In opdracht van It Fryske Gea, de Friese Milieu Federatie, Staatsbosbeheer en Natuur-monumenten is een integrale denkwijze geschetst, gebaseerd op de unieke bodemopbouw van Fryslân en een weerbaar, toekomstbestendig watersysteem. De visie is geen blauwdruk, wel een uitnodiging om met elkaar in gesprek te gaan over de vraag hoe de provincie Fryslân zich de komende decennia zou kunnen ontwikkelen in het licht van de grote maatschappelijke opgaven.
Vier Friese bestuurders krijgen na een introductie van Peter de Ruyter en Eddy Wymenga de toekomstvisie Natuerlik Fryslân 2050 tijdens het webinar, dat ik hieronder integraal voor je opgenomen heb, officieel overhandigd. De gelukkigen zijn gedeputeerden van de provincie FryslânAvine Fokkens en Douwe Hoogland, dijkgraaf Luzette Kroon van Wetterskip Fryslân en burgemeester Jannewietske de Vries van de gemeente Súdwest-Fryslân. Ook gaat het gezelschap in gesprek met de directeuren van de natuurorganisaties. Hoe zal Friesland er in 2050 uitzien?
,,Vergezichten over een vogelrijke Waddenzee. Uitgestrekte en kleurrijke graslanden waar weidevogels de toon zetten. Waterrijke overstromingslandschappen met rietlanden, vis en otters. En traag stromende beken door een kleinschalig cultuurlandschap met natuurrijke bossen. Wat een aantrekkelijk vooruitzicht om in 2050 door Fryslân te wandelen, te fietsen of om er te wonen! Rijk aan natuur en met een landschap dat bloeit en zoemt van de insecten. Waar een schone bodem aan de basis staat van gezonde producten uit onze eigen omgeving. Klimaatbestendig, veilig en aantrekkelijk. We kijken uit naar een groene toekomst voor komende generaties.”
Inleiding ‘Natuerlik Fryslân 2050‘
Natuerlik Fryslân 2050. Natuur en Landschap als basis voor onze toekomst, Groenlunch, 2 juni 2021.
Deelnemers aan het webinar konden vragen stellen; niet alle vragen konden tijdens de uitzending worden beantwoord. Op de website van de Friese Milieufederatie zijn alle vragen (geanonimiseerd) en antwoorden vanaf 8 juni in te zien en te downloaden.
Kunst en Landschap gaat ontwikkelingen ‘Natuerlik Fryslân 2050’ op de voet volgen
Abstract ‘Natuerlik Fryslân 2050’, Peter de Ruyter, 2 juni 2021 (zie: LinkedIn, klik voor vergroting).
In de zoektocht naar oplossingen voor de grote maatschappelijke opgaven waar (ook) de provincie Friesland de komende decennia voor staat, staan in Natuerlik Fryslân 2050natuur en landschap centraal. De visie propageert daarbij een integrale en gebiedsgerichte aanpak. Ook op rijksniveau is volgens velen een integrale, ruimtelijke visie nodig voor de lange termijn, zeg 20 tot 30 jaar.
‘Het huidige beleid is te gefragmenteerd. Ministeries werken vooral sectoraal en bovendien is er veel gedecentraliseerd naar de provincies en de gemeenten, zegt voormalig Rijksadviseur Berno Strootmanin het meinummer (2021, red.) van het open magazine van Publiek Denken. ‘Voor veel opgaven leek rijksverantwoordelijkheid niet nodig. De tijd heeft ons daarin ongelijk gegeven’. Strootman pleit in dit opinieartikel (nogmaals en nadrukkelijk) voor een Minister van Ruimte – een nieuwe bewindspersoon met een eigen mandaat en budget.
,,Doordat centrale regie ontbreekt, maar ook door het ontbreken van een integrale langetermijnvisie en politieke wil, struikelen we van crisis naar crisis. […] Integraal beleid maken is ingewikkelder, maar leidt tot betere kwaliteit en is uiteindelijk goedkoper.”
Berno Strootman
Het multimediale platform in oprichting Kunst en Landschap Noord Nederland volgt de (landelijke) ontwikkeling(en) – uiteraard incluis die van Friesland – op dit gebied reeds geruime tijd op de voet. En dat blijft het doen, in de hoop aan het einde van dit jaar of in 2022, een bijdrage te (kunnen) leveren aan versnelling van de transities in het Noorden door in te zetten op noordelijke krachtenbundeling. Middels een expertise-, organisatie-, productie- en journalistiek platform voor verbeelding van (en reflectie op) verandering, gaat Kunst en Landschap tot ‘de verbeelding’ spreken door coöperatie op meerdere fronten!
Eerste reacties op ‘Natuerlik Fryslân 2050’
Ik houd, in aanloop naar de lancering van het platform, voor Kunst en Landschap een aantal (door mij) zogenoemde ‘blogboeken‘ bij. Met dit Natuerlik Fryslân 2050-blogboek krijg je er eentje bij. Je vindt ze overigens (de ‘KL-SPECIALS‘) onder de rechter menu-knop. Ik ga je – op hoofdlijnen, het hele jaar door en de jaren daarna – op de hoogte houden van de ontwikkelingen rond Natuerlik Fryslân 2050. Hopelijk is dat voor jou een reden om deze pagina van Kunst en Landschap regelmatig te bezoeken. Bookmarken mag.
Hieronder alvast de eerste reacties op deze prachtige Visie, vol van wenkende perspectieven voor een veerkrachtige en hoopvolle toekomst voor de provincie Fryslân. (Nog) niet alle thema’s zijn verweven, maar de basis – de bodem en het ‘sturende’ water – voor ‘een goed gesprek’ ligt er. Ik blijf met Kunst en Landschap hard werken aan ‘implementatie’ van (al) die andere veranderopgaven, waarbij ik kunst en cultuur – als motor voor verandering(sgezindheid) – een voorname rol toebedeel bij de ontwikkeling en innovatie van Noord Nederland.
‘Warming Up’ toert door provincie met theatrale volksvergadering: ‘Het Grote Straatberaad van Fryslân‘
LF 2028 en Leeuwarder Courant partner van Warming Up’s ‘Het Grote Straatberaad van Fryslân’
Naast mede-organisator LF 2028 is de Leeuwarder Courant partner in het project ‘Het Grote Straatberaad van Fryslân‘ van het Warming Up-(marathon)evenement. In de aanloop naar de Friese Straatberaad-dag, publiceerde de krant vanaf 28 juli diverse opiniestukken over het klimaat. Na de 23e augustus gaan ze dieper in op de thema’s die de deelnemers van de verschillende straten op die dag hebben besproken. Uiteindelijk zal dat begin september leiden tot de Eerste Friese Klimaatverklaring, waarin komt te staan wat de inwoners van Friesland (momenteel) belangrijk vinden, waar het gaat om klimaatverandering.
De krant wil hiermee het (na)denken over het klimaat stimuleren door verschillende deskundigen en betrokkenen aan het woord te laten. Lezers konden en kunnen reageren op stellingen die ze twee keer per week in polls voorgelegd kregen. De krant startte met de polls vanaf 5 augustus. Je vindt ze hieronder in a-chronologische volgorde in de rubriek ‘Leeuwarder Courant vraagt jouw mening over klimaatverandering‘. Loop ze allemaal even bij langs en laat ook jouw stem horen! De opiniestukken en artikelen van de Leeuwarder Courant zijn – naast die van andere media – terug te vinden in het media-overzicht (daaronder).
Kunst en Landschap maakt compilatie van eerste editie van Warming Up’s Grote Straatberaad van Fryslân.
Kunst en Landschap maakte voor aanvang van Het Grote Straatberaad van Fryslân een uitgebreide reportage over (de mensen achter) de organisatie, werkwijze en drijfveren van Warming Up. Klik op de link hieronder om er wat in te grasduinen:
Zoals daarin beloofd gaat Kunst en Landschap alles rond Het Grote Straatberaad van Fryslân volgen: vanaf de dag zelf tot aan de Eerste Friese Klimaatverklaring. Vanaf het verwerkingsproces van de Warming Up-organisatie(s) tot aan de uiteindelijke (landelijke) Klimaatverklaring die – zoals het nu lijkt – op 6 november in Den Haag aan het Kabinet wordt aangeboden.
Ik ga je via deze pagina op de hoogte houden van alle (Friese) ontwikkelingen de komende weken en houd me zeer aanbevolen voor informatie over relevante gebeurtenissen, spin off en bijzondere momenten, opzienbarend foto- en videomateriaal en alles waarvan jij denkt dat het bijdraagt aan een mooie compilatie van deze eerste editie van Warming Up‘sGrote Straatberaad (adresinfo vind je in de footer van deze pagina). Stay tuned!
Warming Up Festival: 12 t/m 22 oktober in ‘Tolhuistuin’, Amsterdam
O ja, voordat de Klimaatverklaring aan het Kabinet wordt aangeboden vindt van 12 tot en met 22 oktober het (eerste) Warming Up Festival plaats. Tien dagen op rij vindt een spannend programma plaats met live performances, films, installaties, workshops, expo’s, discussies en theatervoorstellingen. Men gaat in gesprek met kunstenaars, politici, journalisten en ondernemers, om te oefenen met verandering, te experimenteren met nieuwe ideeën en om op zoek te gaan naar verbeelding en radicale vergezichten.
Aankondiging Warming Up Festival, Impact Makers, 23 september 2020.
Terugblik op de theatrale volksvergadering ‘Het Grote Straatberaad van Fryslân’: 23 augustus 2020
Terugblik Het Grote Straatberaad van Fryslân, YouTube-Warming Up, 24 augustus 2020.
,,De mega sportieve Warming Up in de doarpstún van Snakkerburen, 1001 verschillende meningen bij de deelnemers van Zuidvliet, en de van Noord naar Zuid schietende deelnemers bij de Bagijnestraat. Wat een enthousiasme!”
Warming Up
Impressie Het Grote Staatberaad van Fryslân, 23 augustus 2020. Beeld: Gebied-B
,,Gedeputeerde Sietske Poepjes kwam een kijkje nemen en wil nog veel meer van deze straatberaden door de hele provincie.”
Warming Up
Terugblik op de theatrale volksvergadering ‘Het Grote Straatberaad van Groningen’: 30 augustus 2020
Geheel in de geest van Kunst en Landschap – jammer dat Drenthe dit jaar niet meedoet – neem ik hieronder een korte terugblik op van de eerste editie van ‘Het Grote Straatberaad van Groningen‘ dat plaatsvond op zondag 30 augustus.
Op 4 september publiceerde de Leeuwarder Courant de Klimaatverklaring van Friesland. Deze werd als volgt ingeleid: ,,Vijftig mensen, in leeftijd variërend van 19 tot 68 jaar, kwamen op 23 augustus 2020 samen om met elkaar in gesprek te gaan over het klimaat. Daarnaast verschenen acht opiniestukken in de Leeuwarder Courant en op lc.nl en acht polls waarop in totaal 7285 keer gestemd is. Dat leidde tot deze verklaring:”
31 augustus: lancering ‘Online Omgeving’ van het Het Grote Straatberaad
De dag nadat de beide Straatberaad-dagen van het Noorden hadden plaatsgevonden, 31 augustus 2020, lanceerde Warming Up de Online Omgeving van het Grote Straatberaad. In deze online interactieve infographic vind je de antwoorden, ideeën en Straatverklaringen van alle straten die (tot dan toe) mee hebben gedaan aan Het Grote Straatberaad. In ons geval, de straten van Fryslân en van Groningen.
Na elk Beraad, dat van Amsterdam, Den Haag, Nijmegen en Rotterdam moet op het moment van schrijven nog plaatsvinden, zullen de resultaten van die Beraden worden toegevoegd aan de Online Omgeving. Zo werken straten uit ‘heel’ het land mee aan de eerste (bottom up) Klimaatverklaring van Nederland, die – als het een beetje meezit – op 6 november in Den Haag aan het Kabinet wordt aangeboden.
Je kunt dus tot aan die tijd zo af en toe een kijkje nemen hoe er in straten elders in het land gedacht wordt over klimaatverandering en hoe we ons – ook jij – daaraan kunnen aanpassen (klimaatadaptatie). Veel plezier daarbij …en, ik houd me natuurlijk aanbevolen voor leuke en interessante weetjes, ditjes en datjes, foto’s en video’s en al wat deze pagina kan verheffen tot een echt ‘document’ van de eerste editie van Het Grote Straatberaad van Fryslân. Vinden ze in Groningen vast ook leuk. Treed binnen!
Terugblik Warming Up 2020
,,It’s a wrap! De eerste editie van het Warming Up Festival is een feit, schrijft de Warming Up-organisatie op 25 november op haar website. Door de aangescherpte corona-maatregelen hebben ze een aantal onderdelen uitgesteld of afgezegd. Erg jammer natuurlijk, maar ze zijn enorm trots op de programma’s die wél doorgingen. Om – met hen, en ondanks alles – een beetje na te genieten van deze toch succesvolle eerste editie van bijna een half jaar Warming Up-activiteiten, kun je een aantal highlights bekijken op: ‘DIT WAS HET WARMING UP FESTIVAL 2020‘.
Uiteraard maakte (mede-)organisator Impact Makers een flitsende aftermovie. Let op! Voordat je die gaat bekijken: Warming Up komt in het nieuwe jaar tijdens – en als onderdeel van – de Klimaatadaptatieweek Groningen bij je terug met Het Digitale Straatberaad, een interactieve volksvergadering over het klimaat van 19 tot en met 23 januari 2021. Je leest er hieronder alles over.
Terugblik Warming Up 2020, Impact Makers, 16 december 2020.
Het ‘Digitale Straatberaad’, een interactieve volksvergadering over het klimaat: 19 t/m 23 januari 2021
Met het Digitale Straatberaad bouwt Warming Up, samen met alle inwoners van de provincie Groningen, verder aan ‘input’ voor de Nationale Klimaatverklaring. Opzet is om deze Verklaring (ruim) voor de verkiezingen van 17 maart aanstaande aan het Kabinet aan te bieden. Wil je meedoen aan dit digitale Straatberaad? Je kunt je hier aanmelden:
Het Digitale Straatberaad (Groningen): 19 t/m 23 januari 2021
Digitale Straatberaad Groningen Vier (digitale) gesprekken over gezondheid, economie, democratie en mobiliteit i.r.t. klimaat, Warming Up, 19, 20, 21 en 23 januari 2021. Samen (met online buren) in gesprek over klimaat-gerelateerde onderwerpen. Een ongewone vergadering voor gewone mensen. Aanmelding v.a. 8 januari 2021
Klimaatadaptatieweek Groningen: 19 t/m 25 januari 2021
Open University on Climate Adaptation – Teaser, Climate Adaptation Groningen, 7 januari 2021.
Klimaatadaptatieweek Groningen: 19 t/m 25 januari 2021
Uitstel van de VN-klimaattop in Glasgow, wat heeft dat voor gevolgen? De UNFCCC besloot mei 2020 de klimaattop COP26 in het Schotse Glasgow vanwege de coronacrisis met een vol jaar uit te stellen. Medio-2021: tussentijdse klimaattop in Italië. (Ben van Raaij, de Volkskrant, 29 mei 2020)
Leeuwarder Courant vraagt jouw mening over klimaatverandering
”Het ruikt naar mest hier…, dus stikstof is er ook waarschijnlijk – we zijn op de goede plek.” Met het (,,…kost niks“) statief op zijn rug betreedt NOS-verslaggever en Journaal-presentator Winfried Baijens het erf van boer Jaring Brunia voor zijn eerste reportage van ‘Achter de Headlines‘.
Still eerste aflevering NOS-YouTube-serie ‘Achter de Headlines’. Beeld: Robert Rosendal.
Baijens vraagt zich in deze eerste aflevering van Achter de Headlines af of de alternatieve manier van boeren van Boer Bruniarealistisch is en of zijn werkwijze op grote schaal toepasbaar is.
‘Het is bijna te mooi om waar te zijn’
Brunia investeert niet in een hypermoderne stal of maatregelen om zijn stikstofuitstoot te beperken. Hij steekt zijn geld liever in de aanschaf van grasland.
,,De essentie van mijn bedrijf is dat ik niet de koe centraal stel, maar eigenlijk het grasland. Dat leidt tot vijftig procent minder uitstoot van stikstof, zo schat ik in.”
Mestinspectie, still eerste aflevering NOS-YouTube-serie ‘Achter de Headlines’. Beeld: Robert Rosendal.
Brunia boert in Raerd, Friesland. Zijn koeien lopen zo’n 4200 uur per jaar buiten, ver boven het landelijke gemiddelde van 1500 uur. Gevolg: er komt minder ammoniak vrij. Dat ontstaat wanneer mest en urine bij elkaar komen. Op het land gebeurt dat minder snel dan in de stal.
,,Ik doe het zo anders dat het bijna niet te begrijpen is. Het is bijna te mooi om waar te zijn.”
Eerste aflevering ‘Achter de Headlines’
Brunia was niet bij de grote boerenprotesten op het Malieveld. ,,Actievoeren is een hele hoop negatieve energie. Ik geloof veel meer in laten zien dat het anders kan. Bezig zijn met je bedrijf en die verandering.” En dat is ie. Hij timmert behoorlijk aan de weg.
Boer Brunia te zien in twee filmprojecten: ‘Grutsk’ en ‘Bodemprijs’
Onlangs was hij te zien en te horen bij de première van ‘Grutsk‘, een educatief filmproject van Rob Busquet, op het Noordelijk Filmfestival, dat plaatsvond van 6 tot en met 10 november op acht verschillende locaties in Leeuwarden. Ook daarin toont hij zich een gepassioneerd boer die, naast een uitgesproken visie op het boerenbedrijf, een ontegenzeggelijke voorkeur aan de dag legt voor ecologisch en natuurlijk boeren.
(Over)gang naar natuurinclusieve kringlooplandbouw
Het enthousiasme van Jaring Brunia, en velen met hem, heeft sinds het nieuwe decennium vele tongen losgemaakt. Voor Kunst en Landschap heb ik gemeend om dat ‘in beeld’ te brengen. Kijk op ‘STAPPEN NAAR een natuurinclusieve KRINGLOOPLANDBOUW, hoe daartoe te komen?‘ om te zien welke stappen er in Noord Nederland werden gemaakt.
In minder dan drie maanden tijd verzamelde ik meer dan honderd artikelen, opiniestukken, video’s en rapporten. Klik op de coverfoto hieronder om ze bekijken. Daarnaast tref je er een schat aan informatie aan over natuur- en landschapsinclusieve landbouw (in Noord Nederland).
Sinds september 2019 staan de eerste ‘dwaalfilmpjes‘ over de Wadden online. Ze zijn korte observaties die je meenemen in het steeds veranderende landschap van het Wad. Al scrollend door landschapspanorama’s vind je meer dan 60 filmpjes – mini-documentaires over het leven in en op het wad. Het zijn er nu al 60, maar de komende jaren zal Dwaalfilm Wadden doorgroeien tot een grote online Waddenfilm met 160 mini-documentaires in 40 verschillende landschappen.
Landschapspanorama’s en infoteksten met achtergrondverhalen wijzen je de weg.
Dwalen over en door het veranderlijke wad
Je kunt ‘Dwaalfilm Wadden‘ op verschillende manieren ervaren, beleven. Om het geografische overzicht te behouden kun je via kaarten het hele waddengebied verkennen. Je ziet zo precies waar de filmpjes en panorama’s zijn gemaakt. Je ontdekt op deze manier nieuwe gebieden en plekken die je anders misschien nooit gevonden zou hebben.
Via kaarten (nieuwe) gebieden van het waddengebied verkennen.
Als je wat gerichter wilt zoeken gebruik dan de onderwerpenlijst. Vind de filmpjes die je het meest interesseren zoals dieren, planten, landschappen of seizoenen. Je kunt je natuurlijk ook laten verrassen met notities van een wadvaarder eind 1800 of een bijzondere gebeurtenis in de winter van 1795. Je maakt via de onderwerpenlijst je eigen reis door het Waddengebied.
Handig zoeken met een uitgebreide onderwerpenlijst.
Het team achter ‘Dwaalfilm Wadden’
Het project ‘Dwaalfilm Wadden‘ dat al in 2016 startte, is een initiatief van Willem Overmars en Monique Moors, beide werkzaam voor Rombus Natuurfilms. Overmars is verantwoordelijk voor de inhoud en productie, Moors voor camera, script, montage en eindredactie. Ze kregen en krijgen inhoudelijke, technische- en productionele ondersteuning van een groot aantal deskundigen. Naast deze makers hebben veel organisaties en andere ter zake kundigen geholpen om Dwaalfilm Wadden tot stand te brengen. Dat zijn er er een heleboel. Klik maar even op ‘colofon‘ op hun website (rechtsboven op de pagina).
Een belangrijke ondersteuner van het project is het Waddenfonds, dat aan (een groot aantal) verschillende projecten in het Waddengebied subsidie verstrekt. Dwaalfilm Wadden werd gehonoreerd omdat het aan een van de belangrijkste doelen van het fonds voldeed:
“Het versterken van de kennis over de uniciteit en de internationale betekenis van de natuur- en landschapswaarden van het waddengebied en het versterken van de beleefbaarheid daarvan. De Dwaalfilm wordt openbaar toegankelijk op een website en beoogt recreatie te stimuleren. Daarnaast zal de film gebruikt worden in bezoekerscentra, het onderwijs en in musea zodat veel mensen bereikt kunnen worden.”
(Bron: website Waddenfonds)
Dwaalfilm werd daarnaast gefinancierd door de Provincie Noord-Holland, Vogelbescherming Nederland, Natuurmonumenten en Het Groninger Landschap.
Provinciale samenwerking bij promotie Waddengebied
Dwaalfilm Wadden gaat ongetwijfeld ‘meedraaien’ in de multimediale campagne ‘Visit Wadden’, die in april van dit jaar van start ging in de Harmonie in Leeuwarden, en die het Waddenzee Werelderfgoed goed op de kaart moet zetten.
‘Dwaalfilm Wadden’: sterk staaltje ‘Kunst en Landschap Noord Nederland’!
In een eerdere blogbijdrage (‘Provinciale samenwerking bij promotie Waddengebied‘) prees ik de samenwerking tussen de drie noordelijke provincies en het Waddenfonds. Ik lichtte daarin tevens een tipje van de sluier op van mijn plannen voor het multimediale platform ‘Kunst en Landschap Noord Nederland’, dat ik in 2021 – het door NBTC-Holland Marketing gekozen themajaar ‘Ode aan het Nederlands landschap‘ – hoop te lanceren.
Je kunt – om dit initiatief kracht bij te zetten – de Facebookpagina Kunst en Landschapliken. Je blijft dan tegelijkertijd goed op de hoogte van actuele wetenswaardigheden op het gebied van kunst, cultuur, erfgoed en landschap in Noord Nederland. Velen – niet de eerste de beste – gingen je in korte tijd voor. Alvast dank.
Maandagmiddag 16 september toog ik naar Friesland om getuige te zijn van de installatie van ‘De Dunne Dame‘, beeld van de Drachtster kunstenaar Jan Ketelaar, op de dijk van het krimpdorpHolwerd in de gemeente Noardeast-Fryslân.
Wanneer je Jan Ketelaar zegt, zeg je Joop Mulder (RIP 10-01-’21, red.). Zeg je Joop Mulder, dan zeg je Oerol – hij was immers bedenker. oprichter en gangmaker van het Terschellinger landschapstheaterfestival. Na een aantal experimenten op en tijdens (zijn laatste periode van) dit (inter)nationale evenement – waar hij zo’n 35 jaar de scepter zwaaide – besloot Mulder nieuwe wegen in te slaan – Sense of Place was geboren! ‘Wachten op Hoog Water’ van Jan Ketelaar werd het eerste project van deze nieuwbakken organisatie.
Sense of Place – Teaser. Joop Mulder vertelt in vogelvlucht over de projecten van Sense of Place, Kunst en Landschap, 20 september 2019.
‘Holwerd aan Zee’ en ‘Leeuwarden-Fryslân Culturele Hoofdstad van Europa 2018’
Dat ‘Wachten op Hoog Water’ gerealiseerd is in Holwerd is geen toeval. De innige verstrengeling van Ketelaar en Mulder reikt verder dan die met Sense of Place. Holwerd aan Zee en Leeuwarden-Friesland Culturele Hoofdstad van Europa 2018 (LF-2018/Visit Friesland) zijn nauw in de plannen van beide heren betrokken. Ik geef hieronder een korte impressie van beide projecten om je een indruk te geven van deze Friese organisaties die op hun beurt ook weer nauw met elkaar verbonden zijn.
In een later stadium – dat zal niet lang op zich laten wachten, zo schat ik in – bericht ik je er afzonderlijk over. LF-2018 heeft zijn (legacy-)pijlen inmiddels gericht op 2028, en voor Holwerd aan Zee bestaat grote (internationale) belangstelling. We gaan er zeker de komende jaren meer van horen.
Holwerd aan Zee
Holwerd aan Zee, Kunst en Landschap, 2 februari 2019.
Leeuwarden-Fryslân Culturele Hoofdstad van Europa 2018
LF-2018 Aftermovie, Leeuwarden-Fryslân 2028, 25 november 2018.
LF2018 Animatie Resultaten NL, Leeuwarden-Fryslân 2028, 14 maart 2019.
Voorbereidingen en crowdfundingactie ‘Wachten op Hoog Water’
Al in 2010 begon Ketelaar aan zijn tijdrovende project: twee gelaste, metalen vrouwbeelden van vijf meter hoog. Eerst op eigen houtje, de laatste jaren in samenwerking met Sense of Place. ,,Tien jaar heb ik er aan gewerkt, waarvan de laatste zes fulltime”, vertelde Ketelaar eerder aan het Friesch Dagblad, waarin in aanloop naar de installatie een groot artikel over zijn loopbaan en projecten verscheen.
,,Vooral ’s nachts riepen de dames me steeds. Voor het eerst in heel lange tijd slaap ik nu weer uit.”
Jan Ketelaar
Sense of Place – Wachten op Hoog Water – Iets achterlaten, Kunst en Landschap, 23 september 2019.
GPTV: Uit de KUNST met Jan Ketelaar, wachten op hoogwater, GPTV, 24 september 2015.
GPTV: Jan Ketelaar over LWD2018, GPTV, 22 juli 2016.
December 2018: eerste beeld op dijk Holwerd geïnstalleerd
In de laatste maand van het Friese succesjaar 2018 (net op tijd dus, red.) werd in het kader van – in de eerste plaats Sense of Place, maar natuurlijk ook Holwerd aan Zee en LF-2018 – het eerste beeld, De Volle Dame, van Wachten op Hoog Water door het vakkundige Mannen van Staal geplaatst. Knap staaltje werk, zeg maar.
Omrop Fryslân was er bij die dag, 6 december 2018 – Simone Scheffer deed verslag in beeld en geluid. Voor een tweetal videoreportages en drie radiofragmenten met interviews met betrokkenen klik je hier.
Ook foto- en videograaf Maurice Hamming, die Ketelaar voor het eerst in 2011 ontmoette, was ter plekke. Zijn reportage(s) kun je hieronder bekijken.
[VLOG] Kunstwerk Jan Ketelaar geplaatst op dijk, Maurice Hamming, 7 december 2018.
Documentaire potzenmaker Jan Ketelaar (2011)
2018 was ook het jaar dat Hamming zijn studie BA-Communicatie aan de Hanzehogeschool in Groningen afrondde. Hij maakte voor een stageproject in 2011 – ik memoreerde dat zo-even, zeven jaar eerder dus – een documentaire over Ketelaar’s Wachten op Hoog Water. Neem er even de tijd voor, pak een kopje koffie, en geniet van bijna een half uur Ketelaar.
Jan Ketelaar – Wachten op Hoogwater (Documentaire, 2011), Maurice Hamming, 2 november 2016.
In deze documentaire legt Ketelaar o.a. uit waarom hij zichzelf ‘potzenmaker‘ noemt. Dat doet hij ook op zijn website: Potzenmakerij Ketelaar!
‘Wachten op Hoog Water’, ‘vrijheidsbeeld van Holwerd’ compleet!
Wachten op Hoog Water is na zo’n tien jaar ‘prutsen’, bedelen en lobbyen een feit, ze staan! Nee, het staat!
Gert Kracht postte in zijn serie ‘Above’ drone-videobeelden van Wachten op Hoog Water op Facebook en YouTube. Vooraf vroeg hij Ketelaar om toestemming en of hij een gedicht voor de dames had. Het antwoord laat zich raden – Kracht monteerde het in.
Hoog bezoek en een gedicht voor de Dames
ABOVE #36 – Hoog bezoek, Gert Kracht, 20 september 2019.
Reportage Leeuwarder Courant
Klik op de onderstaande foto van een triomferende Ketelaar voor een uitgebreide video-reportage van Asing Walthaus (Leeuwarder Courant) over de dag van installatie van De Dunne Dame.
Tweede dame van kunstwerk Jan Ketelaar geplaatst op dijk bij Holwerd, Aktief Plus, 18 september 2019.
Vrolijke aftermovie Sense of Place
Een paar dagen nadat De Dunne Dame naast haar volle vriendin werd geïnstalleerd kwam Sense of Place met een opgetogen aftermovie waar de vrolijkheid van afspatte. Uiteraard met glansrollen voor kunstenaar Jan Ketelaar en Sense of Place-oprichter Joop Mulder, de mannen die jarenlang onverstoorbaar hebben gewerkt aan het megaproject Wachten op Hoog Water. Ze zijn zichtbaar trots op het eindresultaat.
Advies van de maker van video, Jonathan Doornenbal: ,,Geluid aan voor instant vrolijkheid!”
Sense of Place – Plaatsing wachten op hoog water Jan ketelaar v3, Sense of Place, 23 september 2019.
Nawoord Sense of Place
“De voltooiing van Wachten op Hoog Water geeft Sense of Place veel energie en frisse moed voor de landschapsprojecten die nog op stapel staan. De komende tijd ligt de focus op het vervolg van ‘Bildtstars en Eigenheimers‘, de uitkijktoren ‘Camera Batavia‘ van Arjen Boerstra en het getijdenobject ‘De Streken‘ van Marc van Vliet.”
Een verademing om te zien hoe drie noordelijke provincies en het Waddenfonds de handen ineen geslagen hebben om Waddenzee Werelderfgoed op de kaart te zetten. Op 4 april (2019) – mijn verjaardag – werd het startsein gegeven voor een multimediale campagne, met de lancering van de website ‘Visit Wadden’.
Op de Facebook-pagina van Waddenzee Werelderfgoed (‘Visit Wadden‘) ging mijn hart een beetje sneller kloppen, na de omschrijving van de pagina te hebben gelezen!
De Wadden is Waddenzee Werelderfgoed. Een dynamisch gebied dat met elk tij verandert. Waarin de eilanden wandelen en de nacht nog donker is. Een Werelderfgoed waarin al eeuwenlang mensen leven. Met en van de zee. De geboortegrond van het Nederlandse waterbeheer, met een uniek stelsel van terpen, dijken, watergangen, polders en gemalen. Waar creativiteit voor droge voeten zorgt, maar ook voor verrassende landart, duurzame festivals en nieuwe zilte smaken. Een gebied om te ontdekken!
Kunst en Landschap brengt Noord Nederlandse transities in beeld
Beeld: Hoofdpagina Kunst en Landschap Noord Nederland: De transities in beeld!
Het raakte in een versnelling, omdat het mij enorm sterkt in de gedachte het – nu in conceptfase verkerende – platform Kunst en Landschap in de nabije toekomst het licht te doen zien. Met alle transities die ons boven het hoofd hangen hoop ik een multimediaal (ook fysiek) platform te kunnen introduceren, waarbij tal van betrokken organisaties in gezamenlijkheid optrekken om het prachtige landschap van Noord Nederland – met inbegrip van Drenthe! – in al haar facetten en op ‘verbeeldende’ wijze onder de aandacht te brengen bij een groot (inter)nationaal publiek. Op een manier die ook toekomstige generaties aan zal spreken.
Zie je het voor je? Bij elke seizoenswisseling verschijnt een prachtig vormgegeven (online en offline) magazine dat, met actuele informatie en diepgravende populair wetenschappelijke achtergrondartikelen, het Noorden in het zonnetje zet. Dat een groot publiek – incluis binnen- en buitenlandse toeristen – informeert over (de ontstaansgeschiedenis van) het noordelijk landschap, bezienswaardigheden en actuele culturele activiteiten. Aan bondige samenvattingen in het Duits en Engels wordt natuurlijk gedacht.
Dat moet zo langzamerhand als we de cijfers van het Nederlandse Bureau voor Toerisme en Congressen (NBTC) moeten geloven. Sterker, daar liggen prachtige kansen om vanuit een doelgericht en weloverwogen perspectief (geen massatoerisme) kunst, cultuur, erfgoed en het noordelijk landschap te promoten.
Blik op het Noorden vanuit het Groninger Forum – Artist Impression
Stimulering kunst- en landschapsbeleving
Stimulering van kunst- en landschapsbeleving onder de paraplu van het platform, gevoed door de deelnemende en meewerkende organisaties, en ondersteund met een gelikte website, apps, videokanalen, webinars, podcasts, virtual reality en AI, educatie- en onderwijsprogramma’s, gerichte regionale- en themagewijze journalistiek, (format-gestuurde) (eigen) radio- en tv-programma’s, documentaires en reportages.
En met jaarlijks – eventueel over de provincies roulerende – kunst- en landschapsevenementen, manifestaties, lezingen, kenniscafé’s en -festivals op ‘toepasselijke’ locaties, met symposia, debatten en toekomstdroombijeenkomsten in de cultuurtempels, bibliotheken, kerken. dorpshuizen en huiskamers van Groningen, Friesland en Drenthe. Waarbij kunstenaars, IT-technici, musea, ERL (erfgoed, ruimte en leefomgeving)-beleids- en kwartiermakers, wetenschap, onderwijs, politici, media, marketeers, ondernemers en burgers – van jong tot oud – gezamenlijk de kar gaan trekken. Wellicht ben ik in alle opsommingen iets of iemand vergeten. Vergeef me, ik liet me even gaan. Ik zie het wel voor me.
Sense of Place
Ondanks een tijdsgewricht met hevige polarisatie ervaar ik ook een nadrukkelijke wens tot verbondenheid. En saamhorigheid, die van het op een positieve en innovatieve wijze er ‘samen de schouders onder willen zetten’ ter verbetering van hun directe leefomgeving. Zeker in het geplaagde Noorden.
Met het platform ‘Kunst en Landschap‘ krijgen we een interactief (multimediaal) medium om – via kunst- en cultuuruitingen – het noordelijk landschap en culturele erfgoed op de kaart te zetten, het te kunnen koesteren. Een uitgestoken hand! Sense of Place!
‘Waddenverbeelder’ Ruben Smit heeft komende zomer iets voor je in petto
Ik begon dit bericht met de overkoepelende en op samenwerking gebaseerde promotietrein die in gang is gezet om de Wadden goed (en verantwoord) bij het publiek in beeld te krijgen. Ik sluit deze bijdrage af door je nu al te wijzen op ‘Waddenverbeelder’ Ruben Smit, die komende zomer iets voor je in petto heeft. Daarna bericht ik over een trilaterale fietstocht, hét evenement van het verjaardagsprogramma van Waddenzee Werelderfgoed, dat ook deze zomer plaatsvindt en internationaal onder de aandacht wordt gebracht.
Ikzelf ga me in aanloop naar de zomer volledig storten op ‘Mammoet‘, een muziektheater-spektakel dat komende zomer plaatsvindt op een gigantisch podium midden in de eeuwenoude en ongeschonden natuur van het Buinerveld in Drenthe, waarvoor ik onlangs auditie deed. Daarna is Kunst en Landschap weer aan de beurt.
WAD-film gaat live!
Trailer – WAD, overleven op de grens van water en land
Voor wie hem gemist heeft: ‘WAD, overleven op de grens van water en land’, gaat in de zomer van 2019 op tour langs twintig theaters in een speciale muzikale hommage onder begeleiding van het Noordpool Orkest.
WAD livegaat in premiere op Noorderzon Festival in Groningen en speelt daarna door heel Nederland, van Carré tot TivoliVredenburg en De Meenthe. Ruben Smit, regisseur van WAD, begeleidt deze theatertour-WAD live als verteller.
Muziek, geluid en titelsong
Muziek en geluid in WADfilm zijn essentieel. Ze komen samen en nemen je letterlijk mee onder het ijs, in het zand en op het wad. Je hoort het geluid van het gras zoals het bergeendje dat ook hoort.
Titelsong van WAD-film; overleven op de grens van water en land. De film is een ode aan het waddengebied.
De muziek is speciaal – tijdens de montage – gecomponeerd voor de film door Martin Fondse. Daarbij is nauw samengewerkt met Nynke Laverman, Lavinia Meijer en Sytze Pruiksma. Meestal wordt de muziek gecomponeerd als de film al helemaal afgemonteerd is. Dat maakt het voor componisten soms best lastig omdat timing, de opbouw en de gewenste emotie hand in hand gaan met de edit van de filmscenes. Met deze co-creatie van muziek en film duikt de kijker nog meer de essentie van de film in.
Officiële trailer van WAD-Live
Op 24 april 2019 lanceerde Wad-Live haar officiële trailer voor de tour langs 20 theaters met het 42-koppige Noordpool Orkest en regisseur Ruben Smit als verteller.
Natuurjournalist en WADlive-verteller Rob Buiter deelt zijn ervaringen met deze unieke show.
‘WADlive’ is een spannende en avontuurlijke combinatie van de film WAD met orkestrale jazz van het Noordpoolorkes.
‘One Wadden Sea. Two wheels. Three countries.’
De door mij geprezen drie noordelijke provincies werken deze zomer niet alleen samen binnen de eigen landsgrenzen, ook Duitsland en Denemarken zijn betrokken bij de promotie van het waddengebied. Joop Mulders Sense of Place-gedachtegoed lijkt ook tot de ideeënwereld van de provinciale burelen doorgedrongen te zijn. Samen met Waddenzee Werelderfgoed organiseren ze van 19 tot en met 30 juni een trilaterale fietstocht, hét evenement van het verjaardagsprogramma van Waddenzee Werelderfgoed. Motto: ‘One Wadden Sea. Two wheels. Three countries’.
Fietstocht ‘One Wadden Sea. Two wheels. Three countries’, 19 t/m 30 juni 2019.
Een groep fietsers start in het Deense waddengebied, een andere groep in Nederland, op Vlieland. Beide eindigen in Willemshaven, Duitsland.
Iedereen kan aanhaken!
Tijdens de route zijn er diverse stops met lokale evenementen die allemaal in het teken staan van ‘10 jaar Werelderfgoed‘. Vanaf 19 juni kunnen fietsers, bezoekers en bedrijfsteams elke dag bij de fietsgroep aanhaken. Meedoen? Lees er alles over op ‘Visit Wadden!’.
Zingen voor de jarige Waddenzee
Speciaal voor haar verjaardag wordt er op zaterdag 29 juni gezongen voor de Waddenzee! Tijdens de Dag van het Wad zingt men de zee toe om het Waddenzee Werelderfgoed een stukje mooier én schoner te maken. De burgemeesters van het Waddengebied doen op deze dag een belofte aan de Waddenzee. Ook hier geldt: je leest er alles over op ‘Visit Wadden!’.
Volledige programma Dag van het Wad
Er wordt niet alleen gezongen. Het hele weekend van 29 en 30 juni staat bol van activiteiten. Door middel van uiteenlopende evenementen laat Waddenzee Werelderfgoed je kennis maken met de Waddenzee. Je kunt wadlopen op Terschelling, kano-varen richting Vlieland óf een bijzondere rondvaart langs de zeehonden bij Ameland maken. Er valt genoeg te beleven! Het volledige programma voor de Dag van het Wad 2019 vind je hier.
Visit Wadden onderdeel van internationale campagne
Medio mei 2019 ging – opnieuw in gezamenlijkheid – een internationale campagne van start onder de vlag van ‘Holland National Parks‘. Samen met Nationaal Park NLDelta en Nationaal Park Hollandse Duinen wordt UNESCO Waddenzee Werelderfgoed internationaal onder de aandacht gebracht! Deze campagne is een samenwerking (!) tussen het Nationale Parkenbureau en NBTC Holland Marketing. Klik op de foto hieronder voor meer info!
Drie natuurgebieden met internationale potentie, waaronder Waddenzee Werelderfgoed, worden in het buitenland onder de aandacht gebracht.
