede uit‘.

,,Het is een prachtig organisme. Maar we gaan er te ruig mee om.” Daarna sprak en bewoog de aarde zelf, begeleid door trompet en didgeridoo.”


Kening
Grûnrede Kening, YouTube-kanaal Hatog Krøller, 15 september 2020.

,,Af! De registratie van die magische Prinsjesdag-ochtend waarop Kening de Grondrede uitsprak. Start van hopelijk een nieuwe traditie.”


Kening, 17 september 2020
Grondrede Kening 15 september 2020, YouTube-kanaal Hatog Krøller, 17 september 2020.

Brief aan de koning: leer van de grutto en de rode regenworm

Peter Oosterhof en Welmoed Deinum (Kening) stuurden een brief aan de Koning; deze werd op 17 september 2020, twee dagen na Prinsjesdag, op Twitter gepubliceerd. Ik heb hem hieronder integraal voor je opgenomen. Twee keer klikken voor het beste (lees)resultaat.

,,We spelen een gevaarlijk spel met de grond, de bodem van ons bestaan. Laten we leren van de grutto en de rode regenworm en anders gaan boeren en leven.”


Peter Oosterhof en Welmoed Deinum (Kening)
Grondrede, Peter Oosterhof en Welmoed Deinum (Kening)

Ook het Friesch Dagblad gaf Peter en Welmoed (Kening) op 16 september een podium door voor de Grondrede een volle (opinie)pagina in te ruimen. Ook hier geldt: twee keer klikken!

Opiniepagina Friesch Dagblad, 16 september 2020.

Blogboek Kening’s ‘Grondrede’, bodem(gebruik) en onderzoek ‘wormenman’ Jeroen Onrust

Kunst en Landschap heeft een speciaal blogboek(je) aangelegd voor Kening’s Grondrede. Je vindt daarin, naast bovenstaande berichtgeving, diverse artikelen, reacties in de media op het evenement en allerhande wetenswaardigheden over bodem(gebruik) en grondzaken. Ook (het onderzoek van) ‘wormenman’ Jeroen Onrust zul je daarin aantreffen. Klik op onderstaande illustratie om de grond weer onder je voeten te (kunnen) voelen.

Beeld: ©Marcel-van-Kammen
Beeld: ©Marcel van Kammen

Ook klimaatverandering doet aanslag op aanpassingsvermogen grutto

De zogeheten langeafstandstrekkers (de grutto is er een van), ze broeden in Noord-Europa en overwinteren in tropisch Afrika, gaan bijna allemaal hard achteruit, schrijven Britse onderzoekers in ecologisch vakblad Diversity and Distributions. NU.nl-journalist Rolf Schuttenhelm sprak met teamleider Stephen Willis van Durham University. die een vergelijk maakte. Daar kwam bij dat langeafstandstrekkers klimaatverandering als extra probleem hebben.

,,Dat komt door een optelsom van factoren: intensivering van de landbouw in Nederland, jacht tijdens de trek en waarschijnlijk verlies aan leefgebied om te overwinteren.”


Stephen Willis
Beeld: 123RF

Afrikaanse trekvogels komen in knel door Europese klimaatverandering
Rolf Schuttenhelm, NU.nl, 26 augustus 2020

‘De kievit broedt eerder dit jaar, de grutto past zich niet aan klimaatopwarming aan’

Niet eerder was het zo vroeg in het jaar zo warm van in Fryslân. En met zes dagen op rij van 15 graden of meer beleefde Zuidoost-Fryslân een recordlange reeks in de winter van 2021. Het betekent waarschijnlijk weer een vroeg kievitsei dit jaar, zegt bioloog en grutto-onderzoeker Jos Hooijmeijer. De kievit past zich al langer aan de klimaatopwarming aan. Dat staat in schril contrast met het broedgedrag van de grutto.

,,Je zou verwachten dat de grutto eerder gaat broeden, maar de eieren worden hier steevast pas vanaf begin april gelegd. Het zou de soort juist kunnen helpen als ze dat wat vroeger zou doen.”


Jos Hooijmeijer
Beeld: © Marcel van Kammen

De kievit broedt eerder dit jaar, de grutto past zich niet aan klimaatopwarming aan
Wouter Hoving, Friesch Dagblad,: 27 februari 2021

CDA presenteert plan voor bescherming weidevogels aan Tweede Kamer

CDA-kamerlid Maurits von Martels heeft in de Tweede Kamer een Initiatiefnota ingediend voor de bescherming van weidevogels, zo meldt de Leeuwarder Courant op 2 november 2020. Met het initiatief, ‘Weidse blik op de Weidevogels‘, doet het CDA verschillende beleidsvoorstellen om de achteruitgang van de weidevogelpopulatie in Nederland een halt toe te roepen.

„Dit is een zorgelijke trend en toont aan dat het huidige weidevogelbeheer niet werkt. Met deze initiatiefnota doen wij verschillende voorstellen zodat het kabinet werk gaat maken van het verbeteren van het weidevogelbeheer in ons land”


Maurits von Martels (CDA)
Beeld: Albert Wester

CDA presenteert plan voor bescherming weidevogels aan Tweede Kamer
Redactie Leeuwarder Courant, 2 november 2020



.

Initiatiefnota weidevogels moet dalende trend ombuigen

Meer geld, vos en steenmarter op de vrijstellingslijst, betere samenwerking op gebiedsniveau tussen boeren en terreinbeherende organisaties en boeren actiever stimuleren met langere beheerscontracten en kennis. Dat zijn volgens Robert Ellenkamp, journalist bij Veldpost, ‘hét onafhankelijke regionale landbouwvakblad voor Noord-Nederland’, de belangrijkste kernpunten uit de initiatiefnota ‘Weidse blik op de weidevogels’ die Tweede Kamerlid Maurits von Martels (30 oktober 2020) heeft ingediend.

Beeld: Robert Ellenkamp

Initiatiefnota weidevogels moet dalende trend ombuigen
Robert Ellenkamp, Veldpost, 30 oktober 2020




.

Nieuwe Oogst‘-journalist, René Bouwmeester, gaat ook in op de initiatiefnota van von Martels en relateert hem aan de net verschenen ‘Boerenlandvogelbalans‘ (Sovon), die laat zien dat de populatie vogels van het open boerenland, zoals de grutto en de patrijs, van 1990 tot en met 2019 met bijna 70 procent is afgenomen.

Beeld: © Ruud Ploeg

Sovon: ‘Populatie boerenlandvogels weinig rooskleurig’
René Bouwmeester, Nieuwe Oogst, 3 november 2020




.

Weidevogelspecialist, boer en landbouwstatisticus bij het CBS, Cor Pierik uit Genemuiden, is blij dat de landelijke politiek met CDA‘er Maurits von Martels in actie komt. Von Martels hoopt dat het Kabinet nog voor zijn aangekondigde vertrek uit de Tweede Kamer, na de verkiezingen in maart, toekomt aan het behandelen van de nota. Hij wil deze maand al enkele onderdelen ter sprake brengen bij de behandeling van de begroting van het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV). Want er komt geld kijken bij de realisatie van de plannen.

,,Het kritische punt is bereikt. Als we nu niets doen dan lopen we het risico dat we afscheid moeten nemen van de grutto en zijn soortgeno­ten.”


Cor Pierik
Maurits von Martels Beeld:© Frank Uijlenbroek / Jos Korenromp

Help! De weidevogel verdwijnt. Kamerlid uit Dalfsen komt met reddingsplan: ‘Slechtste jaar ooit’
Cor van Dalen, De Stentor, 4 november 2020



.

Om grutto te redden is de aanval de laatste verdediging

Zonder serieuze maatregelen loopt het slecht af met de grutto. Een robuust plan moet de weidevogel behoeden voor uitsterven, aangezien het aantal broedparen van deze steltloper de afgelopen dertig jaar gedaald is van 100.000 naar 35.000. Overheden, rijk en provincie, moeten nú de regie nemen om samen met boeren en natuurbeschermers weidevogels te behouden én om aan onze internationale verplichtingen te voldoen. Daar zijn stevige maatregelen en extra middelen voor nodig.

Dat staat in het ‘Aanvalsplan Grutto’ dat initiatiefnemer Pieter Winsemius (voormalig-minister van VROM, VVD) op woensdag 18 november aanbiedt aan Minister van Landbouw Carola Schouten. Mede-initiatiefnemers die bij haar alarmerend aan de bel trekken zijn It Fryske Gea, de Friese Milieu Federatie en Vogelbescherming Nederland. Het Aanvalsplan Grutto is met inbreng van zes weidevogelprovincies, landbouworganisaties, natuurorganisaties, en wetenschappers (w.o. Theunis Piersma) opgesteld.

Screenshot Vogelbescherming Nederland

Om grutto te redden is de aanval de laatste verdediging
Vogelbescherming Nederland, 15 november 2020




.

Kijk en luister hieronder naar de Vroege Vogels-uitzending van zondag 15 november, waar Pieter Winsemius en Kees de Pater, directeur Vogelbescherming Nederland, te gast waren en het Aanvalsplan op hoofdlijnen duidden. Uiteraard werd ‘ingebeld’ naar trekvogelecoloog Theunis Piersma, die het plan prijst, maar zich net wat ‘radicaler’ op wil stellen, omdat hij vindt dat er in Nederland op een andere manier geboerd moet worden, omdat ‘het echt niet zo langer kán’. Hij geeft hiermee Carola Schouten een expliciete ‘veeg uit de pan’, omdat zij volgens hem te weinig doet aan bevordering en stimulering van (natuurinclusieve) kringlooplandbouw – terwijl zij die ‘visie’ wel uitdraagt.

Uitzending Vroege Vogels: ‘Om grutto te redden is de aanval de laatste verdediging’, 15 november 2020.

Vier maatregelen om de grutto er weer bovenop te helpen

Het Aanvalsplan Grutto moet de grutto dus helpen om er weer boven op te komen. Het plan stelt in grote lijnen voor om:

  • de kerngebieden te vergroten
  • het waterpeil tijdens het broedseizoen omhoog te brengen
  • het agrarische landgebruik aan te passen
  • en maatregelingen tegen predatoren in te zetten.

Vogelbescherming Nederland heeft een mooie samenvatting van het Aanvalsplan Grutto voor je gemaakt. Ik neem het hieronder op. De eerste initiatieven tot het Aanvalsplan dateren van zo’n anderhalf jaar geleden. Trouw-journalist Joop Bouma schreef er op 10 april 2019 een gedegen artikel over. Dat heb ik hieronder ook voor je klaar staan. Goed stuk!

Screenshot Vogelbescherming Nederland

Samenvatting Aanvalsplan Grutto
Vogelbescherming Nederland (Bijlage bij ‘Om grutto te redden is de aanval de laatste verdediging‘, 15 november 2020)











.

Beeld: Rob Kuiper

Aanvalsplan Grutto moet het noodlijdende vogeltje er weer bovenop krijgen
Joop Bouma, Trouw, 10 april 2019 (!)




.

‘AANVALSPLAN GRUTTO’ als laatste verdediging; de NOODKLOK luidt ter bescherming van WEIDEVOGELS

Als je de ontwikkelingen rond de Initiatiefnota en het Aanvalsplan Grutto wilt volgen, klik je op de illustratie hieronder; je komt dan in het blogboek ‘AANVALSPLAN GRUTTO’ als laatste verdediging; de NOODKLOK luidt ter bescherming van WEIDEVOGELS‘ van Kunst en Landschap.

Maurits von Martels, ©Frank Uijlenbroek/Jos Korenromp. Aanvalsplan Grutto, ©Vogelbescherming/Jelle de Jong. Compilatie ©Robert Rosendal.

Ook huiszwaluw vertelt veel over de stand van het boerenland

Op 30 november 2020, een dag voordat de Tweede Kamerleden stemden over de motie Von Martels c.s., circuleerde een alleraardigst filmpje op de sociale media, waarin Theunis Piersma op bezoek gaat bij een bio-dynamische boerderij in het Friese Gaasterland. Op FacebookTwitterInstagramLinkedin en natuurlijk YouTubeZembla-BNNVARA maakte deze (korte) videoreportage, waarin ditmaal niet de teloorgang van de grutto centraal staat, maar waar (de aanwezigheid van) de huiszwaluw ons veel over de stand van het boerenlandschap vertelt.

,,Het gaat slecht met de vogels in het boerenland, zeker met de huiszwaluw. Maar op een Friese bioboerderij gebeurt iets heel ongebruikelijks. We gaan er kijken met trekvogelspecialist Theunis Piersma:”


Zembla-BNNVARA
De zeldzame huiszwaluw laat zich weer zien op bioboerderij, Zembla, 30 november 2020.

Column Weidevogelman: ‘Ook eens heel goed nieuws!’

Boeren Noardlike Fryske Walden zetten plasdras-pomp aan om weiland maatschap Van Houten bij Lekkum onder water te zetten t.b.v. weidevogels. Beeld: Marcel van Kammen.

Het verschijnen van de jaarlijkse Boerenlandvogelbalans en de lancering van het Aanvalsplan Grutto was voor Weidevogelman reden ‘om flink rond te toeteren dat er ook hééél goed nieuws is’. Veehouders hebben afgelopen jaren namelijk’, volgens de columnist, ‘vrij massaal de greppel-plasdras omarmd’.

Beeld: Marcel van Kammen

Ook eens heel goed nieuws!
Weidevogelman, Living Lab Fryslân (Column), 20 november 2020





.

‘Gouden Grutto 2020’ voor boerenlandvogelboer Egbert Zorgdrager

Nog een sprankje hoop: biologisch melkveehouder en ‘Slimme VogelEgbert Zorgdrager uit Formerum op Terschelling won de Gouden Grutto 2020, een natuurprijs die jaarlijks wordt uitgereikt aan boeren die zich inzetten voor het beschermen en behouden van weidevogels door Vogelbescherming Nederland.

Gouden Grutto 2020 voor boerenlandvogelboer Egbert Zorgdrager, YouTube-kanaal VogelbeschermingNL, 28 mei 2020.

.

Egbert Zorgdrager wint Gouden Grutto 2020 ©Vogelbescherming

Gouden Grutto 2020 voor boerenlandvogelboer Egbert Zorgdrager
Vogelbescherming Nederland, 28 mei 2020





.

Waterland, land van toekomst / Wetterlân, lân fan takomst

In de laatste week van september 2020 verscheen ‘Waterland, land van toekomst‘ (Friese versie: ‘Wetterlân, lân fan takomst‘), een boek geschreven door Eddy Wymenga; de illustraties zijn gemaakt door Ysbrand Galama, Jantien de Boer deed het vertaalwerk. Het wordt uitgegeven door Bornmeer Noordboek en is vanaf oktober (ook) in de boekhandel te koop..

Waterland handelt over hoe het Friese land van wind, wad en water in de loop der eeuwen veranderde in een weidelandschap vol bloemen en vogels, waar boeren vooruit konden. In minder dan een halve eeuw is dat verworden tot een productielandschap dat ver afstaat van de samenleving, zo kun je lezen op de achterflap.

,,Hoe moeten we nu omgaan met klimaatverandering, bodemdaling en grootschalig verlies van biodiversiteit in het veenweidegebied? Een weg terug is er niet, maar er is wel een pad dat voor ons ligt naar een landschap waar boeren toekomst hebben mét ruimte voor water en biodiversiteit. Durf te veranderen!”


Eddy Wymenga, achterflap Waterland, Land van de toekomst
Omslag Wetterlân, Lân fan takomst, Uitgeverij Bornmeer Noordboek, september 2020.

Bij de Grote Vriendelijke Reus

Beeld: Tommy Wieringa, columnist ©NRC

Als er iemand ooit aanspraak maakt op een in de toekomst door Vogelbescherming Nederland uit te reiken ‘Platina Grutto‘ voor meerdere jaren onafgebroken inzet en diensten voor het behoud en beheer van weidevogels in Nederland, is dat ‘gruttoboer’ Murk Nijdam, de door Tommy Wieringa geduide ‘Grote Vriendelijke Reus’ in zijn column van 18 juli 2020 in de NRC. Over het waarom daarvan vertel ik je binnenkort meer in een geheel aan Murk Nijdam te wijden blogbijdrage. Die heb je dus nog van me tegoed. Eerst maar even genieten van Wieringa‘s prachtige column: ‘Bij de Grote Vriendelijke Reus‘.

Godman Salvin-medaille voor vogelprofessor Theunis Piersma

Nu we het toch over prijzen hebben: Theunis Piersma (en zijn Global Flyway-team) werden op 10 oktober 2020 gelauwerd met de Godman Salvin Prize door de BOU, de Britse Ornithologen Unie voor hun verdiensten op het gebied van de ornithologie (vogelkunde). De uitreiking vond plaats tijdens de (online) IWSG conference 2020. Die kan mooi bijgezet in de steeds maar uitdijende prijzenkast. Klik op de illustratie hieronder voor het (volledige) juryrapport.

,,Theunis’ approach to science combines the pure fascination of a child asking Why?, How?, with the originality and creativity of an artist mixing media to find ways to express the meaning of these extraordinary migratory birds and their environments.”


British Ornithologists’ Union, fragment juryrapport
Juryrapport Godman Salvin-prijs, British Ornithologists’ Union, 10 oktober 2020.

Vanzelfsprekend was de redactie Súdwest-Fryslân van de Leeuwarder Courant er als de kippen bij om het heuglijke nieuws wereldkundig te maken. (Typfoutje in de kop heb ik hier aangepast.)

Beeld: Niels Westra

Godman Salvin-medaille voor vogelprofessor Theunis Piersma
Redactie Súdwest-Fryslân, Leeuwarder Courant, 10 oktober 2020



.

De liefde van boer Willem voor de weidevogel

Melkveehouder Willem, bekend van de laatste reeks van het KRO/NCRV-tv-programma Boer zoekt Vrouw, ziet zichzelf als rentmeester van zijn boerderij. Hij wil zo goed mogelijk zorgen voor zijn dieren en het stuk land dat hij erfde van zijn vader om het hopelijk ook weer door te geven aan een nieuwe generatie. Hij vertelt presentator van een nieuwe reeks ‘Onze BoerderijYvon Jaspers over zijn liefde voor de grutto en over de lastige spagaat waarin hij zit. Het liefst zou hij nog veel meer doen om de weidevogels en andere dieren in zijn land ruimte te geven. Maar zo lang hij niet boven de kostprijs betaald krijgt, is dat voor hem niet haalbaar.

Kijk hier naar de zo’n drie kwartier durende eerste aflevering van Onze Boerderij van 6 september 2020: ‘De liefde van boer Willem voor de weidevogel‘.

Screenshot ‘De liefde van boer Willem voor de weidevogel’.

‘Valuta voor Veen’ is een prettig hulpmiddel, een goed verdienmodel

Uit liefde voor de grutto koos Sjoerd Miedema uit Haskerdijken, net voorbij Heerenveen, er al voor om tijdens het broedseizoen het waterpeil op zijn land te verhogen (en later te maaien). Maar door het programma ‘Valuta voor Veen‘, dat tot doel heeft om met een verhoogd waterpeil in agrarische (veenweide)gebieden de CO2-uitstoot te verminderen en bedrijven en particulieren de mogelijkheid te bieden certificaten te kopen om hun CO2-uitstoot te ‘compenseren’, kan hij dat nu – zo’n twintig centimeter hoger, en betaald voor zijn ecologische dienst – jaarrond doen: een integrale aanpak waarbij (kringloop)boer, natuur, milieu, klimaat en weidevogels baat hebben, bodemdaling en biodiversiteitsverlies wordt tegengegaan.

Trouw-redacteur Onno Havermans sprak met Miedema en zijn kersverse echtgenote Janna van der Meer op de boerderij in het Friese veenweidegebied De Lytse Deelen en beschrijft het nieuwe spannende avontuur dat het duo is aangegaan in:

Beeld: Reyer Boxem

Boer Sjoerd compenseert onze uitstoot
Onno Havermans, Trouw, 8 augustus 2020





.

‘Foarút mei de Fryske Feangreiden’: ambitieus ontwerp-Veenweideprogramma 2021-2030 vraagt om ‘dynamisch programmeren’

Foarút mei de Fryske Feangreiden‘ heet het Ontwerp-Veenweideprogramma voor de jaren 2021-2030 dat de provincie Fryslân, Wetterskip Fryslân en acht gemeenten op 4 november 2020 presenteerden. Zij willen een weg inslaan die in 2050 leidt naar een blijvend evenwicht in de feangreiden (veenweiden), zonder veenafbraak, bodemdaling, CO2-uitstoot en funderingsleed, in een landschap waarin natuur en recreatie gedijen en de landbouw zichzelf opnieuw heeft uitgevonden. Zo vat Cor de Boer de ambities voor het vernatten van het Friese veenweidegebied samen in de Leeuwarder Courant van 4 november 2020. Die ambities zijn groot. ‘Er gaapt echter een flink gat tussen de kosten (549 miljoen euro) en het beschikbare budget (66,5 miljoen euro). Dat vraagt om ‘dynamisch programmeren’.’ Wat dat inhoudt lees je hier:

Beeld: © Leeuwarder Courant

Dit is het programma voor de veenweide: grote ambities, krap budget
Cor de Boer, Leeuwarder Courant, 4 november 2020



.

Grote inzet op behoud landbouw in nieuwe provinciale veenweideplannen

Opvallend is dat er wordt ingezet op het behoud van de landbouwfunctie van Friese veenweidegebieden. Dat meldt de nieuwsredactie van de NOS op de dag van de presentatie van het ontwerpprogramma Foarút mei de Fryske Feangreiden. Daarnaast benadrukt zij de integrale benaderingswijze van de plannen van de Friese provincie om de veenweideproblematiek het hoofd te bieden.

Beeld: Remco de Vries

Grote inzet op behoud landbouw in nieuwe provinciale veenweideplannen
NOS Nieuws (Bron: Omrop Fryslân), 4 november 2020



.

Boeren en natuurorganisaties nemen op de dag van presentatie al afstand van Veenweideplan

,,Het Friese veenweideprogramma voor de komende tien jaar was nog maar net gepresenteerd, of boeren en natuurorganisaties namen er nog dezelfde dag al afstand van”, schrijft Anne Roel van der Meer ‘s avonds na tienen in de Leeuwarder Courant. Van der Meer: ,,Agrarische organisaties en natuurclubs nemen elkaar geregeld op de korrel, maar nu richt hun kritiek zich op de overheden die in Koufurderrige het langverwachte conceptplan lanceerden: de provincie, Wetterskip Fryslân en de acht veenweidegemeenten.”

Beeld: Niels de Vries

Veenweideplan koel onthaald: ‘It plan sa’t it der no leit, is net goed genôch. It is tiid om echte keuzes te meitsjen’
Anne Roel van der Meer, Leeuwarder Courant, 4 november 2020


.

,,Zowel landbouw- als natuurorganisaties zijn (dus, red.) niet blij met de plannen. Zeven verenigde boerenorganisaties vinden onder meer dat de resterende veengebieden, waar eerst geen peilverhoging wordt voorgesteld, ook volledig uit de plannen moeten worden gelaten. Natuurorganisaties vinden de plannen te vrijblijvend. Zij wijzen erop dat de nood tot maatregelen hoog is.” Dat schreef Pieter Atsma de volgende dag in het Friesch Dagblad.

Niels de Vries

Veenweide 2030: Fries veenweideplan staat of valt met het benodigde geld
Pieter Atsma, Friesch Dagblad, 5 november 2020





.

Kunst en Landschap volgt ontwikkeling Veenweideprogramma op de voet in apart blogboek

Het Ontwerp-Veenweideprogramma 2021-2030 ligt ter inzage op de website Veenweidefryslan.frl. Tot 30 december 2020 kunnen mensen zienswijzen indienen. Omdat inspraakavonden en inloopsessies nu niet mogelijk zijn, worden de plannen in de weken daar naartoe toegelicht in klankbordgroepen en via webinars. In mei 2021 hakken de besturen van provincie Fryslân, Wetterskip Fryslân en de acht betrokken gemeenten Dantumadiel, De Fryske Marren, Heerenveen, Leeuwarden, Opsterland, Smallingerland, Súdwest-Fryslân en Westststellingwerf knopen door.

Kunst en Landschap gaat dit meerjarige proces natuurlijk op de voet volgen. Ik houd je via een apart blogboek van verdere ontwikkelingen omtrent het Veenweideprogramma op de hoogte.

WNF slaat alarm: het gaat slechter dan ooit met natuur in Nederland

De Nederlandse natuur op land staat er ‘slechter voor dan ooit’, constateert het Wereld Natuur Fonds (WNF) in een alarmerend onderzoeksrapport. Vooral op boerenland en in heidegebieden gaat het slecht: populaties van diersoorten die daar leven, zijn gemiddeld met 50 procent afgenomen sinds 1990, becijfert de natuurorganisatie in het verschenen Living Planet Report – 2020

De onderzoekers wijzen intensivering van de landbouw en de hoge stikstofuitstoot aan als grote boosdoeners. Ze pleiten voor een ‘fundamentele omslag in de landbouw’. Samenwerking met boeren is volgens de natuurorganisatie cruciaal.

,,We moeten kijken hoe we gezamenlijk tot een oplossing kunnen komen”, zegt directeur Kirsten Schuijt. Ze hekelt het gepolariseerde debat, waarin de belangen van boeren en de natuur vaak tegenover elkaar worden gezet. ,,We moeten met alle partijen samen aan tafel zitten”, zegt ze. Het WNF hoopt dat de politiek snel met beleid voor de lange termijn zal komen. Lees hieronder het (geupdate) artikel van de Binnenlandredactie van het AD; ik heb het volledige WNF Nederland-rapport ook even voor je opgesnord.

© foto WNF/Staatsbosbeheer

WNF slaat alarm: het gaat slechter dan ooit met natuur in Nederland
Binnenlandredactie Algemeen Dagblad, 8 augustus 2020 (update)



.

Living Planet Report Nederland – 2020
Natuur en landbouw verbonden
WNF Nederland, Zeist, augustus 2020











.

‘Natuurbeleid moet af van de christelijke traditie van heersen over de natuur’

,,Het natuurbeleid bestaat vrijwel volledig uit symptoombestrijding. Dat kan ook niet anders, zolang we de mens als meester over de natuur zien.” Dat zeggen Sander Turnhout en Glenn Lelieveld in een opiniestuk in het Dagblad van het Noorden op Kerstavond. Zij stellen dat een belangrijk grondoorzaak van een falend landbouw- en weidevogelbeleid gezocht moet worden in het feit dat we ‘in onze joods-christelijke traditie gewend zijn om te heersen over ‘de dieren des velds’. Daarom botsen we volgens hen beleidsmatig zo vaak met de natuur waar zich in een gezond systeem nu eenmaal zowel prooidieren als predatoren ontwikkelen. ‘Dat heeft de evolutie ons (namelijk, red.) gebracht’.

,,De ministers en gedeputeerden die we de afgelopen vijftig jaar op landbouw gezien hebben, zijn nagenoeg allemaal van rechts-christelijke komaf waarin zaken als evolutie of natuurlijke processen maar in beperkte mate worden erkend. En de liberalen met wie ze doorgaans regeren zijn het ermee eens of het kan ze gewoon niet zoveel schelen.”


Sander Turnhout en Glenn Lelieveld
Beeld: © Jan de Vries

Natuurbeleid moet af van de christelijke traditie van heersen over de natuur
Sander Turnhout en Glenn Lelieveld, Dagblad van het Noorden (Opinie), 24 december 2020

Wereld Natuur Fonds financiert nieuwe leerstoel ‘Veerkrachtige agrarische landschappen voor natuur en mens’

Op weg naar een toekomstbestendige landbouw voor natuur én boer was er dit jaar ook heuglijk nieuws te melden. Om in de behoefte te voorzien meer inzicht en kennis te krijgen over hoe landbouw en natuur elkaar kunnen versterken is een nieuwe leerstoel gestart aan de Rijksuniversiteit Groningen. Het Wereld Natuur Fonds financiert deze leerstoel met ingang van 2020: ‘Veerkrachtige agrarische landschappen voor natuur en mens’, van Prof. dr. Pablo Tittonell. Wat kan deze bijzondere bijzonder hoogleraar voor Noord Nederland betekenen?

Rijksuniversiteit Groningen benoemt Martijn van der Heide tot bijzonder hoogleraar Natuurinclusieve Plattelandsontwikkeling

Prof. dr. ir. Martijn van der Heide.
Beeld: Eigen foto

Een dag na de Opening van het Academisch Jaar, 1 september 2020, maakte de Rijksuniversiteit Groningen de benoeming tot bijzonder hoogleraar Natuurinclusieve Plattelandsontwikkeling van Martijn van der Heide bekend. Met deze nieuwe – bij de faculteit Ruimtelijke Wetenschappen ondergebrachte – bijzondere leerstoel richt de universiteit zich (vanuit een integrale landschapsinclusieve benaderingswijze, red.) op een wetenschappelijke onderbouwing van natuurinclusieve maatregelen in de landbouw vanuit ruimtelijk en sociaaleconomisch perspectief. De leerstoel wordt voor een periode van vijf jaar door de provincie Groningen gefinancierd (200.000 euro). Lees hier over de annonce in het Dagblad van het Noorden: ‘Rijksuniversiteit Groningen benoemt Martijn van der Heide tot bijzonder hoogleraar Natuurinclusieve Plattelandsontwikkeling. Provincie financiert leerstoel‘.

Golven van onheil of verandering?

,,We komen niet meer verder met het voor ons uitschuiven van duidelijke keuzes over hoe we produceren en consumeren”, schrijven Caspar van den Berg, hoogleraar Global and Local Governance aan de RUG/CampusFryslân. Theunis Piersma, hoogleraar Trekvogelecologie aan de RUG en onderzoeker bij het NIOZ en Klaas Sietse Spoelstra, strategisch veranderaar bij Nij sicht, in een opiniestuk in de Leeuwarder Courant van 24 september 2020.

Hun betoog spitst zich (voornamelijk) toe op verduurzaming van de landbouw en herstel van biodiversiteit (stap 3). Ze stellen dat de landbouwtransitie een verandering vraagt van alle spelers in de keten (overheid, boer, bank, verwerker, retail, toeleveranciers en consumenten), en dat die alleen kan slagen als die verankerd is voor de lange termijn. Ze roepen op tot politiek en maatschappelijk leiderschap, van mensen uit de mainstream van het politieke landschap. En achten de overheid verantwoordelijk voor de regie van dat transformatieproces. Klikken voor het beste (leesbare) resultaat.

Eerste NWO ‘Stairway to Impact Award’ voor Theunis Piersma

prof. dr Theunis Piersma, ©RuG

Op 3 december 2020 maakte de Rijksuniversiteit Groningen bekend dat Theunis Piersma een nieuwe NWO-prijs, de Stairway to Impact Award‘, aan zijn prijzenkast kon toevoegen. Hij was een van de drie ‘gelukkigen’, die ‘effectieve stappen heeft gezet om met zijn wetenschappelijke resultaten maatschappelijke impact te bereiken. Piersma kreeg € 50.000 om de impact en toepassing van kennis verder te vergroten. Vanzelfsprekend feliciteer ik Theunis Piersma met deze erkenning voor zijn grote maatschappelijke invloed, tegelijkertijd begrijp ik zijn onverholen ‘ergernis’ om deze prijs, in het licht van zijn pleidooi voor een ‘Topsector voor ecologie en leefbaar landschap‘. Daarover lees je hieronder meer in een scan van een artikel uit Bionieuws, een nieuwsblad voor biologen, dat mij via een tweet van Trouw-columnist Patrick Jansen onder ogen kwam. Ook daarop klik je voor een leesbaar interview.

,,De Stairway to Impact is net zo’n illusie als de Stairway to Heaven”


Theunis Piersma

NWO-bericht: ‘Eerste NWO Stairway to Impact Award voor Theunis Piersma‘.

Theunis Piersma: ‘Waarom bestaat er geen Topsector Ecologie en Landschap?’

Interview Theunis Piersma, Gert van Maanen, Bionieuws (bewerkte scan, RR).

‘Godwit Landscapes Project’: bio-indicatoren van ecologisch duurzame landbouw

Uit bovenstaand interview wordt duidelijk wat Piersma’s aspiraties zijn, en wat wellicht zijn ‘laatste kunstje’ wordt: hij zint op het opzetten van een internationaal werkplatform met trekvogels als integratieve vertellers over hun omgeving. Op 17 december 2020 kwam het team Piersma met de aankondiging van openstelling voor aanvragen van vijf promotieplaatsen aan de Rijksuniversiteit Groningen voor een prachtig (nieuw) project: het Godwit Landscapes Project: bio-indicators of ecologically sustainable farming.

Binnen een ecosysteemgerichte benadering op landschapsschaal, die een op lange termijn bewaakte populatie grutto’s verbindt met veranderingen in landgebruik, distributie van voedselbronnen en roofdieren, wil men met een groot en samenwerkend team van onderzoekers gaan onderzoeken hoe dalende trends in de biodiversiteit van landbouwgronden kunnen worden ‘omgekeerd’ in een duurzamere landbouwpraktijk.

De vijf PhD-posities zijn onderdeel van een groter project gefinancierd door LNV (Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit), Europese LIFE geïntegreerde projecten (LIFE IP), de Provincie Fryslân en Birdlife Nederland met de grutto (Limosa limosa limosa) als focale soort.

Alle vijf posities staan hieronder uitgebreid beschreven. Belangstellenden voor aanmeldingen dienen voor 10 januari 2021 van zich te laten horen.

© Jn van de Kam

Godwit Landscapes Project: bio-indicators of ecologically sustainable farming

‘Trekvogels volgen heel netjes de flyways’

Theunis Piersma met een opgezette grutto in Gaast, in het westen van Friesland, ©NRC.

Ook al wordt het zijn laatste kunstje, Theunis Piersma legt de lat hoog met het binnenhalen van vijf promovendi: niet dat hij de grutto’s als bedreigde diersoort ziet, of als relict van vervlogen tijden, nee, ‘het wordt tijd dat we naar het verhaal van de grutto luisteren’, zo vertelt hij Gemma Venhuizen, die hem eind december 2020 voor NRC in zijn woonplaats Gaast bezocht en interviewde. Hij vervolgt

„Dat we ons landschap niet duurzaam inrichten en beschadigen. Grutto’s zijn cultuurvolgers, die zich in grote mate hebben aangepast aan het boerenleven. Maar hun flexibiliteit kent een grens: als de landbouw té veel intensiveert en de bodem vernielt, dan geven de vogels dat aan.”


Theunis Piersma
©NRC

‘Trekvogels volgen heel netjes de flyways’
Gemma Venhuizen, NRC, 18 december 2020

Kunst en Landschap Noord Nederland

Kunst en Landschap volgt de ontwikkeling en (over)gang naar een natuur- en landschaps-inclusieve kringlooplandbouw in Noord Nederland op de voet. Vanaf januari 2020 bood en biedt het multimediale platform in spé je allerhande informatie – artikelen, belangwekkende rapporten, opiniestukken en initiatieven – over (extensieve) natuur- en landschapsinclusieve kringlooplandbouw. Ook het agro-ecologische werk van de Argentijnse hoogleraar Pablo Tittonell wordt uitgebreid besproken. Je treft er (bijna) dagelijks updates aan.

Klik op ‘STAPPEN NAAR een natuur- en landschapsinclusieve KRINGLOOPLANDBOUW, hoe daartoe te komen?‘ of op de ‘kunstzinnige’ grutto hieronder.

Beeld: Kening fan ‘e Greide.

Kening (fan ‘e Greide) en Kunst en Landschap

Kening fan ‘e Greide‘ – dat om verschillende redenen voortaan door het leven gaat als ‘Kening‘ – was een van initiatiefnemers van de KringLoop van Delfgauw naar Den Haag, die op 14 januari 2020 plaatsvond, en waarbij zo’n zestig natuur-, milieu-, landbouw- en landschaps-organisaties met hun achterban aandacht vroegen voor kringlooplandbouw.

Het burgerinitiatief is een belangrijke inspiratiebron van Kunst en Landschap Noord Nederland. Niet voor niets prijkt onderstaande video (bijna) bovenaan de pagina van het multimediale platform (in oprichting).

Journalist Leeuwarder Courant Jantien de Boer in gesprek met ecoloog en schrijver Dave Goulson in ‘Landschapspijn in Friesland’, GPTV, 12 juli 2016.

Weidevogels alleen nog maar in natuurhistorische musea te zien?

Via een aparte blogbijdrage – meer in de breedte, en me daarbij niet alleen richtend op het onderzoek van het Team Piersma – ga ik binnenkort in op de (algemene) problematiek van weidevogels in relatie tot het (veenweide)landschap, bodem(daling), klimaat, watermanagement, gewasbescherming, biodiversiteit, burger- en boerenbetrokkenheid, et cetera. Ik richt me daarbij voornamelijk op Noord Nederland. Een kunst- en culturele invalshoek zal daarbij niet ontbreken. Ook de ‘Grote Vriendelijke Reus’, Murk Nijdam, krijgt daarin alle aandacht die hij verdient. Stay tuned.

,,In de zoektocht naar oplossingen voor de transities die op ons afkomen kunnen kunst en cultuur de motor voor verandering (sgezindheid) zijn, als spiegels van en voor ‘verbeelding’ van een hoopvolle toekomst.”


Robert Rosendal, Kunst en Landschap

Tentoonstelling ‘Vervlogen tijden?’ in Het Natuurhistorisch

Impressie ‘Vervlogen Tijden? – weidevogelportretten’, Rafael Martig, Beeld: Rafael Martig.

In dat kader vraag ik graag je aandacht voor beeldend kunstenaar en bioloog Rafael Martig, die in verband met het coronavirus zijn tentoonstelling ‘Vervlogen tijden? – weidevogelportretten in het ‘doodleuke’ Natuurhistorisch museum uitgesteld zag tot na de zomervakantie. Kijk hier naar de livestream van opening van de expositie op 19 september 2020 (17:30 uur).

Er waren wat technische opstartprobleempjes, maar als je doorscrolled naar minuut 8:10 kun je het hele openingsritueel volgen. (Bekijk hem via YouTube!) Je raadt overigens nooit wie de expositie plechtig opende!

Je bent na deze dag twee maanden lang welkom in het Natuurhistorisch om het werk van Rafael Martig (coronaproof) te bekijken. Veel plezier daarbij.

Opening Vervlogen tijden? weidevogelportretten door Rafael Martig, Het Natuurhistorisch, 19 september 2020.

Voor zijn olieverfschilderijen stonden een grutto, kievit, kemphaan en scholekster uit de collectie van dit museum model. Zoals je ziet – levensgroot en niet op een paaltje in de polder maar in een museale setting.

Gevederd staatsieportret

Beeld: Het Natuurhistorisch

Of als staatsieportret, zoals Kester Freriks het op 17 oktober (2020) in de NRC beschreef: ‘niet op het geijkte paaltje, niet omringd door grassprieten, maar op gedrapeerd zwart laken.’ Freriks kijkt na het zien van Vervlogen tijden? ‘anders naar een weiland met deze schoonheden’. ‘Mocht zo’n weiland er tenminste nog zijn’. Lees hier zijn recensie: ‘Gevederd staatsieportret‘. Klik op de foto hiernaast voor een vergrote weergave. op ‘Grutto‘ hieronder voor meer informatie en (actuele) openingstijden.

.

,,Ooit was het drassige Nederland een paradijs voor enorme aantallen broedende grutto’s en kieviten. Grootschalige landbouw maakt het de weidevogels bijna onmogelijk hier nog langer te leven.”


Kester Freriks
Grutto’ – olieverf op doek. (Rafael Martig) Beeld: Natuurhistorisch museum.

Op weg naar DRINKBARE RIVIEREN, voor ecosystemen in balans

Jaren geleden maakte zij een maandlange kanotocht door de Canadese wildernis. Dat ze daar toen gewoon water uit de rivier kon drinken, raakte haar zo dat ze nu een nieuwe missie heeft: ook in Nederland zou het water uit de rivieren weer drinkbaar moeten worden!

Om dat te bereiken bewandelt universitair docent, bedrijfskundige, ecoloog en avonturier Li An Phoa rivieren van bron tot zeemond en doet ze watermetingen met wie ze maar treft. Vanaf het voorjaar tot in de zomer van 2018 liep ze een kleine duizend kilometer langs de Maas. Het vizier voor een nieuwe (lange) wandeltocht staat voor 2021 gericht op China, waar ze een belangrijk deel langs de Yangtze hoopt te lopen. Tot die tijd werkt ze aan een boek over drinkbare rivieren.

Drinkbare Rivieren: Drinkbare Maas Wandeling, Li An Phoa, 6 april 2018.

Rivier de ‘Rupert’ ernstig vervuild; vissen sterven, mensen ziek

Rupert River, Richard Anderson, 24 september 2015.

In 2005 kanode Li An Phoa de volledige lengte, zo’n 763 kilometer, van de rivier de Rupert in Canada. Onderweg kon ze rechtstreeks uit de rivier water drinken. Toen ze er drie jaar later terugkwam was dat niet meer mogelijk. De rivier was vervuild door de aanleg van dammen en opsplitsing van de rivier ten behoeve van waterkrachtcentrales, en mijnbouw. Vis stierf, mensen werden ziek. Het delicate evenwicht in het ecosysteem werd vernietigd en de leefwijze en -omgeving van de inheemse bevolking, de Cree, werd – ondanks vele protesten – ernstig verstoord, ging teloor.

Cree Hunters of Mistassini

Om je een beetje een indruk te geven wat deze ingrepen in een dergelijk gebied met aboriginals teweeg kan brengen, verwijs ik je naar de National Film Board of Canada, waar je (gratis) kunt kijken naar de prijswinnende korte film ‘Cree Hunters of Mistassini‘. Een documentaire uit 1974, mede geregisseerd door Boyce Richardson en Tony Ianzelo, die een groep van drie Cree-families uit de regio Mistassini in Quebec beschrijft, terwijl ze een winterjachtkamp opzetten in de buurt van James Bay en Ungava Bay. De film onderzoekt de overtuigingen en ecologische principes van de Cree-bevolking.

Richardson had eerder een reeks artikelen geschreven voor de Montreal Star over inheemse rechten en over de milieuschade die door de nieuwe ontwikkelingen op hun land was aangericht. Hij reisde naar Mistassini om met Cree-vrienden te spreken, en beloofde hen dat ze hun eigen verhalen konden vertellen. Drie jachtgezinnen in de bush gingen akkoord – er kon gefilmd worden. Richardson deed dat gedurende vijf maanden, van 1972 tot 1973.

Drinkbare rivieren, indicator voor gezond leven

Li An realiseerde zich dat drinkbare rivieren een indicator zijn voor gezond leven. Als we uit onze rivieren kunnen drinken, betekent dit volgens haar dat een heel ecosysteem gezond en in balans is. Rivieren kunnen alleen ‘drinkbaar’ zijn als alle actoren, en gedragingen die er in en om plaatsvinden (plus de onderlinge relaties en samenhang), bijdragen aan een heel stroomgebied. Ze gebruikt drinkbare rivieren als leidend principe voor de samenleving, als vervanging van economische groei – drinkbare rivieren als een oud en nieuw kompas.

,,Rivieren zijn essentieel voor al het leven op aarde, rivieren zijn onze levenslijnen. We kunnen niet leven zonder water, we zijn water. Alle levende wezens maken deel uit van een stroomgebied, dus we zullen allemaal profiteren van drinkbare rivieren.”

Li An Poah

Li An Phoa: ‘Care for Drinkable Rivers‘, TEDxVenlo 2017

‘Care for Drinkable Rivers’, Li An Phoa, TEDx-Venlo, YouTube-kanaal Tedx Talks, 20 november 2017.

Met haar TEDx-talk op 7 november 2017 deelde ze haar missie, die ze al had sinds 2015, toen ze het initiatief Drinkable Rivers startte. met en voor een groot publiek. Dat leverde haar dat jaar een 97e positie op de Trouw Duurzame Top 100-lijst op, de jaarlijkse lijst met duurzame denkers en doeners in Nederland. Een mooie prelude van haar veelbesproken Maas-wandeltocht een jaar later.

Wandelen langs de Maas voor drinkbare rivieren

Li An Phoa liep duizend kilometer langs de Maas: van de bron in Frankrijk tot aan de monding in de Noordzee, Rotterdam; Capelle aan de IJssel, om precies te zijn, de plaats waar ze opgroeide.

Je kunt haar tocht hieronder van dichtbij meemaken, ik heb drie artikelen voor je uitgezocht. Met name het artikel van Down to Earth-journalist Maarten van der Schaaf kan ik aanbevelen – hij doet uitgebreid (beeld)verslag van de dag die hij met Li An meeliep. Ook het derde artikel is zeer de moeite waard, Trouw-journalist Charlot Verlouw vertelt in geuren en kleuren wat Phoa met haar wandeltocht in ‘beweging’ gezet heeft. En wat ze er onder andere mee bereikt heeft: 78 plaatsen opgeklommen naar nummer 19 van de ‘Duurzame 100‘ in 2018!

,,We kunnen aan de waterkwaliteit zien hoe gezond ons leefgebied is. Rivieren zijn een betere graadmeter van ons welzijn dan het BNP.”

Li An Phoa

La qualité de l’eau des cours d’eau: le combat d’une scientifique néerlandaise
Nieuwsbericht Matélé, België. 14 juni 2018


.

Wandelen langs de Maas voor drinkbare rivieren
Maarten van der Schaaf, Down to Earth, 22 augustus 2018


.

Li An Phoa wil ervoor zorgen dat we straks gewoon uit de Maas kunnen drinken
Charlot Verlouw, Trouw, 13 oktober 2018

‘Drinkable Rivers’, towards a world with drinkable rivers

Screenshot website drinkablerivers.org

Geïnspireerd door haar eigen leerervaring en haar opleiding, Phoa rondde drie masters af: ‘Business Administration’ aan de Rotterdam School of Management, ‘Holistic Science’ aan het Britse Schumacher College en ‘Filosofie’ aan de Erasmus Universiteit, richtte ze in 2013 het Spring College op. Het instituut afficheert zich met ‘Onderwijs dat je meeneemt in de diepte van de dingen‘.

In 2015 nam ze, zoals gezegd, het initiatief tot Drinkable Rivers, een project dat bestaat uit het organiseren van rivierwandelingen, het bedrijven van burgerwetenschap op plekken waar ook ter wereld, en het stelt mensen in staat zelf actie te ondernemen om een wereld met drinkbare rivieren te realiseren.

‘Tegen de stroom in: waarom Li An Phoa uit de rivier wil drinken’

,,Om ervoor te zorgen dat zoveel mogelijk verschillende partijen binnen een bepaald stroomgebied betrokken zijn bij het weer gezond maken van de rivier, gaat Li An met allerlei stakeholders in gesprek. Van burgers en boeren tot aan banken, burgemeesters en bestuurders: al lopende maakt ze iedereen onderdeel van dezelfde missie. Terwijl ze loopt, verbindt en mobiliseert ze mensen die in hetzelfde stroomgebied wonen.” ‘Rivier-families’, noemt ze hen, zegt journalist, schrijver en videograaf Nadine Maarhuis in een prachtige reportage voor MaatschappijWij in de zomer van 2019. Onderstaand videoportret maakt daar deel van uit.

Li An Phoa vertelt over Drinkable Rivers, Maatschapwij, 3 juli 2019.

Burgerwetenschapsproject Drinkable Rivers: ‘Alle Scholen Verzamelen’

Samen met twaalf universiteiten organiseert Drinkable Rivers het landelijke evenement: ‘Alle Scholen Verzamelen‘. Daarin sluiten (steeds meer) basisscholen door heel Nederland zich aan bij het burgerwetenschapsproject, waarbij leerlingen het stromende zoete water in hun (eigen) leefgebied onderzoeken en monitoren. Juni 2019 trapten ze af:

Aftrapfilmpje Alle Scholen Verzamelen! 2019, Rosa Kindt, 11 juni 2019.

,,Een gezonde rivier is het resultaat van een gezonde leefomgeving. Hoe beter het met de rivier gaat, hoe beter het met de natuur en omwonenden rond de rivier gaat. Samen zetten we ons in voor gezonde rivieren!”

Li An Phoa

Kunnen we het water uit de Rijn, Maas of Waal drinken?

Kunnen we het water uit de Rijn, Maas of Waal drinken? Dat was de vraag aan zo’n achtienhonderd leerlingen uit groep 7 en 8 van zestig verschillende scholen, die op 15 mei 2020, samen met Li An Phoa en onderzoekers van de universiteit in Delft, op onderzoek uitgingen naar de kwaliteit van het water in de Nederlandse rivieren. De resultaten van alle metingen worden later gebruikt in een groot internationaal onderzoek van diezelfde universiteit. Het Jeugdjournaal liep met de kinderen mee:

Kunnen we het water uit de Rijn, Maas of Waal drinken? NOS-Jeugdjournaal, 15 mei 2020.

Basisschoolleerlingen meten waterkwaliteit voor drinkbare rivieren
Wageningen University & Research (persbericht), 13 mei 2020

.

Schoolkinderen helpen thuis mee aan onderzoek ‘drinkbare rivieren’
H2O Actueel, 14 mei 2020

Alle Scholen Verzamelen ook voor volwassenen

Op 15 mei 2020 was Li An Phoa te gast bij Jurgen van den Berg in de Radio 1-studio om ook volwassenen te vertellen over Alle Scholen Verzamelen.

Drinkable Rivers: NOS Journaal Radio 1 (15 May 2020), Drinkable Rivers Drinkable Rivers, 16 mei 2020.

Doet ook jouw klas mee met ‘Alle Scholen Verzamelen’?

Het eerstvolgende ‘citizin science‘ waterkwaliteitsproject, waarbij Li An Phoa weer met kinderen van basisscholen uit groep 7 en 8 op pad gaat om rivieren, kanalen, beekjes en sloten te gaan onderzoeken, vindt plaats op 28 mei 2021. Bekijk hieronder de ‘aftermovies‘ van 2020 en 2021. In het magazine vind je verhalen en analyses van Alle Scholen Verzamelen.

Drinkable Rivers & Alle Scholen Verzamelen (aftermovie 15 mei 2020), 22 juni 2020.
Drinkbare Rivieren: ASV2021 impressie video (aftermovie 28 mei 2021), 28 juni 2021.

Een vrouwelijke Indiana Jones, de wetenschapper in het wild

,,Phoa heeft wel iets weg van een vrouwelijke Indiana Jones, met haar buitenhoofd, lange vlecht, bergschoenen en afgeleefde backpack – de wetenschapper in het wild. Niet jagend op verdwenen schatten, maar wel op iets anders dat door sommigen ongetwijfeld als fata morgana zal worden beschouwd: een toekomst met drinkbaar rivierwater”, schrijft Ianthe Sahadat in prachtig proza in de Volkskrant van 6 december 2019.

Sahadat geeft met haar artikel een boeiend overzicht van Phoa’s werkzaamheden in 2019, een jaar waarin ze geen (lange) wandeltocht maakte, maar wel veel buiten te vinden was – samen met ‘mannen en vrouwen gehuld in iets te smetteloos zakentenue’. Zoals gezegd: in prachtig proza:

De vrouw die de rivieren gaat redden: ‘Slechts een paar generaties geleden konden we er nog uit drinken’
Ianthe Sahadat, de Volkskrant, 6 december 2019

Een beeldend onderzoek naar de rivieren van de wereld

In mei 2019 presenteerde LUDWIG zijn eerste pop-up WatermuseumVerdronken Land‘. Li An Phoa was één van de sprekers en vertelde over haar wandeling langs de Maas. Kunst en Landschap wil je dit prachtige samenwerkingsverband natuurlijk niet onthouden.

LUDWIG is een sinds 2012 opererend collectief van zes Nederlandse orkestmuzikanten dat zich niet alleen artistiek wil onderscheiden, maar ook graag reflecteert op de wereld waarin we leven door middel van innovatieve en creatieve projecten. Li An sloot zich daar graag bij aan.

Drinkable Rivers en LUDWIG: eerste editie van ‘WaterWalks’, MILLK, november 2019.

‘Drinkbare Maas’: voettocht van een vrouw met een missie

Documentair drieluik voor De Boeddhistische Blik (KRO-NCRV)

De Boeddhistische Blik is de verzameltitel waaronder alle programma’s van de KRO-NCRV, die over de boeddhistische stroming gaan, vallen.

,,De kwaliteit van drinkwater loopt wereldwijd terug. Ook neemt de beschikbaarheid van drinkwater drastisch af. In Nederland worstelen we bovendien voortdurend met te veel of te weinig water in onze rivieren. Urgente redenen voor de 39-jarige bedrijfskundige, filosofe en holistisch ecologe Li An Phoa om zich in te gaan zetten voor een wereld met drinkbare rivieren, want als onze rivieren weer drinkbaar zijn, zijn onze ecosystemen weer in balans”, zo intoduceert KRO-NCRV, onder de vlag van De Boeddistische Blik, het documentaire drieluik ‘Drinkbare Maas’: voettocht van een vrouw met een missie‘, waarvan het eerste deel op 22 maart 2020 om 15.30 uur op NPO 2 werd uitgezonden: ‘Bron van leven‘.

Het tweede deel, ‘Een rivier, miljoenen levens‘ volgde op 29 maart, deel 3, ‘Naar een breder bewustzijn‘, werd uitgezonden op 5 april, eveneens om 15.30 uur op NPO 2. Bekijk ze hieronder.

.

In Drinkbare Maas spreekt Li An met boeren en burgemeesters, vissers en omwonenden, ondernemers en onderzoekers over de kwaliteit van het Maaswater. Dankzij deze tocht besluiten onder andere Franse burgemeesters zich te verenigen in een internationaal netwerk van Burgemeesters voor een Drinkbare Maas.

Twee Radio 1-interviews met Li An Phoa over ‘Drinkbare Maas’

Drinkbare rivieren
Vroege vogels, Radio 1, 15 maart 2020



.

Kunnen we in de toekomst drinken uit de Maas?
Langs de Lijn & Omstreken, Radio 1, 18 maart 2020

Op weg naar een lonkend perspectief: een ‘Drinkbare Maas’

Regisseur Thom Verheul en zijn zoon, cameraman Wouter Verheul, volgden Li An de afgelopen twee jaar op de voet. Ze filmden haar wandeltocht langs de rivier, haar ontmoetingen, zorgen en overpeinzingen op weg naar een lonkend perspectief: een ‘Drinkbare Maas’.

Drinkbare rivieren, YouTube-kanaal Thom Verheul, 11 juli 2018.

Vorig jaar gingen ze samen terug naar plekken langs de Maas om te praten met mensen die werken aan vooral structurele oorzaken van de vervuiling met vooral pesticiden, medicijnresten en de onbekende stoffen die bijna dagelijks aan ons milieu worden toegevoegd. Je ziet beelden van deze ontmoetingen in het hierboven beschreven documentaire drieluik van KRO-NCRV.

Drinkbare Rivieren als indicator voor gezond leven

Er worden in het Nederlandse oppervlaktewater nogal wat zorgwekkende stoffen aangetroffen, meststoffen, gewasbeschermingsmiddelen en pesticiden vanwege de intensieve landbouw, maar ook (door chronisch gebruik van consumenten) ontstekingsremmers, pijnstillers, antibiotica, hormonen (van de pil), anti-depressiva en slaappillen. Luister hieronder naar een gesprek dat Li An Phoa had met Marlies Kampschreur van Waterschap Aa & Maas over water als spiegel van onze gezondheid – het perspectief dat Drinkbare Rivieren als indicator voor gezond leven kan bieden.

Drinkbare Maas, Li An Phoa in gesprek met Marlies Kampschreur, YouTube-kanaal Li An Phoa, 19 april 2018.

Hoe zit het Nederlandse watersysteem in elkaar, hoe gaat dit veranderen en kunnen we dit vóór ons laten werken?

Op 19 mei 2021 schuift Li An Phoa aan bij programmamaker en presentator Servaz van Berkum bij Pakhuis de Zwijger voor een livecast-uitzending van het eerste deel van de miniserie ‘Nederland Waterland‘ in het kader van de programmareeks ‘Ruimte! Ruimte! Ruimte!‘. In een uur tijd komen allerlei aspecten van de waarden van water en de uitdagingen waar we voor staan: te veel, te weinig, te vervuild, aan bod. Hoe kunnen we meer ruimte creëren voor het water, meer gebieden nat laten zijn en hoe kunnen we samenwerken aan een langetermijnvisie en een gedeelde richting zoals bijvoorbeeld een wereld met drinkbare rivieren?

Ruimte! Ruimte! Ruimte! : Nederland Waterland, Pakhuis de Zwijger, 19 mei 2021.

Wandelen voor een ‘drinkbare IJssel’

Beeld: uitsnede K&L

In 2018 liep ze langs de Maas. Het vizier voor een nieuwe (lange) wandeltocht staat voor 2021 gericht op op een tocht langs de Yangtze, zo schreef ik in mijn inleiding op 22 maart 2020. Dat gaat hem, in verband met Corona, dus niet worden. In plaats daarvan zoekt Li An Phoa het dit jaar daarom dichter bij huis: een tiendaagse wandeling langs de oever van de IJssel. Van 7 tot 18 juni loopt ze 127 kilometer van Westervoort tot aan Kampen aan het IJsselmeer. 2021 staat in het teken van: ‘Drinkbare IJssel‘. O ja, en dat boek? Dat komt er!

‘Manifest voor een Drinkbare IJssel’

Manifest voor een Drinkbare IJssel

Opnieuw gaat ze tijdens haar tocht in gesprek met bewoners, schoolklassen, vissers, boeren en burgermeesters (‘citizen science‘) om haar droom te verwezenlijken: (in 30 jaar) te komen tot een ‘drinkbare IJssel’.

Ze zal iedereen vragen om het ‘Manifest voor een Drinkbare IJssel‘ te ondertekenen. Uiteraard onderzoekt Li An ook dit keer, samen met school-kinderen, de kwaliteit van het huidige IJssel-water. Mede-opstellers van het manifest zijn Wim Eikelboom van ‘Rivierverhalen‘ en Guido de Vries van de IJsselbiënnale.
.

De IJsselfamilie in woord en beeld

Voor deze voettocht trekt ook bevriend journalist en schrijver Maarten van der Schaaf zijn wandel-schoenen (weer) aan – met zijn fototoestel in de aanslag! Geïnspireerd door Humans of New York zal hij onderweg portretten maken van markante personen die ze langs hun IJssel-wandeltocht ontmoeten. Deze portretten maken onderdeel uit van een groot samenwerkingsproject dat ‘de IJsselfamilie’ de komende dertig jaar in woord en beeld zal brengen.

Natuurlijk worden van de ontmoetingen ook de gebruikelijke ‘plaatjes’ gemaakt en op sociale media gedeeld: zoals op Facebook, Instagram en LinkedIn. Helemaal leuk wordt het als ook de plaatselijke televisiezender uitrukt om de stoet in beeld te brengen. Dat gebeurde o.a. op dag-tien: ‘klimaatwethouder’ Ed Anker (Zwolle) en ‘rivierwethouder’ Albert Holtland uit Kampen sloten aan bij de IJsselfamilie. Kijk hier naar een korte reportage van RTV Focus Zwolle.

.

LinkedIn-bericht Li An Phoa, 18 juni 2021.

‘Over dertig jaar drinken we uit de IJssel’

Het is even na tienen, maar de zon brandt al aardig op de hoofden van de kinderen en de strooien hoed van Phoa, schrijft Marit Willemsen voor NRC. Zojuist bracht een oudere schipper Li An en haar vriend Maarten van der Schaaf met een brommende Zalkerveer, een pontje voor lopers en fietsers, naar de overkant. Willemsen maakte een prachtige reportage van de tiende dag van hun wandeltocht langs de IJssel.

Over dertig jaar drinken we uit de IJssel
Marit Willemsen, NRC, 4 juli 2021

‘Een glaasje water uit de IJssel? Li An Phoa wil dat de Nederlandse rivieren weer drinkbaar worden’

Ook een cameraploeg van EenVandaag keek tijdens Li An en Maarten’s IJsselwandeltocht over de schouders mee. Het resultaat daarvan kun je hieronder bekijken. Anneke Claessens doet via de website van het tv-programma verslag van deze exercitie.

Li An Phoa ijvert voor een drinkbare IJssel, Kunst en Landschap (Bron: EenVandaag, 17-8-21), 27 augustus 2021.

Li An Phoa presenteert ‘Drinkbare IJssel’ tijdens openingsdag IJsselbiënnale-2021

Beeld: campagnebeeld ©IJssebiënnale-2021

Van 18 tot en met 19 september 2021 vindt de internationale kunstroute IJsselbiënnale plaats. Bij de langste kunstroute van Nederland vindt de bezoeker ruim 27 spannende en monumentale kunstwerken, verdeeld over ruim 120 kilometer langs de IJssel in Overijssel en Gelderland. Je kunt er de buitententoonstelling verkennen, of het gevarieerde programma vol theater, muziek en kunst bezoeken. Thema van de route is opnieuw dit (‘Ode aan het Landschap‘-) jaar: de impact van klimaatverandering op het landschap van de IJsselvallei, dit keer onder de titel ‘TIJ, TIJD en TIJDELIJKHEID‘.

Op de openingsdag van de IJsselbiënnale op vrijdag 18 juni (van 16:00 – 18:00 uur) zal Li An Phoa haar ervaringen van de wandeling delen. (Tijdens het evenement zal een weerslag van de tocht voor publiek te zien zijn in Centrale Harculo in Zwolle.)

IJsselbiënnale 2021 Commercial, Bestwerk, 2 juni 2021.

Er komt een boek!: ‘Drinkbare Rivieren, een reis, een droom, een levenswerk’

Beeld: cover boek, ©Atlas Contact

‘Ruim een jaar hebben Maarten van der Schaaf en ik gewerkt aan een boek over drinkbare rivieren, en dat boek is bijna af!’, meldt Li An Phoa op 22 maart op Linkedin. Het boek, een rijk weefsel van reisverhaal, memoires, reportage, filosofische overpeinzing en poëzie, komt in juni 2021 uit bij Uitgeverij Atlas Contact.

Klik op Drinkbare Rivieren om het boek te bestellen. Velen gingen je voor, het boek beleefde in november 2021 al zijn derde druk. Een luisterboek, ingesproken door Li An Phoa zelf, is met ingang van oktober 2021 verkrijgbaar.

‘Wanneer we uit onze rivieren kunnen drinken, is het hele ecosysteem weer in balans’

We zijn één grote familie, want door de rivieren hebben we een bloedband; ze zijn immers onze levensaders. Dat zegt Li An Phoa tegen Sarah-Mie Luyckx, die haar interviewt voor Trouw naar aanleiding van haar boek, dat inmiddels, september 2021, een tweede druk beleeft.

Wanneer we uit onze rivieren kunnen drinken, is het hele ecosysteem weer in balans. Daarom probeer ik anderen de ogen te openen: ondanks een overvolle agenda je te verwonderen over de magische wereld ­ofwel het rijke weefsel waarvan we deel uitmaken. Zodat mensen hun eigen verantwoordelijkheid nemen door duurzame keuzes te maken. Maar in ons boek vind je geen lijstjes voor wat je moet doen. Hoewel lezers daar opvallend vaak om vragen.

,,Ze verwachten een soort how-togids. Daar doe ik niet aan. Mensen moeten het zélf willen, intrinsiek gemotiveerd raken.”


Li An Phoa
Beeld: ©Jean-Pierre Jans

Li An Phoa (40) liep 18.000 kilometer om ervoor te zorgen dat we weer kunnen drinken uit de Maas
Sarah-Mie Luyckx, Trouw, 10 september 2021

We maken onszelf schoon, maar de natuur vuil

We wassen ons lijf, onze kleding, ons huis. De schoonmaakmiddelen spoelen we door het putje en dat beïnvloedt de waterkwaliteit, het waterleven, het bodemleven en via het voedsel- en drinkwatersysteem ten slotte weer onszelf, schrijft ‘Future Affairs‘-journalist-NRC Wouter van Noort op 13 januari 2022. De (hopelijk) laatste mutatie van het Covid-19-virus loopt op zijn laatste beentjes, mondkapjes worden afgeschud en goed je handen wassen lijkt ineens minder belangrijk (gevonden) te worden. We hoeven het met hygiëne niet meer zo nauw te nemen. Of toch wel, en is schoon wel schoon?

Hoe kunnen culturele normen en ecologische inzichten over wat echt schoon is, zo losgezongen raken van elkaar, vraagt Van Noort zich af? Wat wij schoon vinden, blijkt niet alleen gebaseerd op harde wetenschap, maar ook op politieke opvattingen en moraliteit, zo concludeert hij. Er zijn veel studies waaruit blijkt dat mensen schoon en vies niet alleen associëren met hygiëne, maar ook met goed en fout.

Wouter van Noort relateert in onderstaand artikel het levenswerk van Li An Phoa aan onderzoek van Fieke Wagemans, die promoveerde aan Tilburg University op een proefschrift over de link tussen moraliteit en walging.

Beeld: ©Getty Images

We maken onszelf schoon, maar de natuur vuil
Wouter van Noort, NRC, 13 januari 2022

Drinken we in 2050 water uit de Nete?

In maart 2023 werken de VMM, de Vlaamse Milieu Maatschappij en haar partners tien jaar samen aan een duurzame Netevallei. Water krijgt meer ruimte en extra ingrepen moeten het gebied tegen overstromingen beschermen. En met de Blue Deal gaat de Vlaamse Regering de strijd aan tegen droogte en waterschaarste: maatregelen van het Rivierherstelprogramma Kleine Nete. Om dat te vieren, organiseren ze tijdens de Vlaamse Waterdagen de Netedagen: een verzameling van activiteiten om bezoekers ‘mee te nemen door een vallei in verandering’. Drinkable Rivers is uitgenodigd om daaraan een (actieve) bijdrage te leveren.

De rivier de Kleine Nete ontstaat uit vele door regen en Maaswater (afkomstig van irrigatie) gevoede beekjes in het gebied tussen Arendonk, Retie en Mol-Postel in de Belgische Kempen, waaronder de zogenaamde Zeven Neten: de Looiendse Neet, het Klein Neetje, de Zwarte Neet, Nonnen Neetje, de Desselse Neet (ook Werbeekse Neet), de Plas Nete, de Witte Neet. De Kleine Nete bevat veel in Vlaanderen zeer zeldzame vissen. Vanaf Lier stroomt ze samen met de Grote Nete en vormt ze de Nete of de Beneden Nete.

Ontdek de Kleine Nete, Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete vzw, 24 oktober 2022.

Drinkable Rivers op Vlaamse Waterdagen met filmvoorstelling ‘Drinkbare Maas’ en wandeling in Netevallei

Beeld: ©Drinkable Rivers

Op 17 en 18 maart komt Li An Phoa in actie tijdens de Vlaamse Waterdagen: met een filmvertoning van (een compilatie van) de film Drinkbare Maas en een wandeling langs de Kleine Nete.

River walk along the Kleine Nete, Drinkable Rivers, 20 maart 2023.

De Kleine Nete is zo’n 44 kilometer lang en dus van een heel ander kaliber dan de Maas, maar net zo belangrijk, vindt Phoa. “Kleine rivieren maken de grote. Zij voeden de hoofdstroom. Lokale acties doen er dus toe. Als je daar vooruitgang boekt voor zuiver water, heeft dat stroomafwaarts gunstige gevolgen”, zegt ze tegen Tom Ysebaert, die haar voor De Standaard interviewt. Hij maakte een prachtige reportage: ‘Mensen moeten weer verliefd worden op het water’.

Beeld: ©Sebastian Steveniers

‘Mensen moeten weer verliefd worden op het water’
Tom Ysebaert, De Standaard, 20 maart 2023

Drinken we in 2050 water uit de Nete?

Kunnen we tegen 2050 het water uit de Nete gebruiken als drinkwater, vraagt RTV België zich af na het bezoek van Li An Phoa. Als het van Antwerps gouverneur Cathy Berx en de gemeentebesturen rond de Nete afhangt wel. In Kasteelhoeve Den Herberg in Grobbendonk heeft de provinciegouverneur samen met verschillende burgemeesters een charter ondertekend om de waterkwaliteit van de Nete de komende jaren te verbeteren. Het doel is zelfs dat het water in 2050 opnieuw drinkbaar is.

Water wordt almaar meer een schaars goed. Dat bleek onder meer in de zomer van 2022 nog toen er een watertekort was in onze provincie, zegt ze in onderstaande videobijdrage. “Het is belangrijk om zorgzaam om te gaan met het beschikbare water.” Vandaar dat alle betrokkenen het engagement aangaan om de waterkwaliteit in de Nete, en dus ook de natuur in de Netevallei, te verbeteren.

Beeld: still uit videobijdrage RTV België, Drinken we in 2050 water uit de Nete?, 19 maart 2023.

Emoties en veel plannen bij pas de tweede internationale waterconferentie sinds 50 jaar

Secretaris-generaal Antonio Guterres sloot vrijdagavond 24 maart 2023 de tweede waterconferentie van de Verenigde Naties af met een dankjewel aan gastland Nederland. Concrete doelen leverde de internationale samenkomst in New York niet op. Toch zijn de deelnemers na afloop enthousiast. Nederland kreeg zelfs een pluim van de VN-baas.

Vooraf was al duidelijk dat de driedaagse waterconferentie, die door koning Willem-Alexander was geopend, niet tot concrete doelen zou leiden, maar een uitwisseling van kennis en ideeën moest worden over voldoende schoon drinkwater en hygiëne, droogte, overstromingen, duurzaam watergebruik en het voorkomen van conflicten over water, zo stelt Onno Havermans op 25 maart 2023 in Trouw.

De conferentie werd die vrijdag afgesloten met een Water Actie Agenda, waarop meer dan 700 afspraken en toezeggingen zijn vastgelegd om waterproblemen aan te pakken. Die komen opnieuw aan de orde op een top over duurzame ontwikkelingsdoelen (SDG’s) in september in New York en de klimaattop in november in Dubai.

‘Drinkable rivers: when the river became my teacher’

HET WATER KOMT, zorgen om stijging van de zeespiegel

Naast het steeds nijper wordende feit dat de kwaliteit van water onze gezondheid in gevaar kan brengen is er (decennialang) een andere watergerelateerde zorg: die van droogte, overstromingen en zeespiegelstijging ten gevolge van klimaatverandering. Daarover lees je meer in een andere blogbijdrage van Kunst en Landschap:

HET WATER KOMT, zorgen om stijging van de zeespiegel
Robert Rosendal, Rosendal Produkties voor Kunst en Landschap, (vanaf) 1 februari 2020
.

EXPEDITIE WADDENZEE: Carlien Bootsma drie weken te voet langs de noordelijke kustlijn, van oost naar west en weer terug

Carlien Bootsma bij haar vertrek in Nieuwe Statenzijl. Foto: Carlien Bootsma / BLICmedia

De verwachte zeespiegelstijging bedreigt het Wad

,,De verwachte zeespiegelstijging bedreigt het Wad. Journalist Carlien Bootsma loopt hartje winter drie weken met een tentje rond de Waddenzee om te vertellen over wat dat teweegbrengt”, schrijft Maaike Borst in het Dagblad van het Noorden in haar aankondiging van ‘Expeditie Waddenzee‘ op 27 december 2019. Je vindt het artikel hieronder, als eerste van een reeks artikelen die een – rijk geïllustreerd – overzicht biedt van Bootsma’s expeditie.

Beeld: screenshot video, bewerkt RR/K&L

Carlien Bootsma begon haar voettocht langs UNESCO Werelderfgoed de Waddenzee, vanuit Nieuwe Statenzijl langs de noordelijke kustlijn naar het westen, dan naar Texel, via de eilanden terug, om vanaf Schiermonnikoog over het Wad naar Lauwersoog te lopen. Ze doet verslag van haar ontdekkingstocht voor het Dagblad van het Noorden (op zaterdagen), Tijdschrift Noorderbreedte (op de woensdag) en De Correspondent (m.i.v. zaterdag 15 februari 2020). Leeft de stijging van de zeespiegel bij mensen die wonen op de grens van water en land? En hoe gaan ze om met de consequenties ervan?

Voor Kunst en Landschap volg ik Carlien op de voet – vanachter mijn bureau. Dagelijks bezoek ik haar Facebookpagina om kennis te nemen van haar gesprekspartners en -onderwerpen, belevenissen en (soms) ontberingen. Zo af en toe – als het zo uitkomt – doe ik suggesties voor haar – zoals je hieronder zult merken – veelkleurige verhalen. Bootsma houdt van de mensen die er wonen en werken, en van het Waddengebied zelf natuurlijk.

Blijven we de zee de baas?

Carlien wilde een serie verhalen maken waarbij ze het plezier van wandelen kon combineren met het schrijven over een voor haar belangrijk onderwerp: bedreiging van het niet meer droogvallen van de wadplaten door zeespiegelstijging.

In de video hieronder – hij is gemaakt in de zomer van 2021 – bespreekt Carlien deze ‘problematiek’ met Thea van Wijk, eigenaar bij De Uitdaging, als introductie van een klimaatcollege over de gevolgen van een stijgende zeespiegel, dat zij op 5 oktober van dat jaar samen met weerman Gerrit Hiemstra in Theater Sneek gaf.

Interview met Carlien Bootsma 2021 (zeespiegelstijging), De Uitdaging, 6 juli 2021.

HET WATER KOMT, zorgen om stijging van de zeespiegel

Deze meerdelige serie ‘Expeditie Waddenzee‘ – Carlien schreef in totaal 21 verhalen – start niet geheel toevallig op 1 februari 2020: het is – 67 jaar na dato – precies de dag die herinnert aan de Watersnoodramp die Nederland overkwam en trof in 1953.

Over die ramp, de overstromingen van 1993, 1995 en 2021, maar meer nog over zeespiegelstijging, klimaatverandering en de manier waarop Nederland zich wapent tegen een eventueel naderend onheil, verwijs ik je graag naar een special van Kunst en Landschap: ‘Het water komt…‘, die overigens ook, net als deze bijdrage, op 1 februari 2020 van start ging.

Je wordt daarin uitgebreid geïnformeerd over de waterhuishouding van Nederland en de wijze waarop we ons (kunnen) weren tegen stijging van de zeespiegel. Deze special, die inmiddels is uitgegroeid tot blogboek, wordt, niet in de laatste plaats vanwege de zorgen om die (snelle) stijging, (nagenoeg) dagelijks geupdatet – alleszins reden om de site meermalen te bezoeken. Maar… niet eerder nadat je genoten hebt van 21 prachtige verhalen van Carlien Bootsma!

HET WATER KOMT, zorgen om stijging van de zeespiegel
Kunst en Landschap, Robert Rosendal, v.a. 1 februari 2020


Journalist Carlien Bootsma start ‘Expeditie Waddenzee’ vanuit Nieuwe Statenzijl

Journalist Carlien Bootsma reist met een tentje rond de Waddenzee: Als het einde dreigt van een oneindig landschap
DvhN, Maaike Borst, 27 december 2019
.

Carlien Bootsma loopt rond de Waddenzee: ‘Dit gebied verdient de mooiste verhalen’
DvhN, Maaike Borst, 17 januari 2020

.

Van Nieuwe Statenzijl naar Schiermonnikoog: Carlien Bootsma liep een maand lang over de Wadden (en maakt daar een serie verhalen over)
DvhN, 31 januari 2019


‘Expeditie Waddenzee’, meerdelige serie in: Dagblad van het Noorden, Noorderbreedte en De Correspondent

Dagblad van het Noorden

Expeditie Waddenzee etappe 1: Carlien Bootsma begint aan haar tocht (en vreest een briesende zeehond)
DvhN, Carlien Bootsma, 1 februari 2020
.

Expeditie Waddenzee etappe 2: Carlien Bootsma ontmoet twee eenzame strijders
DvhN, Carlien Bootsma, 8 februari 2020
.

Expeditie Waddenzee etappe 3: Carlien Bootsma bezoekt een strijdvaardige boerin. ‘Wij menen een heleboel te kunnen, maar de natuur is baas’, DvhN, Carlien Bootsma, 15 februari 2020

Expeditie Waddenzee etappe 4: Carlien Bootsma en een wandeltocht over die eindeloze Afsluitdijk, DvhN, Carlien Bootsma, 22 februari 2020
.

Expeditie Waddenzee etappe 5: Carlien Bootsma en het leven aan de Waddenzee dat altijd maar verandert
DvhN, Carlien Bootsma, 29 februari 2020


Tijdschrift Noorderbreedte

Lonkend zeeleven
Carlien Boonstra spreekt met Hennie Berkenpas, deel 1 serie, Noorderbreedte, 7 februari 2020



.

Een eenvoudige eilandschilder
Carlien Boonstra spreekt met Michael Horn, deel 2 serie, Noorderbreedte, 12 februari 2020



.

Gedurfde stappen
Carlien Boonstra spreekt met Jaeike Stienstra, deel 3 serie, Noorderbreedte, 19 februari 2020



.

Verstrijkende tijd
Carlien Boonstra spreekt met Hessel en Durkje Bierma, deel 4 serie, Noorderbreedte, 26 februari 2020



.

De liefde van een verhalenjutter
Carlien Boonstra spreekt met Marloes Fopma, deel 5 serie, Noorderbreedte, 4 maart 2020



.

Gedreven op goede geulen
Carlien Boonstra spreekt met Douwe Gorter, deel 6 serie, Noorderbreedte, 11 maart 2020



.

Uit liefde loslaten
Carlien Boonstra spreekt met Katja Philippart, deel 7 serie, Noorderbreedte, 18 maart 2020



.

Noorderleegse onverzettelijkheid
Carlien Boonstra spreekt met Pieter Bouma, deel 8 serie, Noorderbreedte, 25 maart 2020



.

Zeewaardige eilanden
Carlien Boonstra spreekt met Richard Gorter, deel 9 serie, Noorderbreedte, 1 april 2020


.

Immer onstuimig
Carlien Boonstra spreekt met Henk Buitjes, deel 10 serie, Noorderbreedte, 8 april 2020


De Correspondent

Laat het water maar komen, zeggen ze in dit Friese dorp
Carlien Bootsma, De Correspondent, 15 februari 2020

.

We hebben de natuur harder nodig dan ooit – zelfs de allerkleinste waddenwezentjes
Carlien Bootsma, De Correspondent, 29 februari 2020
.

Deze eilanders weten: de natuur is de baas
Carlien Bootsma, De Correspondent, 21 maart 2020

.

Nieuwjaarsboodschap 2020 Kunst en Landschap Noord Nederland

Met alle transities die we de komende jaren voor de kiezen krijgen hoop ik met het multimediale platform Kunst en Landschap Noord Nederland burgers op een eigenzinnige, vernieuwende journalistieke manier te betrekken bij de (moeilijke) keuzes die gemaakt (moeten) worden.

Ik richt me daarbij vooral op het geplaagde Noorden. Synergie en samenwerking zijn daarbij sleutelbegrippen. Onderwijs-, kunst-, cultuur-, educatieve en ‘verbeeldende’ projecten afgestemd op toekomstige generaties maken deel uit van mijn plannen.

Ik heb in 2019 een voorzet gegeven. In 2020 ga ik samen met het projectteam hard aan de slag om die plannen in 2021 te verwezenlijken. Wil je meer weten of zelf(s) meedoen? Klik hier.

Kunst en Landschap Noord Nederland wenst je alle goeds voor 2020:

‘GRUTSK’ in première op Noordelijk Filmfestival – full movie over ‘HET NIEUWE BOEREN’

Welmoed Deinum uit Sondel is een van de geïnterviewden in Grutsk. Ze boert biologisch-dynamisch.

Op 7 november ging ‘Grutsk‘, een educatief filmproject van Rob Busquet, in première op het Noordelijk Filmfestival, dat plaatsvond van 6 tot en met 10 november 2019 op acht verschillende locaties in Leeuwarden. De film portretteert zes melkveehouders met een uiteenlopende bedrijfsvoering. Zij vertellen over wat het voor hen betekent om boer te zijn, hoe ze omgaan met veranderingen in de bedrijfstak en welke consequenties dat heeft voor hun boerenbestaan.

De film concludeert niet, maar registreert slechts

Doel van de film is om boeren en burgers alternatieven te tonen voor de traditionele melkveehouderij. Wat houdt de melkveehouder van vandaag de dag echt bezig; wat zijn de dagelijkse beslommeringen, en hoe wordt er gedacht over en geworsteld met de veelbesproken transitie waar de melkveehouderij aan zou moeten voldoen?

De eerste transitie was tussen 1880 en 1914, een periode waarin een industrieel systeem ontstond en de handmatige verwerking plaats maakte voor een fabrieksmatige. De tweede omschakeling vond plaats in de periode van schaalvergroting en specialisatie tussen 1955 en 1980 op zowel boerderij als melkfabriek – een periode veelal gekenschetst als het tijdperk Mansholt.

Carola Schouten, Beeld VK, Oof Verschuren.

De huidige Minister, Carola Schouten, van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, schrijft in haar Realisatieplan van haar Visie op een duurzame en sterke landbouw in 2030:

“Niet langer zoveel mogelijk goedkoop produceren, maar produceren met zo min mogelijk grondstoffen, en een zorgvuldig beheer van bodem, water en natuur. Dat is de kern van kringlooplandbouw waar we met elkaar aan werken.”


In deze Visie beschrijft de minister hoe de beweging naar kringlooplandbouw in gang is gezet en onomkeerbaar is. Maar hoe vertaal je dat in de praktijk? Voordat je naar de (volledige, 1 uur en 20 minuten durende) film Grutsk gaat kijken, kun je hier alvast even – ter inleiding – naar de trailer kijken:

Sjoerd Hofstee van ‘Persbureau Langs de Melkweg‘, een journalistiek bureau gespecialiseerd in de agrarische sector, komt na het zien van Grutsk tot de conclusie dat filmmaker Busquet geenszins aanstuurt op een eenduidig antwoord op de vragen die hij zich bij aanvang stelt, dat de film een sterk registratief karakter heeft – iets dat hij juist prijzenswaardig vindt omdat de boeren op deze wijze goed ‘zichtbaar’ worden voor het grote publiek. Hofstee schreef zijn recensie voor het agrarisch vakblad Nieuwe Oogst, waarin hij tevens de filmmaker Busquet interviewde en portretteerde:

“Busquet heeft geen Friese roots en geen achtergrond in de agrarische sector, maar is vooral nieuwsgierig naar verhalen van inspirerende mensen.”

‘Grutsk’, de film; 1 uur en 20 minuten trotse boeren

Boer Brunia, natuur in bedrijf

Een van de boeren die in Grutsk aan het woord komt is Jaring Brunia. Zonder oordeel des persoons licht ik hem er – uit het gezelschap van geïnterviewden in de film – even uit. Niet zonder reden. Brunia is een gepassioneerd boer die, naast een uitgesproken visie op het boerenbedrijf, een ontegenzeggelijke voorkeur aan de dag legt voor ecologisch en natuurlijk boeren – letterlijk en figuurlijk, hij treedt ook veelvuldig op als keynote spreker om andere boeren te inspireren met zijn gedachtegoed.

Netwerk Duurzame Dorpen

Bijvoorbeeld op de meetings georganiseerd door het Netwerk Duurzame Dorpen, een landelijk netwerk van, voor en door dorpen die (samen)werken aan een duurzame toekomst. Om je daar een indruk van te geven kun je hieronder kijken naar een videoreportage, gemaakt door Peter van der Leij van Well Produced Media, waarin Jaring zijn visie duidelijk uiteenzet. In het Frysk!

Boer Brunia wilde en wil het dus anders doen! Ook al zeiden mensen dat het niet kon: geld verdienen met zijn boerenbedrijf, maar wel met de natuur als bondgenoot. Bekijk hieronder de eerste aflevering van de mini docu-serie ‘Bodemprijs’.

In deze serie zien we persoonlijke verhalen van boeren en onderzoekers. Het gaat over de kansen die zij zien voor boer én natuur om samen te werken. Maar ook over hoe moeilijk het is om dit in het huidige systeem voor elkaar te krijgen. Bekijk zijn verhaal!

De serie Bodemprijs is gemaakt door Jasper Spanjaart, in samenwerking met het Wereld Natuur Fonds. Nu je ongetwijfeld geïnteresseerd bent geraakt in het ‘nieuwe boeren‘, bekijk je de delen 2 en 3 van deze miniserie ook nog even. Daarvoor klik je op YouTube-kanaal van Kunst en Landschap Noord Nederland. Abonneren mag!

‘Na ons de zondvloed’, KADIR VAN LOHUIZEN waarschuwt nog één keer voor een versneld STIJGENDE ZEESPIEGEL

Heeft Nederland over een eeuw nog wel dezelfde kustlijn als nu? Waarom verzetten lokale vissers in Jakarta zich tegen de aanleg van de zeedijk die de metropool moet beschermen? Wat gebeurt er met de bevolking als een land zoals Kiribati volledig dreigt te verdwijnen? Hoe lossen ze het in Miami op, nu met hoogtij het zilte zeewater al door de straten stroomt? En hoe gaan we de komende decennia om met de miljoenen klimaatvluchtelingen?

Stijgende zeespiegel dagelijkse realiteit

Beeld: Terschelling uit de serie Rising Tide, ©Kadir van Lohuizen/NOOR, 2019.

In de vierdelige documentaireserie ‘Na ons de zondvloed‘ (2019) bezoekt gerenommeerd fotojournalist Kadir van Lohuizen laaggelegen gebieden waar het wassende water een urgent probleem is. Van Bangladesh tot New York. Van Jakarta tot Terschelling en van de Marshall Eilanden tot Miami. Steden en streken waar de stijgende zeespiegel een dagelijkse realiteit is.

Kadir ontmoet mensen die soms het lot in eigen handen nemen vanwege een overheid die het laat afweten. Wat zijn hun angsten, wat hun vooruitzichten? Hij sprak ook met Deltacommissaris Peter Glas, die inging op vragen over het Deltaprogramma 2020 dat ons land in de toekomst tegen ‘wateroverlast’ moet beschermen:

Het resultaat is een vierdelige serie waarin op een toegankelijke en prikkelende manier een confronterend beeld wordt geschetst van een nabije toekomst.

(Regie: Martijn Blekendaal, producent: Witfilm, eindredactie NTR.)

,,Kadir heeft mij geïnterviewd bij de Zandmotor op het strand bij Ter Heijde en de Maeslantkering in de Nieuwe Waterweg. Over het Deltaprogramma in Nederland en wat we doen om ons voor te bereiden op mogelijke zeespiegelstijging voor 2050, voor 2100 en daarna […] De uitgangspositie voor ons land is gunstiger dan voor andere delta’s in de wereld. We hebben de veiligste delta, en we hebben tijd om ons adaptief voor te bereiden op de veranderende omstandigheden. De afspraken van ‘Parijs’ om de opwarming van de aarde te remmen moeten wél gehaald worden!”


Deltacommissaris Peter Glas

Deltaprogramma 2020, in alle regio’s van Nederland aan de slag

Deltaprogramma: overal in Nederland aan de slag #1
Deltaprogramma: overal in Nederland aan de slag #2 (Noord Nederland)
Deltaprogramma Overal in Nederland aan de slag #3
Deltaprogramma. Overal in Nederland aan de slag #4

Drijfveren en ambities van Kadir van Lohuizen, interview

Voor wie zich meer wil verdiepen in de drijfveren en ambities van Kadir van Lohuizen, hieronder kun je kijken naar een interview met hem tijdens het Logan Symposium ‘Building an Alliance against Surveillance, Secrecy and Censorship‘, waarin onderzoeks- en fotojournalistiek centraal stond. Het vond plaats in 2014 in Londen. Van Lohuizen zat op de bank bij Connor Naylor.

‘Luis in de pels’ Kadir van Lohuizen bij radioprogramma Argos

Kadir van Lohuizen bedrijft, zoals hij het zelf noemt, ‘visuele onderzoeksjournalistiek’. Vanaf het einde van de jaren ’80 reist hij de wereld rond. Hij deed verslag van conflicten, legde migratiestromen in het gehele Amerikaanse continent vast en volgde diamanten van de mijnen in Congo naar de winkels in New York. Luister naar een bijna een uur durend interview met Kadir dat verslaggeefster Tessel Blok van het radioprogramma Argos (Human/VPRO) in de serie ‘Luizen in de pels‘ op 4 januari 2020 met hem had. Klik op de foto hieronder.

Twee tentoonstellingen in Nationaal Scheepvaartmuseum

De wereldwijde impact van smeltend ijs en de stijgende zeespiegel staan centraal in een tweetal tentoonstellingen van het Nationaal Scheepvaartmuseum in Amsterdam: ‘Strijd om het IJs’ en ‘Rijzend Water’.

Trailer | Strijd om het IJs en Rijzend Water

Volgens het tentoonstelingsschema waren ze beide te bezoeken tot en met 10 mei 2020. De deuren gingen echter vanwege het coronavirus voortijdig dicht: in eerste instantie tot en met 6 april, later werd besloten dat de sluiting pas vanaf 1 juni zou worden opgeheven. Vanwege de lock down in januari 2021 moest iedereen zelf de RIVM-condities even in de gaten houden. Wanneer het weer ‘kon’, kon men de tentoonstelling zien tot 5 april 2021.

Opening tentoonstellingen Strijd om het IJs en Rijzend Water, Scheepvaartmuseum, Amsterdam. 4 oktober 2019.

Digitale rondleiding ‘Rijzend Water’

Diverse sectoren lagen vanaf 15 maart (2020, red.) dus op hun gat. Maar daarop zitten deden ze niet. Overal in Nederland ontstonden creatieve ideeën om de crisis het hoofd te bieden. De culturele sector werd uitermate hard getroffen en greep veelal naar het middel ‘online’. Zo ook het Scheepvaartmuseum, dat samen met Van Lohuizen gedurende de te overbruggen periode digitale rondleidingen aanbood, om in de culturele leemte te voorzien. Kunst en Landschap verzamelde ze voor je. Ga mee met Kadir en volg de zevendelige tour langs ‘Rijzend Water‘.

,,Het startpunt van de tentoonstelling en deze tour is Groenland, waar de ijskap smelt. Dit is een van de redenen voor het stijgen van de zeespiegel. Kadir laat zien dat de situatie in Groenland zowel magisch mooi als onwaarschijnlijk dramatisch is.”

,,Het tweede deel van de tour brengt je in Bangladesh, de eerste plek die Kadir bezocht om de gevolgen van de stijgende zeespiegel in beeld te brengen. Van Lohuizen laat zien hoe de bevolking van Bangladesh haar land verliest door het veranderende klimaat.”

,,Het derde deel van de tour leidt naar Engeland. Kadir laat zien dat de gevolgen van zeespiegelstijging ook dicht bij huis zichtbaar zijn: door het rijzende water verdwijnt jaarlijks twee tot drie meter van de Engelse kustlijn.”

,,In Miami, direct gesitueerd aan de Atlantische Oceaan in de Amerikaanse staat Florida, lijken de bewoners zich niet te beseffen hoe kwetsbaar hun leefomgeving is. Zal een wake-up call nodig zijn om het tij te keren?”

,,Kadir’s onderzoek naar de gevolgen van de zeespiegelstijging bracht hem in Indonesië. De hoofdstad Jakarta zinkt door de invloed van grondwateronttrekking. Tegelijkertijd stijgt het waterpeil. Hoe ziet de toekomst eruit voor een stad die ten dode opgeschreven lijkt?”

,,Kiribas, gelegen tussen Fiji en Hawaii, was de eerste plek waar Kadir op ongemakkelijke wijze geconfronteerd werd met het stijgende water. Omdat de atollen niet meer dan een tot anderhalve meter boven de zeespiegel liggen, kunnen de bewoners geen kant op als er een storm komt.”

,,In het laatste deel van zijn rondleiding door de tentoonstelling Rijzend Water blijft Kadir dicht bij huis. Hij vertelt over de gevolgen van de klimaatcrisis voor Nederland, die voor veel mensen een ver-van-hun-bed show lijken. Is dat wel terecht, als de zeespiegel 1 tot 3 meter kan stijgen?”

‘Rijzend Water’ en ‘Strijd om het IJs’ wegens succes verlengd tot en met 28 februari 2021

De coronacrisis heeft er dus voor gezorgd dat je een ruime inkijk in deze prachtige tentoonstelling hebt gekregen. Er is goed nieuws: hij wordt verlengd tot en met 28 februari 2021.

Aardigheidje. Deze wil ik je niet onthouden: op vrijdag 29 mei, vlak voor het pinksterweekend, kwam Kadir met het volgende bericht op Linkedin, waarin hij zijn blijdschap uitte over een verlenging van de expositie tot 12 oktober:

,,Very happy that the museums in the Netherlands will open again this Monday and even happier that the Maritime museum decided to extend my exhibition till October 12 (otherwise it would have been closed already…). So do go if you haven’t seen it and if you are too far I gave an online tour with some behind the scenes gossip ;-)”


Kadir van Lohuizen

Special Pakhuis de Zwijger met Kadir van Lohuizen: ‘Na ons de Zondvloed’

In 2019 organiseerde Pakhuis de Zwijger een thema-avond en maakte een special over de NTR-documentaireserie Na ons de Zondvloed en de twee exposities in het Scheepvaart-museum – over hoe klimaatverandering (nu al) het leven van vooral de armste mensen ontwricht. Tijdens deze avond, die live werd uitgezonden, toont Kadir op een groot scherm zijn foto’s en filmfragmenten. Daarna komen experts aan het woord op het gebied van klimaatrechtvaardigheid, klimaatvluchtelingen en activisme. Vanaf minuut 16:40 wordt het geluid pas ingeschakeld, Corona had zijn invloed – 8 december 2019 – nog niet doen gelden, zullen we maar zeggen.

Special met Kadir van Lohuizen: Na ons de zondvloed, Pakhuis de Zwijger, 9 december 2019.

‘Fotograaf Kadir van Lohuizen waarschuwt de wereld nog één keer’

Met eerst een documentaireserie, daarna een tentoonstelling en met ingang van januari 2021 het boek ‘After Us The Deluge‘ wijst Kadir van Lohuizen ons (nogmaals) op het oprukkende water dat wereldwijd noopt tot veel rigoureuzere maatregelen dan nu worden genomen.
Hij trok naar zeven verschillende gebieden ter wereld (Groenland, VS, Bangladesh, Indonesië, Panama en de Pacific) en legde er vast wat de klimaatopwarming er aanricht. Het resultaat is een even verontrustend als esthetisch indrukwekkend tijdsdocument en fotoboek. Voor elk hoofdstuk schreef een deskundige ter plekke een bijdrage over de specifieke problematiek in zijn of haar land.

After Us the Deluge, The Human Consequences of Rising Sea Levels. Lannoo; 288 pagina’s; € 45 (verschijnt 29-1-’21).

‘After Us The Deluge’: Kadir van Lohuizen waarschuwt de wereld nog één keer

Een dag voor het verschijnen van After Us The Deluge publiceert de Volkskrant een prachtige reportage van Arno Haijtema, die Kadir van Lohuizen voor de krant interviewde over zijn nieuwe boek. Van Lohuizen verwijt met name de politiek een te afwachtende houding op basis van te ‘rooskleurige’ scenario’s.

,,De maatregelen tegen klimaatverandering en de bescherming tegen de gevolgen zijn kwesties waarbij twintig jaar vooruit moet worden gedacht, en dat sluit slecht aan bij de politiek, waar meestal maximaal vier jaar vooruit wordt gekeken.”


Kadir van Lohuizen
Beeld: ©Kadir van Lohuizen/NOOR

Fotograaf Kadir van Lohuizen waarschuwt de wereld nog één keer
Arno Haijtema, de Volkskrant, 28 januari 2021

Kadir van Lohuizen levert in Buitenhof visuele bewijslast

,,Negen jaar lang reisde hij over de wereld om zichtbaar te maken wat we ons maar moeilijk kunnen voorstellen: de zeespiegel stijgt door klimaatopwarming. Dat betekent dat leven in delen van de wereld heel moeilijk, soms zelfs onmogelijk wordt.” Dat is de introductietekst van Twan Huys tijdens de Buitenhof-uitzending van 31 januari 2021, waarin Kadir te gast was – en die liever niet over ‘klimaatverandering, maar over een ‘klimaatcrisis’ spreekt. Daarvoor levert hij visuele bewijslast.

klimaatcrisis | Kadir van Lohuizen, Buitenhof 31 januari 2021.

Boekpresentatie en debat ‘After Us The Deluge’ via special livecast van Pakhuis De Zwijger

Op 18 februari 2021 wordt Van Lohuizen’s After us the deluge gepresenteerd via een ‘special livecast’ van Pakhuis De Zwijger. Na deze presentatie volgt een debat over de klimaatcrisis en de stijgende zeespiegel met een aantal prominente gasten. Speciale gezant voor internationale wateraangelegenheden Nederland, Henk Ovink, modereert. In dit debat wordt besproken wat het worst case scenario zou kunnen zijn en hoe we ons hierop kunnen voorbereiden.

Wat zijn de gevolgen voor eilandstaten als Kiribati en hebben we genoeg tijd om onze kustverdediging te versterken, of is aanpassing aan het water de juiste keuze? Hoe voorspelbaar is het smelten van de ijskappen en waarom kunnen we de temperatuur nog steeds niet verlagen zoals afgesproken op de klimaattop in Parijs? Zodra de video beschikbaar is neem ik hem hieronder op. Voor als je dit tijdig leest: je kunt reserveren door op onderstaande illustratie te klikken. (De uitzending start om 16:00 uur.)

Book presentation & debate: After us the deluge, Pakhuis de Zwijger, 19 februari 2021.

Kadir hoopt met After Us The Deluge een breder publiek te bereiken, ook dat van politici en beleidsmakers

Toen Kadir zo’n 10 jaar geleden sprak over zeespiegelstijging keken zijn toehoorders hem regelmatig glazig aan – waar heeft ie ‘t over? Dat weerhield hem er niet van hard door te werken aan zijn boek. ‘Ik zag het gewoon voor me gebeuren, dit verhaal moet gewoon verteld worden’, zo omschrijft hij zijn motivatie After Us The Deluge te willen voltooien. Hij spreekt in onderstaande video met een medewerker van Scheltema Boekverkopers, boekhandel voor Groot-Amsterdam en ver daarbuiten.

,,We kunnen met zijn allen allemaal dikke rapporten schrijven, maar die lijken toch niet helemaal door te sijpelen.”


Kadir van Lohuizen

Van Lohuizen benadrukt dat het boek meer is dan een fotoboek met slechts een visuele bewijslast. Een zevental auteurs, van politici tot activisten tot wetenschappers, dragen eraan bij met essays met sterke goed onderbouwde teksten, gelardeerd met duidende overstromingskaarten. Kadir hoopt met After Us The Deluge mede daardoor een breder publiek te bereiken, ook dat van politici en beleidsmakers.

After Us The Deluge – Kadir van Lohuizen, Scheltema-TV, 15 april 2021.

Kadir van Lohuizen: „Ik begrijp niet dat we ons hier zo weinig zorgen maken.”

Hoewel journalist Tracy Metz ruim voor verschijning een voorbeschouwing schreef over After Us The Deluge in NRC, neem ik hem hier op, niet in de laatste plaats omdat ze het hele oeuvre van Kadir in een breed perspectief plaatst. Ze interviewt Van Lohuizen op zijn woonschip in de binnenstad van Amsterdam. Die neemt nog een laatste keer de drukvellen van het kolossale boek door.

Is het nu klaar? Hij aarzelt. „De dreiging van de deluge neemt alleen maar toe, maar na een tentoonstelling, een tv-serie en nu het boek heb ik besloten dat het klaar is. Meer plekken bezoeken voegt niet noodzakelijk meer toe. Het mooiste zou zijn als er een jonge fotograaf over 30, 40 jaar terug zou gaan naar die plekken.”

Van Lohuizen (57), fotojournalist sinds 1988, schrijft Metz, is steeds meer groot opgezette projecten gaan aanpakken over mondiale onderwerpen, vaak over milieu en klimaat. Zo fotografeerde hij voor zijn project Wasteland eindeloze bergen plastic, karton, blik en ander afval in zes wereldsteden. Voor Via PanAm reisde hij 40.000 kilometer, van het zuidelijkste punt van Chili naar het noordelijkste punt van Alaska, om de stroom migranten in beeld te brengen. Daarnaast was hij in 2007 mede-oprichter van Noor Images, een agentschap voor fotografen en filmmakers. „Natuurlijk om de rechten op ons werk goed te regelen, maar ook als klankbord voor elkaar.” Heerlijk interview.

Beeld: ©Kadir van Lohuizen/NOOR

‘Niet wachten tot het water aan je voeten staat’
Tracy Metz, NRC, 20 januari 2021

Kadir van Lohuizen wint met ‘Wasteland’ World Press Photo-2018 in de categorie ‘Milieu-series’

Kadir van Lohuizen won met zijn project ‘Wasteland‘ de World Press Photo 2018 in de categorie ‘Milieu-series’. Als onderdeel van het festival ‘We Make The City‘ was zijn werk heel de zomer te zien op Overhoeks in Amsterdam-Noord. Beluister hieronder een podcast van Pakhuis de Zwijger. Maurice Seleky spreekt met Kadir over Wasteland.

Kadir van Lohuizen over ‘Wasteland’, Pakhuis de Zwijger. Beeld: © Iris Duvekot. Redactie en productie: Emma van Veenen, 2018.

‘Arctic: New Frontier’: smeltend poolijs toneel van een dramatische transformatie

Beeld: Point hope, ©Kadir van Lohuizen, 2018 (Gallery Viewer).

Samen met Yuri Kozyrev is Kadir Van Lohuizen medeoprichter van fotoagentschap NOOR. In 2018 begonnen ze aan een enorme expeditie: ze legden (simultaan) de drastische veranderingen en onomkeerbare effecten van klimaatverandering en politieke spanningen in het Noordpoolgebied vast. Het resultaat is voor het eerst te zien in Nederland tijdens de expositie van de fotoserie ‘Arctic: New Frontier‘ op Geldersekade 34 bij Gallery Vriend van Bavink tijdens de Amsterdam Art Week van 17 tot en met 27 juni 2021. Ze wonnen er de prestigieuze Carmignac Award mee.

‘Artist Talk’ Kadir van Lohuizen tijdens Amsterdam Art Week

Op zaterdag 19 juni geeft Kadir in dit kader bij ‘Vriend van Bavink’ een Artist Talk. Deze is gratis te bezoeken.

Van Lohuizen en Kozyrev laten met Arctic: New Frontier een alarmerende getuigenis achter over de snelheid van de transformatie van het Noordpoolgebied en de onrust op het wereldtoneel die dit met zich meebrengt. Over het maken van de fotoserie maakte VPRO-Tegenlicht met Kadir en Yuri in 2019 de documentaire ‘Verovering van de Noordpool‘. Die kun je hieronder bekijken.

(De expositie Arctic: New Frontier werd eerder tentoongesteld bij de Fondation Carmignac in Parijs en Hyères en Saatchi Gallery in Londen.)

Verovering van de Noordpool, VPRO Tegenlicht, 3 maart 2019.

Kadir van Lohuizen inspireert tijdens ‘Week voor de Dijkwerker’

Precies een maand voordat het oprukkende water in de zomer van 2021 Limburg, België, Luxemburg en Duitsland overviel, nodigt Kadir van Lohuizen dijkwerkers uit voor zijn bijdrage aan de ‘Week voor de Dijkwerker‘, het online alternatief voor de traditionele Dijkwerkersdag die jaarlijks georganiseerd wordt in het kader van het Hoogwater-beschermingsprogramma. Die vond plaats van 21 tot en met 24 juni. Kadir sloot de talkshow van de laatste dag van de dijkwerkersweek af met een inspirerende lezing in ‘tekst en beeld’.

Oproepje van Kadir van Lohuizen, Hoogwaterbeschermingsprogramma, 15 juni 2021.
Week voor de Dijkwerker | Dijkwerkerslezing door Kadir van Lohuizen, Hoogwater-beschermingsprogramma, 15 juni 2021.

Kadir van Lohuizen opent met plenaire sessie Springtij Forum-2021

Op 22 september trapte Kadir van Lohuizen af met de eerste plenaire sessie van het Springtij Forum-2021. We hebben een bloeiende aarde nodig om van een goed leven te kunnen genieten, is het credo van wat sommigen het ‘(groene) Davos van het Noorden‘ noemen, Springtij beweegt mensen door ze bij elkaar te brengen in een inspirerende omgeving van natuur en cultuur in hun zoektocht naar verbinding en verandering. Het driedaagse forum vindt (op zijn minst) een keer per jaar plaats op het eiland Terschelling. Mensen die zich willen inzetten voor een duurzamer Nederland komen er ieder jaar samen.

Kadir was goed voorbereid, had zijn laptop met HDMI-aansluiting mee, dus een feest van verbeelding kon beginnen:

Plenaire opening – Kadir van Lohuizen, woensdag 22-9-2021, Springtij Forum, 23 september 2021.

‘Het water komt; zorgen om stijging van de zeespiegel’

Op 29 januari 2020 blies Rutger Bregman, journalist bij De Correspondent, de zeespiegelstijgingsdiscussie nieuw leven in door een brief te schrijven gericht aan alle inwoners van Nederland – startsein van de crossmediale campagne van De Correspondent en de Nationale Postcode Loterij: ‘Het water komt…‘.

Kunst een Landschap besteedde uitgebreid aandacht aan deze actie. Hij was aanleiding tot de steeds maar uitdijende klimaatspecial: HET WATER KOMT, zorgen om stijging van de zeespiegel. Treed binnen:

HET WATER KOMT, zorgen om de stijging van de ZEESPIEGEL en KLIMAATVERANDERING, Robert Rosendal voor Kunst en Landschap Noord Nederland, v.a. 1 februari 2020.

WANDELEN door 26 eeuwen bewonings-geschiedenis in het Nationaal Landschap MIDDAG-HUMSTERLAND

Er gaat niets boven Groningen | Reitdiep, Ivo Vrancken Beeldmaker, 5 februari 2012.

Visit Wadden – zo luidt de campagneslogan (en het webadres plus .nl) van het UNESCO Werelderfgoed Waddenzee – nodigt je uit de wandelschoenen aan te trekken. Na tal van zomeractiviteiten bestaat het ‘grote genieten’ bij de jubilaris in de herfst van 2019 uit het beleven van een wandeltocht langs de boorden van het Reitdiep en zijn voormalige, nog in het landschap zichtbare meanders. Waan je in de Middeleeuwen en zet schreden over de flanken van Nationaal Landschap Middag-Humsterland.

Eén van de oudste cultuurlandschappen van ons land

Beeld: ©Eddy Dijksterhuis

“Middag-Humsterland en het Reitdiepgebied zijn onderdeel van het Groninger wierdenlandschap. Dit landschap heeft zijn oorsprong in de spontaan opslibbende kwelders die omstreeks 600 v Chr. bewoonbaar werden. Vanaf de oorsprong was het een agrarisch landschap waarbij de nadruk op veeteelt lag. In de huidige tijd is dat nog altijd het geval. Het gebied vertegenwoordigt derhalve één van de oudste in tact gebleven cultuurlandschappen van ons land. In Middag-Humsterland en het Reitdiepgebied zijn bovendien veel karakteristieke elementen bewaard gebleven. Het landschap is een collage van stokoude wierden, waterlopen, kavelpatronen, wegen, dijken en dijktracés. Het is zeer rijk aan archeologische waarden die terug gaan tot de Midden IJzertijd (ca. 600 v Chr.).”

(Uit: ‘Landschappen van Noord-Nederland’, website van het Kenniscentrum Landschap van de Rijksuniversiteit Groningen.


Volledige tekst: ‘Middag-Humsterland en Reitdiepgebied’, Ben Westerink.)

Klimaatadaptatie in het Reitdiepgebied, Provincie Groningen, 8 september 2020.

Ben Westerink, de spreekwoordelijk wandelende encyclopedie

Beeld: ©Historische Kring Ubbega

Ben Westerink is een van de drijvende krachten achter de in 1996 opgerichte Historische Kring Ubbega die zich voornamelijk richt op het in kaart brengen van de geschiedenis van het grondgebied van de dorpen Adorp, Sauwerd en Wetsinge – en die dit op een toegankelijke manier onder de aandacht wil brengen. Als je mazzel hebt kom je hem onderweg op zijn vouwfiets tegen. Mocht dit het geval zijn dan zal de door Visit Wadden aangegeven wandelduur wel iets oplopen – Westerink kan uitermate boeiend vertellen over de landschapsgeschiedenis van het gebied. De spreekwoordelijk wandelende encyclopedie, zeg maar.

Boek ‘Wierdenlandschap’ beschrijft het wel en wee van de Groninger wierden

Beeld: ©Uitgeverij Noordboek

Fijn dat Westerink’s kennis over meer dan twintig eeuwen oude wierden, omringd door een netwerk van oude wegen, waterlopen en dijken voor een breed publiek beschikbaar is. Op 12 oktober 2022 verschijnt bij uitgeverij Noordboek zijn boek ‘Wierdenlandschap‘, met daarin beschrijvingen van grote, soms deels afgegraven, dorpswierden tot bescheiden huiswierden die alleen bij een lichte nevel zichtbaar worden – oude woon-heuvels die ooit werden opgeworpen om de bewoners tegen de stormvloed te beschermen. De kuststrook van Groningen ligt er nog altijd mee bezaaid.

De schoonheid van het Groningse wierdenlandschap ontleed

Op de leestafel ligt een nieuw en monumentaal boek over de Groningse wierden, schrijft Joost Eskes in een boekbespreking op 6 december 2022 in historisch tijdschrift Historiek. ,,Op tafel want het is stevig en zwaar zodat in de handen houden wat vermoeiend is. Het titelblad vertoont een zacht glooiende wierde met boerderij en daaronder een foto van twee arbeiderswoningen in een paradijselijk landschap met pluizige paardenbloemen en bomen. Wierdenlandschap is de titel. Misschien zou een student over zo’n titel direct te horen krijgen dat de studie een probleemstelling of invalshoek mist. Westerink is echter geen student en zijn boek is een prachtige synthese van decennia onderzoek naar de wierden.

Theo Spek, hoogleraar landschapsgeschiedenis aan de Rijksuniversiteit Groningen, zegt in het voorwoord dat de Groningse wierden ‘tot dusverre veel minder aandacht’ kregen dan de Friese terpen en dat dat misschien ligt aan de ‘schroom’ bij onderzoekers uit deze provincie om ‘het verhaal hiervan in zijn volle rijkdom’ te vertellen. Dat is precies wat Westerink de lezer voorschotelt. Rijkdom zonder schroom.” Fijne recensie:

Beeld: ©Ben Westerink

De schoonheid van het Groningse wierdenlandschap ontleed
Joost Eskes, Historiek, 6 december 2022

Lezing Ben Westerink in Museum Wierdenland: ‘Land van wierden’

Op 8 februari 2023 presenteert Ben Westerink zijn boek Wierdenlandschap tijdens de lezing ‘Land van Wierden‘, georganiseerd door Erfgoedpartners in samenwerking met Museum Wierdenland en Biblionet Groningen in het prachtige wierdendorp Ezinge. Heb je de lezing niet bij kunnen wonen? Geen nood. Hij is hieronder integraal terug te kijken, uiteraard ook – later – op het YouTube-kanaal van Kunst en Landschap Noord Nederland (abonneren mag):

Lezing ‘Land van wierden’, Biblionet Groningen, 8 februari 2023.

Een zwerftocht door de geschiedenis van het wierden-landschap

In 1986 kocht Ben Westerink een nieuwbouwhuis aan de rand van de wierde van Adorp. Een prachtige plek aan een doodlopende straat met weids uitzicht over de graslanden waar ooit de brede getijdenrivier de Hunze meanderde voordat de bochten van het huidige Reitdiep werden afgesneden.

‘Een ding knaagde nog lang’, zegt Westerink tegen historicus, schrijver en docent Erik de Graaf, die hem bezocht voor een reportage over zijn nieuwe boek voor het tweemaandelijks verschijnende cultuurmagazine Blad, als ze vanaf de voordeur de trap naar de beneden-verdieping zijn afgedaald:

,,Om vier woningen te bouwen werd 400 vierkante meter wierdengrond afgegraven en afgevoerd. Veertig jaar geleden gebeurde dat nog zonder noemenswaardig gemor, tegenwoordig wordt dat als een archeologische en cultuurhistorische doodzonde beschouwd. Het bewustzijn voor erfgoed en cultuurhistorie is gelukkig fors toegenomen.”


Ben Westerink, emeritus hoogleraar Farmacie

‘Het was een flinke klus’, zo tekent De Graaf op: ‘Toen uitgeverij Noordboek uit Gorredijk hem vroeg om een boek over het ontstaan van het Groninger wierdenlandschap te schrijven dacht hij er een jaar voor nodig te hebben. Het werden er zes, maar het resultaat is ernaar. Vierhonderd pagina’s met heldere tekst, honderden prachtige foto’s en zelfgemaakte verklarende kaarten en tekeningen. Alles bij elkaar 2222 gram schoon aan de haak. Een mooie revanche voor de graafwerkzaamheden in zijn wierde’.

Beeld: ©Blad

Een zwerftocht door de geschiedenis van het wierdenlandschap
Erik de Graaf, Bureau Graafwerk, april 2023

Henny Groenendijk: ‘Beperk je niet tot potten en pannen!’

Om je alvast een beetje voor te bereiden op je Visit Wadden-tocht, je een indruk te geven van wat je bij Middag-Humsterland kunt verwachten, kun je hieronder kijken naar een NCRV– documentaire uit 2008 – die is enigszins gedateerd, van belabberde kwaliteit, maar toch een boeiend relaas. Daarin komt (o.a.) Henny Groenendijk, gewezen provinciaal archeoloog en bijzonder hoogleraar Archeologie en Maatschappij aan de Rijksuniversiteit Groningen, aan het woord.

Een – meer ‘recent’ – interview van Joke Geelhoed-Oosterhuis (Trouw, 31 augustus 2019) over de rol van archeologie in de samenleving, wil ik je ook niet onthouden:Archeoloog Henny Groenendijk spoort collega’s aan groot te denken: ‘Beperk je niet tot potten en pannen.

Nationale landschappen – Middag-Humsterland, NederlandNatuur (NCRV, 2008, Geripped).

Groot Wetsinge, onderdeel van ‘Visit Wadden’- wandeltocht

Omdat je tijdens je Visit Wadden-wandeling ook Groot Wetsinge aan zult doen – ik woon en werk er met veel plezier meer dan twintig jaar – breng ik graag een tweetal kunst- en landschap-gerelateerde items bij je onder de aandacht: ‘Kunstvloed‘ en ‘Kunst en Landschap Noord Nederland‘. Bekijk ze beide en laat je inspireren. Veel plezier met de Visit Wadden-wandeltocht in het waddenkustgebied van Groningen!

‘Kunstvloed’ overspoelt Sauwerd en Wetsinge letterlijk met kunst

Onthulling eerste kunstwerk ‘Mij Dorst’ van Gert Sennema door Mariëtte de Visser, Groot Wetsinge, 27 september 2019. Rechts: Jaap Wolters, coördinator-Kunstvloed. Beeld: Robert Rosendal.

‘Kunst en Landschap’, multimediaal (transitie)platform voor Noord Nederland

‘Dwaalfilm Wadden’, een onverwacht andere waddenfilm

Eerste release ‘Dwaalfilm Wadden’ online!

Sinds september 2019 staan de eerste ‘dwaalfilmpjes‘ over de Wadden online. Ze zijn korte observaties die je meenemen in het steeds veranderende landschap van het Wad. Al scrollend door landschapspanorama’s vind je meer dan 60 filmpjes – mini-documentaires over het leven in en op het wad. Het zijn er nu al 60, maar de komende jaren zal Dwaalfilm Wadden doorgroeien tot een grote online Waddenfilm met 160 mini-documentaires in 40 verschillende landschappen.

Landschapspanorama’s en infoteksten met achtergrondverhalen wijzen je de weg.

Dwalen over en door het veranderlijke wad

Je kunt ‘Dwaalfilm Wadden‘ op verschillende manieren ervaren, beleven. Om het geografische overzicht te behouden kun je via kaarten het hele waddengebied verkennen. Je ziet zo precies waar de filmpjes en panorama’s zijn gemaakt. Je ontdekt op deze manier nieuwe gebieden en plekken die je anders misschien nooit gevonden zou hebben.

Via kaarten (nieuwe) gebieden van het waddengebied verkennen.

Als je wat gerichter wilt zoeken gebruik dan de onderwerpenlijst. Vind de filmpjes die je het meest interesseren zoals dieren, planten, landschappen of seizoenen. Je kunt je natuurlijk ook laten verrassen met notities van een wadvaarder eind 1800 of een bijzondere gebeurtenis in de winter van 1795. Je maakt via de onderwerpenlijst je eigen reis door het Waddengebied.

Handig zoeken met een uitgebreide onderwerpenlijst.

Het team achter ‘Dwaalfilm Wadden’

Het project ‘Dwaalfilm Wadden‘ dat al in 2016 startte, is een initiatief van Willem Overmars en Monique Moors, beide werkzaam voor Rombus Natuurfilms. Overmars is verantwoordelijk voor de inhoud en productie, Moors voor camera, script, montage en eindredactie. Ze kregen en krijgen inhoudelijke, technische- en productionele ondersteuning van een groot aantal deskundigen. Naast deze makers hebben veel organisaties en andere ter zake kundigen geholpen om Dwaalfilm Wadden tot stand te brengen. Dat zijn er er een heleboel. Klik maar even op ‘colofon‘ op hun website (rechtsboven op de pagina).

Kennisoverdracht, beleefbaarheid, waddenpromotie, stimulering recreatie/toerisme

Een belangrijke ondersteuner van het project is het Waddenfonds, dat aan (een groot aantal) verschillende projecten in het Waddengebied subsidie verstrekt. Dwaalfilm Wadden werd gehonoreerd omdat het aan een van de belangrijkste doelen van het fonds voldeed:

“Het versterken van de kennis over de uniciteit en de internationale betekenis van de natuur- en landschapswaarden van het waddengebied en het versterken van de beleefbaarheid daarvan. De Dwaalfilm wordt openbaar toegankelijk op een website en beoogt recreatie te stimuleren. Daarnaast zal de film gebruikt worden in bezoekerscentra, het onderwijs en in musea zodat veel mensen bereikt kunnen worden.”


(Bron: website Waddenfonds)

Dwaalfilm werd daarnaast gefinancierd door de Provincie Noord-Holland, Vogelbescherming Nederland, Natuurmonumenten en Het Groninger Landschap.

Provinciale samenwerking bij promotie Waddengebied

Dwaalfilm Wadden gaat ongetwijfeld ‘meedraaien’ in de multimediale campagne ‘Visit Wadden’, die in april van dit jaar van start ging in de Harmonie in Leeuwarden, en die het Waddenzee Werelderfgoed goed op de kaart moet zetten.

‘Dwaalfilm Wadden’: sterk staaltje ‘Kunst en Landschap Noord Nederland’!

In een eerdere blogbijdrage (‘Provinciale samenwerking bij promotie Waddengebied‘) prees ik de samenwerking tussen de drie noordelijke provincies en het Waddenfonds. Ik lichtte daarin tevens een tipje van de sluier op van mijn plannen voor het multimediale platform ‘Kunst en Landschap Noord Nederland’, dat ik in 2021 – het door NBTC-Holland Marketing gekozen themajaar ‘Ode aan het Nederlands landschap‘ – hoop te lanceren.

De blogbijdrage vind je hier.

Initiatief ‘Kunst en Landschap’ kracht bijzetten?

Je kunt – om dit initiatief kracht bij te zetten – de Facebookpagina Kunst en Landschap liken. Je blijft dan tegelijkertijd goed op de hoogte van actuele wetenswaardigheden op het gebied van kunst, cultuur, erfgoed en landschap in Noord Nederland. Velen – niet de eerste de beste – gingen je in korte tijd voor. Alvast dank.

Drukke werkzaamheden ‘Kunst en Landschap’ en ‘Mammoet’ slokken ‘Kunstvloed’-activiteiten op

In het aanvangsjaar van de stichting Kunstvloed (2018/2019) heb ik me als coördinator PR- en Publiciteit vooral beziggehouden met de communicatie van de manifestatie. Om het evenement met een enthousiaste groep mensen van de grond te tillen, ‘in de markt’ te zetten – het smoel te geven.

Omdat het een nieuw en tweejaarlijks evenement betreft, waarbij je rekening houdt met het (voornamelijk) ‘warm houden’ van een en ander, schreef ik een communicatieplan waarin de (potentiële) rol van alle bij de organisatie betrokkenen nauwkeurig omschreven staat. Ik legde de nadruk daarbij op het rekening houden met de verscheidenheid aan doelgroepen en leeftijden.

Ik werd actief bij Kunstvloed omdat ik de doelstellingen van de stichting van harte onderschrijf, zelf woonachtig en werkzaam ben in Groot Wetsinge, en – last but not least – omdat er directe raakvlakken zijn met mijn initiatief tot het in het leven roepen en oprichten van het multimediale Platform ‘Kunst en Landschap Noord Nederland‘ dat in 2021/2022 (Corona) van start gaat.

Beeld: Robert Rosendal in oermens-outfit-anno nu. (Mammoet)

Mede door drukke Kunst en Landschap-bezigheden en mijn theateractiviteiten voor Mammoet in de zomer van 2019 heb ik mijn publiciteitswerkzaamheden voor Kunstvloed met pijn in het hart moeten neerleggen.

Ik wens de organisatie – ook vanaf deze plek – heel veel succes met de tweede editie van Kunstvloed in 2021. Met het steuntje in de rug, genomineerd zijn voor en winnen van de ‘Culturele Stimuleringsprijs gemeente Het Hogeland‘, moet dat goedkomen!

Muziektheaterspektakel Mammoet doet media-‘bommetje’

Op 4 juni j.l. vond in de JvE Studio in Almere, de voormalige studio van Paul de Leeuw, een perspresentatie plaats van het muziektheaterspektakel Mammoet dat deze zomer plaatsvindt op het Buinerveld in de oerprovincie Drenthe.

JvE Studio, Antennestraat 34, Almere; perspresentatie en repetitieruimte cast Mammoet.

Wegens wegwerkzaamheden aan de toegangswegen van de studio moest ik de koffie-met-gebak-ontvangst aan me voorbij laten gaan. Theatermaker en regisseur Tom de Ket had stipt om half elf het woord genomen toen ik – vijf minuten te laat – met verontschuldigende en ingehouden passen een plekje op de tribune van de immens grote studio probeerde te bemachtigen. Ik mengde me onder de aanwezigen – de voltallige cast, het artistieke team (met uitzondering van de bandleden en decorontwerper Michiel Voet, die Oerol-2019-verplichtingen had), de zakelijke leiding, een aantal ensemblespelers, pr- en marketingmedewerkers en natuurlijk de pers, waar het allemaal om te doen was. De keuze voor deze locatie was overigens een bewuste – de hoofdrolspelers hadden er een dag tevoren al kunnen wennen aan de proporties van het podium – die op het Buinerveld is namelijk van de buitencategorie: zeventig meter breed, drie meter hoog! Men repeteert er een aantal weken, tot 16 juli de eerste try out – bij zonsondergang – ter plaatse plaatsvindt.

Perspresentatie Mammoet groot succes

Julia Scepanovic, zangcoach van zowel cast als ensemblespelers, licht keuze Bulgaarse polyfonie voor Mammoet toe.

De makers van Mammoet toonden zich op hun website zeer verheugd over de oogst van deze eerste perspresentatie: uitgebreide artikelen in regionale- en landelijke media, gelardeerd met foto- en videoreportages. Veel aandacht ging daarbij uit naar de mammoeteuze arena waarin het muziektheaterspektakel plaats zal hebben – decorontwerper Michiel Voet was zoals gezegd afwezig maar een blankhouten maquette bood een fantastisch ‘inkijkje’ – Bulgaarse dia- en polyfonische klanken, gedemonstreerd door Julia Scepanovic, passeerden de revue, fragmenten van de speciaal voor Mammoet gecomponeerde muziek van Radek Fedyk werden ten gehore gebracht, en de uitbundige kostuums van gerecycled materiaal van kostuumontwerpster Arien de Vries zagen we – mondjesmaat, om niet te veel te verklappen – diagewijs voorbijtrekken.

Kostuumontwerpster Arien de Vries presenteert in een van de meer dan 500 kostuums die voor Mammoet gemaakt worden.

Oertaal in De Taalstaat

Het mediagenieke Mammoet is ook bij de redacteuren van het NPO1-radioprogramma De Taalstaat niet onopgemerkt gebleven. Op zaterdagochtend 8 juni 2019 mocht Tom de Ket in een tien minuten durend onderhoud Frits Spits vertellen hoe de oertaal die in de voorstelling gesproken wordt tot stand is gekomen. Beluister het fragment door op onderstaande foto te klikken.

Begin juni was er dus sprake van een heus mediaoffensief. De Bulgaarse zangkunsten van de hoofdrolspelers werden geëtaleerd. De mystieke wijze van belichting werd gepresenteerd – de spelers worden slechts bijgelicht door een kolossale met helium gevulde ballon. Uitgebalanceerde Balkan- en oer-soundscapes en serene celloklanken schalden door de ruimte. En, om een en ander kracht bij te zetten, werd de exuberante kostumering ten slotte door de kostuumontwerpster lijfelijk getoond.

Mammoet bedient journalisten op hun wenken

Niet alle kunst- en cultuurjournalisten staan te popelen om een eerste persmeeting bij te wonen voor een theatervoorstelling uit de regio. Eerder (ook landelijk) succes van de makers ervan en de keuze voor de locatie Almere ten spijt. Om deze beroepsgroep toch vooraf te bedienen hebben regisseur Tom de Ket en Suzanna Jansen, dramaturg en schrijfster van Het Pauperparadijs, een podcast samengesteld met daarin een meer dan een half uur durend gesprek over alle ins and outs van Mammoet. Deze is – natuurlijk ook door jou – via de Mammoet-website te beluisteren.

Voorbereidingen Buinerveld in volle gang

En, om je alvast een indruk te geven van het groteske schouwspel – in al haar facetten – krijg je hier een drone-impressie van de bouw van het amfitheater op het Buinerveld in Drenthe. Met Balkan-sound! See you there deze zomer!

Uitbreiding slagwerk muziektheaterspektakel Mammoet

“Het muziektheaterspektakel Mammoet brengt de nooit eerder vertoonde Heilige Mammoetjacht en onthult geheimen uit de oertijd die wij nu hard nodig hebben. Want zijn wij mensen eigenlijk wel gemaakt voor het leven dat wij nu leiden?”, zo luidt de tekst op de website van Mammoet.

Dat theatermaken een dynamisch proces is dat tot aan de premiere – zelfs gaandeweg de voorstellingen – aan veranderingen onderhevig is blijkt ook bij deze voorstelling. Theatermaker, regisseur en scriptschrijver Tom de Ket deed via Niels Verbeek, slagwerker van de Mammoet-muziektheaterproductie deze zomer, een beroep op een aantal ensemblespelers dat aangegeven had naast het op de planken staan ook wel eens achter de trommels te zitten, of dat hadden gedaan. Niels benaderde me – ik had voor de auditie ook een kruisje aangevinkt bij drummen – met de volgende mail:

Niels Verbeek – slagwerker muziektheaterspektakel Mammoet. Foto: Linda van den Broek.

Versterking slagwerk

Hoi slagwerkers,
Ik ben Niels Verbeek, slagwerker bij Mammoet. Er zijn een aantal plekken waar ik wel wat versterking kan gebruiken. Tom de Ket heeft mij verteld dat jullie ook slagwerkers zijn. Helemaal te gek! Zouden jullie mij wat meer informatie willen sturen over jullie niveau? Speel je in een bandje, fahabra, alleen ongestemd, of ook mallets? Welke diploma’s heb je gehaald? Of misschien – nog beter – heb je een geluidsopname of filmpje waar je op speelt zodat ik een goed idee krijg van jullie niveau?
Alvast bedankt. Groeten, Niels.

Esther van Til, ensemblebegeleider bij Mammoet, had ons natuurlijk van te voren gepolst omtrent en ingelicht over Tom’s plannen. We verwachtten dus een mailtje van de professioneel slagwerker. Hier mijn antwoord:

Slag in de rondte

Hallo Niels, hierbij mijn info over hoe ik me met jou deze zomer graag een slag in de rondte wil of kan werken:

Vanaf mijn vijftiende – ik ben net zestig geworden – heb ik tot aan de eeuwwisseling nagenoeg dagelijks de sticks in handen gehad. Mijn eerste – en vooralsnog laatste – Sonor-drumstel kocht ik medio jaren zeventig van mijn zuurverdiende vakantiewerkgeld. Via bevriende gitaristen uit Hengelo (O), verkreeg ik een zestigerjaren drum-set bestaande uit een bass- en snaredrum, een hangende en een staande tom, een hi-hat en een vooroorlogs ‘gietijzeren’ bekken. De bekleding van de toms bestond uit een coating die Freek de Jonge later ‘fluorescerende kankergezwellen’ ging noemen – daarmee refererend aan een psychedelisch hippietijdperk. Geen gezicht – omkatten en uitbreiding volgden.

De bassdrum was voorzien van een varkensleren drumvel dat een warme sound had en waaraan ik eeuwig trouw ben gebleven, ondanks dat de betreffende inch-maat niet meer standaard geleverd werd. Knippen, snijden, buigen en plakken dus. De uitbreiding bestond uit de aanschaf van drie kleine- en middelgrote toms, een extra floortom, plus Paiste-hi-hat-bekkens- en een aantal crash- en ride-bekkens van dezelfde fabrikant. De kleur(en) van de bekleding werd(en) vervangen door egaal matzwart plakplastic.

Weggeschoven en vijftien jaar onaangeraakt

Vanwege een grootscheepse verbouwing van mijn huis en zakelijke verplichtingen huisvest dit setje momenteel – weggeschoven en vijftien jaar onaangeraakt – op de logeerkamer, bedolven onder stof en spinnenweb. Ik moet dus goed in mijn geheugen graven om je vragen te beantwoorden.

Eind jaren zeventig drumde en zong ik in een band die diverse speelgelegenheden in de contreien van het Overijsselse Hengelo aandeed. We waren toentertijd trots in het voorprogramma van Solution en Massada in de plaatselijke discotheek ‘Het Karrewiel’ te hebben gespeeld. Ons repertoire bestond in aanvang grotendeels uit symfonische rock, later meer uit funk-rock, waarbij we poogden ‘Albert-Heijn-funk’ te ontstijgen, c.q. te overstijgen. Pretentieus? Wellicht, we wilden ons nadrukkelijk onderscheiden van de toenmalige Top-40-radiohitjes.

Excerpt from Solution’s reunionconcert, 2006.

Ik was in die tijd ook dj bij deze (grote) discotheek en heb geijverd om dansbare ‘funk-van-de-bovenste-plank’ te pluggen, waarmee ik enige reputatie verwierf. Tot volle tevredenheid van de uitbater van de betreffende locatie – het legde hem immers voor wat betreft bezoekersaantallen (entree twee Hollandse florijnen) geen windeieren. Ik had als tiener overigens over de salariëring ook geen reden tot klagen en heb er – twee keer per week draaien – een aardige LP-collectie aan overgehouden. Daarna – tijdens- en na mijn studietijd in Groningen – maakte ik voornamelijk (muziek)theater, o.a. bij Theatergroep Marot.

Fahabra en abracadabra

Bovenstaande illustreert dat ik een ongestemd slagwerker ben. Ik durf te stellen dat ik aardig maat kan houden – het liefst met ongemarineerde drumsticks – en heb de bekkens zo af en toe (sfeerdrum muziektheater) met mallets of brushes beroerd. Fahabra is voor mij abracadabra. Sterker, ik weet bij God niet waar je het over hebt of waar je op doelt. Tenslotte, ik kan voor wat betreft het drummen of muziek maken geen diploma’s overleggen – ik kan zelfs geen noten lezen – en ben derhalve geheel aangewezen op mijn gevoel voor muziek en mijn gehoor. Ook beeld of geluid van mijn verrichtingen destijds kan ik je niet aanreiken.

Ik vertrouw erop je hiermee enigszins te hebben geïnformeerd en zie met veel belangstelling en leergierigheid uit naar een eventuele samenwerking met een professioneel slagwerker tijdens de Mammoetvoorstelling deze zomer.

Vriendelijke groet, Robert Rosendal.

Podium Mammoet op het Buinerveld – KLIK op foto voor meer INFO

My lips are sealed

Ik ben natuurlijk zeer benieuwd naar Niels’ reactie en de plannen die gesmeed zijn om het muziektheaterspektakel met een uitbreiding van slagwerk nog meer cachet te geven. Ook in dit geval geldt: my lips are sealed. See you there on the Buinerveld!

Provinciale samenwerking bij promotie Waddengebied

Visit Wadden

Een verademing om te zien hoe drie noordelijke provincies en het Waddenfonds de handen ineen geslagen hebben om Waddenzee Werelderfgoed op de kaart te zetten. Op 4 april (2019) – mijn verjaardag – werd het startsein gegeven voor een multimediale campagne, met de lancering van de website ‘Visit Wadden’.

.

Aftrap campagne ‘Visit Wadden’, Harmonie, Leeuwarden, 4 april 2019 – Foto: Noorderkrant

Lutz Jacobi, directeur van de Waddenvereniging, draagt die dag het spreekwoordelijke stokje van de campagne ‘Mooiste Natuurgebied van Nederland’ over aan de marketingorganisaties Holland Boven Amsterdam, Merk Fryslân en Marketing Groningen. De campagne duurt zes jaar – tot en met 2024.

De Noorderkrant doet op 5 april uitvoerig verslag in ‘Gezamenlijke lancering campagne VISIT WADDEN’.


Profilering Facebook

Op de Facebook-pagina van Waddenzee Werelderfgoed (‘Visit Wadden‘) ging mijn hart een beetje sneller kloppen, na de omschrijving van de pagina te hebben gelezen!

De Wadden is Waddenzee Werelderfgoed. Een dynamisch gebied dat met elk tij verandert. Waarin de eilanden wandelen en de nacht nog donker is. Een Werelderfgoed waarin al eeuwenlang mensen leven. Met en van de zee. De geboortegrond van het Nederlandse waterbeheer, met een uniek stelsel van terpen, dijken, watergangen, polders en gemalen. Waar creativiteit voor droge voeten zorgt, maar ook voor verrassende landart, duurzame festivals en nieuwe zilte smaken. Een gebied om te ontdekken!

Kunst en Landschap brengt Noord Nederlandse transities in beeld

Beeld: Hoofdpagina Kunst en Landschap Noord Nederland: De transities in beeld!

Het raakte in een versnelling, omdat het mij enorm sterkt in de gedachte het – nu in conceptfase verkerende – platform Kunst en Landschap in de nabije toekomst het licht te doen zien. Met alle transities die ons boven het hoofd hangen hoop ik een multimediaal (ook fysiek) platform te kunnen introduceren, waarbij tal van betrokken organisaties in gezamenlijkheid optrekken om het prachtige landschap van Noord Nederland – met inbegrip van Drenthe! – in al haar facetten en op ‘verbeeldende’ wijze onder de aandacht te brengen bij een groot (inter)nationaal publiek. Op een manier die ook toekomstige generaties aan zal spreken.

Zie je het voor je? Bij elke seizoenswisseling verschijnt een prachtig vormgegeven (online en offline) magazine dat, met actuele informatie en diepgravende populair wetenschappelijke achtergrondartikelen, het Noorden in het zonnetje zet. Dat een groot publiek – incluis binnen- en buitenlandse toeristen – informeert over (de ontstaansgeschiedenis van) het noordelijk landschap, bezienswaardigheden en actuele culturele activiteiten. Aan bondige samenvattingen in het Duits en Engels wordt natuurlijk gedacht.

Dat moet zo langzamerhand als we de cijfers van het Nederlandse Bureau voor Toerisme en Congressen (NBTC) moeten geloven. Sterker, daar liggen prachtige kansen om vanuit een doelgericht en weloverwogen perspectief (geen massatoerisme) kunst, cultuur, erfgoed en het noordelijk landschap te promoten.

Blik op het Noorden vanuit het Groninger Forum – Artist Impression

Stimulering kunst- en landschapsbeleving

Stimulering van kunst- en landschapsbeleving onder de paraplu van het platform, gevoed door de deelnemende en meewerkende organisaties, en ondersteund met een gelikte website, apps, videokanalen, webinars, podcasts, virtual reality en AI, educatie- en onderwijsprogramma’s, gerichte regionale- en themagewijze journalistiek, (format-gestuurde) (eigen) radio- en tv-programma’s, documentaires en reportages.

En met jaarlijks – eventueel over de provincies roulerende – kunst- en landschapsevenementen, manifestaties, lezingen, kenniscafé’s en -festivals op ‘toepasselijke’ locaties, met symposia, debatten en toekomstdroombijeenkomsten in de cultuurtempels, bibliotheken, kerken. dorpshuizen en huiskamers van Groningen, Friesland en Drenthe. Waarbij kunstenaars, IT-technici, musea, ERL (erfgoed, ruimte en leefomgeving)-beleids- en kwartiermakers, wetenschap, onderwijs, politici, media, marketeers, ondernemers en burgers – van jong tot oud – gezamenlijk de kar gaan trekken. Wellicht ben ik in alle opsommingen iets of iemand vergeten. Vergeef me, ik liet me even gaan. Ik zie het wel voor me.

Sense of Place

Ondanks een tijdsgewricht met hevige polarisatie ervaar ik ook een nadrukkelijke wens tot verbondenheid. En saamhorigheid, die van het op een positieve en innovatieve wijze er ‘samen de schouders onder willen zetten’ ter verbetering van hun directe leefomgeving. Zeker in het geplaagde Noorden.

Met het platform ‘Kunst en Landschap‘ krijgen we een interactief (multimediaal) medium om – via kunst- en cultuuruitingen – het noordelijk landschap en culturele erfgoed op de kaart te zetten, het te kunnen koesteren. Een uitgestoken hand! Sense of Place!

‘Waddenverbeelder’ Ruben Smit heeft komende zomer iets voor je in petto

Ik begon dit bericht met de overkoepelende en op samenwerking gebaseerde promotietrein die in gang is gezet om de Wadden goed (en verantwoord) bij het publiek in beeld te krijgen. Ik sluit deze bijdrage af door je nu al te wijzen op ‘Waddenverbeelder’ Ruben Smit, die komende zomer iets voor je in petto heeft. Daarna bericht ik over een trilaterale fietstocht, hét evenement van het verjaardagsprogramma van Waddenzee Werelderfgoed, dat ook deze zomer plaatsvindt en internationaal onder de aandacht wordt gebracht.

Ikzelf ga me in aanloop naar de zomer volledig storten op ‘Mammoet‘, een muziektheater-spektakel dat komende zomer plaatsvindt op een gigantisch podium midden in de eeuwenoude en ongeschonden natuur van het Buinerveld in Drenthe, waarvoor ik onlangs auditie deed. Daarna is Kunst en Landschap weer aan de beurt.

WAD-film gaat live!

Trailer – WAD, overleven op de grens van water en land

Voor wie hem gemist heeft: ‘WAD, overleven op de grens van water en land’, gaat in de zomer van 2019 op tour langs twintig theaters in een speciale muzikale hommage onder begeleiding van het Noordpool Orkest.

WAD live gaat in premiere op Noorderzon Festival in Groningen en speelt daarna door heel Nederland, van Carré tot Tivoli Vredenburg en De Meenthe. Ruben Smit, regisseur van WAD, begeleidt deze theatertour-WAD live als verteller.

Muziek, geluid en titelsong

Muziek en geluid in WADfilm zijn essentieel. Ze komen samen en nemen je letterlijk mee onder het ijs, in het zand en op het wad. Je hoort het geluid van het gras zoals het bergeendje dat ook hoort.

Titelsong van WAD-film; overleven op de grens van water en land. De film is een ode aan het waddengebied.

De muziek is speciaal – tijdens de montage – gecomponeerd voor de film door Martin Fondse. Daarbij is nauw samengewerkt met Nynke Laverman, Lavinia Meijer en Sytze Pruiksma. Meestal wordt de muziek gecomponeerd als de film al helemaal afgemonteerd is. Dat maakt het voor componisten soms best lastig omdat timing, de opbouw en de gewenste emotie hand in hand gaan met de edit van de filmscenes. Met deze co-creatie van muziek en film duikt de kijker nog meer de essentie van de film in.

Officiële trailer van WAD-Live

Op 24 april 2019 lanceerde Wad-Live haar officiële trailer voor de tour langs 20 theaters met het 42-koppige Noordpool Orkest en regisseur Ruben Smit als verteller.

Natuurjournalist en WADlive-verteller Rob Buiter deelt zijn ervaringen met deze unieke show.
‘WADlive’ is een spannende en avontuurlijke combinatie van de film WAD met orkestrale jazz van het Noordpoolorkes.

One Wadden Sea. Two wheels. Three countries.’

De door mij geprezen drie noordelijke provincies werken deze zomer niet alleen samen binnen de eigen landsgrenzen, ook Duitsland en Denemarken zijn betrokken bij de promotie van het waddengebied. Joop Mulders Sense of Place-gedachtegoed lijkt ook tot de ideeënwereld van de provinciale burelen doorgedrongen te zijn. Samen met Waddenzee Werelderfgoed organiseren ze van 19 tot en met 30 juni een trilaterale fietstocht, hét evenement van het verjaardagsprogramma van Waddenzee Werelderfgoed. Motto: ‘One Wadden Sea. Two wheels. Three countries’.

Fietstocht ‘One Wadden Sea. Two wheels. Three countries’, 19 t/m 30 juni 2019.

Een groep fietsers start in het Deense waddengebied, een andere groep in Nederland, op Vlieland. Beide eindigen in Willemshaven, Duitsland.

Iedereen kan aanhaken!

Tijdens de route zijn er diverse stops met lokale evenementen die allemaal in het teken staan van 10 jaar Werelderfgoed. Vanaf 19 juni kunnen fietsers, bezoekers en bedrijfsteams elke dag bij de fietsgroep aanhaken. Meedoen? Lees er alles over op ‘Visit Wadden!’.

Zingen voor de jarige Waddenzee

Speciaal voor haar verjaardag wordt er op zaterdag 29 juni gezongen voor de Waddenzee! Tijdens de Dag van het Wad zingt men de zee toe om het Waddenzee Werelderfgoed een stukje mooier én schoner te maken. De burgemeesters van het Waddengebied doen op deze dag een belofte aan de Waddenzee. Ook hier geldt: je leest er alles over op ‘Visit Wadden!’.

Volledige programma Dag van het Wad

Er wordt niet alleen gezongen. Het hele weekend van 29 en 30 juni staat bol van activiteiten. Door middel van uiteenlopende evenementen laat Waddenzee Werelderfgoed je kennis maken met de Waddenzee. Je kunt wadlopen op Terschelling, kano-varen richting Vlieland óf een bijzondere rondvaart langs de zeehonden bij Ameland maken. Er valt genoeg te beleven! Het volledige programma voor de Dag van het Wad 2019 vind je hier.

Visit Wadden onderdeel van internationale campagne

Medio mei 2019 ging – opnieuw in gezamenlijkheid – een internationale campagne van start onder de vlag van ‘Holland National Parks‘. Samen met Nationaal Park NLDelta en Nationaal Park Hollandse Duinen wordt UNESCO Waddenzee Werelderfgoed internationaal onder de aandacht gebracht! Deze campagne is een samenwerking (!) tussen het Nationale Parkenbureau en NBTC Holland Marketing. Klik op de foto hieronder voor meer info!

Drie natuurgebieden met internationale potentie, waaronder Waddenzee Werelderfgoed, worden in het buitenland onder de aandacht gebracht.

Symposium Waddenacademie ’50 jaar Lauwersmeer’

Op 23 mei 2019 is het precies 50 jaar geleden dat de Lauwerszee, in aanwezigheid van Koningin Juliana, werd afgesloten. De Lauwerszee werd Lauwersmeer, zout werd zoet. De visserij verplaatste zich naar Lauwersoog en de Lauwerszee veranderde in een ca 6000 ha groot zoetwater natuurgebied.

Het Lauwersmeer is sinds 2003 een Nationaal Park en heeft de Europese status van Natura2000. In 2016 heeft het Nationaal Park het internationale predicaat Dark Sky Park verkregen. Naast het Nationaal Park, de bedrijvige haven van Lauwersoog en de waddenregio’s Noordoost Fryslân en Noordwest Groningen, is het militaire oefenterrein de Marnewaard (circa 1.500 hectare) onderdeel van het Lauwersmeergebied.

De Stuurgroep Lauwersmeer, het Programma naar een Rijke Waddenzee, de Waddenvereniging en de Waddenacademie organiseren op 23 mei 2019 in de Willem Lodewijk van Nassau Kazerne in Zoutkamp een symposium over 50 jaar Lauwersmeer, met het accent op de toekomst en aandacht voor het verleden. Bekijk hier het Programma.

Inschrijving gesloten

De inschrijving voor het symposium startte op vrijdag 15 maart jl. Binnen een paar dagen zat men aan het maximale aantal deelnemers van 150. Inschrijven is dus niet meer mogelijk.

50 jaar Lauwersmeer

Gedurende het gehele jaar 2019 vinden er op verschillende plaatsen in en rondom het Lauwersmeer activiteiten plaats in het kader van 50 jaar Lauwersmeer. Voor een overzicht van deze activiteiten kun je terecht bij ‘De Verhalen van Groningen‘. Zie hun Activiteitenkalender,

Hou ook het aprilnummer ’19 ‘Polderkoorts aan de Lauwerskust’ van het tijdschrift Noorderbreedte in de gaten!

Expositie over 50 jaar afsluiting Lauwerszee

In het Visserijmuseum in Zoutkamp is een expositie geopend over de afsluiting van de Lauwerszee. Op 23 mei – de dag van de afsluiting – zullen vissers vanuit Lauwersoog naar Zoutkamp varen met de vlaggen halfstok. Eén van die vissers is Henk Buitjes. Hij herinnert zich die dag vijftig jaar geleden nog goed: ‘Dat zoute water ruik je niet meer.’ Interview met Henk op RTV-Noord.

Auditie theaterspektakel ‘Mammoet’

Tweede ‘lichting’ auditanten voor theaterspektakel Mammoet, Assen, 30 maart 2019.

,,Meespelen in een groot theaterstuk, van de makers van het Pauperparadijs? Zo’n vijftig mensen trokken zaterdag de stoute schoenen aan en deden auditie voor het ensemble van Mammoet, schreef Marieke Kwak op 30 maart jongstleden in het Dagblad van het Noorden.

Ik deed dat ook, na zo’n vijftien jaar niet meer op de planken te hebben gestaan. Ook ik werd onderworpen aan de nauwlettende blikken van regisseur, theatermaker, en nu dus ook jurylid, Tom de Ket en zijn crew.

Nagelbijten, niet stil kunnen zitten en klamme handjes: veel mensen in Podium Zuidhage in Assen hadden daar vanmiddag last van. De reden? Ze doen auditie voor het muziektheaterspektakel Mammoet. (video auditie, RTV-Drenthe, 30 maart 2019)


Marieke Kwak, DvhN, 30 maart 2019

Twee dagen lang zongen de ‘icke hakka hi kaka’s‘ na door mijn hoofd – en benen. Evenals het prachtige Lepi Juro – een Kroatische traditional die veelal vertolkt wordt met Bulgaarse meerstemmigheid – dat tijdens de auditie gezongen moest worden (na een korte introductie), en fungeerde als klankbarometer voor zangkwaliteit. Ook voor de geoefende stem voorwaar geen kattenpis. De maandagavond daarna bereikten me echter de ‘verlossende’ woorden:

,,Je bent geselecteerd voor het spelen in het Ensemble van Mammoet, gefeliciteerd! We kijken er naar uit om deze zomer met je te werken en hopen dat we er samen een onvergetelijk mooi project van gaan maken.”

KLIK OP MAMMOET!

Dat wordt dus een actief zomertje oer- en offergenieten in, om en op het Buinerveld in het fraaie Drentse landschap.

Ik zie uit naar en vertrouw op het oog van de meester, en laat me graag door hem, zijn medewerkers en andere spelers inspireren, om zo een bijdrage te leveren aan het succes van de voorstelling Mammoet.

Trailer-opnames op Buinerveld bij zonsondergang

Begin april werd een eerste beroep op me gedaan – of ik mee wilde werken aan trailer-opnames bij zonsondergang op het Buinerveld. Voor een aantal shots wilde de productieleiding ook graag spelers uit het ensemble inzetten. Kon wel even duren, maar men stelde veel lol in het vooruitzicht.

Voorbereiding voor traileropnames bij zonsondergang. Anticiperend actrice neemt weervoorspellingen toch even door.

Voorjaarsfris, maar met een heerlijk zonnetje stapte ik om drie uur ‘s middags in de auto en toog naar de naastgelegen verzamelstek, het Hunebedcentrum in Borger, waar we om vier uur afspraken om opzet, tijdsaspecten en (technische) details door te nemen. Voor eten, drinken, kleding en visagie werd gezorgd. Tijdens deze rit kreeg ik een mailtje met het bericht dat mij tijdens deze sessie een speciale rol was toebedeeld: krijger met zwarte lenzen!

Ik bespaar je de details van het voor het eerst in je leven aanbrengen van deze diabolische blikwerpers, nog maar te zwijgen over opruimende types die – ongeacht eventuele inhoud – ‘lege’ koffiekopjes afruimen en in de vaatwasmachine doen belanden. Gelukkig werd één lens onder in het apparaat aangetroffen, de andere verdween in het gootsteenputje. Ondanks een – inmiddels – koude voorjaarsavond – ten tijde van zonsondergang, getooid in berenvel en prehistorisch ondergoed – kijk ik met plezier terug op dit traileravontuur. Half twee ‘s nachts thuis. Dat wel, maar – in alle offeringsgezindheid – het resultaat mag er zijn!

Trailer Mammoet

Ik houd je tot aan de zestiende juli via deze blogpagina’s met enige regelmaat op de hoogte van ontwikkelingen omtrent Mammoet. Daarbij verklap ik natuurlijk niets. Wel geef ik hierbij De Ket’s inspiratiebron prijs: ‘Sapiens, een kleine geschiedenis van de mensheid‘, van Yuval Noah Harari.

Samenvatting Sapiens

Honderdduizend jaar geleden waren er wel zes verschillende menssoorten. Nu is er maar één soort over, en dat zijn wij. Homo sapiens. Hoe komt het dat alleen wij zijn overgebleven? Hoe kwamen onze voorvaderen op het idee om steden en zelfs koninkrijken te stichten? Waarom gingen we in goden geloven, maar ook in natiestaten, en in bedrijven. Waarom vertrouwen we op geld, boeken en wetten? En hoe zal onze wereld er in de toekomst uitzien?

In Sapiens neemt Yuval Noah Harari ons mee op een fascinerende reis door de geschiedenis van de mensheid. Wie zijn we? Waar komen we vandaan? En hoe zijn we geworden wie we nu zijn? In zijn aanstekelijke relaas laat Harari ons kennismaken met een raadselachtig fenomeen: de mens.

‘Zeventigduizend jaar geleden was Homo sapiens nog een onbeduidende diersoort die zo’n beetje zijn eigen gangetje ging in een uithoek van Afrika. In de millennia daarna veranderde hij zichzelf in de absolute heerser van de planeet en de grootste nachtmerrie van het ecosysteem.’


(Bron: Bol.com)

PANORAMA Nederland ‘On Tour’ naar LEEUWARDEN

Vanaf dinsdag 28 mei tot en met donderdag 6 juni (2019) staat Panorama Nederland in de Kanselarij in Leeuwarden. Het panorama verbeeldt hoe de grote maatschappelijke vraagstukken van nu, de komende decennia de sleutel kunnen zijn voor welkome, structurele verbeteringen van ons land.

Panorama Nederland bestaat uit een fysiek panorama, waarbij de bezoeker zelf een toekomstblik kan werpen op een schoner, hechter en rijker Nederland, en een publicatie waarin de keuzes en principes om daar te (kunnen) komen worden toegelicht.

Grote zaal – vooraanzicht de Kanselarij Leeuwarden

Panorama Nederland, dat een doorsnede heeft van acht meter, en wordt weergegeven in 360-graden, is dit jaar op verschillende plekken in Nederland (gratis) te bekijken. in januari werd het spits afgebeten in het stadhuis van Den Haag.

Rondom de presentatie van Panorama Nederland in Leeuwarden organiseert Leeuwarden Fryslân 2028 een verdiepend programma. Binnen het Panorama Nederland-perspectief kijkt ‘LF2028‘ naar het onderdeel voedsellandschap. Immers dat is waar een groot deel van het Friese landschap zijn functie aan ontleent.

,,Voor welke opgaven staat dat landschap de komende tien jaar? Hoe verandert het? Hoe gaan we ermee om en welke betekenis geven we het?”


LF 2028

Het programma wordt gebracht binnen het kader van LF2028, in de geest van het eveneens in de Kanselarij gepresenteerde LF2018-programma Places of Hope dat Friesland (en bezoekers) liet nadenken over de toekomst van Nederland en daaraan gelieerde programma’s als Sense of Place en Kening fan ‘e Greide.

Rijksbouwmeester Floris Alkemade opent op 28 mei om 15.00 uur Panorama Nederland-Leeuwarden. Je kunt je hier alvast aanmelden voor het openingsprogramma.

Er hebben mij nog geen berichten bereikt over wanneer het Panorama Groningen en/of Drenthe aandoet. Zodra dat het geval is hoor je van me.

Meer (achtergrond)informatie over Panorama Nederland vind je in een eerder bericht ‘College van Rijksadviseurs lanceert Panorama Nederland‘ van 19 januari jongstleden.

Panorama Nederland en Kunst en Landschap Noord Nederland

Panorama Nederland is een van de (belangrijke) inspiratiebronnen van Kunst en Landschap Noord Nederland.

Noordkust, de Wadden en Sense of Place

De video hieronder postte ik op de Facebook-pagina van ‘Kunst en Landschap‘. Dat leverde een aantal reacties op waarvan ik er een uitlicht, die van Joop Mulder, die het bericht met commentaar deelde op zijn eigen pagina:

“Ik zou zeggen kijk even naar dit filmpje, het duurt niet zo lang maar laat wel zien hoe bijzonder de Wadden zijn. Sense of Place werkt samen met Het Groninger LandschapIt Fryske Gea en iedereen die de Wadden koestert, en werkt vanuit een nieuw standpunt. Laat het zien, laten we het beleven! Dan snappen mensen beter dat we het moeten beschermen. Nieuwe standpunten stuiten vaak op weerstand omdat het anders is. Sense of Place heeft tijd nodig, maar ik bemerk steeds meer medestand door anders durven zien. Sense of Place, de naam zegt het al; wij willen de plek koesteren maar ook deelgenoot maken van ons respect voor de natuur. Het is toch waanzinnig dat de politiek in den Haag nog steeds denkt dat ons unieke noorden geschikt is voor zoutwinning, gaswinning, windmolens en andere narigheid. Kijk even naar dit filmpje. En denk vooral zelf na. Ik heb daar eigenlijk niets aan toe te voegen.”

College van Rijksadviseurs lanceert PANORAMA NEDERLAND

Het College van Rijksadviseurs heeft op 6 december 2018 ‘Panorama Nederland’ gelanceerd: een toekomstperspectief voor de ruimtelijke inrichting van Nederland. Met Panorama Nederland laat het College zien dat de grote maatschappelijke vraagstukken van nu juist de sleutel zijn voor welkome en structurele verbeteringen van ons land.

Programma-directeur-generaal Omgevingswet, Erik Jan van Kempen van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties nam de publicatie Panorama Nederland in ontvangst. Foto: Bas Kijzers

Nederland staat op dit moment voor een aantal complexe vraagstukken. De klimaatverandering, de vergrijzende samenleving, de overstap naar hernieuwbare energie, het nijpende tekort aan woningen en de harde grenzen in de landbouw waar we tegen aanlopen. Stuk voor stuk opgaven waarvan we allemaal de gevolgen zullen ervaren, in ons landschap en in onze levensstijl.

Volgens Rijksbouwmeester Floris Alkemade is dit allerminst reden voor pessimisme: “Hetzelfde optimisme van de naoorlogse jaren is opnieuw gerechtvaardigd. Het kan op gang gebracht worden als er een gemeenschappelijk, herkenbaar en positief toekomstbeeld ontstaat. De lancering van Panorama Nederland is daarin een eerste stap.”

Een optimistisch en aantrekkelijk toekomstbeeld

Een Nederland, dat voor iedereen uiterst herkenbaar blijft, maar dat toch op allerlei terreinen fundamenteel anders en beter werkt: de manier waarop we reizen, de manier waarop we voedsel produceren, de manier waarop we bouwen en de manier waarop we energie opwekken. Panorama Nederland bevat hiervoor een aantal leidende principes voor bestuurders.

Daan Zandbelt: ”Geen enkele opgave staat op zichzelf. In de regio komen ze samen en worden ze concreet. Werk daarom op dit schaalniveau als Rijk met provincies en gemeenten aan deze opgaven. Door opgaven te combineren kunnen we meer rendement halen uit maatschappelijke investeringen. Kies daarbij voor kwaliteit en je zal zien dat dit zowel op de lange als de korte termijn meerwaarde geeft. Het Rijk vervult in dit proces zowel een essentiële als actieve rol.”

Nationale omgevingsvisie

Minister Ollongren benadrukt in een reactie de meerwaarde van Panorama Nederland: “We leven in Nederland met veel mensen in een relatief klein land. Het is daarom belangrijk dat we goed nadenken over hoe we ons land in de toekomst inrichten. Dat levert vragen op waar we nu een antwoord op moeten vinden. Ik werk hier aan in de Nationale Omgevingsvisie. Panorama Nederland is daarvoor een belangrijk hulpmiddel.”

Volgens het College van Rijksadviseurs is de lancering van Panorama Nederland slechts het begin: “Alleen als we de grote transitieopgaven in samenhang met elkaar aanpakken, kunnen we bouwen aan een aantrekkelijk Nederland. Dat is wel ingewikkeld, maar met behulp van Panorama Nederland willen we hier graag het gesprek over voeren”, aldus Rijksadviseur Berno Strootman.

Panorama Nederland

Panorama Nederland, dat een doorsnede heeft van acht meter, en wordt weergegeven in een 360-graden, is daarom het komende jaar op verschillende plekken in Nederland te bekijken. Vanaf januari 2019 staat het opgesteld in het stadhuis van Den Haag en is gratis toegankelijk.