Stadskanaal wil niet nóg eens bezuinigen op het sociale domein

Ten ‘einde raad’ besloot de gemeenteraad van Stadskanaal eind 2020 niet nog eens te bezuinigingen op het sociale domein. Het lintdorp kwam daarmee onder preventief toezicht van de provincie Groningen te staan. De afgelopen tien jaar heeft deze gemeente bijna 18 miljoen bezuinigd op haar begroting. ‘Benchmarking’ – een vergelijkend onderzoek waarbij de prestaties van organisaties, producten, diensten of programma’s op identieke wijze worden onderzocht en met elkaar worden vergeleken – moet uitkomst bieden. Hetzelfde geldt overigens voor de gemeente Oldambt en de (nieuwe) gemeente Eemsdelta.

Raad Stadskanaal weigert verder te bezuinigen
Hans Bekkers, Binnenlands Bestuur, 7 oktober 2020


.

Provincie plaatst Stadskanaal onder preventief toezicht
Martijn Folkers, RTV Noord, 8 december 2020

‘Stadskanaal door de ondergrens – De analyse’ (van een ‘clusterfuck’)

De Raad van Stadskanaal heeft hiermee een ongekende stap gezet. Hij heeft, na jaren bezuinigen, een niet-sluitende begroting vastgesteld. In gewone mensentaal: Stadskanaal gooit de kont tegen de krib en wil daarmee een gesprek op gang brengen over de gevolgen van de decentralisatie in het sociale domein op de financiële positie van gemeenten, in dit geval die van Stadskanaal, als ‘case study’ voor een regionale gemeente. Ik vermoed dat deze stap bij menig gemeente in (Noord) Nederland een gevoel van opluchting met zich meebrengt. Hoe komt het dat gemeenten (zoveel) moeten bezuinigen?

Hoe komt het toch dat gemeenten zoveel moeten bezuinigen? Met Janine Abbring als presentator gaat de gemeente Stadskanaal in gesprek over de miljoenentekorten
Luuk Sporrel, Dagblad van het Noorden, 31 januari 2021


.

Tegen die achtergrond organiseert de gemeente Stadskanaal op 2 februari 2021 een online tafelgesprek met professor Caspar van den Berg (hoogleraar Global and Local Governance), professor Bettina Bock (hoogleraar Bevolkingsdaling en Leefbaarheid), professor Douwe Jan Elzinga (hoogleraar Staatsrecht, architect van de dualisering van het gemeentebestuur) en de Nationale Ombudsman, Reinier van Zutphen. Het tafelgesprek wordt geleid door Janine Abbring, die gaandeweg deze bijeenkomst tot de conclusie komt dat de decentralisaties in het sociaal domein geleid hebben tot een ‘clusterfuck’.

Gemeenten in geldnood door jeugd- en ouderenzorg, Stadskanaal wil de boel niet langer ‘kapot bezuinigen’
Marja Sol, EenVandaag, 27 oktober 2020


.

De regio’s worden vaak behandeld als lastige kinderen
Caspar van den Berg en Annemarie Kok, Trouw, 30 januari 2021

Nieuwe ‘Wet op Decentraal Bestuur’ moet interbestuurlijke verhoudingen weer in balans brengen

Met het (ongetwijfeld georkestreerde) ‘kont tegen de krib gooien’ van de Raad van Stadskanaal, en met de inleidende ‘speech’ van commissaris van de Koning Groningen, René Paas, waarin gerefereerd wordt aan ‘Ongekend Onrecht‘ – een vernietigend rapport over de toeslagenaffaire dat leidde tot het aftreden van het Kabinet-Rutte III – werd de knuppel in het hoenderhok van het Rijk gegooid – dat volgens de protesteerders nu ontegenzeggelijk aan zet is.

,,Gemeenten in heel Nederland lopen leeg op de uitgaven voor het sociaal domein, waaronder de Wmo en jeugdzorg. De situatie is nijpend; het rijk kan zich er niet zomaar van afmaken en is nu aan zet. Als het rijk de andere kant opkijkt, is ook hier sprake van ‘ongekend onrecht’.”

René Paas, Commissaris van de Koning Groningen

De Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG), de koepelvereniging voor alle Nederlandse gemeenten, herkent deze kritiek, veel leden (lees gemeenten) hebben soortgelijke tekorten. en broedt op een strategie om uit de benarde positie te (kunnen) komen.

Rijk moet noodlijdende gemeenten te hulp schieten
Yolanda de Koster, Binnenlands Bestuur, 3 februari 2021

.

Belangrijk onderdeel van de strategie: nieuwe wetgeving. Douwe Jan Elzinga schrijft voor de VNG aan een (nieuwe) wet, de Wet op Decentraal Bestuur. Deze moet de basis bieden voor een beter evenwicht in de bestuurlijke en financiële verhoudingen tussen de rijksoverheid, provincies en decentrale overheden. Een van de belangrijke uitgangspunten is een prominentere positie van de minister van BZK ten opzichte van de vakministers als het gaat om kabinetsbeleid met gevolgen voor decentrale overheden. Hij legt het je – eerst in het kort, verderop in dit blogboek volgt een langere versie van het interview met Elzinga – hieronder uit.

Wethouder Stadskanaal: ‘Rijk, neem uw verantwoordelijkheid!’

,,Ik vind het het heel dapper van de gemeente Stadskanaal dat ze een begroting inleveren die niet sluitend is. Het is een scherp signaal dat de kosten eigenlijk niet meer op te vangen zijn door gemeenten in dat sociaal domein. […] Het is goed dat Stadskanaal dat een keer op scherp zet.”

Erik Dannenberg, voorzitter Divosa

In de eerste video, die met het tafelgesprek, komt een drietal gasten voorbij met (eerder opgenomen) reacties op het ‘dappere’ besluit van de gemeente Stadskanaal: Erik Dannenberg, voorzitter van Divosa, een kennis-, netwerk- en belangenbehartigings-organisatie voor gemeentelijke leidinggevenden in het sociaal domein, Nel Kruit, directeur van Welstad, dat onderdeel uitmaakt van de Tintengroep, die inwoners in Groningen, Drenthe, Friesland en Overijssel helpt om in een kwetsbare periode in hun leven op eigen kracht hun situatie te verbeteren. En, (letterlijk) ten slotte: Johan Hamster (ChristenUnie), de ‘geplaagde’ wethouder van Stadskanaal en bestuurder van sociaal werkbedrijf Wedeka, die aan het eind van het tafelgesprek maar tot een conclusie kan komen: ‘Rijk, neem uw verantwoordelijkheid’, en draag zorg voor:

• ‘een betere en gelijkwaardiger verhouding tussen Rijk en gemeenten;
• meer beleidsvrijheid voor gemeenten om de gedecentraliseerde taken specifiek lokaal goed uit te kunnen voeren;
• voldoende middelen, voor alles dat we hebben gedaan, compensatie voor alles wat we nu doen, maar ook voor alles wat we in de toekomst nog gaan doen.’

Johan Hamster, wethouder uit Stadskanaal, verkozen tot ‘Beste Lokale Bestuurder-2020’

En hij mag dat zeggen! Twee dagen na de uitzending van het tafelgesprek wordt Johan Hamster verkozen tot de ‘Beste Lokale Bestuurder-2020‘ van Nederland, een jaarlijks uit te reiken prijs door het vaktijdschrift Binnenlands Bestuur. De prijsuitreiking vond plaats op donderdag 4 februari 2021 tijdens de bijeenkomst ‘Kompas 2021‘ in congres- en debatcentrum Armimius in Rotterdam. In 2019 was de Rotterdamse burgemeester Ahmed Aboutaleb de ‘Beste Bestuurder’. Hamster werd dan ook bij het online gehouden uitverkiezingsevenement door Aboutaleb als winnaar aangekondigd.

,,Ik ben vooral gesteund door mensen die de boodschap aan Den Haag kracht willen bijzetten dat Stadskanaal meer financiële steun moet krijgen.”

Johan Hamster, wethouder Stadskanaal

Wethouder Johan Hamster is beste lokale bestuurder 2020
Binnenlands Bestuur, 4 februari 2021

‘Wethouders Hamster en Schollema beste bestuurders van Nederland’

Ook de titel van ‘Beste Bestuurder van een kleine gemeente‘ gaat dit jaar naar een Groningse wethouder: Bé Schollema, (oud)-wethouder (PvdA/GroenLinks) in Loppersum, kan zijn trofee bijzetten in zijn werkkamer in Pekela, waar hij momenteel wethouder is. De noordelijke dagbladen waren er vanzelfsprekend als de kippen bij:

Johan Hamster uit Stadskanaal volgt Ahmed Aboutaleb op als beste lokale bestuurder van Nederland. Bé Schollema uit Middelstum beste bestuurder van een kleine gemeente
Dagblad van het Noorden, 4 februari 2021


.

Wethouders Hamster en Schollema beste bestuurders van Nederland
RTV Noord, 4 februari 2021





.

Johan Hamster: ‘We hebben onze nek uitgestoken’
Martijn Delaere, Binnenlands Bestuur, 4 februari 2021


.

‘Pekelders zijn geen Lopsters’
Martijn Delaere, Binnenlands Bestuur, 4 februari 2021

Decentralisatie in het sociale domein

De aanleiding. Met ingang van 2015 vond er een omvangrijke stelselwijziging plaats: de zogeheten ‘decentralisaties’ van zorg, werk en jeugdhulp. Er vonden drie grote transities plaats in het zogeheten ‘sociale domein’: de Awbz ging over naar de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo), de Zorgverzekeringswet, de Wet Sociale Werkvoorziening (WSW), de Wajong en de Wet werk en bijstand (WWB) gingen op in de (nieuwe) Participatiewet, en er kwam een nieuwe Jeugdwet.

Met deze stelselwijziging(en) kregen de gemeenten meer bevoegdheden in het sociale domein. Dit is zichtbaar op drie terreinen: de sociale bijstand, de maatschappelijke ondersteuning en de jeugdzorg. De bedoeling is dat de gemeente de zorg dichter bij de burger gaat brengen. Niet de centrale regels, maar de daadwerkelijke behoefte van inwoners moeten leidend zijn voor de voorzieningen die worden aangeboden. De verwachting is dat op die manier meer maatwerk kan worden geboden en dat het goedkoper wordt. Kwam die verwachting uit?

Gijsbert Vonk, hoogleraar Sociale Zekerheidsrecht aan de Rijksuniversiteit Groningen, deed in 2015 en de eerste maanden van 2016 – de decentralisatie had inmiddels plaatsgevonden – onderzoek aan de operatie en stelde een aantal fundamentele vragen. Zijn conclusie: er moeten de nodige ‘reparatiewerkzaamheden’ worden verricht.

Vijf reuzenproblemen die de decentralisaties moeten oplossen

Op 1 januari 2015 krijgen Nederlandse gemeentes ongeveer 30 miljard meer te besteden aan werkgelegenheid, zorg en jeugdzorg. Tegelijkertijd was dat zo’n 20 procent minder dan in voorgaande jaren naar die terreinen ging. Bezuinigingen. ,,Dat was een enorme operatie, een operatie waar duizenden mensen mee in de weer waren. Een operatie die sommigen destijds zagen als afbraak van de verzorgingsstaat, anderen zagen er een uitgelezen kans in om zaken eens goed te gaan organiseren.”

Dat zijn zo ongeveer de openingswoorden van cultuurpsycholoog en publicist van onder andere ‘Burgerkracht‘ Jos van der Lans tijdens een OMOOC-college uit 2014. OMOOC voedt overheidsprofessionals met inspiratie en verdieping rondom actuele vraagstukken met behulp van zogeheten Massive Online Open Courses, MOOC’s. Van der Lans schetst in dit college op eloquente wijze een prachtig historisch overzicht van de ontwikkeling van de verzorgingsstaat en de invloed daarvan op burgerschap als een soort communicerend vat. Decentralisaties komen dus niet uit de lucht vallen. Verandering van politieke cultuur lijkt hier eveneens mee samen te vallen.

‘Burgerkracht’, over de toekomst van het sociaal werk in Nederland

In 2011 vroeg de toenmalige RMO, de Raad voor Maatschappelijke Ontwikkeling, Nico de Boer en Jos van der Lans een onderzoeksessay te schrijven over de toekomst van de welzijnssector. In dit essay schetsen de auteurs hoe het welzijnswerk er over ongeveer tien jaar (!) uit zou kunnen zien. Zij pleiten voor een andere institutionele logica waarin overheid en welzijnsinstellingen elkaar niet meer in de wurggreep houden en waarin burgers centraal staan.

Burgerkracht. De toekomst van het sociaal werk in Nederland
Nico de Boer en Jos van der Lans (i.o.v. de Raad voor Maatschappelijke Ontwikkeling (RMO), Den Haag, april 2011

‘De lokale democratie stelt nog weinig voor als ‘Den Haag’ zo veel bepaalt’

Ik maak een sprong in de tijd: dik vijf jaar met decentraal bestuur ligt achter ‘ons’. Ik beland in het jaar 2020. In handen van gemeenten zou de zorg voor jong en oud goedkoper en beter worden, althans dat was de belofte van de decentralisaties. Bij het eerste lustrum van de grootste verbouwing van de verzorgingsstaat ooit stelde (een aantal medewerkers van) de Volkskrant zich de vraag: zijn de hoge verwachtingen ingelost?

Op 16 februari van dat jaar schrijft Marjon Bolwijn: ,,De gemeentepolitiek begint steeds meer trekken te vertonen van een marionettentheater, waarbij ‘Den Haag’ aan de touwtjes trekt. Hoe meer taken de landelijke overheid over de schutting van de gemeenten gooit, vol randvoorwaarden en vastgestelde budgetten, hoe minder controle wethouders en raadsleden hebben over hun bewegingen.”

Ze sprak er een aantal in Assen, een gemeente waar het op dat moment bestuurlijk niet zo lekker loopt. ,,De afgelopen twee jaar (inmiddels drie dus, red.) stapten drie wethouders op en in het najaar zei de lokale partij Plop het college vaarwel. Assen telt relatief veel zorginstellingen en kampt mede door de tekorten in de jeugdzorg met een begrotingstekort van 11 miljoen euro. Sinds vorige maand staat het onder curatele van de provincie Drenthe. Ook dat nog.”

De lokale democratie stelt nog weinig voor als ‘Den Haag’ zo veel bepaalt
Marjon Bolwijn, de Volkskrant, 16 februari 2020

‘Gemeenten moeten weer ruimte krijgen voor politiek’

Douwe Jan Elzinga, die rond de eeuwwisseling als voorzitter van de Staatscommissie Dualisme en Lokale Democratie betrokken was bij de hervorming van het politieke stelsel voor gemeenten, blikt terug op twee decennia gemeentebestuur (en -politiek). Ondanks de goede bedoelingen van de stelselwijziging van weleer veranderde hij van mening over de werking daarvan, schrijft Arnout le Clercq in de Volkskrant van 7 februari 2020.

‘Gemeenten moeten weer ruimte krijgen voor politiek’
Arnout le Clercq, de Volkskrant, 7 februari 2020

Wet op Decentraal Bestuur voor de raadsverkiezingen-2022 in Staatsblad?

Douwe Jan Elzinga speelt momenteel een voorname rol bij de verbetering van de interbestuurlijke en financiële verhoudingen en versterking van de autonomie van gemeenten. Met zijn eerste ‘Proeve‘ voor een nieuwe wet op het decentraal bestuur, die hij ‘in opdracht’ van de VNG schreef, hoopt men – nog voor de kabinetsformatie – het tij te (kunnen) keren. Het is uniek dat de VNG een compleet wetsvoorstel presenteert, inclusief een regeling voor conflictbeslechting. Omdat dit ruim voor de kabinetsformatie is, kan de wet er volgens hen snel zijn, dat is volgens Elzinga vooral een kwestie van politieke wil.

,,Ik zou zeggen, voorjaar 2022. Laten we afspreken dat de Wet op Decentraal Bestuur voor de raadsverkiezingen van 16 maart 2022 in het Staatsblad staat.”

Douwe Jan Elzinga

Wetsvoorstel: ‘Proeve’ voor beter bestuur
Leo Mudde, VNG Magazine (nummer 18), 20 november 2020




.

‘Belofte decentralisatie over verbouwing verzorgingsstaat ten dele geslaagd’

Door het overhevelen van taken moest de zorg voor jongeren en ouderen goedkoper en persoonlijker worden, zouden hulpverleners beter gaan samenwerken, en zouden mensen makkelijker aan een passende baan worden geholpen. De verzorgingsstaat zou opgaan in ‘participatiegemeenschappen’. Vijf jaar later, op 30 december 2019, maken Jurre van den Berg en Charlotte Huisman voor de Volkskrant de balans op.

Belofte decentralisatie over verbouwing verzorgingsstaat ten dele geslaagd
Jurre van den Berg en Charlotte Huisman, de Volkskrant, 30 december 2019





.

Het kabinet maakt in 2019 extra geld vrij voor jeugdzorg, maar is dit voldoende of moet het hele stelsel op de schop? Dat vraagt Rutger Castricum van Omroep PowNed zich af in het tv-programma ‘De Hofbar‘. Hij gaat in gesprek met ervaringsdeskundigen, behandelaars en politici Lisa Westerveld (GroenLinks) en René Peters (CDA).

‘SCP: hoge verwachtingen decentralisatie niet waargemaakt’

Als 2020 bijna ten einde loopt rekent het SCP, het Sociaal en Cultureel Planbureau af met de hooggespannen verwachtingen van de decentralisatie van zorg- en ondersteuningstaken van het Rijk naar gemeenten. ‘Er waren in 2015 allerlei prachtige gedachten, maar in de praktijk blijkt dat het niet is gelukt’, stelt onderzoeker Mariska Kromhout. De decentralisatie ging gepaard met de verwachting dat gemeenten het met minder geld af konden, maar zij komen nu al jaren structureel geld tekort. Het SCP verwacht dat dat de komende jaren het aantal kwetsbare mensen eerder zal toe- dan zal afnemen, mede als gevolg van de coronacrisis. Het Rijk moet volgens Kromhout dringend zaken veranderen: ‘niets doen is geen optie’.

SCP: hoge verwachtingen decentralisatie niet waargemaakt
NOS Nieuws, 16 november 2020




.

Gemeenten komen voor een goede uitvoering van de Jeugdwet 1,6 tot 1,8 miljard euro tekort

In de afgelopen decennia is er regelmatig discussie geweest over de jeugdzorg en is op verschillende manieren geprobeerd om de jeugdzorg te verbeteren. Het beeld was dat dit werd bemoeilijkt doordat de jeugdzorg versnipperd was over drie verschillende wettelijke stelsels, terwijl preventie bij gemeenten was ondergebracht. Tegelijkertijd namen de kosten tussen 2000 en 2010 toe, wat vragen opriep over de mate waarin de juiste kinderen bereikt werden.

Naar aanleiding van de gesignaleerde problemen werd besloten om de jeugdzorg naar gemeenten te decentraliseren. Gemeenten werden verantwoordelijk voor een breed palet aan jeugdzorg, met de bedoeling om op een nieuwe manier te gaan werken. Deze nieuwe werkwijze zou naast een toename van de kwaliteit ook tot een kostenbesparing moeten leiden; daarom hebben Rijk en gemeenten afgesproken om vanaf de decentralisatie in 2015 in drie jaar tijd oplopend 450 miljoen euro te bezuinigen op het jeugdzorgbudget. Naast deze algemene taakstelling zijn ook enkele specifieke kortingen toegepast op het budget.

(Bovenstaande tekst is (integraal) opgenomen uit: ‘Stelsel in groei. Een onderzoek naar financiële tekorten in de jeugdzorg’.)

Stelsel in groei
Een onderzoek naar financiële tekorten in de jeugdzorg
Andersson Elffers Felix, i.o.v. Ministerie van VWS, BZK, Financiën en JenV, en de VNG, 15 december 2020

Eerste Reactie VNG op het AEF-rapport tekorten Jeugdhulp

Onderzoek: ‘Financiële positie gemeenten onhoudbaar’

Een op de vijf gemeenten heeft zo weinig financiële buffers dat ze in de categorie ‘meest risicovol’ vallen. Die gemeenten hebben een solvabiliteit van minder dan 20 procent. Dat concludeert accountantskantoor BDO op basis van de jaarrekeningen over 2019 van alle 355 gemeenten en de begrotingen voor 2021. BDO noemt de situatie „onhoudbaar”, zo meldt Titia Ketelaar in de NRC van 14 januari 2021.

,,Het betekent voor de burger dat voorzieningen worden geschrapt: de huishoudelijke hulp, de subsidies aan culturele instellingen en sportclubs. Dat ga je merken”.

Rob Bouman, partner bij BDO

Omdat gemeenten wettelijk verplicht zijn een sluitende begroting bij de provincie in te leveren, staan er weinig gemeenten daadwerkelijk rood en onder verscherpt financieel toezicht. Maar de accountants concluderen dat dit onder meer komt omdat is ingeteerd op het vermogen en er wordt bezuinigd.

„Al drie jaar op rij zien we de solvabiliteit teruglopen De financiële rek is eruit. Ik loop lang mee, maar zo lastig om de begrotingen sluitend te krijgen, heb ik niet eerder gezien”

Rob Bouman, partner bij BDO

Zo’n 85 procent van de gemeentelijke inkomsten komt uit het Gemeentefonds, een per jaar variërend bedrag dat afhangt van de uitgaven van het Rijk: gaan die omhoog, dan is de pot voor de gemeenten ook beter gevuld. Als halverwege het jaar blijkt dat het Rijk toch minder uitgeeft, wordt de bijdrage voor de gemeenten ook verlaagd. Die methodiek maakt het lastig begroten, zeggen gemeenten – wethouders van Financiën gingen daarvoor in 2019 nog de de straat op. Hoe werkt dat nou eigenlijk, zo’n Gemeentefonds?

Het sociaal domein drukt zwaar op de begrotingen. Sinds gemeenten in 2015 verantwoordelijk werden voor taken op het gebied van werk, zorg en jeugd, heeft het kabinet daar flink op bezuinigd. Met name bij de jeugdzorg: de laatste jaren haalde het Rijk zo’n 15 procent af van het budget van vóór de decentralisatie. Het idee was dat de gemeente problemen zou signaleren voordat ze onhanteerbaar groot worden. Preventie en lichte hulp aan huis zouden dure, specialistische zorg deels overbodig maken. Maar de vraag naar zorg nam juist toe: het aantal jongeren dat jeugdhulp krijgt, is sindsdien (2019, red.) met 12 procent gestegen.

De coronacrisis raakt eveneens de gemeentelijke financiën, zegt BDO. Gemeenten geven meer uit, onder meer aan handhaving en steunmaatregelen voor zzp’ers, ondernemers, sportverenigingen en culturele instellingen. Het Rijk zal die kosten compenseren, maar de accountants denken dat de effecten van de crisis op lange termijn zichtbaar zullen blijven, bijvoorbeeld door meer inwoners die in de bijstand komen.

Onderzoek: ‘Financiële positie gemeenten onhoudbaar’
Titia Ketelaar, NRC, 14 januari 2021

‘Herverdeling van gemeentegelden leidt tot felle kritiek’

Uit Groningen, Friesland en de vier grote steden klinkt felle kritiek over de herverdeling van het Gemeentefonds. Dat schrijft Mark Middel in het NRC op 4 februari 2021. De aanleiding is een voorstel van demissionair minister Kajsa Ollongren (Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties, D66) over de herijking van de gemeentegelden dat 2 februari 2021 verscheen. Het Gemeentefonds is de belangrijkste inkomstenbron van gemeenten.

Bijna alle gemeenten in Friesland en Groningen gaan er volgens het voorstel vanaf 2023 financieel op achteruit. Ook in Drenthe, Flevoland, Limburg en Noord-Brabant gaan veel gemeenten volgens dit voorstel minder geld krijgen. Gedeputeerde van de provincie Friesland, Sander de Rouwe (Financiën, CDA), die eerder al de noodklok luidde, zegt op Twitter dat de noordelijke gemeenten ,,onevenredig hard” zijn getroffen als het voorstel van Ollongren werkelijk wordt uitgevoerd.

,,Onevenredig hard worden Noordelijke gemeenten getroffen als het ontwerp gemeentefonds waarheid wordt. Juist gemeenten met minder verdienvermogen en kwetsbare sociale economische structuur worden hard geraakt. Dit kan en mag niet de bedoeling zijn.”

Sander de Rouwe, Gedeputeerde provincie Fryslân (Twitterbericht, 2 februari 2021)

Ollongren onderkent dat Friesland en Groningen „in het bijzonder” te maken hebben met ‘forse nadelige effecten’. Ze overweegt een speciale regeling voor de Groningse en Friese gemeenten te treffen, schrijft ze in de Kamerbrief.

Herverdeling van gemeentegelden leidt tot felle kritiek
Mark Middel, NRC, 4 februari 2021

Eerste reacties op voorlopige uitkomsten gemeenten vanwege herijking Gemeentefonds

Ongeloof over korting rijksgeld: ‘Dit getuigt van Randstedelijke arrogantie’
Anne Roel van der Meer, Leeuwarder Courant, 4 februari 2021


.

,,De nieuwe verdeling getuigt van Randstedelijke arrogantie.”

Eline de Koning, fractievoorzitter PvdA (Leeuwarden)

FNP roept gemeenten op tot solidariteit in verzet tegen ‘oneerlijke verdeling’ gemeentefonds
Omrop Fryslân, 4 februari 2021



.

,,We moeten nu met elkaar op de barricade komen voor een eerlijke verdeling van het gemeentefonds.”

Sybren Posthumus, Steatelid FNP

Commissaris René Paas: ‘Herverdeling gemeentefonds is diefstal van arme gemeenten in Groningen’
Johan de Veer, Dagblad van het Noorden, 5 februari 2021


.

,,Herverdeling gemeentefonds is diefstal van arme gemeenten in Groningen.”

René Paas, CdK provincie Groningen

Herverdeling gemeentefonds desastreus voor Fryslân: ,,Dit komt als een dubbele klap”
Jan Ybema, Friesch Dagblad, 5 februari 2021



.

„As de KLM yn ‘e knipe komt lizze de miljarden klear, wylst gemeenten al jierren te min krije. En dan fine politisy it frjemd dat it fertrouwen yn de polityk ôfnimt.”

Harjan Bruining, Wethouder Achtkarspelen

CDK Paas: herverdeling GF ‘moreel onacceptabel’
Yolanda de Koster, Binnenlands Bestuur, 7 februari 2021

.

,,Het voorstel tot herverdeling van het gemeentefonds is ‘moreel onacceptabel’ en moet van tafel.”

René Paas, CdK provincie Groningen

Twintig wethouders uit Drenthe, Friesland en Groningen verzetten zich tegen voorlopige herverdeling Gemeentefonds

Twintig wethouders uit Drenthe, Friesland en Groningen verzetten zich tegen de voorlopige herverdeling van het gemeentefonds. In aanloop naar het Noordelijk Lijsttrekkersdebat schrijven zij in een opinieartikel voor het Dagblad van het Noorden dat zij na jaren bezuinigen niet meer de verantwoordelijkheid kunnen en willen nemen ‘voor het verder uitkleden van onze gemeenten’. Ik heb het Lijsttrekkersdebat hieronder voor je opgenomen, maar – ondanks dat alle lijsttrekkers door de wethouders vooraf persoonlijk benaderd waren – moet je goed opletten, wil je iets over de herverdeling van de gemeentefondsgelden te horen krijgen. Iets, waarover woordvoerder voor de VNG en wethouder van de gemeente Westerkwartier, Bert Nederveen, zijn teleurstelling uitsprak in het artikel ‘Groninger gemeenten missen aandacht in verkiezingsdebat‘ van RTV Noord van 8 februari 2021. Zo zie je maar, of juist niet.

Noordelijke wethouders protesteren tegen herverdeling
Alexander Leeuw, Binnenlands Bestuur, 8 februari 2021
.

Eerlijk (ver)delen

Hoe scherp is de blik van Beste Bestuurder-2020, Johan Hamster uit Stadskanaal? Dat vraagt Hans Bekkers zich af in ‘Eerlijk (ver)delen‘ in Binnenlands Bestuur op 11 februari 2021. Hamster formuleert in twee zinnen een antwoord dat de echte scheefgroei in dit land terugbrengt tot een verdelingskwestie: 

,,Den Haag zou het ons een stuk makkelijker maken als mensen van het sociale minimum zouden kunnen leven. Je zult zien dat het dan ook beter gaat met de Wmo en de jeugdzorg.”

Johan Hamster, Wethouder Stadskanaal

VNG-inzet voor kabinetsformatie: herstellen structurele financiën en (snelle) invoering Wet op Decentraal Bestuur

Een dag voor de Algemene Ledenvergadering van de VNG plaatst de vereniging een video die de benarde positie waarin veel, zo niet alle, gemeenten zich bevinden, moet duiden, De cijfers spreken boekdelen. Anita Vlam en Mirjam Pauwels uit respectievelijk de gemeente Woudenberg en Assen kunnen dan ook maar tot één conclusie komen: er moet een structurele oplossing komen voor de financiële problemen van gemeenten.

De VNG bereidt zich voor op de naderende verkiezingen van 17 maart 2021 en de formatie van het nieuwe Kabinet. Het is volgens de vereniging van groot belang dat er goede (voorwaardelijke) afspraken gemaakt worden voor gemeenten. Op de (uitgestelde, digitale) Algemene Ledenvergadering (ALV) van 12 februari staan de VNG–inzet voor de kabinetsformatie en de actualiteit rond het onderzoek jeugd centraal. Tijdens de vergadering wordt aan de leden een resolutie voorgesteld waarin die inzet, die langs langs vier sporen loopt, besproken wordt.

• 1. Structurele financiën herstellen
• 2. Wet op Decentraal Bestuur
• 3. Aanbod aan het nieuwe kabinet
• 4. Focus op uitvoering

VNG-programma inzet kabinetsformatie 2021

Gemeenten zitten momenteel klem. De financiën zijn niet op orde en de interbestuurlijke verhoudingen werken beklemmend in plaats van ondersteunend. De tekorten, die voortkomen uit keuzes van eerdere kabinetten, tasten de autonomie en de slagkracht van gemeenten aan om bij te dragen aan de oplossingen die Nederland nodig heeft om sterker uit de crisis te komen, aldus het VNG-programma, waarmee het inzet op de komende Kabinetsformatie.

De taken en middelen van gemeenten zijn niet in balans, onderzoek na onderzoek wijst uit dat er structurele oplossing nodig is. Het herstellen van de financiële positie van gemeenten op deze al langlopende dossiers is volgens VNG-directeur Leonard Geluk een belangrijke voorwaarde om verder te kunnen op andere terreinen. Met de wekelijkse VNG-rubriek ‘De week van Leonard Geluk‘ houd ik je – ook verderop in dit blogboek – op de hoogte van dit discours.

Ook de interbestuurlijke verhoudingen tussen gemeenten en de Rijksoverheid moeten volgens de VNG in balans worden gebracht. Ze wil daartoe op korte termijn duidelijke afspraken maken. Voor de lange termijn werkt de VNG – dat deed men nog niet eerder – aan een compleet nieuw wetsvoorstel: de Wet op Decentraal Bestuur. Daarin hoopt men onder meer de versterking van het evenwicht tussen bestuurslagen te regelen.

Alleen indien aan deze randvoorwaarden wordt voldaan kunnen gemeenten volgens de VNG een bijdrage leveren aan inhoudelijke dossiers zoals bij wonen, uitvoering van het Klimaatakkoord, regionale economie en digitalisering. Gemeenten kunnen dan ook beter impuls geven aan de kwaliteit van de uitvoering door daar nadrukkelijk op te (kunnen) focussen. Een belangrijk aspect hierbij is volgens hen het waarborgen van de menselijke maat; de inwoners moeten centraal staan en er moet worden voorkomen dat ze geen kant meer op kunnen tussen verschillende overheidsinstanties.

Kunst en Landschap Noord Nederland en de Wet op Decentraal Bestuur

Kunst en Landschap gaat de ontwikkelingen rondom decentrale financieringskwesties en de Wet op Decentraal Bestuur op de voet volgen en brengt je daarvan via dit blogboek op de hoogte. Regelmatige updates zullen de komende tijd op weg naar de gemeenteraadsverkiezingen van maart 2022 verschijnen. (Bookmarken mag.)

Onderstaand citaat van Douwe Jan Elzinga was een trigger om je wat meer te vertellen over mijn plannen tot oprichting van het multimediale platform Kunst en Landschap Noord Nederland. Daarna vervolgt het blogboek.

,,De afgelopen jaren verwees het Kabinet steeds naar de taakstelling die was afgesproken in het regeerakkoord. Zo kan het ook werken met beleid dat op lokaal niveau moet worden uitgevoerd. Was er een bestuurlijk beleidskader geweest, dan had Ollongren tegen Wiebes kunnen zeggen: zoals het nu gaat met de Regionale Energiestrategieën, gaat het niet goed, want we hebben afgesproken de gemeenteraden een stevige positie te geven. Het grote voordeel van een wettelijke regeling is, dat niet alleen de minister van BZK erbij betrokken is, maar het kabinet als geheel.”

Douwe Jan Elzinga

Er komen veel grote transitievraagstukken op ons (noordelijk landschap) af op het gebied van energie, natuur, voedsel en landbouw, water, klimaat, mobiliteit, migratie en verstedelijking, ook in sectoren als zorg, onderwijs, cultuur, toerisme en erfgoed. Circulariteit en duurzaamheid zijn daarbij uitgangspunt of worden nagestreefd.

Om die vraagstukken (enigszins) het hoofd te kunnen bieden hoop ik met Kunst en Landschap een organisatie in het leven te roepen die burgers, boeren en buitenlui in Noord Nederland op verbeeldende wijze (uit)zicht geeft op een hoopvolle toekomst. Middels een multimediaal expertise-, organisatie-, productie- en journalistiek platform.

Ik voer op dit moment veel gesprekken met bedreven en gedreven mensen uit ‘het veld’ om het platform onder de aandacht te brengen, samenwerkingsvormen te bespreken en om – samen met een gemotiveerd projectteam – een strategie te bepalen Kunst en Landschap in 2021/2022 groen licht te kunnen geven. Handen en voeten, dus.

Robert Rosendal, initiatiefnemer Kunst en Landschap Noord Nederland.

[vervolg blogboek]

Massale steun aan VNG-resolutie; brief aan Kabinet nog dezelfde dag de deur uit

,,Nog deze maand moeten afspraken met het kabinet worden gemaakt over het oplossen van de financiële problemen van gemeenten. De nood moet voor 2022 en 2023 worden gelenigd. Daarnaast moet het gemeentelijk budget voor de jaren na 2023 structureel worden verhoogd. Als dat niet gebeurt, kan het kabinet de steun van gemeenten bij onder meer de woningbouwopgave of energietransitie vergeten.”

Gemeenten eisen ook voor kortetermijn extra geld van Kabinet

Dat is zo ongeveer de strekking van een brief die het VNG-bestuur op vrijdagmiddag, 12 februari 2021, na de ALV en na massale steun aan de resolutie ‘Herstel van bestuurlijk en financieel vertrouwen‘, naar het Kabinet stuurt. Kern van de resolutie, waarin de inzet van de gemeentekoepel voor de kabinetsformatie staat verwoord, is dat de financiële positie van gemeenten eerst op orde moet zijn, ‘voordat met een nieuw kabinet afspraken gemaakt kunnen worden over betrokkenheid van gemeenten bij de ambities van het nieuwe kabinet’, aldus de speech van Jan van Zanen, voorzitter van de VNG. Ook moeten de bestuurlijke verhoudingen worden herijkt.

Gemeenten eisen ook voor kortetermijn extra geld van Kabinet
Yolanda de Koster, Binnenlands Bestuur, 12 februari 2021

Gemeenten roepen lijsttrekkers op herverdeling Gemeentefonds ‘op voorhand niet acceptabel te verklaren’

Friese en Groningse gemeenten (die samen via de VNG optrekken) rekenen erop dat het nieuwe Kabinet de ‘forse nadelige effecten’ – veel noordelijke gemeenten die het toch al moeilijk hebben worden vanaf 2023 extra gestraft door de nieuwe berekening – in het Gemeentefonds recht trekt.

In een brief aan de Raad van Openbaar Bestuur – De ROB brengt advies uit over de nieuwe verdeling – en de lijsttrekkers van politieke partijen roepen ze op met een structurele oplossing te komen voor de nieuwe – en in hun ogen – scheve inkomstenverdeling, schrijft Ton van der Laan in de Leeuwarder Courant van 12 februari. Ze hopen daarmee de lijsttrekkers aan te sporen de herverdeling ‘op voorhand niet acceptabel te verklaren’. Wethouder Bert Nederveen van de Groningse gemeente Westerkwartier sprak ‘gekscherend’ van een omgekeerd ‘Robin Hood-effect’:

,,Gemeenten met inwoners die het toch al moeilijk hebben moeten geld inleveren, en dat gaat naar gemeenten waarvan de inwoners er een stuk beter bijzitten. Wij geloofden en geloven onze ogen en oren niet.’’

Bert Nederveen, Wethouder Westerkwartier

Friese gemeenten roepen hulp politiek in over nieuwe verdeling Gemeentefonds: ‘Het is onacceptabel, wij kunnen zo geen betrouwbare overheid meer zijn’
Ton van der Laan, Leeuwarder Courant, 12 februari 2021

Landelijke aandacht voor gedupeerde en armlastige gemeenten Noord-Nederland

ReportersNL is een wekelijkse rubriek van Pointer – voorheen Reporter Radio, Pointer opereert nu op tv, radio en online – waarin de makers regionale onderzoeksjournalistiek een landelijk platform bieden op NPO Radio 1. Ze werken onder andere samen met het Dagblad van het Noorden en de Leeuwarder Courant. De rubriek wordt samengesteld door onderzoeksjournalisten Thijs van Dorssen, Ids Nicolai en innovatiemanager Pim Peterse.

ReportersNL houdt de ontwikkelingen rondom de hachelijke situatie waarin noordelijke gemeentes zich bevinden al een tijdje nauwlettend in het oog. Door korte lijntjes met reporters uit het Noorden, bijvoorbeeld Bas van Sluis, Arjan Rienks en Johan de Veer, kreeg en krijgt de problematiek landelijke aandacht. Hieronder kun je luisteren naar twee radiofragmenten: dat van 3 november 2019 – ‘Den Haag’ kan niet zeggen dat het niet tijdig gewaarschuwd is – en dat van de meest recente uitzending: 14 februari 2021. Het zal je niet verbazen dat in beide radioreportages ook de wethouder financiën, Johan Hamster, aanschuift.

Brandbrieven en moties Groninger gemeenten gebundeld de deur uit

Nadat de verschillende noordelijke wethouders-financiën al in actie kwamen tegen kortingen op de uitkering uit het gemeentefonds laten ook de gemeenteraden zich niet onbetuigd. In (gebundelde) brandbrieven aan de minister van Binnenlandse Zaken protesteren ze tegen de nieuwe verdeling. Zo stemt de raad van de gemeente Eemsdelta unaniem in met een motie waarin staat dat het College bij minister Kajsa Ollongren, de ROB en de VNG moet aandringen op een nieuwe verdeling. Kort erna is het de gemeenteraad van Midden-Groningen die protesteert: ,,Dit trekken wij niet, het water staat ons nu al aan de lippen”, zo luidt het. Ook brieven en moties van de gemeenten Westerwolde, Het Hogeland, Stadskanaal, Groningen en Westerkwartier met eenzelfde boodschap worden gebundeld en verstuurd naar het Rijk. De gemeenten Pekela, Veendam en Oldambt volgen in een tweede zending, nadat dit onderwerp in deze gemeenteraden is besproken.

Eemsdelta pleit voor herverdeling gemeentefonds: ‘Deze verdeling is een ramp’
Patriecia Kolthof, dagblad van het Noorden, 17 februari 2021



.

Nieuwe verdeling gemeentefonds strop voor Eemsdelta: ‘Dit is killing’
Martin Drent, RTV Noord, 17 februari 2021

‘Voorstel herijking Gemeentefonds zet mensenrechten onder druk’

Nadat de gezamenlijke brieven met een eensluidend protest de deur uit zijn menen de noordelijke gemeenten in de ‘slotstrijd’ nog een troef in handen te hebben. Met Lucia van der Meulen, onderzoeker Europese Fundamentele Rechten aan de KU Leuven, hopen ze zich te kunnen beroepen op het mensenrecht. Volgens Van der Meulen is er sprake van een mensenrechtenkwestie: er is in de voorgestelde herijking veel te weinig oog voor het recht op gelijkwaardige toegang tot zorg voor burgers van de zogenaamde krimpgemeenten. Ze licht dit op 18 februari (2021) toe in Binnenlands Bestuur:

‘Voorstel herijking Gemeentefonds zet mensen-rechten onder druk‘.

.

Lucia van der Meulen studeerde in 2018 cum laude af in het masterprogramma Public International Law aan de Universiteit Utrecht. Momenteel volgt ze de Legal Research Master In Utrecht en is ze als medewerker verbonden aan het Studie- en Informatiecentrum Mensenrechten (SIM) van de Universiteit Utrecht. 

‘Gemeenten kunnen sec extra zak Jeugdgeld vergeten’

Het is voor gemeenten de week van de waarheid, althans voor wat betreft het budget voor de jeugdzorg, schrijft Yolanda de Koster op 23 februari 2021 in Binnenlands Bestuur. Het kabinet beloofde eind vorig jaar in februari met een voorstel te komen om het enorme tekort op het jeugdbudget van gemeenten te dichten. Met nog vijf dagen te gaan is het nu afwachten met welk ‘jeugdbod’ het kabinet komt om het stelsel houdbaar te krijgen en vervolgens wat de VNG daarvan vindt. Als zij daarmee niet kan leven, wordt arbitrage ingezet. En als ook dat onvoldoende soelaas biedt, slaan gemeenten de deur naar het kabinet dicht – zo constateerde De Koster eerder in ‘Gemeenten eisen ook voor kortetermijn extra geld van Kabinet‘.

Gemeenten kunnen sec extra zak Jeugdgeld vergeten
Yolanda de Koster, Binnenlands Bestuur, 23 februari 2021

‘De bomen en het bos’

De gedachte dat een herijking nodig was, is niet zo heel gek, zegt Michiel van der Eng, voormalig wethouder in de gemeente Leiderdorp en wiens missie het is om raadsleden bij te brengen dat financiële discussies vaak helemaal niet over geld hoeven te gaan.

De laatste grote systeemwijziging dateerde van 1997, bij de invoering van de Financiële-verhoudingswet. In 24 jaar is er heel wat veranderd in de wereld en het getuigt van goed bestuur om te bezien of het allemaal nog wel past in de oorspronkelijke uitgangspunten. Toch vraagt hij zich af of we ‘bij deze exercitie nog wel in de smiezen houden waarvoor we het ook weer deden’ en stelt zichzelf twee vragen: De eerste is: doet het herijkte gemeentefonds wat het moet doen? Namelijk elke gemeente in Nederland in staat stellen haar inwoners een gelijkwaardig voorzieningenniveau te bieden?

,,Hoe pijnlijk ook: als het antwoord daarop ontkennend luidt, dan is er in de herijkingsoperatie iets niet goed gegaan. En dan moet je hem in deze vorm dus niet willen doorvoeren.”

Michiel van der Eng

Bij de tweede te beantwoorden vraag – is de nieuwe verdeling eerlijk? – moet Van der Eng altijd denken aan het eerlijkheidsexperiment van Frans de Waal, dat met zijn kapucijnerapen. ,,Laat twee apen in het zicht van elkaar hetzelfde klusje doen en beloon ze vervolgens verschillend. De reacties van alle betrokkenen op de resultaten van de herijking weerspiegelen naadloos dit apengedrag.”:

,,We voelen uitstekend aan wat we eerlijk vinden en wat niet. Laat elke gemeente zich de vraag stellen of de nieuwe systematiek eerlijk is voor alle andere gemeenten. Alleen dan komt er een herijkt gemeentefonds dat kan rekenen op draagvlak.”

Michiel van der Eng

Lees hier Michiel van der Eng’s hele artikel in Binnenlands Bestuur van 23 februari 2021.

De bomen en het bos
Michiel van der Eng, Binnenlands Bestuur, 23 februari 2021

‘Het geld van de gemeenten raakt op, en dat gaat iedereen merken’

Bijna één op de drie gemeenten lukte het niet voor 2021 een sluitende begroting te maken. In totaal gaat het om 120 gemeenten die dit jaar hun begroting niet rond krijgen. De overige 216 gemeenten hebben vrijwel zonder uitzondering stevige beleidskeuzes moeten maken, fors moeten bezuinigen, hun reserves moeten aanspreken of de lasten voor de inwoners moeten verhogen om hun begrotingen tot 2024 sluitend te krijgen. Dat blijkt uit onderzoek van Titia Ketelaar en Mark Middel voor NRC van alle 336 toezichtbrieven die de provincies sturen in antwoord op de door de gemeenten ingediende begrotingen.

,,De grootste tekorten in de gemeentelijke begrotingen zitten in de sociale taken van de gemeenten (sociale domein, red.), zoals de jeugdzorg, bijstand en de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo), die ondersteuning regelt voor ouderen zodat ze zo lang mogelijk thuis kunnen blijven wonen.” Ketelaar en Middel trokken het hele land door en spraken met gedeputeerden en wethouders financiën, die nagenoeg allen – ook die uit het Noorden – de noodklok luiden.

Het eerste artikel hieronder is inleidend bij het tweede, dat achtergronden beschrijft van de precaire situatie waarin nagenoeg alle gemeenten van Nederland zich bevinden. Dan hebben we het (nog) niet over de extra kosten die gemeenten moeten maken vanwege de coronacrisis. Ook voor uitvoering van beleid ten gevolge van het Klimaatakkoord en de daarmee samenhangende energietransitie hebben gemeenten (veel) geld nodig.

,,De raadsleden willen Stadskanaal niet kapotbezuinigen. Dus besloten ze een niet-sluitende begroting in te leveren bij de provincie. Als we voorzieningen eenmaal sluiten, komen ze niet meer terug.”

Johan Hamster, wethouder Financiën (ChristenUnie) van Stadskanaal

Derde van gemeenten in geldnood
Titia Ketelaar en Mark Middel, NRC, 28 februari 2021






.

,,Het is geen catchy onderwerp. Het haalt het grote nieuws wel, maar pas als er heel veel voorzieningen verdwijnen, zoals het zwembad en de bibliotheek. Ik kan op een briefje meegeven dat dat over drie of vier jaar massaal gebeurt. Gemeenten raken alles kwijt. Het is niet minder dan een stille ramp.”

Sander de Rouwe (CDA), gedeputeerde Fryslân

Het geld van de gemeenten raakt op, en dat gaat iedereen merken
Titia Ketelaar en Mark Middel, NRC, 28 februari 2021




.

,,Het is de hoogste tijd dat de minister gaat happen in plaats van alleen zeggen dat ze gaat onderzoeken. Als zij een betere methode heeft om gemeenten gezond te maken, wie ben ik dan om dat tegen te spreken? Maar ik heb geen plannen gehoord. D’r mot nou eens wat beweging in komen.”

IJzebrand Rijzebo (CDA)l, gedeputeerde Groningen

Wat zeggen politieke partijen in hun verkiezingsprogramma’s?

Vrijwel alle politieke partijen zeggen in hun verkiezingsprogramma’s iets over het Gemeentefonds. ze willen er stuk voor stuk meer geld instoppen. Zij hopen daarmee dat gemeenten een deel van dat extra rijksgeld besteden aan de jeugdzorg en de Wmo. Bij vrijwel alle partijen gaat het echter om bedragen die bij lange na niet het bedrag benaderen dat gemeenten zeggen nodig te hebben om hun taken naar behoren te kunnen uitvoeren, aldus Yolanda de Koster in Binnenlands Bestuur van 2 maart 2021. ,,Uitzondering is de PvdA, die jaarlijks vier miljard euro aan het gemeentefonds wil toevoegen.”

,,Het is van tweeën een: het Rijk komt met meer geld in het Gemeentefonds of de gemeente haalt meer uit de bevolking. Ik prefereer het eerste. Het tweede kost tijd, er wordt al dertig jaar discussie over gevoerd.”

Derk Reneman (VVD), wethouder Financiën Hoogeveen

Verkiezingen: veel te weinig geld naar gemeenten
Yolanda de Koster, Binnenlands Bestuur, 2 maart 2021

‘Ze lijken wel stokdoof in Den Haag’

De voorgestelde verruiming van het gemeentefonds door onder meer VVD en CDA (plus 0,5 miljard) is ‘niet realistisch’ en volstrekt onvoldoende voor gemeenten. Dat stelt VNG-directeur Leonard Geluk. Diverse wethouders laten weten zwaar teleurgesteld in de landelijke partijen te zijn. ‘Ze lijken wel stokdoof in Den Haag.’

,,Mijn eigen partij zegt dat gemeenten nodig zijn voor een sterk Nederland. Dan moet je niet met die schamele half miljard komen. Wat kunnen we nog doen, na alle acties en al die moties? Staken kunnen we niet, de barricades opgaan wel. Gaan we ons gemeente kapot bezuinigen of gaan we een niet-sluitende begroting indienen. Ze lijken wel stokdoof in Den Haag.”

Ria Boere (VVD), wethouder Financiën (Krimpenerwaard)

‘Ze lijken wel stokdoof in Den Haag’
Yolanda de Koster, Binnenlands Bestuur, 3 maart 2021

‘Het geld is op in Stadskanaal. Hoe kwam een kerngezonde gemeente aan de grond te zitten?’

Partijen van links tot rechts beloven in hun verkiezingsprogramma’s de financiële problemen van gemeenten aan te pakken. De min of meer door ‘zichzelf’ onder curatele gestelde wethouder financiën Johan Hamster uit Stadskanaal, in 2013 nog de financieel gezondste gemeente van Groningen, weet als geen ander hoezeer dat nodig is. Trouw-journalist Judith Harmsen bezoekt de geboren en getogen Knoalster, zoals de inwoners van het lintdorp in het Gronings heten, en wandelt met hem door het centrum van Stadskanaal waar Hamster haar met een rondgang langs het jongerencentrum met de skatebaan, het theater en de bibliotheek laat zien welke voorzieningen op het spel staan. Prachtige (totaal-) reportage die de publieke armoede, zes jaar na de decentralisatie (plus bezuinigingen op het sociaal domein), in Nederland blootlegt:

,,Het valt niet meer uit te leggen dat we moeten schrappen in alle voorzieningen die we hebben, omdat het Rijk te weinig betaalt voor jeugdzorg en sociale werkvoorziening.”

Johan Hamster, wethouder financiën Stadskanaal

Het geld is op in Stadskanaal. Hoe kwam een kerngezonde gemeente aan de grond te zitten?
Judith Harmsen, Trouw, 4 maart 2021

‘Schraler, soberder, schever: in tien jaar Rutte verdampte 100 miljoen gemeentegeld, wat deed dat met Friesland?’

In 2010 was de algemene reserve van alle Friese gemeenten tezamen 297 miljoen euro. Dat was vorig jaar gedaald tot 190 miljoen euro; een afname van 107 miljoen euro. Dat sommetje maakten Ton van der Laan, Anne Roel van der Meer  en Saskia van Westhreenen voor de Leeuwarder Courant op 6 maart 2021. De provinsje Fryslân, die toezicht houdt op de gemeentelijke financiën, spreekt van een forse verslechtering: gemeenten kregen er extra rijkstaken bij en dat kostte hen handenvol geld, die ze noodgedwongen putten uit hun reserves. Die zijn niet eindeloos. Men kijkt dan ook met angst en beven naar een herijking van het Gemeentefonds die aanstaande is. Dat kan Friese gemeenten nogmaals miljoenen euro’s schelen. Snijden in publieke voorzieningen als bibliotheken, zwembaden of musea lijkt onvermijdelijk.

De journalisten spraken met de Heerenveense burgemeester Tjeerd van der Zwan, die spreekt van een versobering en verschraling op het terrein van zorg, onderwijs en inkomensondersteuning. Huisarts Jon Brouwers uit Bakkeveen ziet een tsunami aan chronische ziekten aankomen, maar hoogleraar Regionale Vitaliteit & Dynamiek en programmaleider bij het Fries Sociaal Planbureau Marijn Molema ziet toch ook ‘lichtpuntjes’.

Schraler, soberder, schever: in tien jaar Rutte verdampte 100 miljoen gemeentegeld, wat deed dat met Friesland?
Ton van der Laan, Anne Roel van der Meer  en Saskia van Westhreenen, Leeuwarder Courant, 6 maart 2021

‘Mooi zo’n Ministerie van Ruimte, maar of dat voldoende is?’

Die vraag werd op 3 maart 2021 voorgelegd door Marinus Biemans, wethouder in Deurne, Zuidoost-Brabant, in een opinieartikel in Binnenlands Bestuur. Hij refereert daarmee aan het in het najaar van 2020 door het College van Rijksadviseurs bepleitte ‘Ministerie Ruimte‘. Onderaan zijn opiniestuk neemt Biemans (nog) twee links op die verwijzen naar pleidooien voor meer regie van de Rijksoverheid, centrale en integrale sturing. Het CRa-advies en de twee artikelen zijn uiteraard opgenomen en – in breed perspectief – besproken op de hoofdpagina van Kunst en Landschap.

Marinus Biemans beantwoordt zijn vraag zelf: ,,met alleen een versterking van de ruimtelijke ordening op het nationale niveau, met of zonder een ministerie, gaan we de grote transitieopgaven waar Nederland voor staat niet goed voor elkaar krijgen”, zo beweert hij stellig. Er is volgens hem méér nodig, ‘zeker in het landelijk gebied’. Hij roept dan ook de onderhandelaars voor een nieuwe coalitie op, om naast de gememoreerde pleidooien, ook de uitvoeringskracht bij gemeenten te versterken. Uiteraard worden daarbij de invoeringsproblematiek van de Omgevingswet, de eerdere decentralisaties van en bezuinigingen op het sociaal domein en financieringsperikelen rond de herijking van het Gemeentefonds genoemd. Dus, onderhandelaars:

Mooi zo’n Ministerie van Ruimte, maar of dat voldoende is?
Marinus Biemans, Binnenlands Bestuur (Opinie), 3 maart 2021

‘Gemeenten vragen onafhankelijke arbitrage in conflict over jeugdzorgkosten’

Het kabinet komt met geen enkele euro over de brug om de gemeentelijke financiële tekorten op de jeugdzorg te dichten, zegt Yolanda de Koster, die voor Binnenlands Bestuur de gemeentelijke financieringskwesties met het Rijk op de voet volgt en daar de laatste tijd zoals je merkt bijna wekelijks over bericht. Ze besluit haar inleiding dit keer kort en krachtig: ,,Het VNG-bestuur is teleurgesteld en boos en heeft daarom besloten arbitrage in te zetten. Deze ‘commissie van wijzen’ komt voor 1 mei met haar advies. Dat is semi-bindend.” Haar ‘kop’ is eveneens puntig en veelzeggend:

Kabinet biedt gemeenten nul euro voor jeugdzorg
Yolanda de Koster, Binnenlands Bestuur, 12 maart 2021

.

,,Het kabinet erkent het tekort, heeft alle begrip voor de moeilijke situatie van gemeenten en realiseert zich dat het jeugdstelsel piept en kraakt. Maar op dit moment ligt er nul euro.”

Eelco Eerenberg (D66), wethouder Jeugdzorg (Utrecht)

Unieke stap: VNG besluit over te gaan tot arbitrage

De maat is dus vol, vinden gemeenten. Nu het kabinet niet over de brug komt met meer geld voor de jeugdzorg, heeft de VNG besloten het instrument ‘arbitrage’ in te zetten om tot een semi-bindend advies te komen. Een unieke stap. Maar gaat het ook wat opleveren? Kijk eerst naar de wekelijkse videobijdrage van Leonard Geluk, lees daarna de artikelen van Bastiaan Nagtegaal en Jurre van den Berg in respectievelijk het NRC en de Volkskrant, en verneem een eerste reactie van staatssecretaris Paul Blokhuis (Jeugdzorg, ChristenUnie) in antwoord op de vraag of het demissionaire Kabinet incidentele middelen voor de jeugdzorg wil vrijmaken, in Binnenland Bestuur van, hoe kan het ook anders, Yolanda de Koster.

Gemeenten vragen onafhankelijke arbitrage in conflict over jeugdzorgkosten
Bastiaan Nagtegaal, NRC, 12 maart 2021




.

Conflict tussen Rijk en gemeenten over jeugdzorgtekorten escaleert, unieke arbitrage is laatste redmiddel. ‘We moeten nu een grens trekken’
Jurre van den Berg, de Volkskrant, 12 maart 2021


.

Blokhuis: ‘Niet chic om nu veel geld vrij te maken’
Yolanda de Koster, Binnenlands Bestuur, 12 maart 2021

.

Terugblik VNG op Tweede Kamer-verkiezingen en update arbitrage jeugdzorgtekorten

Het piept en kraakt in de financiën van het decentraal bestuur, vooral bij gemeenten

Het piept en kraakt in de financiën van het decentraal bestuur, vooral bij gemeenten. Maar het is niet alleen een kwestie van ‘meer geld’. De werkelijke oorzaak ligt in een disbalans tussen: taken, organisatie, bevoegdheden en bekostiging. Door deze disbalans is er te weinig ruimte voor decentrale overheden om zelf beleidskeuzes te maken en wordt hun slagkracht beperkt.

Om te voorkomen dat de financiële problemen onbeheersbaar worden en de kracht van decentrale overheden verder wordt uitgehold, moet de balans worden hersteld. Dat bepleit de Raad voor het Openbaar Bestuur in het advies ‘Rust-Reinheid-Regelmaat. Evenwicht in de bestuurlijk-financiële verhoudingen’. In het advies roept de ROB het volgende kabinet op om fundamentele keuzes te maken in de bestuurlijk-financiële verhoudingen.

Rust-Reinheid-Regelmaat – Evenwicht in de bestuurlijk-financiële verhoudingen
Raad voor het Openbaar Bestuur, maart 2021











.

De ROB komt in dit advies tot de conclusie dat er veel werk aan de winkel is voor het komende kabinet, de minister van Binnenlandse Zaken in het bijzonder. De financiële verhoudingen zijn uit het lood geraakt en te veel een onderdeel geworden van steeds terugkerende politieke onderhandelingen tussen de decentrale overheden en de rijksoverheid.

Het aantreden van een nieuw kabinet is volgens de Raad een uitgelezen moment om schoon schip te maken – ze hoopt dat het advies de functie vervult van een urgente agenda om de bestuurlijke verhoudingen met de mede-overheden op te klaren. Niet in de laatste plaats vanwege het gezamenlijk moeten zoeken naar oplossingen voor de grote opgaven waar Nederland in de nabije toekomst voor staat, zoals bijvoorbeeld het uitvoering geven aan (en voorbereidingen treffen voor) het Klimaatakkoord. De ROB heeft berekend dat gemeenten daarvoor zo’n 600 miljoen euro per jaar voor nodig hebben. En, ‘er ontbreken gewoon nog wel een paar dingen’.

‘Balans tussen Rijk en gemeenten uit het lood geslagen’

Ook Richard Sandee stelt in het vakblad Gemeente.nu – mét de ROB, en na lezing van ‘Rust-Reinheid-Regelmaat‘ – vast, dat de financiële en bestuurlijke balans tussen het Rijk en gemeenten zoek is. Een nieuw beleidskader en een jaarlijkse monitor, belegd bij een onafhankelijk instituut, zijn ook volgens hem noodzakelijke ingrediënten om uit het ontstane moeras te komen. Sandee bespreekt hieronder het advies:

Balans tussen Rijk en gemeenten uit het lood geslagen
Richard Sandee, Gemeente.nu, 11 maart 2021

‘Vooral arme gemeenten de dupe van voorgestelde herverdeling gemeentefonds’

De geplande nieuwe verdeling van het geld uit het gemeentefonds roept felle kritiek op, want vooral arme gemeenten gaan er op achteruit, zo introduceert het Pointer-onderzoeksteam hun inventarisatie langs gemeenten twee dagen voor de radio-uitzending van zondag 28 maart 2021.

Daaruit blijkt dat van de vijftig gemeenten met de meeste arme inwoners er 34 in de herverdeling op achteruitgaan. Deze gemeenten krijgen vanaf 2023 minder geld van het Rijk. Het team beschikt over een een tussentijdse brief, waarin de Raad voor het Openbaar Bestuur (ROB), die kritisch is op het verdeelmodel, de regering om een betere onderbouwing vraagt. De herverdeling is nog niet definitief, de uiteindelijke beslissing ligt bij een volgend kabinet. De financiële verliezers zijn (vooralsnog) vooral in Friesland, Groningen en Limburg te vinden.

Presentator Niels Heithuis spreekt met hoogleraar bestuurskunde (en lid-ROB) Caspar van den Berg (Universiteit Groningen). Ook te gast zijn politiek verslaggevers Wilco Louwes (Tubantia) en Johan de Veer (Dagblad van het Noorden). 

Reacties op ROB-tussenrapportage herijking Gemeentefonds

Noord-Nederland ongenadig hard getroffen. Ollongren onder vuur vanwege oneerlijke verdeling gemeentefonds. ‘Gemeenten aan rand van financiële afgrond’
Johan de Veer en Anne Roel van der Meer, Dagblad van het Noorden, 27 maart 2021

.

ROB: Volop vraagtekens bij herijking Gemeentefonds
Hans Bekkers, Binnenlands Bestuur, 28 maart 2021

‘Dit gaat ten koste van de democratie’

Politiek verslaggever Johan de Veer schuift twee weken later, samen met de wethouders Johan Hamster (Stadskanaal) en Erik Drenth (Midden-Groningen), aan bij Martijn Folkers, presentator van ‘Voorwaarts Voorwaarts’, een RTV Noord-podcast-reeks over politiek en maatschappij:

,,De basisschool uit mijn jeugd is gesloopt, het Refaja-ziekenhuis voor een deel ontmanteld. De bibliotheek om de hoek in Musselkanaal is alleen nog een kleine buurtbibliotheek. Het zwembad waar ik leerde zwemmen vecht voor haar voortbestaan en de toekomst van het theater, waar ik ooit de helden Pé en Rinus zag optreden, is onzeker. Wat houdt een gemeente als Stadskanaal straks eigenlijk nog over?“

Martijn Folkers, presentator ‘Voorwaarts Voorwaarts’

Inzet VNG richting Kabinetsformatie landt bij zowel ROB als Raad van State

Aan het eind van de week van de ‘leugen van Rutte‘, zoals een aantal Kamerleden het noemden, kwam algemeen directeur van de VNG Leonard Geluk in zijn inmiddels vertrouwde weekoverzicht tot de constatering dat de inzet van de VNG richting de kabinetsformatie, naast (de adviezen van) de ROB, ook bij de Raad van State was geland.

Afdeling Advisering Raad van State komt met voorlichting over interbestuurlijke verhoudingen

Op 25 maart 2021 publiceerde de Afdeling Advisering van de Raad van State een voorlichtingsdocument waarin ‘antwoord’ wordt gegeven op vragen die gaan over de interbestuurlijke verhoudingen, met het oog op de komende kabinetsformatie.

Gelet op de snel veranderende samenleving hebben de regering en de koepels van de decentrale overheden (VNG, IPO en UvW) te kennen gegeven minder behoefte hebben aan een allesomvattende beschouwing eens in de vier jaar. Er bestaat meer behoefte aan een jaarlijks, korter advies aan de hand van enkele specifieke vragen. De vragen en antwoorden vind je in onderstaand document.

Ver­zoek om voor­lich­ting over in­ter­be­stuur­lij­ke ver­hou­din­gen

Commentaar algemeen directeur VNG Leonard Geluk op Raad van State

“Decentrale overheden werken graag samen met het nieuwe kabinet aan alle grote opgaven van Nederland na corona, maar dat kan alleen als we in staat worden gesteld om ons werk normaal te kunnen doen. Het grote financiële probleem van gemeenten moet eerst worden opgelost.”

Leonard Geluk, algemeen directeur VNG

Commentaar: Raad van State
Leonard Geluk, VNG Magazine nummer 6, 2 april 2021

Noordelijke provincies kampen met meeste armoede, maar krijgen minste geld: ‘Overheid, kijk naar heel Nederland’

Op 17 april besteedt Een Vandaag-TV de gehele uitzending aan inkomens-, welvaarts- en vermogensverdeling in Nederland. ,,Als we onze welvaart ook in de toekomst willen behouden, moeten we zorgen dat iedereen mee kan blijven doen: de mensen met veel vermogen en de mensen die minder hebben.” Dat zegt hoogleraar ‘Transities van Economie en Samenleving‘ aan de Universiteit Utrecht, Bas van Bavel.

Een steeds groter deel van het nationaal inkomen – dat is het totaal verdiende inkomen van een land in een jaar – gaat in Nederland niet meer naar arbeid en loon, maar naar bezit en vermogen. Het gevolg is, volgens de hoogleraar, dat mensen met vermogen sneller rijk worden dan mensen zonder vermogen. De Coronacrisis zal de vermogensongelijkheid verder vergroten, is Van Bavels verwachting.

Een item dat verderop in de Een Vandaag-uitzending aan de orde komt, gaat over de slechte verdeling van welvaart over ons land. Veel geld en aandacht gaat naar de Randstad, zegt presentator Rik van de Westelaken, maar de gebieden aan de grenzen van ons land – hij wijst daarbij nadrukkelijk op het Noorden – blijven achter. Tot verdriet van de bestuurders, die er alles aan doen om de armoede daar te bestrijden.

Verslaggever Anita Loonstra van de lokale Omroep Winschoten leidt dit noordelijke item in door te verwijzen naar het ontwerp van de bouw van het nieuwe gemeentehuis van Winschoten, waar volgens haar eigenlijk geen geld voor is. Maar, er is voor meer dingen geen geld:

‘Zuinige reacties op de 613 miljoen extra jeugdgeld’

Na, volgens velen veel te lange ‘wachttijd’, trekt het kabinet voor dit jaar 613 miljoen euro extra uit voor de acute problemen in de jeugdzorg. Het geld is vooral bedoeld voor uitbreiding van de crisiscapaciteit in de jeugd-ggz en de aanpak van wachttijden. Dat kwamen het ministerie van VWS en de VNG op 22 april 2021 overeen.

Dat is volgens evenzo velen een eerste stap, maar lang niet voldoende. Het kabinet moet zich bovendien niet bemoeien met de besteding ervan. Dat is de rode draad in de reacties van verschillende gemeenten, Divosa, Ggz-branches en Jeugdzorg Nederland. Ggz-branches vinden het daarnaast ernstig dat het kabinet nu pas met geld over de brug komt, terwijl er al maanden noodsignalen zijn afgegeven. Vakbond FNV Zorg & Welzijn is gepikeerd dat er niet naar het benodigde personeel wordt gekeken. Aldus opgetekend door Yolanda de Koster in Binnenlands Bestuur op 23 april 2021.

Zuinige reacties op de 613 miljoen extra jeugdgeld
Yolanda de Koster, Binnenlands Bestuur, 23 april 2021

‘Is 613 miljoen euro genoeg om de problemen in de jeugdzorg op te lossen?’

Het demissionaire kabinet trekt dit jaar dus 613 miljoen euro (extra) uit om gemeenten te helpen de problemen in de jeugdpsychiatrie aan te pakken. Marco Visser en Judith Harmsen, stelden op 23 april 2021 voor Trouw vijf concrete vragen over die problemen én de oplossingen in:

‘Is 613 miljoen euro genoeg om de problemen in de jeugdzorg op te lossen?‘

‘De crisis in de ggz zit dieper dan geld’

Naast de verontwaardiging over uitblijvende financiële steun stelt psychotherapeut en klinisch psycholoog Wouter Ströer een dag later in een opiniestuk in datzelfde Trouw vast dat de problemen in de jeugdzorg verder gaan dan geldgebrek.

Bezien vanuit zijn vakgebied kan hij niet anders concluderen dan dat het decentraliserings-beleid in zijn opzet heeft gefaald: gemeenten zijn in een onmogelijke positie gebracht; ze moeten met minder financiële middelen beleid uitvoeren dat nog altijd door de rijksoverheid wordt gedicteerd, terwijl ze volgens hem niet over de vakinhoudelijke expertise beschikken om bij te sturen waar dat nodig is. Ströer hekelt daarnaast de ‘resultaatfinanciering’, die ‘in de praktijk bovendien voor perverse prikkels zorgt’.

De crisis in de ggz zit dieper dan geld
Wouter Ströer, Trouw (Opinie), 24 april 2021

‘Waarom staat Jeugdzorg structureel in het rood? Het vallende kwartje’

Maar is geld het enige probleem? De markt voor jeugdzorg is geëxplodeerd sinds de gemeenten er in 2015 verantwoordelijk voor werden. Vooral in de lichte jeugdhulp krijgen kinderen sindsdien beduidend meer zorg aangeboden. De explosie aan jeugdzorgbedrijven wordt voor een belangrijk deel veroorzaakt door de manier van inkoop, blijkt uit het onderzoek van Follow the Money.

Het journalistiek platform probeert samen met regionale media een vinger te krijgen achter de oplopende tekorten die gemeenten hebben op jeugdzorg. Het legde daartoe een dossier aan: ‘Jeugdzorg in het Rood‘. Kunst en Landschap volgt dit dossier op de voet en richt zich voor wat betreft berichtgeving daarover voornamelijk op de drie noordelijke provincies.

VNG: ,,Bezuinigen heeft een grens en die grens is bereikt.”

In de laatste week van april werd duidelijk dat het rijk gemeenten voor de jeugdzorg in het jaar 2021 in totaal voor € 913 miljoen compenseert. Voor 2022 is de arbitragecommissie onder leiding van Richard van Zwol nu aan zet. De uitspraak van die arbitrage wordt half mei verwacht. In dit weekjournaal legt Leonard Geluk uit hoe de verhoudingen liggen tussen de financiën en de maatregelen. Dat doet hij aan de hand van het ‘Andreaskruis’. De oplopende tekorten in het sociaal domein hebben er volgens hem voor gezorgd dat gemeenten sinds 2015 ruim € 2,4 miljard hebben moeten bezuinigen op hun uitvoeringscapaciteit. ,,Bezuinigen heeft een grens en die grens is bereikt.”

Douwe Jan Elzinga roept belangenverenigingen van raadsleden, wethouders en griffiers op zich snel tot de kabinetsformateur te wenden over de interbestuurlijke betrekkingen

De lokale democratie verwordt in toenemende mate in een filiaal van de Rijksoverheid. Dat zei bestuurskundige Douwe Jan Elzinga tijdens de ‘Dag van de Raad 2021‘, de jaarlijkse ontmoeting van raadsleden met de wetenschap. Bekijk hieronder, of lees een verslag van, de lezing van Elzinga, waarin hij een scherpe analyse geeft van de (huidige) stand van de lokale democratie. Zitten ‘onze’ (fris) toegetreden bestuurders met ambitieuze plannen voor de (complexe) maatschappelijke opgaven wel in het juiste toneelstuk?

Stop de fictie van ‘lokaal maatwerk’

Scheve verhoudingen tussen rijk, provincies en gemeenten tasten de kwaliteit van rechtsstaat, overheid en democratie aan, schrijft publicist, docent en onderzoeker aan de Rijksuniversiteit Groningen, Annemarie Kok in een opiniestuk in het NRC op 30 april 2021. Centrale bijsturing is volgens haar dringend noodzakelijk.

Ze refereert in haar inleiding naar Douwe Jan Elzinga’s lezing tijdens de ‘Dag van de Raad‘ (lees: gemeenteraad): ‘er bestaat in bestuurlijk Nederland „nog niet het begin van een gedachte” over welke overheidstaak geschikt is voor welke overheidslaag: „We doen maar wat.” En dat gaat nu al zo sinds 1970.’

In een heldere analyse pleit ze overtuigend voor het belang van een bestuurlijke hoofdstructuur.

,,Lokaal maatwerk’ is een misleidend begrip dat door het rijk wordt gebruikt om verantwoordelijkheid voor fatsoenlijke wetgeving en uitvoering te ontlopen, en dat gemeenten een aantrekkelijk aura van belangrijkheid en mensgerichtheid verschaft, dat zij echter in de praktijk moeten bekopen met verdringing van hun basale, politieke taken en aantasting van hun democratische karakter.”

Annemarie Kok

Stop de fictie van ‘lokaal maatwerk’
Annemarie Kok, NRC (Opinie), 30 april 2021

‘Sociaal sterker de crisis uit; lokaal perspectief op herstel en innovatie na(ast) corona’

De seinen staan nog op oranje en veel is onzeker, maar verder wijst alles erop dat de coronacrisis in deze vorm zijn langste tijd heeft gehad. Vanuit deze situatie geeft de
VNG-commissie Sociale impact COVID-19, een unieke samenwerking tussen gemeentebestuurders en wetenschappers, richting aan een lange-termijnagenda om sociaal versterkt uit de crisis te komen. Die commissie, onder voorzitterschap van Paul Depla, formuleert vier uitgangspunten:

• veerkracht,
• kansengelijkheid,
• eigenaarschap,
• en sociale samenhang.

Deze zijn de leidraad voor een groot aantal aanbevelingen aan gemeenten. Maar, zo stelt Depla in het voorwoord, gemeenten kunnen het zeker niet alleen. Samenwerking met het Rijk is essentieel. Daarom noemen ze in deze notitie ook de randvoorwaarden voor het Rijk waarmee de beide overheden gezamenlijk de gewenste langetermijnagenda kunnen realiseren.

Sociaal sterker de crisis uit; lokaal perspectief op herstel en innovatie na(ast) corona
VNG, Vereniging van Nederlandse Gemeenten, mei 2021

‘Landelijke maatregelen Den Haag steeds overbodiger bij verdere heropening samenleving’

Het kabinet moet gemeenten veel meer speelruimte geven om te zorgen dat Nederlanders goed uit de coronacrisis komen. Dat stelt Paul Depla, voorzitter van de VNG-commissie ‘Sociale Impact Covid-19‘. Hij vindt de landelijke maatregelen die Den Haag oplegt, steeds overbodiger worden bij verdere heropening van de samenleving.

De notitie ‘Sociaal sterker de crisis uit‘ van de VNG-commissie, een samenwerking tussen gemeentebestuurders en wetenschappers, ziet Depla vooral als inspiratiebron voor lokale coalities:

,,Want gemeenten zijn hier al lang mee aan de gang, die zitten echt niet stil tot het virus weg is. Ze zien ook waar de kwetsbaarheden en de kansen liggen. Ze willen wel graag van elkaar leren, ook met het oog op het schrijven van nieuwe coalitieakkoorden volgend jaar.”

VNG-commissie Sociale Impact Covid-19

VNG-commissie: ‘Kabinet moet fixatie op dinsdagpersconferentie meer en meer loslaten’
Edwin van der Aa, Het Parool, 11 mei 2021




.

Paul Depla: Landelijke maatregelen worden steeds overbodiger
Edwin van der Aa, AD, 11 mei 2021




.

‘VNG Praat Mee’: Vincent van Dalen in gesprek met Paul Depla: hoe komen we sociaal sterker de crisis uit?

De 23e podcast uit de serie ‘VNG Praat Mee‘ is geheel gewijd aan de ‘commissie-Depla‘. Op 27 mei, op het stadskantoor van Breda, praat communicatieadviseur en podcast-host Vincent van Dalen met Paul Depla over de sociale impact van Covid-19 en de kansen die hij ziet om ‘sociaal sterker uit de crisis’ te komen. Om de samenwerking tussen gemeentebestuurders en wetenschappers te onderstrepen, laat Van Dalen uiteraard ook de wetenschap aan het woord: aan de hand van de vier uitgangspunten van de commissie spreekt hij met:

• Hans Boutellier, wetenschappelijk adviseur aan het Verwey-Jonker Instituut en lid van de commissie-Depla,
• Sybrand van Haersma Buma, burgemeester van Leeuwarden en lid van de commissie-Depla,
• Otwin van Dijk, burgemeester van de Oude IJsselstreek en lid van de commissie-Depla,
• Jet Bussemaker, voorzitter van de Raad voor Volksgezondheid en Samenleving en hoogleraar aan de Universiteit van Leiden, en
• Kim Putters, directeur van het Sociaal en Cultureel Planbureau en hoogleraar aan de Erasmus Universiteit Rotterdam.

Propositie ‘De winst van het sociaal domein’

In de propositie ‘De winst van het sociaal domein’ vragen de gemeenten aandacht van het rijk voor drie opgaven:

• het herstellen van bestaanszekerheid,
• het vergroten van kansengelijkheid,
• en het makkelijker maken van gezond leven.

Het zijn grote opgaven die sterk met elkaar samenhangen en daarom een langjarige en niet vrijblijvende samenwerking van de overheid en alle maatschappelijke partners in en rondom het sociaal domein vragen. De propositie is tot stand gekomen met medewerking vanuit de gemeentelijke netwerken VNG, G4, G40, M50, P10, Divosa en NDSD. Uiteraard zet algemeen directeur-VNG, Leonard Geluk, het weer in hapklare brokken voor je op een rijtje:

De winst van het sociaal domein
VNG m.m.v. G4, G40, M50, P10, Divosa en NDSD. (div. inhoudelijke experts: Sjef Czyzewski , Albert Jan Kruiter (IPW), Merei Lubbe (LPBL), Irene Niessen (AEF), Arjan Ogink (KPMG) en Thomas Plochg (Federatie voor Gezondheid). Procesbegeleiding en penvoering: Ben Hammer en Sophie Hoogeboom (Common Eye), mei 2021

.

De winst van het sociaal domein (Verdieping)
VNG m.m.v. G4, G40, M50, P10, Divosa en NDSD. (div. inhoudelijke experts: Sjef Czyzewski , Albert Jan Kruiter (IPW), Merei Lubbe (LPBL), Irene Niessen (AEF), Arjan Ogink (KPMG) en Thomas Plochg (Federatie voor Gezondheid). Procesbegeleiding en penvoering: Ben Hammer en Sophie Hoogeboom (Common Eye), mei 2021

Adviesrapport ROB: ‘Rol nemen, ruimte geven. De rol van het Rijk bij interbestuurlijke samenwerking’

Steeds meer grote opgaven pakt het Rijk samen met gemeenten, provincies en waterschappen op. Hoewel het Rijk zich daarbij voorneemt om zich als gelijk-waardig partner op te stellen, loopt dat in de praktijk vaak mis.

In het adviesrapport ‘Rol nemen, ruimte geven. De rol van het Rijk bij interbestuurlijke samenwerking.‘ adviseert de Raad voor het Openbaar Bestuur (ROB) een nieuw kabinet prioriteit te geven aan een betere relatie met decentrale overheden, onder meer door snel goede afspraken te maken met gemeenten, provincies en waterschappen over hun bijdrage om belangrijke politieke doelen te realiseren. Als handvat ontwikkelde de ROB een model voor gelijkwaardig partnerschap. Dat kun je hier downloaden.

,,Rijksoverheid is te veel met zichzelf bezig. Van dat ik-denken is de regio de dupe”

Caspar van den Berg, hoogleraar Bestuurskunde aan de Campus Fryslân van de Rijksuniversiteit Groningen (en lid-ROB), ziet dat de rijksoverheid te veel met zichzelf bezig is. Het zit volgens hem een goede samenwerking met decentrale overheden in de weg. Ton van der Laan interviewde hem voor de Leeuwarder Courant op 11 mei 2021 en probeerde er achter te komen waarom de samenwerking tussen het rijk en lagere overheden zo stroef verloopt:

Hoogleraar Caspar van den Berg (RUG) ziet dat de rijksoverheid te veel met zichzelf bezig is. Van dat ik-denken is de regio de dupe
Ton van der Laan, Leeuwarder Courant, 11 mei 2021

Departementen werken te verkokerd en bij rijksambtenaren ontbreekt het aan voldoende inhoudelijke gebiedskennis

‘Den Haag’ heeft te weinig oog en oor voor de zorgen en noden van de regio’s, zeker voor de regio’s die verder van de Randstad liggen, schrijft Yolanda de Koster diezelfde dag in Binnenlands Bestuur. Er wordt binnen de departementen te verkokerd gewerkt en bij rijksambtenaren ontbreekt het aan voldoende inhoudelijke gebiedskennis. Dit frustreert de interbestuurlijke samenwerking tussen rijk, gemeenten, provincies en waterschappen.

Zorgen regio’s onvoldoende erkend door ‘Den Haag’
Yolanda de Koster, Binnenlands Bestuur, 11 mei 2021

‘Waarom arme gemeenten alleen maar armer worden (en de rijke rijker)’

In Vrij Nederland van 17 mei 2021 vragen Kim van Keken en Dieuwertje Kuijpers zich af hoe het komt dat het nieuwe ‘eerlijkere’ verdeelmodel, waarbij 31 miljard euro onder gemeenten verdeeld wordt onder de lokale overheden, juist de gemeenten met veel sociaal-economische problemen fors treft door (meer) te moeten gaan inleveren.

Mist Den Haag ‘een intrinsieke interesse in de noden en zorgen van de gebieden aan de randen van het land’? En hoe ‘objectief’ zijn Kajsa Ollongren’s (D66) keuzes, waardoor de provincies Groningen, Drenthe en Friesland, net als grote delen van Twente, Zuid-Limburg, Flevoland en Zeeland, op het bijgevoegde kaartje licht- en dieprood kleuren? Voor het antwoord op die vragen laat je je voorlezen door hoofdredacteur Ward Wijndelts (Vrij Nederland) uit: ‘Waarom arme gemeenten alleen maar armer worden (en de rijke rijker)‘. Prachtige reportage met hoog urgentiegehalte!

‘Ongekend onrecht’ – Hoe heet wordt de soep gegeten?

Ik begrijp naruurlijk dat ook bij het rijk de bomen niet tot in de hemel groeien, zegt Commissaris van de Koning in de provincie Groningen René Paas in een artikel in de achtste editie (2021) van het VNG Magazine. Ook het rijk moet kiezen. Maar als cruciale delen van het overheidsbeleid mislukken door de geldnood bij mede-overheden, dan wordt het tijd voor andere keuzes.

Het kabinet moet volgens Paas goed nadenken of het zijn prioriteiten in de begroting wel goed op orde heeft. ‘Van de hele begroting van 360 miljard euro gaat een tiende naar het decentraal bestuur. Het rijk moet zich afvragen of zijn prioriteiten moeten prevaleren boven die van provincies en gemeenten’.

,,We hebben het over grondrechten. Sociale zekerheid is een grondrecht. Als je dat uitbesteedt aan gemeenten in het besef dat er niet genoeg geld is en je laat die situatie tóch in stand, dan tast je grondrechten aan. Sociale zekerheid is ook een belofte, de belofte dat we mensen niet laten zakken als het in het leven tegenzit… Echte mensen met echt leed mogen rekenen op de overheid die ze niet laat zakken.”

René Paas, Commissaris van de Koning provincie Groningen

Hoe heet wordt de soep gegeten?
Leo Mudde, VNG Magazine nummer 8 (2021)

Wat nu als zijn vurige pleidooi aan dovemansoren is gericht?

Terwijl een arbitragebeslissing over de Jeugdzorg nog een of twee weken op zich laten wachten, schoof Jan van Zanen, burgemeester van Den Haag, maar ook voorzitter van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten, op 23 mei (Eerste Pinksterdag) aan bij Twan Huys in het tv-programma Buitenhof.

Vertrouwend op een positieve uitspraak van dit particuliere rechtsorgaan: het kabinet ‘levert’ meer dan de inmiddels toegezegde 613 miljoen euro om de huidige tekorten op de jeugdzorg ‘weg te werken’, benadrukt Van Zanen dat er ook structurele oplossingen moeten komen voor de gemeentebudgetten. Niet in de laatste plaats om daarmee – ook in de toekomst – aan de wettelijke verplichtingen te kunnen voldoen, maar ook om hun medewerking te kunnen geven aan de uitvoering van de grote veranderopgaven waar het (nieuwe) kabinet om zal vragen. Wat nu als zijn vurige pleidooi aan dovemansoren is gericht?

Baanbrekend oordeel arbitragecommissie: kabinet moet komende jaren miljarden extra investeren in jeugdzorg

Bij Jan van Zanen kan, zo lijkt het, al na vier dagen de vlag uit: bronnen melden op 27 mei aan de politieke redactie van RTL Nieuws dat er de komende jaren miljarden meer naar de jeugdzorg moeten. De arbitragecommissie onder leiding van voormalig topambtenaar Richard van Zwol vindt dat het budget volgend jaar met 1,9 miljard euro omhoog moet. In 2023 en 2024 moet er 1,6 miljard euro extra bij. Dat bedrag loopt jaarlijks langzaam af tot 800 miljoen in 2028. Een betrokken burgemeester noemt de uitspraak ‘brisant’.

Baanbrekend oordeel: kabinet moet komende jaren miljarden extra investeren in jeugdzorg
Politieke Redactie RTL Nieuws, 27 mei 2021





.

Omdat het Rijk en gemeenten er tijdens slepende onderhandelingen onderling niet uit kwamen, stuurde de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) aan op een oordeel door een commissie van wijzen – een unieke stap in de staatsrechtelijke verhoudingen, refereert Jurre van den Berg aan een eerder door hem geschreven bericht in de Volkskrant van 12 maart 2021. Ook hij en mede-auteur Gijs Herderscheê hadden het nieuws vernomen. Wel wijzen ze in ‘Rijk is gemeenten miljarden verschuldigd voor jeugdzorg‘ dat de uitkomst van de arbitrage ‘semi-bindend’ is, wat inhoudt dat het kabinet een voorbehoud maakt voor de instemming van de Eerste– en Tweede Kamer. De VNG, noch een woordvoerder van staatssecretaris Paul Blokhuis wil het bericht bevestigen. Wordt vervolgd.

‘Friese gemeenten kwamen volgens onderzoek in 2019
58 miljoen euro tekort voor de jeugdzorg’

Het ‘RTL-nieuws’ is ook op de burelen van het Friesch Dagblad geland. De redactie van het dagblad zette de volgende dag de zaak nog maar eens op een rijtje, hoop puttend uit een benchmarkonderzoek van onderzoeksbureau It’s Public, waaruit (in april 2021) bleek dat Friese gemeenten in het ijkjaar-2019 58 miljoen euro tekort kwamen voor de jeugdzorg. Nederlandse gemeenten hebben gemiddeld 30 procent te weinig geld voor jeugdzorg. In Fryslân zijn de schuldlasten in de gemeenten Weststellingwerf, Ooststellingwerf, De Fryske Marren, Heerenveen, Súdwest-Fryslân, Smallingerland, Opsterland, Harlingen, Terschelling en Schiermonnikoog allemaal nog hoger dan dat gemiddelde, zo meldt het dagblad.

‘Zwart scenario’ voor Gemeente Het Hogeland: fors minder geld door voorgestelde herverdeling Gemeentefonds

De Groningse gemeente Het Hogeland krijgt ook fors minder geld door de voorgestelde herverdeling van het Gemeentefonds. Ook zij lieten onderzoek doen. Onderzoeksbureau Significant Ape concludeert dat de herverdeling voor Het Hogeland tot beduidend minder inkomsten leidt dan onlangs door het ministerie is gepresenteerd. Met de nieuwe herverdeling zou de gemeente ruim vijf miljoen euro mislopen.

Het Hogeland gaat er miljoenen op achteruit door herverdeling Gemeentefonds. Wethouder spreekt van ‘zwart scenario’
Dagblad van het Noorden, 28 mei 2021




.

,,Dat is onacceptabel. Een sluitende begroting zou alleen haalbaar zijn met exorbitante lokale belastingverhogingen. Dat kunnen en willen we de Hogelandsters niet aan doen. De voorstellen van het ministerie moeten van tafel.”

Eltjo Dijkhuis, wethouder gemeente Het Hogeland

Vertrekkend wethouder Paul de Rook: ‘nieuwe kabinet moet over de brug komen’

Paul de Rook, die deze zomer stopt als wethouder van de gemeente Groningen, vindt ook dat het nieuwe kabinet ‘over de brug moet komen’. De D66’er die vanaf volgend schooljaar directeur organisatie- en onderwijsontwikkeling is bij het Noorderpoort College, laat zich kort na de arbitrage-uitslag niet onbetuigd voor de camera van Oog TV Groningen.

Reactie en toelichting Leonard Geluk op arbitrage-uitspraak ‘financiering Jeugdzorg’

Een toelichting op de arbitrage-uitspraak van Leonard Geluk kon natuurlijk niet uitblijven. ‘Twee dingen goed begrijpen’:

1. Het financiële uitgangspunt van de jeugdwet
2. De combinatie tussen financiën en maatregelen om de jeugdzorgtekorten op te lossen

• De arbitragecommissie stelt vast dat het rijk bij de uitvoering van de Jeugdwet de kosten heeft te vergoeden. Er is bij de uitvoering van de Jeugdwet door de gemeenten namelijk sprake van medebewind. Als consequentie van artikel 108, lid 3 Gemeentewet, heeft het rijk de kosten te vergoeden. Het rijk moet gemeenten compenseren.

• De arbitragecommissie heeft het bedrag van 1,7 miljard – uit het door het kabinet en de VNG erkende AEF-rapport – overgenomen en geïndexeerd naar 1,9 miljard structureel. De VNG hanteert een zogenaamd ‘Andreaskruis‘. Hierbij wordt een keuze gemaakt tussen de hoogte van de financiële compensatie enerzijds, en maatregelen anderzijds.

• Om tot maatregelen te komen roept de arbitrage op om snel een ontwikkelagenda 2022-2028 op te stellen. Wij omarmen deze en doen een oproep aan het kabinet om dat ook te doen.

De VNG laat na het bestuurlijk overleg met het kabinet over deze arbitragezaak weer van zich horen. Ik houd je op de hoogte.

‘Arbitrage: Rijk moet jeugdzorgplicht begrenzen’

,,Extra rijksbudget naar gemeenten voor de jeugdzorg tot zeker 2028, begrenzing van de jeugdhulpplicht van gemeenten en uitbreiding van de landelijke inkoop specialistische jeugdzorg. Dat, en meer, moet er gebeuren om het jeugdstelsel duurzaam te verbeteren, stelt de arbitragecommissie in haar oordeel in het conflict tussen VNG en rijk over de structurele tekorten op de jeugdzorg. Voor 2022 gaat het om een bedrag van 1,6 miljard euro.” Zo vat Yolanda de Koster de uitspraak van de arbitragecommissie in Binnenlands Bestuur op 28 mei kort samen.

Terwijl de meeste berichtgeving zich op de ‘centjes’ richt, gaat De Koster meer in op de inhoudelijke consequenties van de commissie-uitspraak. Wat moet er zoal gebeuren om niet alleen de financiering van de jeugdzorg op orde te krijgen, maar ook toe te werken naar een systematiek die werkbaar, betaalbaar en – last but not least – ook recht doet aan waarvoor ze bedoeld is: optimale en duurzame jeugdzorg bieden, op grond van de Jeugdwet.

Voor 1 januari 2022 moeten gemeenten en Rijk daartoe tot een ontwikkelagenda voor 2022-2028 komen, in lijn met het voorstel van de Stuurgroep maatregelen financiële beheersbaarheid. Het rijk moet daarnaast haast maken met het begrenzen van de Jeugdwet.

,,Het is geen optie om de Jeugdwet ongewijzigd te laten omdat alleen een minimaal voorzieningenniveau te onbepaald is en geen aanknopingspunten bevat om te komen tot een (financieel) houdbaar jeugdstelsel.”

Arbitragecommissie

Saillant ‘detail’: hoewel de VNG daar wel om had gevraagd, valt een oordeel over het bijpassen van de sinds 2017 ontstane tekorten op de jeugdzorg − in totaal 4,4 miljard euro − buiten de arbitrageopdracht, zo stelt de commissie.

Arbitrage: Rijk moet jeugdzorgplicht begrenzen
Yolanda de Koster, Binnenlands Bestuur, 28 mei 2021

‘Budgettair drama jeugdzorg beloond met 1,9 miljard euro’

De arbitragecommissie die het jeugdzorgconflict tussen Rijk en gemeenten moet beslechten, concludeert dat de gemeenten de komende drie jaar ruim vijf miljard extra moeten krijgen. Daarmee is een van de hoofddoelen van de decentralisatie – minder geld voor betere zorg – gevoeglijk afgeserveerd. Tot die prangende conclusie komen Margot Smolenaar en Rosanne Kropman van Follow The Money op 31 mei 2021.

Waar de jeugdzorg in 2015 met 3,75 miljard werd overgeheveld naar de gemeenten, is dat budget inmiddels opgezwollen tot 6,1 miljard in 2022. ‘En dat allemaal op basis van onderzoek dat op geen enkele manier blootlegt wat het aandeel is van de gemeenten in deze budgettaire explosie’, zo stellen Smolenaar en Kropman. Moeten de gemeenten bij het budgettaire drama jeugdzorg niet ook (deels) de hand in eigen boezem steken?

Budgettair drama jeugdzorg beloond met 1,9 miljard euro
Margot Smolenaar en Rosanne Kropman, Follow The Money, 31 mei 2021

Reactie Rijk op uitspraak arbitragecommissie: 1,6 miljard voor 2022; budgetafspraken na 2022 is taak nieuw kabinet

Het demissionaire kabinet trekt voor volgend jaar 1,3 miljard euro extra uit voor de jeugdzorg. Het geld komt bovenop de eerder toegezegde 300 miljoen. Dat melden Esther Lammers en Judith Harmsen in Trouw op 3 juni 2021. Daarmee geeft staatssecretaris Paul Blokhuis de gemeenten duidelijkheid wat betreft de financiën voor 2022. ,,Maar voor de oplossing voor de lange termijn zijn ook inhoudelijke maatregelen nodig.” Een nieuw kabinet zal zich daarover volgens Blokhuis moeten buigen. Wel gaan gemeenten en rijk afspraken maken over maatregelen om tot een houdbaar jeugdstel op de lange termijn te komen.

Akkoord kabinet en VNGL: 1,3 miljard extra voor 2022
Yolanda de Koster, Binnenlands Bestuur, 3 jun 2021

Gemeenten, provincies en waterschappen komen met pamflet: ‘Krachtig Groen Herstel van Nederland’

Om de enorme vraag naar woningen, de strijd tegen klimaatverandering en de transitie naar duurzame energie te realiseren, is het nodig deze slim te combineren (‘koppelkansen’, red.) met een gezamenlijke aanpak in de regio. Die samenwerking werkt alleen onder de juiste voorwaarden en met goede financiële afspraken. Dat stellen gemeenten, provincies en waterschappen in juni 2021 in een oproep aan het nieuwe kabinet in het pamflet ‘Krachtig Groen Herstel van Nederland‘.

De aanpak van deze opgaven gaat volgens hen veel impact hebben op de inwoners van Nederland. Want in dorpen, steden en regio’s komen de thema’s als wonen, economie en energie samen, zo zeggen ze. Gemeenten, provincies en waterschappen willen hun uitvoeringskracht inzetten om deze opgaven te koppelen en samen aan te pakken. Maar dat kan volgens hen alleen als het nieuwe kabinet vooraf afspraken wil maken met de decentrale overheden over de wijze van samenwerken en de financiële middelen die daarvoor nodig zijn.

De decentrale overheden: de koepelorganisaties Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG), het Interprovinciaal Overleg (IPO) en de Unie van Waterschappen (UVW), bundelen de krachten maar stellen daarbij wel een aantal harde voorwaarden, zoals evenwichtige bestuurlijke verhoudingen. Ze vinden het van belang dat nieuw beleid en wetgeving eerst getoetst wordt op uitvoerbaarheid. En dat er een evenwicht is tussen taken, bevoegdheden en financiële middelen voor alle bestuurslagen – een evidente hint naar de (nieuwe) Wet op het Decentraal Bestuur. Jaap Smit, voorzitter van de gezamenlijke provincies (IPO) licht het pamflet toe, de volledige tekst vind je hier.

De jeugdbescherming bezwijkt onder de hoge werkdruk

Sinds de decentralisatie in 2015 vertrokken meer dan 5000 medewerkers bij jeugdbeschermingsorganisaties . Dit blijkt uit onderzoek dat Pointer doet in samenwerking met Follow The Money, dat onderdeel uitmaakt van het hierboven genoemde grotere samenwerkingsonderzoek: Jeugdzorg In Het Rood. Ook ligt het ziekteverzuim met gemiddeld zo’n 7 procent hoog. Het werk wordt door jeugdbeschermers dan ook vaak als belastend en stressvol ervaren. Door een tekort aan personeel en het hoge ziekteverzuim krijgen gezinnen niet altijd de hulp die nodig is.

Follow the Money en Pointer onderzochten de jaarrekeningen van alle veertien grote jeugdbeschermingsorganisaties vanaf 2014 tot en met 2019 en vroegen de personeelscijfers bij de gecertificeerde instellingen op. Daaruit blijkt dat de meeste gecertificeerde instellingen wel degelijk eigen vermogen hebben. Waarom steken ze dat niet in hun medewerkers? Vanaf 5 juni 2021 komt het onderzoeks-journalistieke collectief naar buiten met hun (eerste) bevindingen over de jeugdbeschermingsproblematiek.

Duizenden medewerkers keren jeugdbescherming de rug toe
Pointer, 5 juni 2021



.

De jeugdbescherming bezwijkt onder de hoge werkdruk
Judith Spanjers, Margot Smolenaars en Tom Claessens, Follow The Money, 5 juni 2021

Demissionair kabinet committeert zich voor 2022 aan oordeel arbitragecommissie

Het demissionaire kabinet committeert zich voor het jaar 2022 aan het oordeel van de arbitragecommissie. De VNG is positief over dit resultaat, gemeenten hebben nu duidelijkheid voor 2022. Daarmee kunnen gemeenten dus rekening houden bij het opstellen van hun begroting. Dat geeft lucht. Maar we zijn er nog niet!, zegt voorzitter van de VNG Jan van Zanen. Voor de jaren daarna moeten afspraken gemaakt worden met het nieuwe kabinet.

‘Als één overheid, slagvaardig de toekomst tegemoet’

De Nederlandse overheden kunnen en zullen het beter moeten doen, als het gaat om de grote maatschappelijke opgaven van vandaag, zegt de VNG op 10 september 2020. Dat staat in het rapport van de studiegroep Interbestuurlijke en Financiële Verhoudingen (IFV): ‘Als één overheid, slagvaardig de toekomst tegemoet‘. De studiegroep onderzocht drie casussen:

• de woningbouwopgave,
• de ambulantisering van de GGZ,
• de energie‑ en warmtetransitie.

Uit dit IFV-onderzoek zijn zowel specifieke als generieke aanbevelingen voortgekomen. Voor de woningbouwopgave beveelt de studiegroep aan om via een regionaal gestuurd proces meer vaart te maken met het bouwen van nieuwe woningen. Voor de opvang van mensen met een geestelijke stoornis moet het maatschappelijk functioneren centraal komen te staan, en niet de afbouw van de GGZ. Ook voor de energietransitie beveelt de studiegroep meer regie aan op de integraliteit van de klimaatopgaven.

Gemeenten zetten zich in voor meer vertrouwen in overheid

Gemeenten willen samen met alle overheden concrete stappen zetten om het vertrouwen in de overheid te versterken, meldt de VNG op 10 juni 2021. Uitvoerbaarheid van beleid is daarbij cruciaal. In het kader van de VNG-inzet voor de kabinetsformatie werkte de vereniging met gemeenten een aantal voorstellen uit in: ‘Samenwerken aan vertrouwen: focus op uitvoering’.

Samenwerken aan vertrouwen: focus op uitvoering
VNG, 10 juni 2021

VNG-spoor-4: Focus op uitvoering

Vertrouwen in de overheid is tijdens de (in)formatie en de komende jaren een prominent politiek en maatschappelijk thema, aldus de VNG. ,,Informateur Tjeenk Willink refereerde er al aan in één van zijn eerste persconferenties. Vertrouwen van inwoners win je bij een goede uitvoering en over uitvoering praten kan niet zonder gemeenten.”

Gemeenten willen samen met alle overheden concrete stappen zetten om het vertrouwen in de overheid te versterken. Uitvoerbaarheid van beleid is daarbij cruciaal. Daarmee onderstreept de VNG ‘Spoor 4: Focus op uitvoering‘.

Grote (semi)publieke organisaties richten zich vaak op het algemeen belang en de komende generaties. Vooruitkijken, plannen en oog hebben voor toekomstige risico’s. Goed bedoeld en ook nodig natuurlijk, zegt VNG-directeur Leonard Geluk in onderstaande podcast, ‘maar het kan geen kwaad je met regelmaat af te vragen waar je je energie aan wilt geven. Aan de toekomst en het grotere geheel, of aan de mensen die jou nu nodig hebben?’

Discussierapport ‘Nederland heeft één overheid nodig’

Veel mensen in het openbaar bestuur vinden dat de interbestuurlijke samenwerking beter kan en ook beter moet, zo constateert het IFV. ,,Burgers die de berichten over de woningcrisis horen of lezen, zullen zich ook afvragen of de overheid dit niet beter aan had kunnen pakken.”

Om als overheid een adequate en betrouwbare partij te zijn in het aanpakken van grote maatschappelijke opgaven vindt het IFV het dan ook belangrijk om na te denken over het eigen functioneren, over de onderlinge samenwerking en over de verhouding tot burgers en bedrijven. Hoe kan de overheid in dit tijdsgewricht als één overheid opereren? Welke randvoorwaarden zijn daarvoor nodig?

Nederland heeft één overheid nodig
Discussiedocument over vernieuwing in de interbestuurlijke en financiële verhoudingen
Studiegroep Interbestuurlijke en Financiële Verhoudingen (IFV), 8 april 2020

Als één overheid. Slagvaardig de toekomst tegemoet!

Eindrapport studiegroep IFV – Als één overheid slagvaardig de toekomst tegemoet!
Studiegroep Interbestuurlijke en Financiële Verhoudingen (IFV), 9 september 2020

Nederland heeft één overheid nodig. Doe je mee?

Bij de aanpak van grote maatschappelijke opgaven is volgens de studiegroep IFV samen-werking binnen de overheid noodzakelijk. Gemeenten, provincies, waterschappen en het Rijk ‘moeten elkaar feilloos kunnen vinden’. Om zo te kunnen opereren voor ondernemers en inwoners, als één overheid.

Dat gebeurt al, maar het kan beter, zo stelt de studiegroep. Ze wil samen met geïnteres-seerden in de publieke zaak het interbestuurlijk samenwerken naar een hoger plan tillen. De groep ontwikkelde daarvoor het zogenoemde ‘WWWW-model’ voor interbestuurlijk werken. IFV nodigt ook jou uit om daaraan bij te dragen. Je vindt hieronder alle info over het platform, je kunt je er ook laten registreren als deelnemer:

Nederland heeft één overheid nodig. Doet u mee?
Studiegroep Interbestuurlijke en Financiële Verhoudingen (IFV)

‘Zelfs het carnaval moet inleveren in het arme Bergen op Zoom’

Acht op de tien gemeenten krijgen de begroting niet rond in 2021. Bergen op Zoom ook niet? „Inwoners zeggen: kom niet aan het dna van de stad. Hou die gebouwen vast en blijf daar zorg voor dragen”, dat schrijft Majda Ouhajji in NRC op 1 augustus 2021.

Zelfs het carnaval moet inleveren in het arme Bergen op Zoom
Majda Ouhajji, NRC, 1 augustus 2021

‘Rijk moet samenwerking in de regio stroomlijnen’

Bestuurlijk gezien knelt het in veel regionale samenwerkingsverbanden, vindt Caspar van den Berg, hoogleraar Bestuurskunde. ‘Er is veel energie en er gebeurt veel goeds. Maar informele bestuurslagen missen een goede democratische verankering en provincies staan soms nodeloos buitenspel. Het beoogde droomland dreigt af te glijden naar een bestuurlijk niemandsland.’

,,Regio’s moeten dan de ruimte krijgen om zelf te bepalen wie welke taak of maatschappelijke opgave uitvoert. Decentrale overheden formuleren dan samen met maatschappelijke instellingen, bedrijfsleven en inwoners hun eigen regionale doelstellingen over regionale opgaven. Zo houd je rekening met regionale verscheidenheid en regionale ecosystemen.”

Caspar van den Berg, hoogleraar Bestuurskunde

‘Rijk moet samenwerking in de regio stroomlijnen’
Overheid van Nu, 25 augustus 2021

Financiële problemen gemeenten leiden tot verschraling onderhoud, voorzieningen en uitvoeringskracht

De zomer van 2021 wordt door de VNG aangegrepen om naar aanleiding van de financiële problemen de balans op te maken met een zogenoemde ‘uitvraag’ onder haar leden. Waar staan we, wat willen we, en wat kunnen we voor de inwoners (in de toekomst) (nog) betekenen? Daaruit kwamen drie zorgwekkende effecten naar voren die leiden tot verschraling van de voorzieningen: zo’n 60 procent van gemeenten in Nederland ondervindt ‘last’ op het gebied van:

• onderhoud(swerkzaamheden)
• voorzieningen (sport, cultuur)
• uitvoering(skracht)