WANDELEN door 26 eeuwen bewonings-geschiedenis in het Nationaal Landschap MIDDAG-HUMSTERLAND

Er gaat niets boven Groningen | Reitdiep, Ivo Vrancken Beeldmaker, 5 februari 2012.

Visit Wadden – zo luidt de campagneslogan (en het webadres plus .nl) van het UNESCO Werelderfgoed Waddenzee – nodigt je uit de wandelschoenen aan te trekken. Na tal van zomeractiviteiten bestaat het ‘grote genieten’ bij de jubilaris in de herfst van 2019 uit het beleven van een wandeltocht langs de boorden van het Reitdiep en zijn voormalige, nog in het landschap zichtbare meanders. Waan je in de Middeleeuwen en zet schreden over de flanken van Nationaal Landschap Middag-Humsterland.

Eén van de oudste cultuurlandschappen van ons land

Beeld: ©Eddy Dijksterhuis

“Middag-Humsterland en het Reitdiepgebied zijn onderdeel van het Groninger wierdenlandschap. Dit landschap heeft zijn oorsprong in de spontaan opslibbende kwelders die omstreeks 600 v Chr. bewoonbaar werden. Vanaf de oorsprong was het een agrarisch landschap waarbij de nadruk op veeteelt lag. In de huidige tijd is dat nog altijd het geval. Het gebied vertegenwoordigt derhalve één van de oudste in tact gebleven cultuurlandschappen van ons land. In Middag-Humsterland en het Reitdiepgebied zijn bovendien veel karakteristieke elementen bewaard gebleven. Het landschap is een collage van stokoude wierden, waterlopen, kavelpatronen, wegen, dijken en dijktracés. Het is zeer rijk aan archeologische waarden die terug gaan tot de Midden IJzertijd (ca. 600 v Chr.).”

(Uit: ‘Landschappen van Noord-Nederland’, website van het Kenniscentrum Landschap van de Rijksuniversiteit Groningen.


Volledige tekst: ‘Middag-Humsterland en Reitdiepgebied’, Ben Westerink.)

Klimaatadaptatie in het Reitdiepgebied, Provincie Groningen, 8 september 2020.

Ben Westerink, de spreekwoordelijk wandelende encyclopedie

Beeld: ©Historische Kring Ubbega

Ben Westerink is een van de drijvende krachten achter de in 1996 opgerichte Historische Kring Ubbega die zich voornamelijk richt op het in kaart brengen van de geschiedenis van het grondgebied van de dorpen Adorp, Sauwerd en Wetsinge – en die dit op een toegankelijke manier onder de aandacht wil brengen. Als je mazzel hebt kom je hem onderweg op zijn vouwfiets tegen. Mocht dit het geval zijn dan zal de door Visit Wadden aangegeven wandelduur wel iets oplopen – Westerink kan uitermate boeiend vertellen over de landschapsgeschiedenis van het gebied. De spreekwoordelijk wandelende encyclopedie, zeg maar.

Boek ‘Wierdenlandschap’ beschrijft het wel en wee van de Groninger wierden

Beeld: ©Uitgeverij Noordboek

Fijn dat Westerink’s kennis over meer dan twintig eeuwen oude wierden, omringd door een netwerk van oude wegen, waterlopen en dijken voor een breed publiek beschikbaar is. Op 12 oktober 2022 verschijnt bij uitgeverij Noordboek zijn boek ‘Wierdenlandschap‘, met daarin beschrijvingen van grote, soms deels afgegraven, dorpswierden tot bescheiden huiswierden die alleen bij een lichte nevel zichtbaar worden – oude woon-heuvels die ooit werden opgeworpen om de bewoners tegen de stormvloed te beschermen. De kuststrook van Groningen ligt er nog altijd mee bezaaid.

De schoonheid van het Groningse wierdenlandschap ontleed

Op de leestafel ligt een nieuw en monumentaal boek over de Groningse wierden, schrijft Joost Eskes in een boekbespreking op 6 december 2022 in historisch tijdschrift Historiek. ,,Op tafel want het is stevig en zwaar zodat in de handen houden wat vermoeiend is. Het titelblad vertoont een zacht glooiende wierde met boerderij en daaronder een foto van twee arbeiderswoningen in een paradijselijk landschap met pluizige paardenbloemen en bomen. Wierdenlandschap is de titel. Misschien zou een student over zo’n titel direct te horen krijgen dat de studie een probleemstelling of invalshoek mist. Westerink is echter geen student en zijn boek is een prachtige synthese van decennia onderzoek naar de wierden.

Theo Spek, hoogleraar landschapsgeschiedenis aan de Rijksuniversiteit Groningen, zegt in het voorwoord dat de Groningse wierden ‘tot dusverre veel minder aandacht’ kregen dan de Friese terpen en dat dat misschien ligt aan de ‘schroom’ bij onderzoekers uit deze provincie om ‘het verhaal hiervan in zijn volle rijkdom’ te vertellen. Dat is precies wat Westerink de lezer voorschotelt. Rijkdom zonder schroom.” Fijne recensie:

Beeld: ©Ben Westerink

De schoonheid van het Groningse wierdenlandschap ontleed
Joost Eskes, Historiek, 6 december 2022

Lezing Ben Westerink in Museum Wierdenland: ‘Land van wierden’

Op 8 februari 2023 presenteert Ben Westerink zijn boek Wierdenlandschap tijdens de lezing ‘Land van Wierden‘, georganiseerd door Erfgoedpartners in samenwerking met Museum Wierdenland en Biblionet Groningen in het prachtige wierdendorp Ezinge. Heb je de lezing niet bij kunnen wonen? Geen nood. Hij is hieronder integraal terug te kijken, uiteraard ook – later – op het YouTube-kanaal van Kunst en Landschap Noord Nederland (abonneren mag):

Lezing ‘Land van wierden’, Biblionet Groningen, 8 februari 2023.

Een zwerftocht door de geschiedenis van het wierden-landschap

In 1986 kocht Ben Westerink een nieuwbouwhuis aan de rand van de wierde van Adorp. Een prachtige plek aan een doodlopende straat met weids uitzicht over de graslanden waar ooit de brede getijdenrivier de Hunze meanderde voordat de bochten van het huidige Reitdiep werden afgesneden.

‘Een ding knaagde nog lang’, zegt Westerink tegen historicus, schrijver en docent Erik de Graaf, die hem bezocht voor een reportage over zijn nieuwe boek voor het tweemaandelijks verschijnende cultuurmagazine Blad, als ze vanaf de voordeur de trap naar de beneden-verdieping zijn afgedaald:

,,Om vier woningen te bouwen werd 400 vierkante meter wierdengrond afgegraven en afgevoerd. Veertig jaar geleden gebeurde dat nog zonder noemenswaardig gemor, tegenwoordig wordt dat als een archeologische en cultuurhistorische doodzonde beschouwd. Het bewustzijn voor erfgoed en cultuurhistorie is gelukkig fors toegenomen.”


Ben Westerink, emeritus hoogleraar Farmacie

‘Het was een flinke klus’, zo tekent De Graaf op: ‘Toen uitgeverij Noordboek uit Gorredijk hem vroeg om een boek over het ontstaan van het Groninger wierdenlandschap te schrijven dacht hij er een jaar voor nodig te hebben. Het werden er zes, maar het resultaat is ernaar. Vierhonderd pagina’s met heldere tekst, honderden prachtige foto’s en zelfgemaakte verklarende kaarten en tekeningen. Alles bij elkaar 2222 gram schoon aan de haak. Een mooie revanche voor de graafwerkzaamheden in zijn wierde’.

Beeld: ©Blad

Een zwerftocht door de geschiedenis van het wierdenlandschap
Erik de Graaf, Bureau Graafwerk, april 2023

Henny Groenendijk: ‘Beperk je niet tot potten en pannen!’

Om je alvast een beetje voor te bereiden op je Visit Wadden-tocht, je een indruk te geven van wat je bij Middag-Humsterland kunt verwachten, kun je hieronder kijken naar een NCRV– documentaire uit 2008 – die is enigszins gedateerd, van belabberde kwaliteit, maar toch een boeiend relaas. Daarin komt (o.a.) Henny Groenendijk, gewezen provinciaal archeoloog en bijzonder hoogleraar Archeologie en Maatschappij aan de Rijksuniversiteit Groningen, aan het woord.

Een – meer ‘recent’ – interview van Joke Geelhoed-Oosterhuis (Trouw, 31 augustus 2019) over de rol van archeologie in de samenleving, wil ik je ook niet onthouden:Archeoloog Henny Groenendijk spoort collega’s aan groot te denken: ‘Beperk je niet tot potten en pannen.

Nationale landschappen – Middag-Humsterland, NederlandNatuur (NCRV, 2008, Geripped).

Groot Wetsinge, onderdeel van ‘Visit Wadden’- wandeltocht

Omdat je tijdens je Visit Wadden-wandeling ook Groot Wetsinge aan zult doen – ik woon en werk er met veel plezier meer dan twintig jaar – breng ik graag een tweetal kunst- en landschap-gerelateerde items bij je onder de aandacht: ‘Kunstvloed‘ en ‘Kunst en Landschap Noord Nederland‘. Bekijk ze beide en laat je inspireren. Veel plezier met de Visit Wadden-wandeltocht in het waddenkustgebied van Groningen!

‘Kunstvloed’ overspoelt Sauwerd en Wetsinge letterlijk met kunst

Onthulling eerste kunstwerk ‘Mij Dorst’ van Gert Sennema door Mariëtte de Visser, Groot Wetsinge, 27 september 2019. Rechts: Jaap Wolters, coördinator-Kunstvloed. Beeld: Robert Rosendal.

‘Kunst en Landschap’, multimediaal (transitie)platform voor Noord Nederland

Provinciale samenwerking bij promotie Waddengebied

Visit Wadden

Een verademing om te zien hoe drie noordelijke provincies en het Waddenfonds de handen ineen geslagen hebben om Waddenzee Werelderfgoed op de kaart te zetten. Op 4 april (2019) – mijn verjaardag – werd het startsein gegeven voor een multimediale campagne, met de lancering van de website ‘Visit Wadden’.

.

Aftrap campagne ‘Visit Wadden’, Harmonie, Leeuwarden, 4 april 2019 – Foto: Noorderkrant

Lutz Jacobi, directeur van de Waddenvereniging, draagt die dag het spreekwoordelijke stokje van de campagne ‘Mooiste Natuurgebied van Nederland’ over aan de marketingorganisaties Holland Boven Amsterdam, Merk Fryslân en Marketing Groningen. De campagne duurt zes jaar – tot en met 2024.

De Noorderkrant doet op 5 april uitvoerig verslag in ‘Gezamenlijke lancering campagne VISIT WADDEN’.


Profilering Facebook

Op de Facebook-pagina van Waddenzee Werelderfgoed (‘Visit Wadden‘) ging mijn hart een beetje sneller kloppen, na de omschrijving van de pagina te hebben gelezen!

De Wadden is Waddenzee Werelderfgoed. Een dynamisch gebied dat met elk tij verandert. Waarin de eilanden wandelen en de nacht nog donker is. Een Werelderfgoed waarin al eeuwenlang mensen leven. Met en van de zee. De geboortegrond van het Nederlandse waterbeheer, met een uniek stelsel van terpen, dijken, watergangen, polders en gemalen. Waar creativiteit voor droge voeten zorgt, maar ook voor verrassende landart, duurzame festivals en nieuwe zilte smaken. Een gebied om te ontdekken!

Kunst en Landschap brengt Noord Nederlandse transities in beeld

Beeld: Hoofdpagina Kunst en Landschap Noord Nederland: De transities in beeld!

Het raakte in een versnelling, omdat het mij enorm sterkt in de gedachte het – nu in conceptfase verkerende – platform Kunst en Landschap in de nabije toekomst het licht te doen zien. Met alle transities die ons boven het hoofd hangen hoop ik een multimediaal (ook fysiek) platform te kunnen introduceren, waarbij tal van betrokken organisaties in gezamenlijkheid optrekken om het prachtige landschap van Noord Nederland – met inbegrip van Drenthe! – in al haar facetten en op ‘verbeeldende’ wijze onder de aandacht te brengen bij een groot (inter)nationaal publiek. Op een manier die ook toekomstige generaties aan zal spreken.

Zie je het voor je? Bij elke seizoenswisseling verschijnt een prachtig vormgegeven (online en offline) magazine dat, met actuele informatie en diepgravende populair wetenschappelijke achtergrondartikelen, het Noorden in het zonnetje zet. Dat een groot publiek – incluis binnen- en buitenlandse toeristen – informeert over (de ontstaansgeschiedenis van) het noordelijk landschap, bezienswaardigheden en actuele culturele activiteiten. Aan bondige samenvattingen in het Duits en Engels wordt natuurlijk gedacht.

Dat moet zo langzamerhand als we de cijfers van het Nederlandse Bureau voor Toerisme en Congressen (NBTC) moeten geloven. Sterker, daar liggen prachtige kansen om vanuit een doelgericht en weloverwogen perspectief (geen massatoerisme) kunst, cultuur, erfgoed en het noordelijk landschap te promoten.

Blik op het Noorden vanuit het Groninger Forum – Artist Impression

Stimulering kunst- en landschapsbeleving

Stimulering van kunst- en landschapsbeleving onder de paraplu van het platform, gevoed door de deelnemende en meewerkende organisaties, en ondersteund met een gelikte website, apps, videokanalen, webinars, podcasts, virtual reality en AI, educatie- en onderwijsprogramma’s, gerichte regionale- en themagewijze journalistiek, (format-gestuurde) (eigen) radio- en tv-programma’s, documentaires en reportages.

En met jaarlijks – eventueel over de provincies roulerende – kunst- en landschapsevenementen, manifestaties, lezingen, kenniscafé’s en -festivals op ‘toepasselijke’ locaties, met symposia, debatten en toekomstdroombijeenkomsten in de cultuurtempels, bibliotheken, kerken. dorpshuizen en huiskamers van Groningen, Friesland en Drenthe. Waarbij kunstenaars, IT-technici, musea, ERL (erfgoed, ruimte en leefomgeving)-beleids- en kwartiermakers, wetenschap, onderwijs, politici, media, marketeers, ondernemers en burgers – van jong tot oud – gezamenlijk de kar gaan trekken. Wellicht ben ik in alle opsommingen iets of iemand vergeten. Vergeef me, ik liet me even gaan. Ik zie het wel voor me.

Sense of Place

Ondanks een tijdsgewricht met hevige polarisatie ervaar ik ook een nadrukkelijke wens tot verbondenheid. En saamhorigheid, die van het op een positieve en innovatieve wijze er ‘samen de schouders onder willen zetten’ ter verbetering van hun directe leefomgeving. Zeker in het geplaagde Noorden.

Met het platform ‘Kunst en Landschap‘ krijgen we een interactief (multimediaal) medium om – via kunst- en cultuuruitingen – het noordelijk landschap en culturele erfgoed op de kaart te zetten, het te kunnen koesteren. Een uitgestoken hand! Sense of Place!

‘Waddenverbeelder’ Ruben Smit heeft komende zomer iets voor je in petto

Ik begon dit bericht met de overkoepelende en op samenwerking gebaseerde promotietrein die in gang is gezet om de Wadden goed (en verantwoord) bij het publiek in beeld te krijgen. Ik sluit deze bijdrage af door je nu al te wijzen op ‘Waddenverbeelder’ Ruben Smit, die komende zomer iets voor je in petto heeft. Daarna bericht ik over een trilaterale fietstocht, hét evenement van het verjaardagsprogramma van Waddenzee Werelderfgoed, dat ook deze zomer plaatsvindt en internationaal onder de aandacht wordt gebracht.

Ikzelf ga me in aanloop naar de zomer volledig storten op ‘Mammoet‘, een muziektheater-spektakel dat komende zomer plaatsvindt op een gigantisch podium midden in de eeuwenoude en ongeschonden natuur van het Buinerveld in Drenthe, waarvoor ik onlangs auditie deed. Daarna is Kunst en Landschap weer aan de beurt.

WAD-film gaat live!

Trailer – WAD, overleven op de grens van water en land

Voor wie hem gemist heeft: ‘WAD, overleven op de grens van water en land’, gaat in de zomer van 2019 op tour langs twintig theaters in een speciale muzikale hommage onder begeleiding van het Noordpool Orkest.

WAD live gaat in premiere op Noorderzon Festival in Groningen en speelt daarna door heel Nederland, van Carré tot Tivoli Vredenburg en De Meenthe. Ruben Smit, regisseur van WAD, begeleidt deze theatertour-WAD live als verteller.

Muziek, geluid en titelsong

Muziek en geluid in WADfilm zijn essentieel. Ze komen samen en nemen je letterlijk mee onder het ijs, in het zand en op het wad. Je hoort het geluid van het gras zoals het bergeendje dat ook hoort.

Titelsong van WAD-film; overleven op de grens van water en land. De film is een ode aan het waddengebied.

De muziek is speciaal – tijdens de montage – gecomponeerd voor de film door Martin Fondse. Daarbij is nauw samengewerkt met Nynke Laverman, Lavinia Meijer en Sytze Pruiksma. Meestal wordt de muziek gecomponeerd als de film al helemaal afgemonteerd is. Dat maakt het voor componisten soms best lastig omdat timing, de opbouw en de gewenste emotie hand in hand gaan met de edit van de filmscenes. Met deze co-creatie van muziek en film duikt de kijker nog meer de essentie van de film in.

Officiële trailer van WAD-Live

Op 24 april 2019 lanceerde Wad-Live haar officiële trailer voor de tour langs 20 theaters met het 42-koppige Noordpool Orkest en regisseur Ruben Smit als verteller.

Natuurjournalist en WADlive-verteller Rob Buiter deelt zijn ervaringen met deze unieke show.
‘WADlive’ is een spannende en avontuurlijke combinatie van de film WAD met orkestrale jazz van het Noordpoolorkes.

One Wadden Sea. Two wheels. Three countries.’

De door mij geprezen drie noordelijke provincies werken deze zomer niet alleen samen binnen de eigen landsgrenzen, ook Duitsland en Denemarken zijn betrokken bij de promotie van het waddengebied. Joop Mulders Sense of Place-gedachtegoed lijkt ook tot de ideeënwereld van de provinciale burelen doorgedrongen te zijn. Samen met Waddenzee Werelderfgoed organiseren ze van 19 tot en met 30 juni een trilaterale fietstocht, hét evenement van het verjaardagsprogramma van Waddenzee Werelderfgoed. Motto: ‘One Wadden Sea. Two wheels. Three countries’.

Fietstocht ‘One Wadden Sea. Two wheels. Three countries’, 19 t/m 30 juni 2019.

Een groep fietsers start in het Deense waddengebied, een andere groep in Nederland, op Vlieland. Beide eindigen in Willemshaven, Duitsland.

Iedereen kan aanhaken!

Tijdens de route zijn er diverse stops met lokale evenementen die allemaal in het teken staan van 10 jaar Werelderfgoed. Vanaf 19 juni kunnen fietsers, bezoekers en bedrijfsteams elke dag bij de fietsgroep aanhaken. Meedoen? Lees er alles over op ‘Visit Wadden!’.

Zingen voor de jarige Waddenzee

Speciaal voor haar verjaardag wordt er op zaterdag 29 juni gezongen voor de Waddenzee! Tijdens de Dag van het Wad zingt men de zee toe om het Waddenzee Werelderfgoed een stukje mooier én schoner te maken. De burgemeesters van het Waddengebied doen op deze dag een belofte aan de Waddenzee. Ook hier geldt: je leest er alles over op ‘Visit Wadden!’.

Volledige programma Dag van het Wad

Er wordt niet alleen gezongen. Het hele weekend van 29 en 30 juni staat bol van activiteiten. Door middel van uiteenlopende evenementen laat Waddenzee Werelderfgoed je kennis maken met de Waddenzee. Je kunt wadlopen op Terschelling, kano-varen richting Vlieland óf een bijzondere rondvaart langs de zeehonden bij Ameland maken. Er valt genoeg te beleven! Het volledige programma voor de Dag van het Wad 2019 vind je hier.

Visit Wadden onderdeel van internationale campagne

Medio mei 2019 ging – opnieuw in gezamenlijkheid – een internationale campagne van start onder de vlag van ‘Holland National Parks‘. Samen met Nationaal Park NLDelta en Nationaal Park Hollandse Duinen wordt UNESCO Waddenzee Werelderfgoed internationaal onder de aandacht gebracht! Deze campagne is een samenwerking (!) tussen het Nationale Parkenbureau en NBTC Holland Marketing. Klik op de foto hieronder voor meer info!

Drie natuurgebieden met internationale potentie, waaronder Waddenzee Werelderfgoed, worden in het buitenland onder de aandacht gebracht.