In 2018 verscheen ‘De ontsnapping van de natuur‘: een boek waarin de getalenteerde jonge ecoloog en journalist voor De CorrespondentThomas Oudman en zijn succesvolle leermeester, hoogleraar trekvogelecologie Theunis Piersma, een hartstochtelijk pleidooi houden voor een werkelijk duurzame omgang met onze aarde. Het staat vol met mooie verhalen die dat onderstrepen. Op de website van Vogelbescherming Nederland, Piersma’s leerstoel aan de Rijksuniversiteit Groningen wordt mede gefinancierd door Vogelbescherming, publiceert Piersma (in zeven delen) een blog naar aanleiding van dit boek.
Drijfmest: het gif van de grutto-weide
Op 11 januari 2021 kwam het zesde deel online: ‘Het gif van de grutto-weide‘. In deze blogbijdrage toont Piersma vijf ‘gezichten’ van de ‘killer’ van ons (boeren)weidelandschap: drijfmest, het moderne mengsel van koeienpis en koeienpoep. Het gebruik van drijfmest, volgens hem de verwoestende kracht achter de teloorgang van onze nationale grasmat, is de voornaamste reden waarom alle investeringen aan goedwillende menskracht, en miljoenen euro’s voor deeloplossingen in het weidevogelbeheer, welhaast weggegooid geld zijn. Hij pleit dan ook voor een meer structurelere aanpak en verwijst naar het ‘Aanvalsplan Grutto‘ in de hoop de vrije val van grutto’s te keren.
November 2020: noodklok luidt voor bescherming weidevogels
In november 2020 ging het Kunst en Landschap–blogboek “AANVALSPLAN GRUTTO’ als laatste verdediging; de NOODKLOK luidt ter bescherming van WEIDEVOGELS‘ van start. In dit Aanvalsplan luiden het CDA, Vogelbescherming Nederland, natuur-, milieu- en boerenorganisaties, (ex-) politici en wetenschappers – ook het ‘Team Piersma‘ – de noodklok ter bescherming van weidevogels.
Eerdere blogbijdragen van Kunst en Landschap – sommige zijn uitgegroeid tot ‘blogboeken’ en worden (bijna) dagelijks geupdate – gerelateerd aan dit onderwerp vind je hieronder:
Ondanks alle inspanningen in de afgelopen dertig jaar om de Nederlandse weidevogels te beschermen, gaat het bijzonder slecht met de broedvogels van het agrarische gebied. De belangrijkste oorzaken hiervan zijn verstedelijking en intensivering van de landbouw. Sinds de jaren zestig van de vorige eeuw is de populatie grutto’s met bijna 70 procent afgenomen.
Onze nationale vogel dreigt uit het Nederlandse boerenland te verdwijnen. Een ‘Aanvalsplan Grutto‘ moet (een laatste) redding bieden. Camilla Dreef, ambassadeur van Vogelbescherming Nederland, laat je kennismaken met de grutto en geeft het startschot!
De Grutto | Uitvogelen met Camilla, BinnensteBuiten, 4 maart 2021.
November 2020: noodklok luidt voor bescherming weidevogels
Terug naar de actualiteit van november 2020, de maand waarin dit Kunst en Landschap–blogboek van start gaat, en waarin een politieke partij, het CDA, Vogelbescherming Nederland, natuur-, milieu- en boerenorganisaties, (ex-) politici en wetenschappers – ook het Team Piersma – de noodklok luiden ter bescherming van weidevogels. Er werd een Initiatiefnota ingediend in de Tweede Kamer en een ‘Aanvalsplan Grutto‘ werd aangeboden aan Carola Schouten, minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, vlak voor de begrotingsbehandeling van dit ministerie en een paar maanden voor de Tweede Kamer-verkiezingen (17, 18 en 19 maart 2021, red.).
CDA presenteert plan voor bescherming weidevogels aan Tweede Kamer
CDA-kamerlid Maurits von Martels heeft in de Tweede Kamer een Initiatiefnota ingediend voor de bescherming van weidevogels, zo meldt de Leeuwarder Courant op 2 november 2020. Met dit initiatief, ‘Weidse blik op de Weidevogels‘, doet het CDA verschillende beleidsvoorstellen om de achteruitgang van de weidevogelpopulatie in Nederland een halt toe te roepen.
„Dit is een zorgelijke trend en toont aan dat het huidige weidevogelbeheer niet werkt. Met deze initiatiefnota doen wij verschillende voorstellen zodat het kabinet werk gaat maken van het verbeteren van het weidevogelbeheer in ons land”
Initiatiefnota weidevogels moet dalende trend ombuigen
Meer geld, vos en steenmarter op de vrijstellingslijst, betere samenwerking op gebiedsniveau tussen boeren en terreinbeherende organisaties en boeren actiever stimuleren met langere beheerscontracten en kennis. Dat zijn volgens Robert Ellenkamp, journalist bij Veldpost, een onafhankelijk regionale landbouwvakblad voor Noord-Nederland, de belangrijkste kernpunten uit de initiatiefnota ‘Weidse blik op de weidevogels’ die Tweede Kamerlid Maurits von Martels (30 oktober 2020) heeft ingediend.
‘Nieuwe Oogst‘-journalist, René Bouwmeester, gaat ook in op de initiatiefnota van Maurits von Martels en relateert hem aan de net verschenen ‘Boerenlandvogelbalans‘ (Sovon), die laat zien dat de populatie vogels van het open boerenland, zoals de grutto en de patrijs, van 1990 tot en met 2019 met bijna 70 procent is afgenomen.
Weidevogelspecialist, boer en landbouwstatisticus bij het CBS, Cor Pierik uit Genemuiden, is blij dat de landelijke politiek met CDA‘er Maurits von Martels in actie komt. Von Martels hoopt dat het Kabinet nog voor zijn aangekondigde vertrek uit de Tweede Kamer, na de verkiezingen in maart, toekomt aan het behandelen van de nota. Hij wil deze maand (november 2020, red.) al enkele onderdelen ter sprake brengen bij de behandeling van de begroting van het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV), want er komt geld kijken bij de realisatie van de plannen.
,,Het kritische punt is bereikt. Als we nu niets doen dan lopen we het risico dat we afscheid moeten nemen van de grutto en zijn soortgenoten.”
LandschappenNL op bezoek bij Kamerleden in hun favoriete landschap
Wat drijft Maurits Von Martels om zich in te zetten voor de weidevogels en ons boerenland(schap)? Kandidaat Kamerlid Marieke van Duijn (PvdA), die de public affairs doet voor LandschappenNL, reisde in aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen van 2021 het hele land door om Kamerleden te bevragen over hun favoriete landschap. Voor het eerste interview in de reeks trok ze naar hetOverijsselse Vechtdallandschap, de streek waar Von Martels opgroeide.
In deze interviews delen de Kamerleden niet alleen hun visie op de uitdagingen van natuur en landschap, maar ook persoonlijke herinneringen over het landschap waar ze in werden gefilmd. In onderstaande video bijt Maurits Von Martels het spits af. De andere acht presentaties van Kamerleden- (woordvoerders-) landbouw, natuur, visserij en milieu kun je bekijken via een speciale playlist op het YouTube-kanaal van Kunst en Landschap. Abonneren mag.
LandschappenNL bezoekt Kamerleden in hun favoriete landschap – Maurits von Martels (CDA), LandschappenNL, 19 januari 2021.
Om grutto te redden is de aanval de laatste verdediging
Zonder serieuze maatregelen loopt het slecht af met de grutto. Een robuust plan moet de weidevogel behoeden voor uitsterven, aangezien het aantal broedparen van deze steltloper de afgelopen dertig jaar gedaald is van 100.000 naar 35.000. Overheden, rijk en provincie, moeten nú de regie nemen om samen met boeren en natuurbeschermers weidevogels te behouden én om aan onze internationale verplichtingen te voldoen. Daar zijn stevige maatregelen en extra middelen voor nodig.
Dat staat in het ‘Aanvalsplan Grutto’ dat initiatiefnemer Pieter Winsemius (voormalig-minister van VROM, VVD) op woensdag 18 november aanbiedt aan de minister van landbouw Carola Schouten. Mede-initiatiefnemers die bij haar alarmerend aan de bel trekken zijn It Fryske Gea, de Friese Milieu Federatie en Vogelbescherming Nederland. Het Aanvalsplan Grutto is met inbreng van zes weidevogelprovincies, landbouworganisaties, natuurorganisaties, en wetenschappers (w.o. Theunis Piersma) opgesteld.
Kijk en luister hieronder naar de Vroege Vogels-uitzending van zondag 15 november, waar Pieter Winsemius en Kees de Pater, directeur Vogelbescherming Nederland, te gast waren en het Aanvalsplan op hoofdlijnen duidden. Uiteraard werd ‘ingebeld’ naar trekvogelecoloog Theunis Piersma, die het plan prijst, maar zich net wat ‘radicaler’ op wil stellen, omdat hij vindt dat er in Nederland op een andere manier geboerd moet worden, omdat ‘het echt niet zo langer kán’. Hij geeft hiermee Carola Schouten een expliciete ‘veeg uit de pan’, omdat zij volgens hem te weinig doet aan bevordering en stimulering van (natuurinclusieve) kringlooplandbouw – terwijl zij die ‘visie’ wel uitdraagt.
Uitzending Vroege Vogels: ‘Om grutto te redden is de aanval de laatste verdediging’, 15 november 2020.
Vier maatregelen om de grutto er weer bovenop te helpen
Het Aanvalsplan Grutto moet de grutto dus helpen om er weer boven op te komen. Het plan stelt in grote lijnen voor om:
de kerngebieden te vergroten
het waterpeil tijdens het broedseizoen omhoog te brengen
het agrarische landgebruik aan te passen
en maatregelingen tegen predatoren in te zetten.
Vogelbescherming Nederland heeft een mooie samenvatting van het Aanvalsplan Grutto voor je gemaakt. Ik neem het hieronder op. De eerste initiatieven tot het Aanvalsplan dateren van zo’n anderhalf jaar geleden. Trouw-journalist Joop Bouma schreef er op 10 april 2019 een gedegen artikel over. Dat heb ik hieronder ook voor je klaar staan. Goed stuk!
Screenshot Vogelbescherming Nederland
Samenvatting Aanvalsplan Grutto Vogelbescherming Nederland (Bijlage bij ‘Om grutto te redden is de aanval de laatste verdediging‘, 15 november 2020)
Laatste redpoging om de teloorgang van de grutto te voorkomen?
Het Aanvalsplan Grutto ademt de sfeer van een laatste redpoging om de teloorgang van de grutto te voorkomen, tegelijkertijd biedt het (ook de overheid) een wenkend perspectief. Op zijn minst zal het, naar ik hoop, de tongen losmaken, uiteraard in Friesland. Ik ben benieuwd hoe de (landelijke) media het plan ‘oppikken’. Hier alvast de eerste reacties op het aanvalsplan – uit… Friesland. Vanzelfsprekend houdt Kunst en Landschap je op de hoogte:
Om de grutto te redden zijn optimale inrichting en beheer vereist in speciaal aan te wijzen kansrijke gebieden voor weidevogels, zo kun je lezen in het Aanvalsplan Grutto. Deze gebieden moeten van voldoende omvang zijn om te kunnen fungeren als brongebied voor het herstel van de populaties grutto’s en andere weidevogels. De kansgebieden liggen in laag-Nederland, in de weidevogelprovincies: Friesland, Groningen, NoordHolland, Zuid Holland, Utrecht en Overijssel. De provincies selecteren de ‘kansgebieden’ samen met boeren, natuur-organisaties en betrokken vrijwilligers.
Aantal weidevogels in Groninger Reitdiepgebied neemt toe ondanks landelijke daling
Dat het met goed beheer, onder de ‘juiste’ omstandigheden, ook een keertje mee kan zitten toont, natuur- en landschapsbeheerder bij Het Groninger Landschap, Arjan Hendriks. Het moet dan wel een beetje meezitten, zoals bijvoorbeeld in het ‘muizenjaar-2019’, waar met name de grutto de vruchten van plukte.
Aantal weidevogels in Reitdiep neemt toe ondanks landelijke daling, OOG Groningen, 13 november 2019.
Driehonderd nesten meer dan vorig jaar in de Noord Hollandse Eempolder
Een rampjaar zou het worden, treurden de weidevogelliefhebbers in de Noord HollandseEempolder dit voorjaar. Veel te droog, dat kon niet goed komen, het jaar 2020 kon worden afgeschreven. Maar dat viel dus mee in het Eemland. Ook tot verbazing van gebiedscoördinator Wilhelm Bos van Collectief Eemland. De vogeltellers turfden er dit jaar 1753 weidevogelnesten, een kleine driehonderd meer dan in 2019.
,,We komen zelfs op driehonderd nesten meer dan vorig jaar. Dat had ik niet verwacht.”
Wilhelm Bos
Gaat de grutto de zalm in de Rijn en de zeehond op de Wadden achterna?
Dertig weidevogelgebieden van duizend hectare, minder vee en toch een goed inkomen voor de boeren. Zo willen zes provincies de grutto redden. Voor 40 miljoen euro per jaar, zegt Onno Havermans op 17 november in het landelijke Trouw. Evenals anderhalf jaar geleden collega-journalist Joop Bouma (dat deed), komt ook hij met een uitstekende samenvatting en beschrijving van het Aanvalsplan Grutto. Ik heb hieronder zowel de digitale versie als die van de papieren krant voor je opgenomen. Voor wat betreft die tweede: twee keer klikken voor het beste (leesbare) resultaat. Gaat de grutto de zalm in de Rijn en de zeehond op de Wadden achterna?
Camilla Dreef, ambassadeur van de Vogelbescherming in ‘Met het Oog op Morgen’
,,Het gaat helaas heel erg slecht. De hoofdschuldige is ons landbouwbeleid, de manier waarop wij dus landbouw voeren. Dat is heel intensief”, vertelde Camilla Dreef, de ambassadeur-Vogelbescherming die in het grutto-introductiefilmpje al even voorbijkwam, in het NPO-1-radioprogramma Met het Oog op Morgen op 18 november 2020, de dag van aanbieding van het Aanvalsplan Grutto aan minister LNV Carola Schouten.
,,De grutto’s hebben een kruidenrijk boerenland nodig waar veel insecten zijn, vochtige bodems waar die volwassen vogels met hun snavels in kunnen om wormen te zoeken. Het oer-Hollandse land dat we ooit hadden dus.”
Camilla Dreef
Camilla Dreef, ambassadeur van de Vogelbescherming, NPO Radio 1, Met het Oog op Morgen, 18 november 2020.
BoerenNatuur verwacht bij de uitwerking van het Aanvalsplan Grutto nog wel ‘de nodige hobbels’
Op 18 november, twee dagen voordat er met Tweede-Kamerleden, samen met andere partijen zoals Vogelbescherming Nederland, LTO Nederland en BoerenNatuur, op het aanvalsplan wordt gereflecteerd, kwam BoerenNatuur, een landelijke vereniging van boeren die zich verenigd hebben met collectieven op het gebied van agrarisch natuurbeheer, met een eerste reactie. De organisatie is ‘blij met de aandacht voor de grutto als icoon voor alle weidevogels’, eveneens blij ‘dat dit initiatief zo breed wordt opgepakt’, maar verwacht bij de uitwerking van het plan nog wel ‘de nodige hobbels’:
,,Het is vooral nu taak om een slimme combinatie te maken. De grutto is toch het symbool in Nederland voor hoe we de boeren en de natuur kunnen verenigen met elkaar. Daarom willen we (LNV, red.) heel graag ons steentje bijdragen. Juist, om ervoor te zorgen dat de grutto de plek houdt die die nodig heeft. En, wat mij betreft, mogen er ook wel een paar meer bij.”
Carola Schouten, Minister LNV
Weidevogels | Aanvalsplan Grutto, Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, 19 november 2020.
Minister enthousiast over uitgangspunten Aanvalsplan en prijst integraliteit
Na overhandiging van het Aanvalsplan van Pieter Winsemius aan Carola Schoutentwitterde Douwe Hoogland, Gedeputeerde Provincie Fryslân (PvdA) met onder andere natuur, biodiversiteit, veenweide en water in zijn portefeuille, ‘s avonds na achten:
,,Hjoed hat Pieter Winsemius it Grutto aanvalsplan oanbean oan minister Schouten. Mei digitale stipe fan û.o. de greidefûgelprovinsjes, @CroneFerd , @vogelnieuws , @fmf_frl en @BoerenNatuurNL . De minister wol graach fierder meitinke. #FoarútMeiDeSkriezen”
Hoogland keek, samen met andere bestuurders en vertegenwoordigers van de boeren- en natuurorganisaties, die middag mee via een videovergadering en constateerde dat de minister enthousiast is over de uitgangspunten van het Aanvalsplan: ,,Ze gaf aan dat ze heel blij is met de integraliteit, het perspectief dat het biedt voor natuur én landbouw.” Directeur Hans van der Werf van FMF, de Friese Milieufederatie, die ook meedeed aan de online-bijeenkomst, benadrukte de brede gedragenheid van het plan. Lees hier een bijdrage van Arjen Bakker in het Friesch Dagblad van 19 november:
Ja, de grutto heeft het moeilijk, maar geef de vos er niet de schuld van
Naast de hierboven door BoerenNatuur aangestipte ‘hobbels’, die genomen moeten worden om de weidevogel optimaal te beschermen en voor uitsterven te behoeden, richt Trouw-redacteur Onno Havermans zich dit keer op de momenteel steeds meer gevoerde – en hoger oplopende – discussie rond en over predatie. Hij voelde de hierboven genoemde gedeputeerde Douwe Hoogland en onderzoeksleider van het Team Piersma, Jos Hooijmeijer, aan de tand. Hooijmeijer doet sinds 2004 met hoogleraar trekvogelecologie Theunis Piersma, onderzoek naar de grutto en biodiversiteit in landbouwgebieden. Wederom: pracht artikel. Lezen!
,,Het Aanvalsplan Grutto is prima zolang het niet afleidt van die stip op de horizon: herstel van de biodiversiteit op het hele platteland. Het mag niet leiden tot het aanwijzen van de predatoren als zondebok, terwijl we dertig, veertig jaar hebben gefaald in de bescherming van de weidevogels, omdat niet centraal stond wat de vogels nodig hadden, maar wat de boer ze kon bieden.”
Dat kopte de Leeuwarder Courant op 19 november. Cor de Boer beschreef de euforische stemming die heerste bij de initiatiefnemers van het aanvalsplan na de ‘positieve ontvangst’ door de minister, en na stevig lobbywerk. ,,Er zijn eerder al veel pogingen gedaan, maar we klappen er nu bovenop’’, zegt Pieter Winsemius. Hij rekent op een breed gedragen motie als ‘signaal naar de minister én de kabinetsformatie’. Het CDA heeft immers een initiatiefvoorstel in de maak, weet ook Fries gedeputeerde Douwe Hoogland (PvdA).
De stemming bij LTO-Noord-regiobestuurder Jan Teade Kooistra was eveneens uitgelaten, maar dan meer in negatieve zin, sterker, hij vindt dat ‘de grutto (als icoon voor de weidevogel, red.) wordt misbruikt’ om ‘andere opgaven af te dwingen’. En, dat het Aanvalsplan ‘volslagen geschreven is vanuit een ecologische’ benadering.
LTO Noord: Grutto kan niet zonder de boer
,,Zonder boeren in een gebied is de weidevogel kansloos. Doorslaggevend voor het slagen van het plan van Winsemius is dat boeren vertrouwen hebben in de aanpak. Een andere manier van boeren moet ook bij je passen. Of alle voorstellen die Winsemius doet dan ook haalbaar zijn, moet blijken”, aldus Ben Haarman, portefeuillehouder Natuur en Landschap bij LTO Nederland.
,,De basis is samenwerking tussen boeren en partijen die het verschil kunnen maken. Een pilot zou hier duidelijkheid in kunnen geven, echter alleen als de boeren in zo’n gebied het ook willen. Ten overvloede, voor uitvoering moet er een verdienmodel zijn dat geborgd en toekomstbestendig is.”
Deze reacties, het prille LTO Nederland-voorzitterschap van Sjaak van der Tak, en de op komst zijnde Tweede Kamer-verkiezingen, zijn de reden dat je op deze (separate) pagina van het Kunst en Landschap-blogboek terecht bent gekomen. Ook, omdat de complexe veenweideproblematiek in het Friese (opnieuw) hoog op de agenda staat. Aan de beschrijving van die problematiek wordt momenteel hard gewerkt, en verschijnt binnenkort (ook) een speciaal blogboek.
Column Weidevogelman: ‘Ook eens heel goed nieuws!’
Boeren Noardlike Fryske Walden zetten plasdras-pomp aan om weiland maatschap Van Houten bij Lekkum onder water te zetten t.b.v. weidevogels. Beeld: Marcel van Kammen.
Het verschijnen van de jaarlijkse Boerenlandvogelbalans en de lancering van het Aanvalsplan Grutto was voor ‘Weidevogelman‘ reden ‘om flink rond te toeteren dat er ook hééél goed nieuws is’. Veehouders hebben afgelopen jaren namelijk’, volgens de columnist, ‘vrij massaal de greppel-plasdras omarmd’.
‘In Fryslân zijn de direct betrokken weidevogelbeheerders al bezig met het uitwerken van het plan’, zo meldt de Balkster Courant. Dat moet, volgens de redactie, ‘leiden tot nieuw provinciaal weidevogelbeleid medio 2021’. Zij verwacht dat daarover het laatste woord nog niet is gezegd en wijst op een tweetal ‘knelpunten’: waarom kunnen er (bij uitvoering door de provincie van het Aanvalsplan, red) compensatiegelden worden gegeven voor kansrijke weidevogelgebieden in ruil voor de bouw van bijvoorbeeld villawoningen (villapark-Balk, red), en waarom heeft de provincie op deze vraag nog geen antwoord gegeven? En hoe zit het met goedwillende vogelbeschermingsorganisaties en boeren die nu al aan (zwaar) weidevogelbeheer doen?
In een later stadium – als ik je meer kan vertellen over de ‘kwestie-Balk’ – kom ik daar op terug (in dit blogboek).
Schouten wil samen met de zes ‘weidevogelprovincies’ gaan werken aan uitvoering ‘Aanvalsplan Grutto’
Alarmerende grutto. Beeld: Remco de Vries, Omrop Fryslân.
Tweet Vogelbescherming 25 november 2020.
Terwijl de begrotingsbehandeling van haar ministeriein volle gang is, schrijft minister Schouten (LNV) een brief aan de Tweede Kamer, waarin ze haar zorgen uit over de neergaande trend in aantallen weidevogels, die de Boerenlandvogelbalans-2020 in oktober vaststelde. Samen met de zes ‘weidevogelprovincies’ wil ze gaan werken aan de uitvoering van het Aanvalsplan Grutto van oud-minister Pieter Winsemius. Dat schrijft Onno Havermans in Trouw, op 24 november 2020.
.
Het proces om tot gewogen langdurige beheersafspraken te komen en om een verdienmodel te ontwikkelen, zodat de participerende boeren betaald kunnen worden voor minder opbrengst en meer beheer, kan vanaf nu dus worden ingegaan. Aanpassingen in wet- en regelgeving zijn daarbij nodig. Ik houd je daarvan uiteraard op de hoogte.
Tweede Kamer wil dat minister nog dit jaar reageert op Aanvalsplan Grutto
Tijdens de LNV-begrotingsbehandeling van woensdag 25 november 2020 kreeg ‘de motie’ (Motie 34, Aanvalsplan Grutto, red.) van het (nu nog) CDA-Kamerlid Maurits von Martels de steun van de ChristenUnie, D66, SGP, PvdA en GroenLinks. Daarin staat onder meer dat minister Carola Schouten nog dit jaar met een reactie komt op het Aanvalsplan. Saskia van Westhreenen ‘onderstreepte’ dat met een kort artikel in de Leeuwarder Courant van 26 november: ‘De Tweede Kamer wil dat minister Schouten snel in actie komt voor de grutto‘.
Voor de goede orde: Von Martels diende tijdens bovengenoemde zitting, samen met het Tweede Kamerlid Arne Weverling (VVD), nog een (tweede) motie in (Motie 35, beheer vos en steenmarter, red.), waarin hij de regering verzocht om de steenmarter op de landelijke vrijstellingslijst te plaatsen en om de landelijke vrijstelling van de vos uit te breiden naar de gehele dag en nacht. Beide ‘groene’ heren keren overigens na de verkiezingen niet terug in de Kamer.
‘Motie Von Martels c.s.’ en ‘Motie Von Martels en Weverling’.
Ook huiszwaluw vertelt veel over de stand van het boerenland
Op 30 november 2020, een dag voordat de Tweede Kamer-leden stemden over de motie Von Martels c.s., circuleerde een alleraardigst filmpje op de sociale media, waarin Theunis Piersma op bezoek gaat bij een bio-dynamische boerderij in het Friese Gaasterland. Op Facebook, Twitter, Instagram, Linkedin en natuurlijk YouTube. Zembla-BNNVARA maakte deze (korte) videoreportage, waarin ditmaal niet de teloorgang van de grutto centraal staat, maar waarin (de aanwezigheid van) de huiszwaluw ons veel vertelt over de stand van het Nederlandse boerenland(schap).
,,Het gaat slecht met de vogels in het boerenland, zeker met de huiszwaluw. Maar op een Friese bioboerderij gebeurt iets heel ongebruikelijks. We gaan er kijken met trekvogelspecialist Theunis Piersma:”
Zembla-BNNVARA
De zeldzame huiszwaluw laat zich weer zien op bioboerderij, Zembla, 30 november 2020.
Tweede Kamer stemt in met motie ‘Aanvalsplan Grutto’ (Von Martels c.s.)
Op 1 december 2020 stemde de Tweede Kamer in met de motie-34 over het ‘Aanvalsplan Grutto’. Een ruime meerderheid van de Tweede Kamer steunt dus het plan, om de achteruitgang van deze weidevogel in Nederland te stoppen. De Kamer eist hiermee dat de minister nog dit jaar laat weten hoe ze het plan gaat uitvoeren. Motie-35, over de vrijstelling van de steenmarter en de vos, werd (met ruime meerderheid) verworpen.
Broedsucces en kuikenoverleving weidevogels sterk onder druk door predatie
Eerder in dit blogboek zagen we natuur- en landschapsbeheerder bij Het Groninger Landschap, Arjan Hendriks, in een videoreportage over het Reitdiepgebiedin Groningen voorbijkomen, waarin hij vertelde dat het met goed beheer, onder de ‘juiste’ omstandigheden, ook een keertje ‘mee kon zitten’ voor de weidevogel, de grutto in het bijzonder. Dat was in het najaar van het ‘muizenjaar-2019’, waarin predatoren in het overnatte voorjaar hun prooien voor het ‘oprapen’ hadden, en weidevogeleieren en -kuikens (daardoor, enigszins) ontzien werden. Zo niet het (desastreuze) jaar 2020.
In opdracht vanCollectief Groningen West en Het Groninger Landschap werden, met (co)financiering van de provincies Groningen, Fryslân en natuurorganisaties, de weidevogelgebieden Koningslaagte, Winsumermeeden en Paddepoel in 2019 en 2020 onderzocht. Een van de uitkomsten van dat onderzoek was, dat predatie, met name door de steenmarter, de belangrijkste oorzaak van het verlies van eieren en kuikens was.
Onderzoek naar broedsucces en kuikenoverleving, Collectief Groningen West, 8 december 2020.
Onderzoek naar predatie door steenmarter en steenmarterbeheer noodzakelijk
De laatste jaren is het aantal steenmarters in de open weidevogelgebieden van Fryslân en Groningen duidelijk toegenomen. Uit onderzoeken in beide provincies is gebleken dat de steenmarter een voorname rol speelt bij de predatie van weidevogels. Ruimtelijke studies aan steenmarters in Nederland zijn schaars en de tot heden uitgevoerde onderzoeken richten zich voornamelijk op steden en stadsranden.
Op dit moment is er geen kennis van het terreingebruik van steenmarters in open weidevogelgebieden. Die kennis is volgens de rapporteurs nodig om beter te begrijpen hoe predatie door de steenmarter verloopt en welke vormen van steenmarterbeheer mogelijk zijn. Ecosensysen Jasja Dekker Dierecologie hebben daarom in opdracht van de provincie Fryslân, Collectief Groningen West en Het Groninger Landschap onderzoek gedaan naar het terreingebruik van steenmarters in weidevogelgebieden. Dit onderzoek is uitgevoerd door middel van telemetrie met GPS-loggers.
Op 8 december – de minister kan er dus nog kennis van nemen – maakte mede-opdrachtgever Collectief Groningen West beide onderzoeksrapporten openbaar, vergezeld gaand van de video waar je zoëven naar hebt kunnen kijken. Beide rapportages kun je hieronder inzien en/of downloaden.
Beeld omslag: Steenmarter ‘Tjitske’ met GPS-logger predeert scholeksternest AL113, onderzoeksgebied Lytse Deelen, Aldeboarn, 25 mei 2020
De teloorgang van de grutto, de ‘Kening fan ‘e Greide’ op een verarmd boerenland
Ik vertrouw erop dat ‘Den Haag’ in al haar wijze besluitvorming ook De Grutto Monitor 2012-2019 van het team Piersma (nog eens) grondig gaat bestuderen. Dit in mei 2020 verschenen overzicht van de demografische parameters op basis van langjarig veldonderzoek in Sudwest Fryslân, maakt deel uit van ‘De TELOORGANG van de GRUTTO, de ‘Kening fan ‘e Greide’ op een VERARMD BOERENLAND‘, een blogboek van Kunst en Landschap Noord Nederland, waarin het (nieuwe) onderzoek van de (onlangs opnieuw gelauwerde) Theunis Piersma, vanaf de start – in 2004 – besproken wordt.
DE GRUTTO MONITOR 2012-2019 DE VINGER AAN DE POLS VAN DE GRUTTO-POPULATIE MET EEN ACTUEEL OVERZICHT VAN DE DEMOGRAFISCHE PARAMETERS OP BASIS VAN LANGJARIG VELDONDERZOEK IN SÚDWEST FRYSLÂN Egbert van der Velde, Rosemarie Kentie, Theunis Piersma, Eldar Rakhimberdiev & Jos Hooijmeijer, Rijksuniversiteit Groningen, mei 2020
Eindrapportage
‘Onze weidevogels 2020’
In al dat politieke krakeel is het soms een verademing om ook gewoon te genieten van weidevogels. Een beetje verstrooiing kan geen kwaad. Niet zo maar vertier: een combinatie van mooie beelden én een goed verpakte boodschap. Al meer dan 40 jaar fotografeert en filmt Henry Spruyt met veel plezier in en om de buitendijkse natuurgebieden tussen het Friese Workum, Makkum en de Afsluitdijk. Spruyt is verwoed vogelkijker, en kan het niet laten om zijn hobby, zelfs acht jaar na zijn pensioen, in daden om te zetten. Hij maakte in en over deze gebieden, die onder te verdelen zijn in de Workumerwaard, de Kooiwaard, de Makkumerzuidwaard en de Makkumernoordwaard, een prachtige compilatie van de meer dan 240 verschillende vogelsoorten die hij in de loop der jaren waarnam – veel vanuit een schuilhut, om de vogels in hun natuurlijke omgeving vast te leggen.
Ondanks een binnen dit genre ongebruikelijke voice-over beveel ik onderstaande video van Spruyt van harte bij je aan; hij toont en duidt de actuele weidevogelproblematiek goed en de beelden zijn vaak raak geschoten. Wellicht dat hij Carola Schouten nog dit jaar onder ogen komt.
Onze weidevogels 2020, Henry Spryt, 1 december 2020.
Aantal Friese proefgebieden voor wegvangen steenmarters wordt uitgebreid
Waldnet maakte op 8 december 2020 bekend dat het aantal proefgebieden in Friesland (Soarremoarrepolder, Zwagermieden, Veenhoop, Workumerwaard en Workumer-ommelanden, Fjûrlannen, Ontginning, Janssenstichting en Skrok en Skrins), waar de steenmarter wordt weggevangen (of gedood), wordt uitgebreid van acht naar veertien beheergebieden. In alle gebieden – met uitzondering van de Veenhoop – werden fors minder weidevogelnesten door steenmarters leeggehaald.
Naast het bejagen van de steenmarter, wordt er samen met boeren, natuurbeheerders en vrijwilligers het leefgebied van weidevogels verbeterd door het creëren van robuuste weidevogelkerngebieden met kruidenrijke en vochtige graslanden. Het vernieuwde beleid voor predatiebeheer wordt in mei 2021 aangeboden aan Provinciale Staten in de nota ‘Beheer en Schadebestrijding‘.
Ook Groningen bindt strijd aan met predatie: ‘In (te) kleine gebieden ‘is relatief veel te halen’
,,Weidevogels hebben het zwaar en daarom moeten steenmarters, vossen, kraaien en katten ‘uit het systeem worden gehaald’. Dat is de omschrijving die gedeputeerde Henk Staghouwer gebruikt om aan te geven dat deze dieren waar nodig letterlijk het veld moeten ruimen. Dat kan door ze te vangen en desnoods af te schieten, al wil Staghouwer die laatste optie beslist niet in de mond nemen.” Dat schrijft Johan de Veer op 9 december in het Dagblad van het Noorden.
Volgens Het Groninger Landschap bepaalt vooral de grootte van de weidevogelgebieden de overlast van predatoren, omdat het vaak kleine gebieden behelst waar ‘relatief veel te halen is’. Uitbreiding van de weidevogel(kern)gebieden is volgens de stichting dan ook het devies. De provincie Groningen, Het Groninger Landschap en Collectief Groningen West gaan samen aan de slag om predatiebeheersmaatregelen te treffen.
‘Aanvalsplan Grutto moet neergang van nationale vogel tot staan brengen’
,,Terwijl de grutto zelf nog in Afrika overwintert, maken in Nederland natuurbeschermers zich hard voor zijn toekomst”, schrijft verslaggever Stephan Roest in de Amstelland-editie van Noord Hollands Nieuws op 13 december 2020. Hij trok zijn laarzen aan en ging op reportage naar de polder ‘Ronde Hoep‘, waar hij ‘grutto-ambassadeur’ Camilla Dreef van Vogelbescherming Nederland trof en sprak, met onder meer Mark Kuiper, die als onderzoeker de veehouders in dit gebied bijstaat die weidevogels willen helpen, in deze oude polder tussen Ouderkerk aan de Amstel en Nes aan de Amstel. Klik hieronder voor zijn artikel met daarin een mooi (20 minuten durend) videoverslag. De Natuurlijk Noord Holland-reportage werd in stijl afgesloten met een slok echte Amstellandse koeienmelk.
Camilla Dreef en Stephan Roest, Noord Hollands Nieuws, 13 december 2020. Beeld: screenshot RR)
‘2020: een desastreus broedseizoen voor de grutto’
Op de valreep, 14 december 2020, gaf Vogelbescherming Nederland de minister nog een (extra) reden om het Aanvalsplan Grutto ‘op te pakken’ met het publiceren van het in hun opdracht samengestelde Sovon Vogelonderzoek Nederland-rapport ‘Jonge Grutto’s uitgevlogen in Nederland in 2020‘.
Vanaf 2012 houden weidevogeltellers en -onderzoekers van Sovon, de Rijksuniversiteit Groningen (o.a. team Piersma) en vele vogelwerkgroepen en agrarische natuurverenigingen in hun gebieden bij hoeveel jonge grutto’s vliegvlug worden, dat wil zeggen: het kuikenstadium voorbij zijn. Met deze tellingen en met behulp van grutto’s met kleurringen kan geschat worden hoeveel jonge grutto’s er in heel Nederland in totaal groot worden. Het ‘desastreuze’ jaar 2020 bleek van de negen jaren sinds 2012 het slechtste broedseizoen te zijn.
Nature Today nam het Vogelbescherming Nederland-bericht nog diezelfde dag integraal op haar website op – gelardeerd met een paar prachtige shots van grutto’s van Jankees Schwiebbe, BirdPhoto, Hollandse Hoogte, Piet Munsterman en Saxifraga.
”Aanvalsplan Grutto’ en de initiatiefnota ‘Von Martels’ bieden goede voorstellen om broedsucces te vergroten’
Het ‘Aanvalsplan Grutto‘ en de initiatiefnota ‘Weidse blik op de Weidevogels‘ komen op een goed moment om een extra impuls te geven aan het weidevogelbeleid. Dat schrijft minister Carola Schouten (LNV) in haar Kamerbrief van 15 december 2020. ,,Ten eerste omdat de cijfers daar alle aanleiding toe geven en ten tweede omdat er goede verbindingen te maken zijn met actuele programma’s zoals bijvoorbeeld de regionale veenweideplannen en de Klimaatplannen, die ook van belang zijn voor het behoud van de weidevogels.”
,,Een aanpak om het broedsucces te vergroten zal dan ook gericht moeten zijn op een samenhangende, gebalanceerde mix van activiteiten. Het ‘Aanvalsplan Grutto’ en de initiatiefnota ‘Von Martels’ bieden hiervoor goede voorstellen.”
Carola Schouten, Minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit
De minister vindt dat de initiatiefnota van Von Martels (CDA) in de kern goed aansluit op de analyse en de voorgestelde maatregelen van het Aanvalsplan Grutto. De Rijksoverheid zal wat haar betreft, als systeemverantwoordelijke voor het natuurbeleid, een leidende rol nemen bij de monitoring en evaluatie van de effectiviteit van het weidevogelbeleid. Ze wijst daarbij op de op dit moment in opdracht van het ministerie (LNV) en de provincies uitgevoerde evaluatie van het nieuwe stelsel ANLb, het Agrarisch Natuur- en Landschapsbeheer (ANLb2016). Dit onderzoek zal naar verwachting begin 2021 worden afgerond.
Ze ziet verder verschillende manieren om de uitvoering van het Aanvalsplan te ondersteunen zoals bijvoorbeeld met onderzoek, opbouw van kennis over effectieve maatregelen, pilots en experimenten en waar het speelt aanpassing van belemmerende wet- en regelgeving. Voor wat betreft de ontwikkeling van een ‘robuust verdienmodel’ acht de minister het van cruciaal van belang om ‘de boer te interesseren om een bijdrage te leveren aan het maatschappelijke belang van het op pijl houden van de weidevogelstand.
Een en ander zal zijn beslag moeten krijgen in goede samenhang met alle betrokken partijen, ook uit de markt. Ze wil daarbij onderzoeken hoe de beleidsinstrumenten daarop benut kunnen worden en zijn in te richten, zoals bijvoorbeeld het ANLb en het nieuwe GLB, het (Europese) Gemeenschappelijk Landbouwbeleid. Ondanks de door de Kamer verworpen tweede motie (de motie over het beheer vos en steenmarter, red.), was (ook) Maurits von Martels verheugd over de Kamerbrief van de minister.
,,Positieve reactie van minister @carolaschouten: “Het Aanvalsplan #grutto en de initiatiefnota Weidse blik op de #weidevogels komen op een goed moment om een extra impuls te geven aan het #weidevogelbeleid”. @minlnv@cdavandaag”
‘In Balk kan de koning van het weiland fluiten naar zijn rust’
Op 23 november (2020) heb ik je beloofd, dat ik in een later stadium terug zou komen op de ‘kwestie-Balk‘. Er bestaan voor het sterk op recreatie leunende dorp Balk (al jaren) plannen voor een nieuw te bouwen luxe recreatievillapark, naast het reeds bestaande bungalowpark Markant aan de rand van het Slotermeer, maar ook aan de rand van een door de provincie Fryslân aangewezen weidevogelkansgebied (De Marren) uit het Aanvalsplan Grutto. Tegenstanders van het villapark, deVereniging van Eigenaren Bungalowpark Markant (VVE) en de Vogelwacht Balk, hopen met zo’n 1500 protesthandtekeningen (grotendeels ondertekend door Balkster dorpelingen) de Raad van de gemeente De Fryske Marren op andere gedachten te brengen. Een lastig parket voor Roel de Jong (PvdA), wethouder in deze gemeente.
De ‘kwestie’ werd opgepikt door journalist Karin de Mik, schrijvend voor het landelijke Trouw. Haar artikel ‘In Balk kan de koning van het weiland fluiten naar zijn rust‘, eerdere en nog komende berichten over de ‘villaparkaffaire’ neem ik hieronder op. Wordt vervolgd.
‘Natuurbeleid moet af van de christelijke traditie van heersen over de natuur’
,,Het natuurbeleid bestaat vrijwel volledig uit symptoombestrijding. Dat kan ook niet anders, zolang we de mens als meester over de natuur zien.” Dat zeggen Sander Turnhout en Glenn Lelieveld in een opiniestuk in het Dagblad van het Noorden op Kerstavond. Zij stellen dat een belangrijk grondoorzaak van een falend landbouw- en weidevogelbeleid gezocht moet worden in het feit dat we ‘in onze joods-christelijke traditie gewend zijn om te heersen over ‘de dieren des velds’. Daarom botsen we volgens hen beleidsmatig zo vaak met de natuur waar zich in een gezond systeem nu eenmaal zowel prooidieren als predatoren ontwikkelen. ‘Dat heeft de evolutie ons (namelijk, red.) gebracht’.
,,De ministers en gedeputeerden die we de afgelopen vijftig jaar op landbouw gezien hebben, zijn nagenoeg allemaal van rechts-christelijke komaf waarin zaken als evolutie of natuurlijke processen maar in beperkte mate worden erkend. En de liberalen met wie ze doorgaans regeren zijn het ermee eens of het kan ze gewoon niet zoveel schelen.”
Zuid Holland krijgt ‘Gruttoplas’: recreatiegebied het Kraaiennest omgetoverd tot vogelparadijs
Vlak voor kerst-2020 waren vrijwilligers onder leiding van John Kleijweg in recreatiegebied het Kraaiennest (Zuid Holland, tussen Maasland en De Lier), druk in de weer met voorbereidingen voor een heuse Gruttoplas. Deze grote ‘modderpoel’ moet in de toekomst een paradijs worden voor weidevogels, zoals de grutto. Het realiseren van het ‘dogproof’ vogelwalhalla bleek een flinke klus. Kleijweg hoopt de eerste weidevogels komend jaar rond februari te begroeten in het Kraaiennest.
Hek in gruttoplas beschermt vogels tegen honden, WOS, 22 december 2020.
De werkzaamheden bij de waterplas in het inmiddels tot natuurgebied omgetoverde Kraaiennest zijn zo goed als klaar. De plas is vanaf februari een paradijs voor weidevogels zoals de grutto. Om het waterpeil naar optimaal niveau te brengen, ging op 21 januari 2021 de sluis open.
Sluis bij Kraaiennest open voor weidevogels, WOS, 21 januari 2021.
Het aanpassen van natuurgebied het Kraaiennest tot weidevogelparadijs heeft geholpen. Op 8 maart 2021 – februari zat er dit jaar niet in vanwege een (bijna) ‘koudegolf‘ (van zondag 7 februari tot en met zaterdag 13 februari) – streken de eerste grutto’s neer. John Kleijweg van Vogelwerkgroep Midden-Delfland: ,,Goed om te zien dat de inspanning van alle betrokken partijen wordt beloond.” ,,Ze zijn er! Kom kijken! De eerste grutto’s zijn er.”
Grutto’s neergestreken in Kraaiennest, WOS, 8 maart 2021.
‘De vogel verdwijnt, een stiltewoestijn blijft over’
,,Door de industriële werkwijze van de grootschalige landbouw loopt de weidevogelstand zo hard achteruit dat de door Rachel Carson voorspelde nachtmerrie in Silent Spring daar al deels werkelijkheid is geworden.” Met ‘daar’ bedoelt publicist en vogelaar Jaap Kranenborg het Nederlandse platteland. In een opiniestuk in Het Parool (3 januari 2021) stelt hij dat het Aanvalsplan Grutto voor Carola Schouten wel eens ‘de laatste strohalm’ zou kunnen zijn, ‘en voor veel boeren misschien ook wel’: ‘De vogel verdwijnt, een stiltewoestijn blijft over’.
,,Als de minister haar voortdurend beleden visie op kringlooplandbouw nu opnieuw niet serieus in de praktijk brengt en niet volop inzet op een ‘verdienmodel’ voor boer én weidevogel, is het voorbij met de grutto, de tureluur en al die andere ‘herrieschoppers’ op ons platteland.”
Jaap Kranenborg
Een half jaar eerder, begin juni, stond Kranenborg aan de rand van een plasdrasgebiedje in Ouderkerk aan de Amstel, pal naast de A9. Het zou hem niet verbazen als het een van de rijkste vogelgebieden per vierkante meter in Nederland is, dit Landje van Geijsel, genoemd naar de onvolprezen boer. Hij beschrijft in een opiniestuk (‘Een drama: alwéér een mislukt broedseizoen voor de grutto’) – opnieuw in Het Parool – de in tientallen opgestelde vogelkijkers die, met hem, slechts tachtig grutto’s in het vizier krijgen. Hij probeert zichzelf uit de put te trekken: ‘misschien staan er in juli wel honderden!’, maar zijn conclusie is veelzeggend:
,,Nee, aan de grutto’s ligt het niet. Maar dat wisten we allang. Het ligt aan een bodemgebruik dat ze de ruimte niet gunt.”
Jaap Kranenborg
Ik heb beide opiniestukken van Jaap Kranenborg hieronder voor je opgenomen:
‘We kunnen hier niet maaien; daar lopen we vaker tegenaan de laatste jaren’
Een hittegolf in augustus en bakken regenwater in december: 2020 was het warmste jaar ooit in Europa, zo stelt het Europese weerinstituut Copernicus vast. Dat heeft niet alleen grote gevolgen voor de natuur, maar ook voor de onderhoudswerkzaamheden van Staatsbosbeheer, aldus boswachter Henk-Jan van der Veen, die met grote groene laarzen door het water over de wei van het natuurgebied Blaugerzen bij Akmarijp banjert. Eigenlijk moet er gemaaid worden om de weidevogels volgend voorjaar een mooi onderkomen te kunnen geven, maar door al het water wordt dat nog knap lastig. Kijk, lees of beluister hieronder de reportage van Omrop Fryslân van 8 januari 2021.
,,Dit is pitrus”, zegt boswachter Henk-Jan van der Veen, terwijl hij een bosje uit de grond trekt. Beeld: Omrop Fryslân, Willem Vermeltfoort
Beeld: Omrop Fryslân, Willem Vermeltfoort
2020 was het warmste jaar ooit in Europa, maar Friese natuur staat te springen om vorst Omrop Fryslân, 8 januari 2021
.
‘De ontsnapping van de natuur’: kunnen we wel beschermen wat we niet kennen?
In 2018 verscheen ‘De ontsnapping van de natuur‘: een boek waarin de getalenteerde jonge ecoloog en journalist voor De CorrespondentThomas Oudman en zijn succesvolle leermeester, hoogleraar trekvogelecologie Theunis Piersma, een hartstochtelijk pleidooi houden voor een werkelijk duurzame omgang met onze aarde. Het staat vol met mooie verhalen die dat onderstrepen. Op de website van Vogelbescherming Nederland, Piersma’s leerstoel aan de Rijksuniversiteit Groningen wordt mede gefinancierd door Vogelbescherming, publiceert Piersma (in zeven delen) een blog naar aanleiding van dit boek.
Drijfmest: het gif van de grutto-weide
Op 11 januari 2021 kwam het zesde deel online: ‘Het gif van de grutto-weide‘. In deze blogbijdrage toont Piersma vijf ‘gezichten’ van de ‘killer’ van ons (boeren)weidelandschap: drijfmest, het moderne mengsel van koeienpis en koeienpoep. Het gebruik van drijfmest, volgens hem de verwoestende kracht achter de teloorgang van onze nationale grasmat, is de voornaamste reden waarom alle investeringen aan goedwillende menskracht, en miljoenen euro’s voor deeloplossingen in het weidevogelbeheer, welhaast weggegooid geld zijn. Hij pleit dan ook voor een meer structurelere aanpak en verwijst naar het Aanvalsplan Grutto in de hoop de vrije val van grutto’s te keren.
Wil je meer weten over het (nieuwe) onderzoek van professor Theunis Piersma? Kunst en Landschap volgt het op de voet in:
Eerdere blogbijdragen van Kunst en Landschap – sommige zijn uitgegroeid tot ‘blogboeken’ en worden (bijna) dagelijks geupdate – gerelateerd aan dit onderwerp vind je hieronder:
BoerenNatuur maakt de balans op: hoe deden de weidevogels het in 2020?
De ‘Agrarische Collectieven‘ en hun deelnemers steken elk jaar veel tijd in het weidevogelbeheer om het gebied zo goed mogelijk voor de vogels in te richten. Dat ging afgelopen jaar met wisselend succes, aldus ‘koepelorganisatie’ BoerenNatuur in hun nieuwsbericht van 6 januari 2021. Veel verschillende en elkaar soms beïnvloedende factoren spelen een rol, en niet alle zijn naar de hand te zetten? Of toch wel?
De collectieven Noord-Holland Zuid, Alblasserwaard/Vijfheerenlanden (Zuid-Holland), het Friese Westergo en VALA en Rivierenland en Veluwe uit de provincie Gelderland geven een inkijkje in het weidevogelbeheerjaar-2020:
Gruttokuikens in Hegewierserfjild afgelopen voorjaar zelden vliegvlug
Met financiële steun van de provincie Fryslân liet Natuurmonumenten een onderzoek doen naar de overleving van gruttokuikens in het Hegewiersterfjild. Dat levert mogelijk handvatten op voor de verbetering van het beheer ten behoeve van de kuikenoverleving. De resultaten van het onderzoek zijn nu bekend, zo meldt de Harlinger Courant op 12 januari 2021.
‘Weidevogelbeheer en graslandmanagement gaan prima samen’
„Op het moment dat de vogels nestelen, bepalen wij samen met weidevogelcoördinator Henk Oud waar we het gras in stroken laten staan”, vertelt Jan Geert Hoekstra. Hoekstra runt samen met zijn ouders een melkveebedrijf in Aldtsjerk, Friesland. Zij zijn fanatieke weidevogelbeheerders. In onderstaand artikel van Ronald Boogaard in Veldpost geeft Jan Geert aan wat je met aangepast graslandmanagement voor weidevogels kunt betekenen. Ondanks zijn inspanningen moet (ook) hij constateren dat, door de toename van de predatie, het aantal jongen dat in 2020 daadwerkelijk groot werd gebracht, dramatisch laag was.
Hij zal de term ‘graslandmanagement’ niet zo snel in de mond nemen, Durk Nijdam, melkveehouder en ‘gruttoboer’, met dertig melkkoeien en wat jong- en vleesvee die op een ouderwetse Friese stal staan. Hij zag het afgelopen jaar maar liefst 50 jongen vliegvlug worden op een (klein) deel van zijn 44 hectare boerenland met twee plassen en een vogelkijkhut.
Het geheim van dat succes? De grutto’s hebben de omstandigheden en de tijd gehad om een grote kolonie te vormen in wat je een waar ‘grutto-eldorado’ zou kunnen noemen. Er zijn in Europa waarschijnlijk niet veel plekken waar meer grutto’s en andere weidevogels per hectare voorkomen als hier op het postzegeltje in de Greidhoek aan de eeuwenoude Slachtedyk vlak bij Wommels. Toch wordt het verkocht!
Column Jelle Reumer: ‘Grutto was hier niet zonder de mens’
“De grutto in de Friese weide, de korhoenders op de Sallandse heide, de korenwolf op de Limburgse akkers en tegenwoordig de halsbandparkiet in het Vondelpark, ze waren of zijn hier dankzij de mens”, schrijft Jelle Reumer in zijn column voor radioprogramma Vroege Vogels.
Column Jelle Reumer: bioloog, dichter en schrijver Dick Hillenius, Vroege Vogels, 17 januari 2021.
Provincie Friesland lanceert ‘Startnotitie Weidevogels 2021-2030’
Op basis van de eindevaluatie van het voorgaande weidevogelbeleid heeft de provincie Friesland een nieuwe weidevogelaanpak gemaakt, aldus het persbericht van 2 februari 2021. De aanpak is neergeschreven in de Startnotitie Weidevogels 2021-2030.
Telde Fryslân in 1990 nog circa 30.000 broedparen van de grutto, anno 2020 zijn dat er slechts 6700. Genoemde achteruitgang laat zich verklaren door verschillende omgevingsfactoren, waaronder de verstedelijking, de ruilverkaveling, de intensivering van de landbouw, verlaagde waterpeilen, het gebrek aan natte, bloemrijke en voedselrijke weilanden, het gebruik van bestrijdingsmiddelen, het verlies aan geschikte open gebieden en de toegenomen predatiedruk. De evaluatie kwam tot stand in samenwerking me stakeholders verenigd in het Olterterpoverleg.
Provinciale Staten (PS) kunnen op 21 april (2021) uit drie ambitieniveaus kiezen. Het College stelt voor om voor ambitieniveau-2 te gaan. Hierbij gaat het om het ombuigen van de neerwaartse trend naar een groei van 10.000 broedparen van de grutto in 2030. Dit is in lijn met het huidige beleid, maar aangevuld met aanbevelingen uit de evaluatie, de petitie Fryslân Greidefûgellân en het Aanvalsplan Grutto. Gedeputeerde Douwe Hoogland hoopt op 10 miljoen euro per jaar van het Rijk en een extra provinciale bijdrage van 5 miljoen.
Eerste reacties op nieuw Frysk weidevogelbeleid in de media
Als Provinciale Staten Hooglands voorzet in april inkoppen, hoort er in november een uitgewerkte Weidevogelnota te liggen waarin de beoogde kerngebieden met naam en toenaam worden genoemd, zegt Cor de Boer in de Leeuwarder Courant van 3 februari 2021. Los daarvan – verschillende Friese gebieden staan te popelen om mee te doen met het Aanvalsplan – alles staat en valt met de facilitaire en financiële ruimte die geboden wordt.
,,We ha wol konkrete opsjes op it each, mar we wolle dit al soarchfâldich dwaan.’’
Douwe Hoogland, Gedeputeerde
De Minister heeft inmiddels laten doorschemeren de vogelplannen ook te willen koppelen aan opgaven voor natuur, stikstof, landbouwtransitie, klimaat en veenweideplannen. Daardoor komen verschillende (andere) geldstromen in beeld. En als we het toch ook over geld hebben, komt natuurlijk ook de zoektocht naar nieuwe verdienmodellen in beeld. Daar zijn plannen voor aangereikt, maar daar is zeker nog niet het laatste woord over gezegd. De discussie kan losbarsten.
Op 21e april 2021 blijkt dat een meerderheid van de Friese Provinciale Staten (PS) de weidevogelstand wil opkrikken naar 10.000 gruttobroedparen in 2030. Ambitieniveau-2 dus. Hiermee zetten de partijen in op continuering van het huidige weidevogelbeleid. Dat betekent overigens niet dat alle neuzen dezelfde kant op wijzen voor de te volgen strategie om dat doel te bereiken.
Provincie Fryslân maakt regelgeving voor ‘vogeltjesland’
De Provincie Fryslân heeft regelgeving voor weidevogelsbeheer voor boeren in weidevogel- en akkervogelkerngebieden in voorbereiding. Volgens de provincie zijn regels nodig omdat tegenover de zorgplicht ook een vergoeding staat. Een en ander wordt vastgelegd in de nieuwe omgevingsverordening. Daar is niet iedereen blij mee, sommigen waarschuwen zelfs voor een averechtse werking.
LTO in algemene zin positief over initiatiefnota Von Martels en Aanvalsplan Grutto
In algemene zin is LTO Nederland positief over initiatiefnota Weidse blik op de weidevogels en het Aanvalsplan Grutto, maar zij benadrukt in een reactie kort voor de behandeling in de Kamercommissie dat de implementatie een zeer zorgvuldige aanpak vereist en onderstreept het belang van vrijwilligheid.
,,De grutto kan niet zonder de boer, draagvlak en een verdienmodel bepalen dan ook of het plan kan slagen.”
Hartstochtelijk weidevogelbeschermer en boer Sjoerd Miedema uit het Friese Haskerdiken, roept op de dag dat Kamerleden overleggen over de initiatiefnota Von Martels en het Aanvalsplan Grutto, met paard en wagen en geflankeerd door een voor veel Noordelingen zeer bekende uit de kluiten gewassen grutto, de Kamer op de weidevogels te redden voor het te laat is. Aanvankelijk wil Miedema samen met een groot aantal weidevogelliefhebbers naar Den Haag vertrekken, maar het slechte weer maakt dat onmogelijk. Met zijn bijzondere protest ondersteunt Miedema het Aanvalsplan Grutto.
,,Het is code rood voor de grutto! Help de boer de grutto helpen, want niemand kan zonder biodiversiteit!”
Weidevogels Tweede Kamer der Staten Generaal, Live debat, Agenda en verslag, 11 februari 2021
.
Code rood voor de grutto!, Friese Milieu Federatie, 10 februari 2021.
Brede steun voor uitvoering ‘Aanvalsplan Grutto’; structurele financiering is nodig
Beeld: schorsingsmoment Kamercommissie LNV, livestream Thorbeckezaal, 11 februari 2021.
Beeld: screenprint, Carola Schouten (K&L)
Op 11 februari 2021 staat de initiatiefnota ‘Weidse blik op de weidevogels‘ van Maurits Von Martels (CDA) over een aanpak van het beheer van weidevogels geagendeerd voor een overleg in de Kamercommissie voor Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit. Demissionair minister Carola Schouten (LNV) kwam daarvoor naar de Kamer om vragen te beantwoorden. Ook die over het Aanvalsplan Grutto.
Scheidend Kamerlid Maurits von Martels kreeg ‘van links tot rechts’ lof voor zijn initiatiefnota tijdens het commissie-overleg. „Von Martels gaat met een knal de Tweede Kamer uit”, waren de eerste woorden van SP-Kamerlid Frank Futselaar. Je kunt het hele – bijna twee uur durende – debat hieronder bekijken. Voor fragmenten van de afzonderlijke sprekers verwijs ik je naar de ‘Debat Gemist‘-pagina van de Tweede Kamer.
Kamercommissie LNV – Initiatiefnota Von Martels/Aanvalsplan Grutto, Kunst en Landschap, 12 februari 2021.
De grutto zorgde voor een feestelijk slotakkoord op de laatste vergaderdag van deze kabinetsperiode, schrijft politiek- en economie-journalist Saskia Westhreenen in haar wekelijkse ‘Kijk op politiek Den Haag’ voor de Leeuwarder Courant. Aanleiding was de eensgezindheid onder politici tijdens het Kamercommissie-overleg over de initiatiefnota van Von Martels.
Net als voor de nota, die als doel heeft vooral meer boeren (financieel) in staat te stellen aan weidevogelbeheer te doen, was er in de commissie veel enthousiasme voor het Aanvalsplan Grutto: de vier regeringspartijen (CDA, VVD, D66 en ChristenUnie) plus SP, PvdA en GroenLinks stemden voor de (vierde) motie, die ik hieronder integraal voor je opgenomen heb. Het (demissionaire) Kabinet kan aan de slag. Over zes weken weten we hoe aan het Aanvalsplan uitvoering kan worden gegeven en welke financieringsmethodiek daaraan ten grondslag ligt.
Motie (4) van het lid Van den Anker c.s., uit: tweet Carla Dik-Faber, 11 februari 2021. .
Volgens ‘Code Rood!’-boer Sjoerd Miedema uit Haskerdijken, die het Kameroverleg digitaal volgde, moet er snel geld uitgetrokken worden voor het weidevogelbeheer. Iedereen mag dan positief zijn over de nota, maar er is wel geld nodig om het uit te voeren. ,,Ze zeggen dan in Nederland ‘boter bij de vis’, maar ik zeg ‘geld bij de grutto’. Er moet geld op tafel komen, dat is waar het nu om gaat.” Luister hieronder naar een interview met Miedema op Omrop Fryslân:
14 februari 2021: de eerste grutto’s zijn weer in het land(je van Geijsel)
Twee maanden geleden ging Stephan Roest, verslaggever voor NH Nieuws, op reportage naar de polder ‘Ronde Hoep‘, waar hij ‘grutto-ambassadeur’ Camilla Dreef trof. Ditmaal bezoekt hij dé vogelhotspot van Nederland: het ‘Landje van Geijsel‘ bij Ouderkerk aan de Amstel vlakbij de A9 en de Ouderkerkerplas. Hij ontmoet er veehouder Jan Geijsel. Jan komt vaak even kijken als hij langsgaat bij zijn koeien die een eindje verderop op stal staan. Zijn naam is verbonden met dit landje, dat sinds een jaar in eigendom is bij Landschap Noord-Holland. Roest maakt opnieuw een prachtige 20 minuten durende reportage voor zijn programma ‘Natuurlijk Noord-Holland‘ en ziet na dagen koukleumen en wachten de eerste grutto’s bijtanken en rusten bij een prettig voorjaarszonnetje. Het broedseizoen kan beginnen. Hop on in.
Screenshot ‘Natuurlijk Noord-Holland’-uitzending NH Nieuws met veehouder Jan Geijsel bij dé vogelhotspot van Nederland: ‘Landje van Geijsel’, 14 februari 2021. Beeld: K&L.
Jaarlijkse Friese ‘Weidevogelkennisdag’ wordt door Coronavirus in 2021 een online ‘Weidevogelkennisavond’
Op 18 februari 2021 vind de jaarlijkse weidevogelkennisdag (om inmiddels bekende redenen) ‘s avonds online plaats. Was Pieter Winsemius vorig jaar nog plenaire afsluiter van de dag met ‘eerste aanvalsplannen’, dit jaar treedt oud-Burgemeester van Leeuwarden en medelobbyist voor de weidevogel in het Haagse, Ferd Crone, op als een van de gastsprekers tijdens de weidevogelbijeenkomst. Het huidig Eerste Kamerlid (PvdA) Crone heeft nog steeds sterke banden met Friesland, heeft er zelfs een huisje waar hij tijdens vakanties en in vrije weekenden graag vertoeft. Ook hij ziet dat de biodiversiteit in het Friese landschap sterk onder druk staat. Hij praat je bij over de huidige stand van zaken met betrekking tot het Aanvalsplan Grutto en ziet goede kansen om er alvast in 2021 mee van start te kunnen gaan.
Screenshot: Ferd Crone licht stand van zaken Aanvalsplan Grutto toe tijdens Weidevogelkennisavond, 18 februari 2021. Beeld: @K&L.
Of het een record is, weet hij niet, Durk Durksz, adviseur ‘Kansrijk gebied veenweide Idzegea‘ en moderator van de vijftiende kennisdag, die tijdens de eerste online Weidevogelkennis-avond zo’n 400 kijkers begroet. Hij stelt een vijftal sprekers aan je voor: Rendert Algra, de hierboven genoemde Ferd Crone, Eddy Wijmenga, Marten de Jong en Jan Roodhart, die allen gedurende ongeveer een kwartiertje hun weidevogelactiviteiten presenteren. Er is naast het Aanvalsplan Grutto aandacht voor weidevogelbeheer in Eemland, weidevogelboeren en ook voor trekvogels die overwinteren in de Sahel.
Kijkers konden voor aanvang van het evenement ‘intekenen’ op deelsessies, jij kunt ze nu via Kunst en Landschap alle vijf terugkijken. Geen enkele gastspreker steekt onder stoelen of banken deel te willen nemen aan het Aanvalsplan Grutto – sterker: ze staan in de startblokken om er ermee aan de slag te gaan. De organisatie is in handen van: Dairy Campus, agrarische collectieven, BFVW, Staatsbosbeheer, Natuurmonumenten en de provincie Fryslân. Klik op onderstaande illustratie om het hele Weidevogelkennisprogramma mee te maken.
Openingsbeeld Weidevogelkennisavond met Durk Durksz, 18 februari 2021. Beeld: @K&L.
‘Eerste aaneengesloten Friese weidevogelgebieden in de maak’
Erik Colenbrander, journalist voor Veldpost, en een van de 400 deelnemers aan het weidevogelkennisevenement, meldt zich aan voor de deelsessie van Ferd Crone. Hij gaat in ‘Onze Weidevogels‘, een initiatief van JEEN communicatie en Agrio uitgeverij dat zichzelf ten doel stelt boeren te inspireren en informeren over weidevogelbescherming, in op de slagingskansen van het Aanvalsplan wanneer in Friesland (al dit jaar) enkele grotere aaneengesloten pilot-weidevogelgebieden van 1000 hectare worden gevormd: dat lukt volgens hem alleen ‘als boeren contractuele zekerheid krijgen voor de lange termijn en de waardedaling van de grond wordt gecompenseerd’.
Journalist en tekstschrijver Ida Hylkema, onder andere schrijvend voor Nieuwe Oogst, maakt een mooie beknopte samenvatting van de Weidevogelkennisavond, waarbij met name het financieringsvraagstuk centraal staat. Leuk, dat ze het bedrijf van weidevogelboer Murk Nijdam, de ‘parel’ van Wommels, uit de presentatie van Rendert Algra van het Agrarisch Natuurfonds Fryslân, licht.
Kunst en Landschap komt in het voorjaar van 2022 met een special over (het project) Murk Nijdam. Er zijn inmiddels vier nieuwe vogelkijkhutten gebouwd voor bezoekers, waarvan twee speciaal voor vogelfotografen. Aan een heus bezoekerscentrum wordt momenteel de laatste hand gelegd. Murk en zijn vrijwilligers ontvangen graag bezoekers, om hen vanuit een van de vogelkijkhutten het gruttoverhaal te vertellen en de vogels te laten zien. Vanwege Covid-19 is dat dit voorjaar nog niet mogelijk – de officiële opening is om dezelfde reden uitgesteld naar volgend voorjaar.
Een klein voorproefje krijg je wel: als je op ‘Murk Nijdam: grutto’s als erfgenamen‘ klikt, beland je in een artikel van Hans Peeters, oud-hoofdredacteur van het tijdschrift Vogels. Peeters schreef het op 18 mei 2021 voor Vogelbescherming Nederland.
‘Noardlike Fryske Wâlden breidt plasdrasgebieden voor vogels uit’
Bij de Vereniging Noardlike Fryske Wâlden (NFW) is men, samen met lokale vogelwachten, met de opgedane ervaringen van voorgaande jaren en natuurlijk geïnspireerd door het Aanvalsplan Grutto, dit jaar extra in de slag om het de weidevogels (nog meer) naar de zin te maken. Er worden pogingen in het werk gesteld om de plasdrasterreinen optimaal te combineren met verschillende stukken omliggend grasland waardoor kuikens zich beter kunnen redden. Onlangs ontving de vereniging extra budget van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) voor het (her)inrichten van twaalf plasdrassen, bovenop de ‘bestaande’ – ongeveer veertig gebieden. Daarnaast werd het geld besteed aan de aanschaf van veertien nieuwe pompen, waarmee het land onder water kan worden gezet.
Omrop Fryslân ging op donderdag 25 februari op bezoek bij beheerder Leo Broersma aan de Kolkensloane in Driesum (Driezum), die er, samen met veehouder (en buurman) Bart-Jan Tuyl en Johannes Wiegersma, beheerregisseur bij de Vereniging Noardlike Fryske Wâlden, alles aan doet om de weidevogels te helpen om aan voer te komen en beschutting te geven zodat de kuikens goed kunnen groeien. Uiteraard stond ook voorzitter Albert van der Ploeg, de filmploeg te woord.
,,Het gaat om de combinatie. Niet alleen plas en drassen, maar rondom het halfnatte gebied moet ook ruimte komen voor jonge vogels, rustgebieden. Ze moeten worden omringd door rustgebieden.”
Albert van der Ploeg, voorzitter De Noardlike Fryske Wâlden
‘Noardlike Fryske Wâlden breidt plasdrasgebieden voor vogels uit’, Omrop Fryslân, 25 februari 2021.
‘Hopen op een beter seizoen voor de grutto’
Ook journalist voor het Friesch Dagblad, Theo Klein, ging op bezoek bij ‘De Terp‘, het plas-drasgebied vlak naast het huis van Leo Broersma. Het twee hectare metend natte perceel is omgeven door zo’n tien hectare kruidenrijk grasland waar alleen droge mest op komt – ,,zeker geen kunstmest”. Zelf heeft Broersma geen vee, maar een loonbedrijf. Hij beheert het land samen met Bart-Jan Tuyl. ,,Hy meant en bedonget de fjilden.” Met de komst van twaalf nieuwe plas-drasgebieden telt het werkgebied van de NFW er nu zo’n 55. ,,En no mar hoopje dat it dit jier net sa’n ferskriklik greidefûgeljier wurdt as 2020.”
21 februari 2021: vier grutto’s gespot in weidevogelgebied ‘Paddepoel’ van Het Groninger Landschap
Waar verslaggever voor NH Nieuws, Stephan Roest, vorige week opgetogen zijn eerste grutto’s zag foerageren en rusten in het Landje van Geijsel, kon landschapsbeheerder van Het Groninger Landschap, Arjan Hendriks, zijn lol niet op toen hij hoorde dat Marco Glastra, directeur van de stichting, op 21 februari 2021 vier grutto’s spotte in de plasdras van weidevogelgebied Paddepoel, even ten noorden van de stad Groningen.
Welk landschap hebben ze nodig? Hoe beschermen ze hun kuikens en wat eten ze eigenlijk?
Drie maanden later – vlak voor Pinksteren – loopt natuurbeheerder Arjan Hendriks, samen met live-vlogger Anna, vergezeld van een geluidsman, de Koningslaagte in – het weidevogelgebied vlak bij het bezoekerscentrum van het Groninger Landschap. Hij vertelt vol enthousiasme over de weidevogels, zoals de grutto, kievit, scholekster en kuifeend. Ja, die laatste rekent hij als ‘watervogel’ ook tot de weidevogels. Welk landschap hebben deze vogels nodig? Hoe beschermen ze hun kuikens en wat eten ze eigenlijk?
Live, mei 2021, Weidevogels, Groninger Landschap, 19 mei 2021.
Eerste Friese grutto gespot bij Skrok
Een dag eerder was het raak in Friesland: vogelaar Jan Kramer spot de eerste (geringde) Friese grutto op zaterdag 20 februari 2021 in Skrok bij Wommels – ‘Grutto Aent Lieuwes‘. Wil je weten of Aent Lieuwes een goede reis heeft gehad? Omrop Fryslân ging met Kramer op pad om hem te zoeken.
Jan Kramer, Omrop Fryslân, 2 maart 2021.
Het is de op een na vroegste melding ooit. Die eer viel vorig jaar ‘Grutto Burdalo‘ ten deel – die was op 13 februari 2020 al present in de buurt van Gouda. Gruttomannetje ‘Amalia‘ – what’s in a name – de bekendste zendergrutto van het project-Piersma/Hooijmeijer, verdween dat jaar overigens ‘van de kaart’, omdat hij zijn zender verspeelde ergens in Senegal.
Amalia zelf maakte het toen overigens prima. Vogeltellers Age Hulder en Wim Tijsen zagen hem destijds foerageren in Extremadura, Spanje. Zonder zender is Amalia te herkennen aan de kleurringen aan zijn poten: aan de linkerpoot van boven naar onder een gele ring, een lime-kleurige vlag en een rode ring en rechts een gele en lime-kleurige ring. Voor kenners: L3YRYL. In Friesland werd hij ondanks gericht speurwerk niet gesignaleerd. Ook dit jaar is van Amalia nog niets vernomen – daarmee lijkt de bekendste van alle Friese grutto’s definitief van de radar te zijn verdwenen.
,,De kâns dat er noch libbet, wurdt stadichoan wol hiel lyts.”
Jos Hooijmeijer, onderzoeksleider Team Piersma
Amalia kort na ringen, Spanje 2013. Beeld: Sytze Pruiksma
Ik publiceer hieronder de printversie van het (premium)artikel van Cor de Boer integraal opdat ook niet-abonnees van de Leeuwarder Courant kennis kunnen nemen van de berichtgeving omtrent het mogelijke verlies van deze iconische vogel – ook als eerbetoon aan hem die sprak namens alle grutto’s. Uiteraard dop ik zondagmiddag 7 maart vanaf 15:00 uur een (verantwoord) eitje mee tijdens de online-ceremonie ter ere van Amalia, die dit jaar samenvalt met het traditionele inluiden van het broedseizoen door Kening. Vanuit Easterlittens heet Marcia de Graaff je van harte welkom. De ceremonie wordt afgesloten met een (kort) optreden van Syb van der Ploeg en Wiebe Kaspers met een prachtig lied over de Kening fan ‘e Greide.
Welkom Kening!, CineMakkers, 7 maart 2021.
Global Flyway Network
Vind je het leuk om de grutto’s LIVE te volgen? Klik dan HIER. Je komt dan op de website van het Global Flyway Network, de internationale duiding van het Team Piersma.
Provincie Fryslân krijgt LIFE-subsidie voor versterken weidevogelgebieden en biodiversiteit
De Friese gedeputeerde Douwe Hoogland stormt op 9 maart 2021 opgetogen de studio van Omrop Fryslân binnen. Hij kan niet wachten om de luisteraars op de hoogte te stellen van wel zeer heuglijk nieuws: de provincie Fryslân krijgt een LIFE-subsidie, een Europees subsidieprogramma gericht op milieu- en klimaatprojecten, voor het versterken van weidevogelgebieden en biodiversiteit. Deze subsidies hebben als doel om Natura 2000-gebieden te versterken en de weidevogels meer kansen te geven.
Fryslân zal dat doen in samenwerking met de provincie Zuid-Holland en het bondsland Niedersaksen in Duitsland. Het is Hoogland gelukt om met een (eigen) provinciale bijdrage van zo’n 2 miljoen, met elkaar 5,6 miljoen euro uit Europa los te krijgen. Integratiekansen met het (nationale) Aanvalsplan Grutto zijn legio.
‘Gaat de Nationale Vogel dit voorjaar iets merken van het Aanvalsplan Grutto?’
Terwijl de grutto’s ons land binnendruppelen en zich opmaken voor hun broedseizoen vraagt FMF, de Friese Milieufederatie – een van de samenstellers van het Aanvalsplan Grutto – zich af, of onze Nationale Vogel dit voorjaar al wat gaat merken van het plan. Ze hoopt nog voor de Tweede Kamerverkiezingen op een reactie van de minister.
‘Kamp Winsemius wacht vol ongeduld op groen licht voor gruttoplan’
Over zes weken (‘harde’ deadline, red.) weten we hoe aan het Aanvalsplan uitvoering kan worden gegeven en welke financieringsmethodiek daaraan ten grondslag ligt, schreef ik naar aanleiding van de Tweede Kamer-commissievergadering van 11 februari (2021), waarin de minister zich uitliet over de termijn van (kunnen) handelen. Precies vier weken na dato roert ‘Friesland’ zich: volgens FMF-directeur Hans van der Werf hebben zich al verschillende groepen boeren uit weidevogelkernen gemeld met belangstelling om in te stappen. Die zitten eerst in de wachtkamer:
,,Der moat earst al dúdlikens wêze oer it jild.’’
Hans van der Werf
Ook Pieter Winsemius begint ongeduldig te worden:
,,Er zijn signalen dat er even niet zo veel voortgang is, terwijl we het grote draagvlak nu juist graag verzilveren.’’
Pieter Winsemius
Die woorden tekent Cor de Boer op in een premium-artikel voor de Leeuwarder Courant in: ‘Kamp Winsemius wacht vol ongeduld op groen licht voor gruttoplan‘. Om ook niet abonnees van het Friese dagblad in staat te stellen daar kennis van te nemen, nam FMF dit bericht integraal op op haar website. Beide berichten tref je hieronder aan.
Boeren protesteren tegen extra zorgplicht voor weidevogels in Friesland
Terwijl de initiatiefnemers van het Aanvalsplan Grutto wat druk op de ‘Haagse’ ketel zetten, protesteren boeren in Leeuwarden tegen de plannen van de provincie Friesland om de zorgplicht voor weide- en akkervogels te intensiveren. Het initiatief kwam van de organisaties Agractie, Nederlandse Melkveehouders Vakbond, Dutch Dairymen Board en Farmers Defence Force. LTO Noord ondersteunt het initiatief.
In een ‘uitzonderlijk persoonlijk gesprek’ met gedeputeerden Klaas Fokkinga (FNP) en Douwe Hoogland (PvdA) maakten de boerenorganisaties op 10 maart 2021 hun ongenoegen kenbaar over een weidevogelpassage in de ‘ontwerp Omgevingsverordening Fryslân 2022‘. Het voornemen is om boeren niet zomaar toegang meer te geven tot hun (eigen) land. – ze moeten het eerst laten controleren op vogelnesten. De boeren reden langs het provinciehuis, gooiden paaseitjes in een nest en lieten brieven achter voor gedeputeerde Douwe Hoogland.
Boerenprotest in Leeuwarden, Friesch Dagblad, 10 maart 2021.
Landbouworganisaties: ‘Plannen gaan te ver; ze moeten worden ingetrokken’
Het provinciebestuur in Friesland wil via de nieuwe omgevingsverordening de regels rond weidevogelbeheer aanscherpen. Boeren met percelen in weidevogel- en akkervogel-kansgebieden moeten voorafgaand aan werkzaamheden op het land het perceel laten controleren op de aanwezigheid van broedende weidevogels of kuikens. Ook willen Gedeputeerde Staten een verbod op nachtelijk werk op het land in de hele provincie.
De landbouworganisaties vinden de plannen te ver gaan en eisen dat ze worden ingetrokken. Het concept voor de nieuwe omgevingsverordening ligt (van 1 maart 2021 tot 12 april 2021) ter inzage. Op woensdag 17 maart vindt er een debat in de Provinciale Staten over plaats. Provinciale Staten van Friesland nemen er in het najaar een definitief besluit over.
‘Weidevogel wordt de dupe van voorgestelde harde regels van de provincie Fryslân’
Het voornemen van de provincie om de zorgplicht voor weidevogels aan te scherpen in de omgevingsverordening en actief te gaan controleren, levert talloze boze reacties op bij boeren. En niet alleen zij zien het absoluut niet zitten: ook de Bond van Friese Vogelwachten (BFVW) wordt er bepaald niet enthousiast van. Dat zeggen fractievoorzitter van de ChristenUnie Fryslân, Wiebo de Vries, en Attje Meekma, Statenlid voor CDA Fryslân, in een opiniestuk een dag voor aanvang van de protestacties in het Friesch Dagblad.
,,Het is een onuitvoerbaar en dom plan. Dat heb ik telefonisch ook nog eens aan Hoogland doorgegeven. Ik heb hem meerdere keren gewaarschuwd. Het plan moet eerst van tafel.”
Wieger van der Meulen: ,,intensief boeren gaat prima samen met weidevogelbeheer”
De provincie kan weidevogelregels bedenken tot ze een ons weegt, tekent Theo Klein op uit de mond van (gangbare) melkveehouder Wieger van der Meulen uit Suwâld voor het Friesch Dagblad. Van der Meulen doet – hij is ook ‘nazorger’ – zijn uiterste best de weidevogels te behouden, maar als de predatie niet wordt aangepakt betekent dat volgens hem het einde van de grutto en de kievit in Nederland.
‘Steeds meer boeren maken land nat voor weidevogels’
Plasdras gebieden voor de weidevogels van de boeren van Collectief Groningen West – juni 2021, Collectief Groningen West, 7 juli 2021.
Uit de provincie Groningen komt op 10 maart een positiever geluid: Henk van der Noord, veldcoördinator van het Collectief Groningen West, constateert op de webpagina van het weidevogelcollectief dat steeds meer boeren in de provincie Groningen plas-drassen aanleggen, in combinatie met het later maaien van percelen:
,,In 2016 hadden 218 boeren (al dan niet gezamenlijk) 57 plasdrasgebieden. Nu zijn dat 243 boeren met 128 natte gebieden. Een stijgende lijn dus en dat is goed nieuws voor de weidevogels.”
Henk van der Noord, veldcoördinator Collectief Groningen West
Zo ook de melkveehouders Matthijs en Nienke Veenland uit Onderdendam, ze hebben drie plasdras-stukken op hun land.
,,Weidevogels horen bij ons boerenland. Wij doen er alles aan om ons land aantrekkelijk voor ze te maken en een goed gastheer voor ze te zijn.”
Matthijs en Nienke Veenland
That’s the spirit. Natuurlijk gunt Kunst en Landschap je een kijkje in hun keuken: in 2021 hebben zelfs twee paar steltkluten gebroed in twee plasdras-gebieden!
Compilatie van plasdrasgebieden in de Winsumermeeden en Onderdendam (februari 2021), Collectief Groningen West, 10 maart 2021.
Totaalaanpak ‘Drentse Boerenlandvogels 2021-2025’
De provincie Drenthe is geen ‘participant’ in het Aanvalsplan Grutto, wel ziet zij de noodzaak bedreigde akker- en weidevogels beter te beschermen. Gedeputeerde Henk Jumelet heeft samen met zijn ambtenaren de afgelopen jaren met veel pijn en moeite boeren, natuurbeschermers, vogelliefhebbers en jagers bij elkaar gekregen in het zogeheten Erm-beraad.
Als één van de maatregelen van het uitvoeringsplan ‘Drentse Boerenlandvogels 2021-2025‘ maakt Jumelet op 16 maart 2021 bekend dat Landschapsbeheer Drenthe 130.000 euro subsidie krijgt om samen met boeren en vrijwilligers te kunnen gaan werken aan onder andere het uitstellen van maaien, het plaatsen van nestbeschermers en het aanbrengen van roofdierwerende rasters in gebieden waar soorten als grutto, tureluur, kievit en de wulp broeden.
‘Wetterskip Fryslân: geen lager tarief voor ‘gruttoboer”
Wetterskip Fryslân voelt zich niet geroepen om boeren die alles uit de kast willen halen voor weidevogels via het Aanvalsplan Grutto te ‘belonen’ met lagere lasten, schrijft Cor de Boer voor de Leeuwarder Courant op 19 maart 2021.
Dat is wel even een dingetje, want lagere waterschapslasten – volgens een voorbeeld-berekening uit het Aanvalsplan levert dat een gemiddeld boerenbedrijf dat ‘instapt’ een jaarlijkse besparing van zo’n zesduizend euro op – vormen een van de pijlers onder het (welslagen van het) Aanvalsplan. Toch ziet Hans van de Werf van de Friese Milieufederatie, één van de samenstellers van het plan, hiervoor wel oplossingen.
‘Het schiet niet op met het Aanvalsplan Grutto’; Vogelbescherming Nederland start petitie
Ondanks een breed draagvlak in de politiek voor het in november 2020 gelanceerde Aanvalsplan Grutto, blijft actie van de rijksoverheid echter uit. Dat stelt Vogelbescherming Nederland, die op 9 april 2021 nadrukkelijk een oproep doet aan de nieuwe regering: neem het Aanvalsplan Grutto op in het regeerakkoord en red de weidevogels!
De oproep wordt mede gesteund door: Landschappen Nederland, de Natuur- en Mileufederaties, Natuurmonumenten, Natuur & Milieu, Staatsbosbeheer, Wereld Natuurfonds en Kening. Om de weidevogels te redden zijn de organisaties een petitie gestart: het kabinet moet volgens hen stevige maatregelen nemen, voor het te laat is!
Pieter Winsemius: ‘Steun Aanvalsplan, de grutto heeft haast’
Beeld: initiatienemers ‘Aanvalsplan Grutto’.
Op woensdag 18 november biedt Pieter Winsemius (voormalig-minister van VROM, VVD) het ‘Aanvalsplan Grutto’ aan minister van Landbouw Carola Schouten aan. Na drie jaar hard werken – trekken en duwen – ligt het Aanvalsplan dus klaar voor implementatie. Maar we kunnen pas echt van start als het geld wordt vrijgemaakt, zegt Pieter Winsemius. Met 40 miljoen per jaar kan de teloorgang van de grutto een halt toe worden geroepen! ,,Kom op! Teken de petitie!“
“Maar we kunnen pas echt van start als het geld wordt vrijgemaakt. Ik hoop daarom dat veel mensen de petitie van Vogelbescherming Nederland ondertekenen en dat dat het laatste duwtje in de rug is. De grutto heeft haast. Ieder jaar holt hun aantal verder achteruit. Dus kom op! Waar wachten we nog op? Laten we met z’n allen onze nationale vogel redden.”
Pieter Winsemius (voormalig-minister van VROM, VVD)
Bij deze roept ook Kunst en Landschap je op deze petitie te ondertekenen; meer dan 77.000 weide(vogel)liefhebbers gingen je voor. Klik op ‘Red de Grutto’s‘ hieronder en steun het Aanvalsplan Grutto!
‘Meer dan 80.000 mensen ondertekenen het reddingsplan voor de grutto’
Al meer dan 80.000 mensen hebben de afgelopen maand de petitie van de Friese Milieufederatie getekend om de grutto te redden, zo meldt Omrop Fryslân op 10 mei 2021.
Aanbieding petitie Grutto Aanvalsplan aan Vaste Kamercommissie LNV
Daar kwamen in de laatste weken voor aanbieding van de petitie nog zo’n zes duizend steunbetuigingen bij: gesteund door ruim 86 duizend ondertekenaars doen de initiatief-nemers op 16 juni 2021 een ultieme poging om de regering te bewegen het plan in zijn geheel uit te voeren en er voldoende financiële middelen voor vrij te maken. ,,Herstel van de weidevogels moet een prioriteit zijn, anders verdwijnt het Hollandse weidevogellandschap voor de volgende generatie mensen en voor de vogels.”
Kijk mee naar de ludieke en online aanbieding van de ‘petitie Aanvalsplan Grutto‘ aan de Vaste Kamercommissie LNV, waarbij Mette Vreeken, adviseur public affairs bij Vogelbescherming Nederland, het woord geeft aan Sjoerd Miedema, de weidevogelboer uit het Friese Haskerdiken die eerder met paard en wagen kwam ‘opdraven’ om de Kamerleden toe te spreken. Of blijft hij liever tien minuten stil om te genieten van datgene waarvoor hij zich al jaren inspant?
Aanbieding petitie Grutto Aanvalsplan aan Vaste Kamercommissie LNV, Friese Milieu Federatie, 16 juni 2021.
,,Binnen nu en vijf jaar hebben we geen grutto meer in Flevoland”
Volgens Jan Nagel van Landschapsbeheer Flevoland heeft de grutto ‘niks meer te zoeken’ in Flevoland en zal de vogel binnen nu en vijf jaar uit het Flevolandse landschap verdwijnen. Bij Omroep Flevoland legt Nagel uit hoe hij tot die conclusie komt: het probleem is volgens Nagel het huidige landbouwsysteem.
,,Ik kan daar de boer niet de schuld van geven, maar het systeem wel. Ieder jaar of één keer per twee jaar wordt het gras opnieuw ingezaaid. Dan heb je gras zonder kruiden. Daarin is de kans heel klein dat gruttokuikens volwassen worden.”
Jan Nagel (Landschapsbeheer Flevoland)
‘De grutto in Flevoland sterft in de komende 5 jaar uit’, Omroep Flevoland, 13 april 2021.
Provincie Fryslân doodt in voorjaar 2021 120 steenmarters
Sinds het voorjaar van 2018 voert de provincie Fryslân proeven uit met het wegvangen en doden van steenmarters in weidevogelgebieden. Daarnaast wordt er samen met boeren, natuurbeheerders en vrijwilligers ingezet op het verbeteren van het leefgebied van de weidevogels. Vorig jaar werden 90 steenmarters gedood, dit (voor)jaar – het aantal proefgebieden met ontheffing is uitgebreid van 8 naar 14 – staat de teller (al) op 120. We verwachten dat we dit jaar uitkomen op zo’n 180 stuks, zegt gedeputeerde Klaas Fokkinga tegen de verslaggever van Omrop Fryslân.
Dat het niet goed gaat met de weidevogels is niet opgelost door andere dieren af te schieten, erkent Fokkinga. Het is het agrarische landschap dat er voor zorgt dat weidevogels slecht aan voedsel kunnen komen.
,,We werken er ook aan om natuurgebieden beter op elkaar aan te sluiten en er meer variatie in te brengen. Maar dat gaat niet zo snel.”
Klaas Fokkinga, gedeputeerde provincie Fryslân
‘De Hooivogel – Waarom de grutto uit Nederland vertrekt’
Onze nationale vogel is in een halve eeuw van algemene weidevogel een zorgenkind geworden, zo luidt de introductietekst op de site van uitgeverij Bornmeer Noordboek bij de presentatie van ‘De Hooivogel – Waarom de grutto uit Nederland vertrekt’ van Gerrit Gerritsen, dat op 22 april 2021 het licht zag.
Gerrit Gerritsen is weidevogelonderzoeker en -beschermer, met name de grutto en de wulp hebben zijn warme belangstelling. Hij werkte 33 jaar voor de provincie Overijssel en daarna tot zijn pensioen in 2020 bij Vogelbescherming Nederland. In dat laatste jaar deed hij een wel heel bijzondere ontdekking in ‘zijn’ weidevogelgebied in het Overijsselse Dalfserveld.
Gerrit Gerritsen: ,,Met het vertrek van de grutto, verdwijnt ook ons platteland”
Al bijna veertig jaar reist hij de grutto achterna, zegt Marion Groenewoud, die Gerrit Gerritsen interviewde voor de regio-editie Zwolle van De Stentor. Met zijn boek De Hooivogel waarschuwt vogelaar Gerritsen nogmaals: de koning van de Nederlandse weidevogels dreigt ons land te verlaten. ,,En met het vertrek van de grutto, verdwijnt ook ons platteland.” Hoe houden we deze wonderschone steltloper hier? De grutto in zijn boek spreekt klare taal:
,,Of je wordt weer een normale boer met een boerderij waar we ons ouderwets kunnen voortplanten… Of je gaat verder met je Formule 1-landbouw en alle risico’s van dien.”
‘De grutto kan best zonder ons, dus met pijn in het hart laat Gerrit Gerritsen hem los’
Die naam, ‘De Hooivogel’, legt Gerrit Gerritsen uit, komt van de oude symbiose tussen boeren en weidevogels, toen de boer nog hooide en pas ging maaien nadat de kuikens in het lange gras sterk genoeg waren om uit te vliegen. ,,Maar de grutto is twee weken eerder gaan broeden – tussen half april en half mei – en de boeren zijn zes weken eerder gaan maaien. Nu komen ze elkaar tegen.”
,,Ik ben gek op die vogel, maar ik moet hem loslaten.”
Gerrit Gerritsen
Gerritsen (66) werkte dertig jaar als natuuradviseur bij de provincie Overijssel en tien jaar bij de Vogelbescherming. Tussendoor was hij projectleider van ‘Nederland Gruttoland‘, een campagne van 2003 tot 2006 voor het behoud van de grutto. Onno Havermans zoekt hem voor Trouw op in zijn woonplaats Zwolle voor een interview over zijn boek: De Hooivogel.
,,De stilte, het gemis van die natuurgeluiden die vroeger zo gewoon waren, dat is bijna net zo erg als de verloedering van het landschap.”
Gerritsen: ‘De stilte van Carola Schouten is, na haar positieve reactie op het Aanvalsplan vorig jaar, illustratief’
Ook Jean-Pierre Geelen zocht, zo’n drie weken later voor de Volkskrant, Gerritsen op. Intussen is sinds november vorig jaar wel wéér een broedseizoen verloren gegaan voor de grutto, zegt Gerritsen, zinnend op wat hardere actie. Het enige lichtpuntje voor de weidevogels dat hij ziet is het weer: door het natte en koude voorjaar kunnen boeren pas later maaien, wat jonge vogels meer tijd geeft vliegvlug te worden en te kunnen vluchten voor de onverbiddelijke eerste messen van de maaimachines.
Hij wil wel hoop houden. Maar de eerlijkheid gebiedt hem te zeggen dat het Aanvalsplan Grutto hem vooral doet denken aan een eerder plan, waar hij bij betrokken was: Naar een rijk weidevogellandschap geheten. Dat plan kwam toen van Cees Veerman, net als Pieter Winsemius oud-minister. Dat laatste stemt Gerritsen wat cynisch:
,,Toen zij als minister aan de macht waren, kwam het geld voor dit soort plannen ook niet op tafel.”
Gerrit Gerritsen
De stilte van Carola Schouten is, na haar positieve reactie op het plan vorig jaar, wat hem betreft ook illustratief. Tijd voor radicalere actie, zegt hij. De beuk erin:
,,Waarom volgen we niet de route van Urgenda, door via de civiele rechter actie af te dwingen? Ik weet het: daar houden we niet zo van in dit land. Maar Urgenda heeft wel tot een veel dwingender klimaatbeleid geleid. En over de grutto hebben we al zo lang gepraat.”
Ruwan Aluvihare is landschapsarchitect en hoofdontwerper Openbare ruimte bij de afdeling Ruimte en Duurzaamheid van de gemeente Amsterdam. Naast zijn belangstelling voor ‘shared spaces’ spendeert Aluvihare jaarlijks vele uren in de Nederlandse natuur, vooral op Texel, genietend van de omgeving en… van vogels – de grutto vindt hij een karaktervolle soort. Hij deelt zijn vogelfoto’s en -verhalen in diverse media, waaronder de website van Vogelbescherming Nederland. Op 23 april verklaart hij de liefde aan de grutto in het kader van het Aanvalsplan Grutto:
,,Onze nationale vogel is een karaktervolle soort. Ik vind grutto’s elegant, krachtig en mooi gekleurd. Ze ogen bovendien vriendelijk en zijn vaak aan het woord.”
Ruwan Aluvihare
Ruwan Aluvihare, Vogelbescherming Nederland, 23 april 2021
Nestsucces en populatie weidevogels blijven dalen
Het nestsucces van beschermde nesten van vogels van het open boerenland is tussen 2012 en 2019 afgenomen van 60 tot ongeveer 40 procent. Ruim een kwart van de nesten van deze ‘grondbroeders’, waaronder grutto en kievit, wordt door middel van agrarisch natuurbeheer beschermd tegen maaien, mesten en beweiden.
Bij de onbeschermde nesten van boerenlandvogels van erven en struwelen, waaronder boerenzwaluw en ringmus, is het nestsucces met ongeveer 80 procent stabiel. Dat meldt het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) op basis van nieuwe analyses, in samenwerking met Sovon Vogelonderzoek Nederland.
Volgens Jos Hooijmeijer, ecoloog en onderzoeker van aan de Rijksuniversiteit Groningen (hoofdonderzoeker ‘Team Piersma‘), draagt helderheid in cijfers over waar we nu staan, bij aan het maatschappelijke debat over de toekomst van de Nederlandse landbouw. Hooijmeijer is een van de geïnterviewden in een artikel dat Melanie van Spronsen op 26 april 2021 voor het CBS optekent, en waarin je achtergrondinformatie aantreft over het gestructureerd verzamelen van natuurdata en de veranderingen in de landbouw: ‘Boerenlandvogels onder druk‘.
,,Het laat zien of we op de goede weg zijn, of dat er nog beleidsaanpassingen nodig zijn om een natuurinclusieve kringlooplandbouw te realiseren, zoals minister Schouten graag wil.”
Jos Hooijmeijer
Boerenlandvogels onder druk
De agrarische sector heeft in de loop der jaren enorme ontwikkelingen doorgemaakt. Onder andere ruilverkaveling, waarbij land van de ene boer naar de andere boer ging, zorgde ervoor dat het agrarisch landschap enorm op de schop ging. Houtwallen werden gerooid, wegen werden aangelegd, het land werd gedraineerd en samengevoegd om schaalvergroting mogelijk te maken. Grasland werd zwaarder bemest, vaker en vroeger gemaaid en ingezaaid met monoculturen van Engels raaigras.
‘Een andere ontwikkeling is het vervangen van beweiding door stalvoedering, waarbij het vee permanent op stal blijft staan en de boer het land ingaat om het gras te maaien. Dit alles heeft een grote impact op het leefgebied van de boerenlandvogels’, zegt Tom van der Meij, statistisch onderzoeker bij de natuurstatistieken van het CBS.
Ontwatering weilanden en akkers
Maar er zijn nog meer redenen voor de afname van de populaties van boerenlandvogels, zegt Jelle van Zweden, eveneens statistisch onderzoeker bij de natuurstatistieken van het CBS:
,,Zoals de versnelde en diepere ontwatering van weilanden en akkers. Ook dit heeft gevolgen voor de vegetatie, en dus ook op het voedselaanbod en de leefomgeving van boerenlandvogels.”
Jelle van Zweden
Ruime media-aandacht voor ontluisterende resultaten nieuwe analyse CBS
Het moment van verschijnen en de ontluisterende resultaten uit de nieuwe analyses van de CBS/Sovon-rapportage, zijn mijns inziens een welkome ‘aanvulling’ op het Aanvalsplan Grutto en bieden hoop op het (kunnen) betrekken van deze problematiek tijdens de kabinets(in)formatie. Aan media-aandacht geen gebrek:
‘Achteruitgang aantal weidevogels komt echt niet alleen door predatie’
LTO Noord weet het zeker: de achteruitgang van de weidevogel wordt voor een fors deel veroorzaakt door predatie. Zij roept provincies daarom ook op om beleid te maken zodat predatoren actief bestreden kunnen worden. Volgens Jan Baks, voorzitter van de Vereniging Natuur en Landschap Goeree-Overflakkee (NLGO) ligt het anders: het leven is weg uit het boerenland, zegt hij in een opiniestuk in het Friesch Dagblad van 27 april 2021.
,,We hebben met z’n allen – boeren, consumenten (ja, wij ook!), Rabobank, politiek en LTO – de afgelopen vijftig jaar voor een systeem gekozen dat onvermijdelijk leidt tot de ineenstorting van complete ecosystemen. Minister Carola Schouten, zelf toch een boerendochter, weet het, de Europese Unie weet het, heel wetenschappelijk Nederland weet het. Dat dan LTO Noord beweert dat boeren goed voor weidevogels zorgen en dat de achteruitgang van eieren en vogels te wijten is aan roofdieren, is van een kwaadaardige domheid.”
Jan Baks, voorzitter NLGO
‘Weidevogels hebben het nog steeds zwaar ondanks inzet boeren’
Predatoren als de vos, steenmarter, kraai en ooievaar hebben vrij spel en roven de nesten leeg. Grutto’s, leeuweriken en kieviten hebben daardoor te weinig nakomelingen, meldt De Telegraaf. Voor het tv-programma ‘Goedemorgen Nederland‘ van Omroep WNL reden om Jeroen de Vries, projectleider van het Collectief Súdwestkust (Friesland), dat zich met zo’n tweehonderd boeren en een groep vrijwilligers om de weidevogels bekommert, te bevragen. De Vies pleit er nadrukkelijk voor om de weidevogels voorrang te geven. Dat betekent dat jagers zoals vossen wat hem betreft mogen worden afgeschoten.
,,Als we in Nederland echt soorten als de grutto en andere weidevogels willen behouden, dan zullen we iets moeten doen tegen de extreme predatiedruk. Alleen de biotoop op orde brengen is niet de oplossing. De balans is zoek.”
Jeroen de Vries, projectleider Collectief Súdwestkust
Weidevogels hebben het nog steeds zwaar ondanks inzet boeren, WNL, 25 mei 2021.
Standpunt Predatie weidevogels Vogelbescherming Nederland
Predatie kan een probleem zijn, maar het is niet de belangrijkste oorzaak van de teruggang van weidevogels. Dat stelt Vogelbescherming Nederland in een officieel ingenomen ‘standpunt’ op haar website. Zij beroept zich daarbij op ‘tal van wetenschappelijke studies’.
,,Het grootste probleem voor de weidevogels is het verdwijnen van geschikt leefgebied door het steeds intensievere gebruik van het boerenland.”
‘Gaat ultieme poging om weidevogels te beschermen te ver?’
Begin mei 2021 maakte de provincie Fryslân – één van de zes provincies die het Aanvalsplan Grutto indiende en ondersteunt – in navolging van hun in december 2020 aangekondigde beleid (met de nota ‘Beheer en Schadebestrijding‘), vernieuwd beleid voor predatiebeheer bekend.
In het experiment, dat drie jaar moet gaan duren, willen de provincie en het Agrarisch Natuurcollectief Súdwestkust boeren rond twee weidevogelgebieden de mogelijkheid geven om verschillende rovers te weren of zelfs te doden. Dit jaar wordt nog gebruikt voor onderzoek, maar volgend jaar moet het predatorenbeheer in de nieuwe stijl echt ingaan.
Het hierboven beschreven en ingenomen ‘officiële’ standpunt van Vogelbescherming Nederland komt (dus) niet helemaal uit de lucht vallen. De ‘tweestrijd’ kwam nadrukkelijk aan de orde in de radio-uitzending van Vroege Vogels van 10 mei 2021, waarin presentator Menno BentveldRuud van Beusekom van de vogelbeschermingsorganisatie de vraag voorlegt of het Friese predatorenbeheer, waarbij alle denkbare predatoren ‘geweerd’ kunnen worden, niet een beetje doorslaat – c.q. een stap te ver gaat. Lees en beluister hier de uitgebreide reportage ‘Gaat ultieme poging om weidevogels te beschermen te ver?
Groenlunch fmf: ‘Winst met weidevogel: verdienmodel voor weidevogelbeheer’
Op 26 april organiseert de Friese Milieufederatie (fmf) een ‘Groenlunch‘, een webinar waarin een beeld wordt geschetst van verschillende Friese initiatieven waarbij weidevogelboeren extra inkomen genereren. Zo zien we de Terschellinger PolderPracht-kaas en de Fryske– en Weide Weelde– (inmiddels Noordertrots) zuivel voorbijkomen.
Sprekers tijdens de Groenlunch zijn oud-burgemeester van leeuwarden en mede-initiatiefnemer van het Aanvalsplan Grutto: Ferd Crone, agrariër op Terschelling en melkleverancier voor de PolderPracht-Kaas: Egbert Zorgdrager, ondernemer en initiatiefnemer van De Fryske: Catharinus Wierda en Marten de Jong, gildeboer en leverancier van Weide Weelde.
Winst met weidevogels: verdienmodel voor weidevogelbeheer, Groenlunch, 26 april 2021.
De Eempolders, een weidevogelwalhalla onder de rook van de Randstad
Grutto’s, tureluurs en kieviten vliegen je er om de oren. Het Vroege Vogels-team ontdekt hoe mensen en dieren samenleven in dit agrarisch gebied. Het kan dus wel. Menno Bentveld gaat langs bij enthousiaste weidevogelboeren en ziet hoe de rammelende hazen het voorjaar vieren. Willemijn Veenhoven duikt in de verborgen wereld van het boerenland en zoekt naar bodemdieren. Dit gebied barst van het leven. Kijk hieronder naar de Vroege Vogels-uitzending van 30 april 2021: ‘De Eempolders‘, een weidevogelwalhalla onder de rook van de Randstad.
Hoe de bedreigde grutto in de Eempolders wél opleeft: ‘Uniek voorbeeld in Nederland’
Op 29 juli 2021 maakt Johan Hardeman voor de regio-editie-Amersfoort van het Algemeen Dagblad de balans op van het grutto-broedseizoen-2021: de achteruitgang is gekeerd: er worden juist meer broedparen en kuikens geteld. Hij spreekt met boer Gert-Jan de Jong uit Eemnes: ‘Het stikte hier van de grutto’s. Het zat trouwens ook vol met tureluren, scholeksters en eenden’. Hoe kon Eemland uitgroeien tot ‘belangrijke voorbeeldregio in Nederland’?
65-jarige ‘Pé Daalemmer’ krijgt donatie aan het Groninger Natuurfonds cadeau
Beeld: Start actie ‘Peter de Haan voor de Groninger natuur’, Het Groninger Landschap, 3 mei 2021. (Screenshot K&L)
Op 3 mei 2021 is Peter de Haan, beter bekend als Pé Daalemmer van het Groninger kleinkunst-duo ‘Pé Daalemmer & Rooie Rinus‘, 65 jaar geworden! Om dit te vieren kreeg De Haan een mooie donatie aan het Groninger Natuurfonds cadeau. Dit is een in het voorjaar van 2021 gestart fonds ter ere van het 85-jarige bestaan van de Het Groninger Landschap, waarmee deze stichting meer natuur in Groningen hoopt veilig te stellen.
Omdat Peter een liefhebber is van de natuur – hij ‘gaat tegenwoordig vaak met een verrekijker op pad’ om grutto’s te spotten – hebben zijn vrouw en kinderen een uniek cadeau bedacht: hij krijgt een flink aantal vierkante meters grond uit het Groninger Natuurfonds cadeau, en roepen natuur- en gruttoliefhebbers op hen daarin te volgen:
,,Geef Peter (via het fonds) ook een stukje natuur voor zijn verjaardag! Voor slechts € 7,50 heb je al een vierkante meter!”
Vrouw en kinderen Peter de Haan
Dochter Josse maakte voor Peter’s verjaardag daarnaast een prachtige linoleumsnedevan een grutto, terwijl zoonlief Wietse zijn vader eert met een heuse grutto-song:
‘Wie luistert naar de grutto? (Pé 65)’, Wietse
,,Die pomp daar, die redt de weidevogels in dit reservaat!”
Kieviten, grutto’s en tureluurs hebben het dit voorjaar goed. Het is niet te droog, zoals vorig jaar, niet te nat, niet te warm en niet te koud, zegt weidevogelonderzoeker en -beschermer Mark Kuiper. Verslaggever-NH Nieuws, Stephan Roest, reist opnieuw af naar de Amstellandse polder ‘Ronde Hoep‘ en ziet al tientallen jonge kieviten en grutto’s door het gras scharrelen. Of 2021 uiteindelijk een goed weidevogeljaar is, moet nog blijken. Mark is in ieder geval optimistisch: ,,Het zit in het water – die pomp daar, die redt de weidevogels in dit reservaat!”
,,Vorig jaar liep 70 procent van de grutto’s hier rond zonder dat ze ook maar hadden geprobeerd om een nest te maken. Dit jaar zie ik tweemaal zo veel nesten en pullen dus ik denk dat het dit jaar wel goed zit.”
Mark Kuiper
Beeld: Weidevogelonderzoeker Mark Kuiper voor een volle sloot in de Ronde Hoep, NH Nieuws/Stephan Roest, 4 mei 2021.
‘Onderzoek naar impact van predatoren op weidevogels in Salland’
In het Salland roven vossen en steenmarters veel nesten leeg van grutto’s, tureluurs en kieviten. In opdracht van de provincie Overijssel brengt Sovon Vogelonderzoek Nederland met onderzoek de invloed van deze predatoren in kaart.
Het natuurgebied Lierderbroek omvat 1500 hectare met een kern van 50 hectare. In het gebied werken 27 boeren samen aan weidevogelbeheer. Ze maaien gericht om de nesten niet te vernielen. En ze hebben kruidenrijk grasland ingezaaid, om extra insecten aan te trekken. In 2019 waren er 66 gruttonesten in het gebied. De populatiecijfers dalen terwijl er meer predatoren komen.
Sovon doet onderzoek in het weidevogelgebied Lierderbroek en daarnaast ook in de gebieden Staphorsterveld en Tolhuislanden. Dat onderzoek moet helderheid verschaffen over het predatieaandeel van de steenmarter. In Lierderbroek staan 30 wildcamera’s opgesteld. Vrijwilligers verzamelen met hulp van Sovon de gegevens. Ook bij de analyse is Sovon betrokken.
,,We lopen achter de feiten aan.’’
Bertwin Elshof, beheerder in het natuurgebied Lierderbroek, maakt zich met name dit jaar (2021,red.) grote zorgen over de nesten van de weidevogels. De vos mocht vanwege de ‘Corona-avondklok’ niet worden bejaagd. Daarmee heeft het dier goede dekking door het hoge gras. ,,We lopen achter de feiten aan.’’
Normaliter spoort Elshof het dier op als het ’s nachts op strooptocht gaat. Met een lichtbak, een felle lamp, lichten de ogen van de vos op en kan het dier worden geschoten. Daar heeft Björn van de Veen sinds vorig jaar iets op gevonden. In een aflevering van Jagers TV (uit juni 2020, red.) installeert Van de Veen samen met Thomas Vennekel van Krefelder Vossenvallen een vossenvangsysteem in een nieuw stuk jachtveld en geeft tips en trics over standplaats, lokaas en materiaal.
JagersTV Afl. 11 – Weidevogels in Het Lierderbroek, ingezaaide akkerranden en vossenval plaatsen, Jagers TV, 26 juni 2020.
,,We moeten er alles aan doen om de grutto voor ons land te behouden, niet alleen voor de soort, ook Europees gezien”
Op 14 mei 2021 waren natuurfilmer Ruurd Jelle van der Leij en televisiemaker Menno Bentveld te gast bij het dagelijkse televisieprogramma Op1 om de urgentie van het behoud, het in stand houden van de soort van ‘onze Nationale Vogel – de grutto – te onderstrepen, ook om daarmee te kunnen voldoen aan onze verantwoordelijkheid voor Europese verplichtingen.
Volgens Ruurd Jelle van der Leij moeten we er alles aan doen om de grutto te behouden, Op1, 14 mei 2021.
‘Zorg ervoor dat het leefgebied geschikt is, dan komen vogels als de grutto vanzelf weer terug’
Elke dag zeurt er wel iemand over predatoren. Maar jongens, het begint bij de biotoop. Zonder goede biotoop heb je geen vogels. Dat is de resolute opvatting van Sander de Vries van Weideleven, een stichting die momenteel zo’n zeshonderd hectare weidegrond in Fryslân beheert. Onderzoek is belangrijk om in kaart te brengen wat er met de grutto gebeurt, zegt hij tegen Wybe Fraanje, die hem interviewt voor het Friesch Dagblad. Om in kaart te brengen waar die heen vliegt en of die terugkomt, maar onderzoek brengt de weidevogel niet terug. Daarvoor moet de biotoop geschikt zijn.
De Vries is van huis uit een ‘fjildman’: jarenlang lid van de BFVW, de Bond van Friese Vogelwachten, en nazorger geweest. Hij houdt er meer stelligheden op na. Het huidige subsidiesysteem werkt niet, meent hij. ,,Dan krijgt een boer 1200 euro per hectare voor een plasdraspompje, maar er zitten geen vogels op zijn land. Dat werkt dus niet.
,,Ik zeg gekscherend: doe ons een miljoen en we geven je duizend hectare weidevogelland terug”
‘Grutto met uitsterven bedreigd, maar in dit vogelreservaat lukt het wél om hem van de ondergang te redden’
Dat het geschikt maken van het leefgebied resultaat biedt, bewijst bijvoorbeeld de aanpak van Natuurmonumenten bij weidevogelreservaat De Bovenlanden in Woerdense Verlaat. Met hulp van boeren die maaien, als de kuikens al weg zijn.
,,Er zijn in de Workumerwaard en op andere plekken voorbeelden van goed weidevogelbeheer. Als we willen, kunnen we weidevogels best voor uitsterven behoeden. Als op zo’n levendige enclave in het stil geworden platteland een vos de eieren eet of kuikens doodbijt, kan ik me indenken dat dat moordlust oproept. Met schrikdraad is veel leed te voorkomen. Maar de ene zeldzame vogel doodschieten om de andere te beschermen?” Dat vindt Koos Dijksterhuis een ‘onzinnige actie’, of zoals hij zijn bijdrage aan zijn Natuurdagboek in Trouw afsluit: ‘zinloos natuurgeweld’.
Agrarisch natuurbeheer vindt in ons land al sinds de jaren tachtig van de vorige eeuw plaats. Met als doel om de natuur en landschap van het boerenland te beschermen, van argusvlinder tot grutto. Het ministerie van LNV heeft onlangs een tussentijdse evaluatie ‘Stelselvernieuwing in uitvoering‘ uit laten voeren om te kijken of het huidige stelsel (ANLb) écht werkt.
Vogelbescherming is niet tevreden over deze evaluatie, vooral omdat het geen uitsluitsel geeft over de ecologische effectiviteit ervan. Of het écht werkt dus. Begin mei 2021 zetten ze in een uitwerking van een brief aan demissionair minister Carola Schoutenhun grieven uiteen, hoe het ANLb én de definitieve evaluatie volgens hen beter kan.
‘Minister Schouten heeft geen geld voor de grutto’
Minister Schouten kan op korte termijn geen structurele financiering regelen voor Aanvalsplan Grutto, zo meldt Jobke den Hertog in Biojournaalop 23 juni 2021, de dag dat de vergadering van de Kamercommissie LNV plaatsvond. Het is een enorme teleurstelling voor de initiatiefnemers van het plan, die een week eerder nog een petitie met ruim 86.000 handtekeningen aan deze Commissie overhandigde, en die juist bedoeld was om vaart achter de in- en uitvoering van het plan te zetten.
,,Ik zou willen dat ik het sneller voor elkaar had. Wij zijn demissionair kabinet, dat zeg ik niet om het probleem van mijn bord te vegen.”
Carola Schouten, minister LNV
Ondanks een enthousiast onthaal door alle betrokken partijen: natuurorganisaties, boeren, minister en provincies, is een beslissing over de financiering hiermee dus op de lange baan geschoven. De minister beloofde te doen wat ze kon als demissionair minister, bijvoorbeeld door het plan op te nemen in het GLB-ontwerp (Gemeenschappelijk Landbouwbeleid, red.).
Voorlopig rest Pieter Winsemius weinig anders dan zich te richten tot informateur Mariëtte Hamer. Dat deed hij overigens al, namens de opstellers van het Aanvalsplan, een dag voor de teleurstellende uitkomst van de Kamercommissievergadering:
,,De tijd dringt: de grutto, en ook de andere weidevogels, kan geen uitstel lijden. Iedereen is voor en de warme gevoelens zijn ongetwijfeld oprecht, maar we spelen voor het echie.”
Pieter Winsemius
Waarom moet ik toch ineens aan het interview van Jean-Pierre Geelen met Gerrit Gerritsen denken?
Er moet geld komen om de grutto in de Vosse- en Weerlanerpolder te beschermen
Naast het landelijke financieringsaanvalsplan zijn er op gebiedsniveau in den lande diverse initiatieven om de grutto te behouden. Zeker op plekken waar het juist goed gaat met de nationale vogel. ,,Er moet geld komen om de grutto in de Vosse- en Weerlanerpolder, een stukje veenweidegebied met een verrassende rijkdom aan planten en vogels in de naaste omgeving van Hillegom, te beschermen.” Dit pleidooi hield fractievoorzitter Kees Langeveld (CDA) op 1 juli 2021 in de Zuid-Hollandse gemeenteraadsvergadering.
Sinds enkele jaren gaat het goed met de grutto in dat gebied, maar het CDA ziet graag dat de levensruimte van deze vogel wordt vergroot.
,,We moeten een groter deel van deze polder beschermen.’’
Kees Langeveld, fractievoorzitter CDA (Hillegom)
Het CDA diende een voorstel in, waarbij het College van Burgemeester en Wethouders wordt opgeroepen om (ook) bij andere overheden subsidiegeld te vinden voor dit doel.
Geld voor bescherming Grutto, Bollenstreek Omroep, 2 juli 2021.
‘Ontspringen Tureluurs de dans?’
Met de meeste weidevogels gaat het niet goed. De grutto en de scholekster zijn de laatste decennia flink in aantal afgenomen en de kievit gaat daar nu in rap tempo achteraan. Een uitzondering daarop is de tureluur, die niet meer zo snel afneemt en zich beter lijkt te handhaven. Waarom doet de tureluur het beter – of eigenlijk minder slecht – dan de rest? Nature Today ging op verkenning.
Ontspringen Tureluurs de dans? Marwa Kavelaars, Bernice Goffin, Wim Tijsen en Erik Kleyheeg, SOVON Vogelonderzoek Nederland, Nature Today, 2 juli 2021
Grutto en tureluur brengen meer jongen groot in West-Groningen
Veldcoördinator Henk van der Noord van Collectief Groningen West spreekt op 9 juli 2021 in Nieuwe Oogst van een goed weidevogelseizoen – zowel de tureluur als de grutto hebben meer jongen grootgebracht op het agrarisch natuurbeheerland in West-Groningen dan de voorgaande drie jaar:
,,Dit was het beste seizoen van de afgelopen vier jaar. Met name in de gebieden waar meerdere boeren gezamenlijk het beheer op elkaar afstemden voor de weidevogels werd massaal gebroed dit jaar.”
Provincie Zuid-Holland investeert 1,1 miljoen euro in weidevogels
De oproep van CDA-fractievoorzitter Kees Langeveld vond snel weerklank: drie dagen na zijn pleidooi in de Hillegomse gemeenteraad maakte de provincie Zuid-Holland bekend dat zij 1,1 miljoen euro beschikbaar stelt om de leefgebieden van boerenlandvogels zoals de grutto, tureluur, veldleeuwerik en patrijs te verbeteren.
Boeren en natuurbeschermers kunnen daardoor al dit jaar aan de slag om de leefgebieden van boerenlandvogels te verbeteren. Zij hadden dit voorjaar vanuit het Actieplan boerenlandvogels 23 voorstellen ingediend, waarvan er nu meteen al 17 uitgevoerd kunnen worden. Biojournaal zette op een rijtje wat de agrarische collectieven en natuurorganisaties op verschillende plekken in Zuid-Holland met het geld van plan zijn.
De Zuid-Hollandse toekenning van 1,1 miljoen euro is natuurlijk mooi nieuws – de (weidevogel) provincie loopt daarmee niet voor zijn verantwoordelijkheid weg – maar, ook als de andere vijf provincies dit voorbeeld zouden volgen, is het bij lange na niet genoeg om de grutto voor ons land te behouden. Mooi gebaar, maar er is meer (geld) nodig! De jaarlijkse kosten worden in het Aanvalsplan Grutto immers geschat op zo’n 35 miljoen euro. En snel graag, want ‘de tijd dringt’, hiermee Pieter Winsemius parafraserend na de laatste LNV-Kamercommissie-vergadering (van 23 juni 2021, red.).
Mooi nieuws: er komt een financiële impuls voor het Aanvalsplan Grutto👏🏻De eerste stappen kunnen nu gezet worden, maar er is nog een pak geld nodig om het volledige plan uit te voeren. Alleen dan kunnen we het verschil maken voor #weidevogels@vogelnieuws .https://t.co/WwvVmXEGRe
Minister Schouten komt met flinke financiële impuls voor de eerste twee jaar
Minister Schouten wilde ‘het (financierings)probleem ‘niet van haar bord vegen’ en ondernam actie: ze meldt per brief op 8 juli aan de Tweede Kamer dat ze (in overleg met de betrokken provincies) heeft besloten om voor de overbrugging naar de start van het nieuwe GLB (2023, red.), het (Europese) Gemeenschappelijk Landbouwbeleid, op de begroting van het ministerie van LNV een bedrag van in totaal 5 miljoen euro te reserveren voor het Aanvalsplan Grutto. Het gaat om 2 miljoen in 2021 en 3 miljoen in 2022. De provincies hebben toegezegd eenzelfde bedrag beschikbaar te stellen. Ik til de highlights uit de Schouten’s kamerbrief er even uit:
Voor het Nationaal Strategisch Plan voor de periode 2023-2027 van het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid heeft de minister samen met de provincies overlegd om voor de uitvoering van het Aanvalsplan Grutto in totaal 69,5 miljoen beschikbaar te stellen. Hiervoor voegt Schouten 52,5 miljoen euro uit de overhevelingsmiddelen toe aan het budget voor agrarisch natuur- en landschapsbeheer.
De minister wil proberen om ook voor de overige 17 miljoen euro dekking te vinden. Hierover gaat zij (verder) in overleg met de provincies en onderzoekt ze de mogelijkheden om verbinding te leggen met lopende programma’s. Mocht de aanvullende dekking niet gevonden worden dan zal de minister opnieuw in overleg met de provincies de ambitie bijstellen.
Met deze eerste financiële impuls verwacht Schouten dat de zes provincies 18 tot 26 kansgebieden met een minimale omvang van 1000 hectare kunnen inrichten en beheren in de periode 2023-2027. De provincies willen zich inspannen voor de éénmalige inrichtingskosten, die naar schatting 1 miljoen euro per gebied bedragen.
In 2025 zal de voortgang van het Aanvalsplan Grutto worden geanalyseerd. Afhankelijk van de bevindingen kan worden besloten om de ambitie te versnellen en te verhogen naar de inrichting en beheer van maximaal 34 kansgebieden. Overeengekomen is om 10% van het beschikbare budget te reserveren voor andere boerenlandvogels zoals patrijs en wulp.
‘Er is nog een pak geld extra nodig om het volledige Aanvalsplan uit te voeren’
Het Aanvalsplan Grutto kan dus van start, omdat minister Schouten met een flinke financiële impuls komt voor de eerste twee jaar, maar half werk verrichten is fataal, zo stelt Vogelbescherming Nederland een dag na de kamerbrief van de minister. Er is volgens hen snel financiële zekerheid nodig voor de gehele looptijd van het plan. Pieter Winsemius, initiatiefnemer van het Aanvalsplan Grutto:
,,Het is mooi nieuws dat we nu van start kunnen gaan, maar er is nog een pak geld extra nodig om het volledige Aanvalsplan uit te voeren. Alleen dan kunnen we daadwerkelijk het verschil maken voor de weidevogels.”
Daarom roept de oud-minister op snel duidelijkheid te geven over de financiering van het gehele plan. Dit is niet alleen belangrijk voor de grutto, maar ook voor de boeren. Het plan valt of staat met hun deelname. ,,Maar daarvoor moet er wel financiële zekerheid zijn”, aldus Winsemius.
Schep in de grond!; hoe (tijdige) ‘Niet Productieve Investeringen’ uiterst productief kunnen zijn
In mei 2020 heeft collectief Súdwestkust een Europese subsidie aanvraag POP3 2de openstelling, “Niet Productieve Investeringen agrarisch natuurbeheer weidevogels en akkervogels” ingediend. Na de indiening zijn er meteen vele projecten uitgevoerd om zodoende het weidevogelseizoen 2021 nog te kunnen profiteren van de verschillende maatregelen. Inmiddels heeft het collectief een redelijk succesvol broedseizoen achter de rug en kunnen ze met tevredenheid terugblikken op de vele investeringen.
Kruidenrijk weidevogelgrasland voor beter weidevogelmozaïek in Groningen West
Binnen het gebied van Collectief Groningen West is medio september 2021 bij negen melkveehouders uit de buurt van Winsum en Grijpskerk een kruidenrijk weidevogelgrasland mengsel ingezaaid. Het collectief doet dit voor het pilotproject ‘Kruidenrijk Weidevogel-grasland’ waarmee ze het weidevogelmozaïek in het gebied willen versterken. De mengsels zijn van ecoloog Arend Timmerman. Bekijk hier een Veldpost-reportage van Sandra Wilgenhof, met foto’s van Eddie van Marum, Janneke van der Velde en Mark Schuurman.
Ministerie LNV zegt tot 2027 geld toe voor inrichting van 18 tot 26 ‘Aanvalsplan Grutto-kansgebieden‘
Uit de begroting van het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) voor 2022 maakt Leeuwarder Courant-journalist Cor de Boer op, dat er geld is toegezegd om tot 2027 18 tot 26 kansgebieden voor weidevogels in te richten in het kader van het Aanvalsplan Grutto.
Voor de jaren 2023 tot 2027, nadrukkelijk de periode waarin het GLB, het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid, vorm moet krijgen, zijn rijk en provincie van zins om 69,5 miljoen euro bij elkaar te brengen. De teller staat voorlopig op 52,5 miljoen. Als er geen aanvullende dekking wordt gevonden voor het gat in de planning, dan zullen volgens LNV de ambities bijgesteld moeten worden.
Werk aan de winkel dus om voor 1 januari 2022 er bij de NSP-plannenmakers (Nationaal Strategisch Plan voor het nieuwe GLB) op aan te dringen het ‘restant‘ op een wijze onder te brengen in het (nieuwe) GLB
Friesland wil naar 10.000 broedparen van Grutto in 2030. Gedeputeerde Hoogland: ‘It kin noch‘
De komende jaren moet het aantal broedende grutto’s groeien naar 10.000 paren in 2030. Die ambitie staat beschreven in de Nota Weidevogels die Gedeputeerde Staten op dinsdag 28 september 2021 naar Provinciale Staten (Fryslân) hebben gestuurd. ‘It kin noch‘, zegt gedeputeerde Douwe Hoogland.
“De need is heech en wy moatte der mei ús allegear ôfgryslik hurd oan lûke. Mar ik haw der fertrouwen yn dat wy mei dizze oanpak de delgeande line omdraaie kinne nei in opgeande line. Dat is wichtich, want greidefûgels binne in kearnûnderdiel fan it Fryske lânskip en moatte dat ek bliuwe. Dêr sette wy ús foar yn.”
Douwe Hoogland, Gedeputeerde Provincie Fryslân
Het nieuwe weidevogelbeleid dat het Friese college voorstelt bestaat uit drie, elkaar opvolgende fasen: provinciebrede basiszorg voor weidevogels in het landelijk gebied, (agrarisch) natuurbeheer in de weidevogelkerngebieden en – de derde stap van de drietrapsraket – het creëren van grote, samenhangende ‘weidevogelplusgebieden‘ zoals beschreven in het Aanvalsplan Grutto.
De Nota Weidevogels 2021–2030 is gemaakt op basis van de evaluatie van de huidige weidevogelnota, het Aanvalsplan Grutto, de petitie Fryslân Greidefûgellân, en in nauwe samenwerking met het Olterterpoverleg en andere partners. De Provinciale Staten besluiten op 21 november over het vaststellen van de nota.
Op 14 oktober kreeg de Friese natuurgedeputeerde Douwe Hoogland (rechts) het Jaarbericht 2021 – Weidevogels in Fryslân overhandigd uit handen van van Frans Kloosterman van de Bond Friese Vogelwachten (BFVW). Dit vond plaats in de ‘jarige’ Statenzaal van het provinciehuis in Leeuwarden.
In grote delen van Friesland werden in het voorjaar van 2021 meer broedparen van de vier bekendste weidevogels geteld dan vorig jaar. Het natte voorjaar en late maaien zorgden voor gunstige omstandigheden. Dat staat in het Jaarbericht 2021 over weidevogels in Friesland.
Het jaarbericht is een samenwerking van de Bond Friese Vogelwachten (BFVW), Sovon Vogelonderzoek Nederland, Kollektivenberied Fryslân, It Fryske Gea, Staatsbosbeheer en Natuurmonumenten.
.
Op de regio Friese Wouden na werden bijna overal in de provincie grotere aantallen kieviten, grutto’s, tureluurs en scholeksters vastgesteld. Omdat het voorjaar nat was, stond het waterpeil in veel polders hoog. Dat zorgde voor gunstige foerageermogelijkheden. Door de vele regenval gingen waarschijnlijk wel veel eerste legsels en kuikens van kieviten verloren.
Volgens Inge van der Zee van de BFVW bewijst het broedsucces het belang van natte weides. Vormen normaal gesproken de plasdras stukken oases voor de vogels, nu was volgens haar heel Fryslân een plasdrasgebied
,,Wij insiders wisten wel het belang van een hoog waterpeil voor vogels maar nu kan heel Fryslân het weten.”
Inge van der Zee (BFVW)
Doordat het lang nat en koud was, werd het grasland op veel plekken pas laat gemaaid, waardoor kuikens van de tureluur en de grutto grotere overlevingskansen hadden. Het aantal alarmerende paren van grutto’s was dan ook bovengemiddeld en het nestsucces bedroeg waarschijnlijk meer dan 70%.
‘Baarderadiel volgend jaar los met Aanvalsplan Grutto’
De eerste gebieden in Friesland kunnen worden gerealiseerd, waaronder dat van Natuurcoöperatie Baarderadiel, meldt Omrop Fryslân op 10 november 2021. Met de (eerste) 70 miljoen euro die is vrijgemaakt voor het Aanvalsplan Grutto kan de coöperatie in het noordelijke deel van de voormalige gemeente Baarderadiel, rond Jorwert en Baard, met ingang van 2022 van start.
Met het geld dat nu loskomt, kunnen we de komende jaren 24 van de 34 gebieden realiseren, zegt Pieter Winsemius tijdens de jaarlijkse bijeenkomst van de natuurcoöperatie in een volle bovenzaal in het Wapen fan Baarderadiel in Jorwert, na een inleiding van voorzitter Skelte Brouwers. Omrop Fryslân interviewt beide heren, waarbij (implementatie van) het verdienmodel van de boer – als voorwaarde voor succes – natuurlijk centraal staat.
Algemene Rekenkamer: ‘Aanpak bescherming weidevogels werkt niet’. ‘Waar is de grutto?’
Het beleid om weidevogels zoals de grutto te behouden heeft niet gewerkt. In de afgelopen 20 jaar groeide de subsidie voor boeren om weidevogels te beschermen van € 4,2 miljoen in 2001 tot € 33,4 miljoen in 2020. Maar in diezelfde periode daalde het aantal broedparen grutto’s van 60.000 tot 30.000. Dat stelt de Algemene Rekenkamer op 14 december 2021.
De Kamer trekt de conclusie dat het weidevogelbeleid van de minister van LNV niet succesvol is in het rapport ‘Waar is de grutto?‘ Daarin zijn de resultaten bekeken van verschillende maatregelen die boeren kunnen nemen om weidevogels te beschermen en de subsidie-gelden die daarmee zijn gemoeid. Ook is in kaart gebracht waar dat gebeurt en hoe groot dat gebied is ten opzichte van het totale gebied dat geschikt kan zijn voor weidevogels. Uit het onderzoek blijkt dat dit maar 15% is. Demissionair minister Schouten van LNV heeft op 22 november 2021 gereageerd op het conceptrapport van de Rekenkamer. Schouten vindt de conclusie dat de aanpak bescherming weidevogels niet werkt te eenzijdig.
Ze wijst erop – ik citeer nu uit de samenvatting van de Algemene Rekenkamer – dat ‘weidevogelaanpak naast subsidies verstrekken ook en vooral het volgende omvat: het creëren van aantrekkelijke leefgebieden van voldoende omvang waar de broedende en foeragerende grutto rust, ruimte en voedsel kan vinden, het betrekken van agrariërs bij het toepassen van agrarisch natuurbeheer op een deel van hun land, de ontwikkeling van een aantrekkelijk verdienmodel voor de boer om bij te dragen aan natuurbeheer en een gebalanceerd predatiebeleid.
Op al deze vlakken ziet de minister positieve ontwikkelingen maar ze erkent dat deze nog niet vertaald worden in het omkeren van de dalende trend van de weidevogelpopulatie met de grutto als icoon. De minister vindt de grotere inzet van boeren positief en ook vindt ze de stelselherziening van het ANLb in 2016 een goede aanpak’.
Minister Schouten omarmt Aanvalsplan Grutto: ‘voldoende kansen om grutto beter te beschermen’
De minister van LNV ondersteunt de conclusie van de Algemene Rekenkamer dat er voldoende kansen liggen om de grutto beter te beschermen. Zij vindt het daarom ook nodig dat boeren de maatregelen nemen die het best werken in de meest kansrijke gebieden voor de grutto. Het Aanvalsplan Grutto biedt hiervoor volgens haar een uitstekende aanzet – dat plan heeft de minister omarmd. Waarvan akte.
Knelpunt: intensieve landbouw
Voornaamste knelpunt vormt de intensivering van de landbouw, zegt Nienke Beintema in NRC op 15 december 2021. In de hoogproductieve, uniforme Nederlandse weiden, waarin de grondwaterstand kunstmatig laag wordt gehouden, vinden jonge grutto’s te weinig insecten. Daarnaast gaan veel eieren en jongen verloren doordat boeren hun gras al vroeg maaien. Ten slotte zijn jonge grutto’s in de open, kale weiden een relatief gemakkelijke prooi voor roofdieren, zoals vossen.
Al vanaf de jaren ’90 is er aandacht voor zogeheten agrarisch natuurbeheer, waarbij boeren subsidie krijgen voor ‘vogelvriendelijk’ beheer. Daarbij hoort bijvoorbeeld dat zij hun land later en minder vaak maaien, om nesten heen maaien, kruidenrijke stukken grasland inrichten en stukjes land onder water te zetten, oftewel ‘plasdras’ maken. Over dergelijk agrarisch natuurbeheer was al eerder ophef: die aanpak zou niet werken. De weidevogelstand holt immers nog altijd achteruit. Het huidige rapport van de Algemene Rekenkamer trekt conclusies langs diezelfde lijnen, stelt Beintema. „Maar het is goed om dat wat te nuanceren”, zegt Erik Kleyheeg van Sovon op zijn beurt. Beintema sprak met hem.
,,Bij zonsopgang in de Leonserpolder vertelden Peter Oosterhof, Drentse boer op Friese grond en Welmoed Deinum, boerin uit Sondel, over het magisch spel dat zich onder onze voeten afspeelt.” Zo opent de website van Kening bij de ‘verbeeldende’ aankondiging van hun ‘Grondrede‘, waarin ze het belang van de grond, ‘de bodem van ons bestaan’ onderstrepen en kracht bijzetten: ‘Kening sprak op 15 september 2020 de Grondrede uit‘.
,,Het is een prachtig organisme. Maar we gaan er te ruig mee om.” Daarna sprak en bewoog de aarde zelf, begeleid door trompet en didgeridoo.”
Kening
Grûnrede Kening, YouTube-kanaal Hatog Krøller, 15 september 2020.
,,Af! De registratie van die magische Prinsjesdag-ochtend waarop Kening de Grondrede uitsprak. Start van hopelijk een nieuwe traditie.”
Kening, 17 september 2020
Grondrede Kening 15 september 2020, YouTube-kanaal Hatog Krøller, 17 september 2020.
Brief aan de koning: leer van de grutto en de rode regenworm
Peter Oosterhof en Welmoed Deinum (Kening) stuurden een brief aan de Koning; deze werd op 17 september 2020, twee dagen na Prinsjesdag, op Twitter gepubliceerd. Ik heb hem hieronder integraal voor je opgenomen. Twee keer klikken voor het beste (lees)resultaat.
,,We spelen een gevaarlijk spel met de grond, de bodem van ons bestaan. Laten we leren van de grutto en de rode regenworm en anders gaan boeren en leven.”
Peter Oosterhof en Welmoed Deinum (Kening)
Grondrede, Peter Oosterhof en Welmoed Deinum (Kening)
Ook het Friesch Dagblad gaf Peter en Welmoed (Kening) op 16 september een podium door voor de Grondrede een volle (Opinie)pagina in te ruimen. Ook hier geldt: twee keer klikken!
Opiniepagina Friesch Dagblad, 16 september 2020. .
Ondanks alle inspanningen in de afgelopen dertig jaar om de Nederlandse weidevogels te beschermen, gaat het bijzonder slecht met de broedvogels van het agrarische gebied. De belangrijkste oorzaken hiervan zijn verstedelijking en intensivering van de landbouw. Sinds de jaren zestig van de vorige eeuw is de populatie grutto’s met bijna 70 procent afgenomen.
In het spoor van de grutto, Koning van de Weide,YouTube-kanaal De Visdief. 25 oktober 2016.
Veel geschikt habitat is verdwenen en er worden te weinig kuikens ‘vliegvlug‘ om de jaarlijkse sterfte te compenseren. ,,Om daar iets aan te kunnen doen, moet je eerst begrijpen wáár het, en wát er precies mis gaat”, zegt Theunis Piersma, hoogleraar Trekvogelecologie aan de Rijksuniversiteit Groningen.
Piersma is (ook) verbonden aan het NIOZ, het Koninklijk Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee op Texel, waar hij (wereldwijd) onderzoek doet aan trekvogels – voornamelijk die van het open weide- en waddenlandschap – met een ruime blik, vanuit Noord Nederland. Zijn verbondenheid – van jongs af aan – met de grutto steekt hij daarbij niet onder stoelen of banken. Hij is mede-initiator van het in 2012 opgerichte burgerinitiatief Kening fan ‘e Greide, Fries voor ‘Koning van de Weide‘ – de grutto.
Wat doet Kening fan ‘e Greide, YouTube-kanaal Kening fan ‘e Greide, 5 december 2017.
Diepgaand populatieonderzoek over een langere periode op een grote ruimtelijke schaal
,,Ontstaat het probleem tijdens het broedseizoen door bijvoorbeeld lage nestoverleving, hoge kuikensterfte, of door bijvoorbeeld een slechte conditie van volwassen vogels? Of juist in een andere fase van de levenscyclus, door sterfte in het eerste jaar, of door problemen tijdens trek en overwintering? Dergelijke veelomvattende vragen vereisen diepgaand populatieonderzoek over een langere periode op een grote ruimtelijke schaal.”
Theunis Piersma, Conservation Ecology Group RuG
Dat onderzoek ging hij aan. In 2004 is Piersma bij de Groninger universiteit een langjarig internationaal Grutto-onderzoek gestart in Zuidwest Fryslân, waar – tot nu toe – plaatselijk (nog) veel grutto’s voorkomen:
Dat leverde hem tien jaar later de jaarlijks door de Nederlandse organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO)uit te reiken Spinozapremie op, de hoogste wetenschappelijke onderscheiding in Nederland, in de volksmond: de ‘Nederlandse Nobelprijs’. Hij stelt zich zelf aan je voor:
,,De grutto is de afgelopen twintig jaar (2014, red.) van een heel algemene vogel naar een hele zeldzame vogel gegaan; en dat geldt eigenlijk voor alle vogels van het boerenland.”
Theunis Piersma
Theunis Piersma, NWO-Spinozalaureaat 2014, YouTube-kanaal NWO, 9 september 2014.
,,Wat we al eerder ontdekt hebben is dat die vogels enorm flexibel zijn; misschien niet de geesten, maar in ieder geval hun lijven die voortdurend aan verandering onderhevig zijn, omdat ze iets moeten, of omdat de omgeving verandert. Die verandering, dat is een soort algemene fascinatie van me.”
Theunis Piersma
Historisch moment: ‘We kunnen kleine vogels hun leven lang volgen!’
NWO Spinozapremie voor Theunis Piersma, YouTube-kanaal RuG, 6 juni 2014.
De Spinozapremie maakte het voor Piersma mogelijk om verder onderzoek te doen naar de rol van omgevingsfactoren tijdens de groeifase van trekvogels. Niet alleen het zeer welkome onderzoekssubsidiebedrag, twee en een half miljoen euro, gaf reden tot vreugde en optimisme, ook de voortschrijdende techniek droeg bij aan onderzoeksmogelijkheden en -innovatie.
Voor het eerst in de geschiedenis konden Piersma en zijn team kleine vogels hun leven lang volgen – niet alleen door ze te zenderen en (voornamelijk demografische en genetische) gegevens te registreren, maar ook – wat volgens Piersma onderschat is – door de metingen te gebruiken voor onderzoek naar omgevingsinvloeden. Daar waar het onderzoek van biologen en ecologen voorheen een ‘wat beta-achtig’ karakter had, koos Theunis Piersma voor een (‘beetje een groezelige‘) holistische benaderingswijze, die er – simpel gezegd – van uitgaat dat alles (in de natuur) met elkaar verbonden is.
Wat dieren elkaar over onze wereld vertellen
In mei 2012 presenteerde het tijdschrift De Groene Amsterdammer de tien grootste doorbraken in de wetenschap van dat moment. 89 bèta-wetenschappers beantwoordden op hun verzoek vragen over de belangrijkste ontwikkelingen in hun vakgebied, de doorbraken die ze verwachtten, en de waarde van hun wetenschap voor de samenleving. Theunis Piersma was daar een van. Zijn antwoorden toentertijd lees je in: ‘Wat dieren elkaar over onze wereld vertellen‘.
,,Ons werk aan trekvogels kan de vensters openen naar universums van communicatie en wereldwijde connectiviteit waar we ons nu nog geen idee van kunnen vormen.” (2012, red.)
Theunis Piersma
Theunis Piersma en SiegfriedWoldhek bij ‘De Wereld Draait Door’
Op 10 maart 2020 mochten Piersma en Siegfried Woldhek, bekend tekenaar, maar ook oud-directeur van de Vogelbescherming en het Wereld Natuur Fonds, aanschuiven bij Matthijs van Nieuwkerk bij het populaire tv-programma De Wereld Draait Door, dat op 27 maart van dat jaar na 15 jaar zijn laatste uitzending beleefde.
Met het voorjaar in aantocht en daarmee het ‘huiswaarts’ keren van de grutto, plus de actie ‘Grutto’s JA! Vliegveld NEE!‘ van Nederlandse en Portugese vogelbeschermers tegen plannen voor aanleg van een nieuw vliegveld in Portugal, kreeg het duo (in allerijl) een uitgelezen moment om een aantal nijpende kwesties rond de vogeltrek van de ‘DWDD-Vogel van het Jaar-2019‘ voor een groot publiek onder de aandacht te brengen.
Trekvogels weer terug naar Nederland?, YouTube-kanaal DWDD, 10 maart 2020.
Global Flyway Network
Met een minitieuze voorbereiding wist van Nieuwkerk zijn kijkers op zijn minst te enthousiasmeren voor het werk dat Theunis Piermsma ‘zijn hele leven’ – inmiddels zo’n veertig jaar – doet: vogels kijken en bestuderen. De meeste aandacht van Matthijs ging uit naar de website van het Global Flyway Network, de internationale duiding van het Team Piersma, waar bezoekers de gang van de trekvogels live kunnen volgen. Zo ook die van de grutto’s, die elk jaar van het West-Afrikaanse Senegal en Guinee naar Nederland vliegen. Wil je weten waar ze nu – as we speak – zitten? Klik dan hieronder:
De grutto maakt – ondanks zijn ‘topsportersconditie’ – graag een ‘pitstop’ in het Portugese plas-drasland van het Reserva Natural do Estuário do Tejo, één van de belangrijkste natuurgebieden voor trekvogels in Europa. De bouw van een nieuw vliegveld echter kan daar met ingang van 2023 verandering in brengen. Samen met Portugese vogelbeschermers kwam (en komt) Vogelbescherming Nederland in actie tegen deze plannen met de petitie Grutto’s JA! Vliegveld NEE!
NRC-journalist Koen Greven maakte een uitgebreide reportage over dit onheilspellende plan en sluit, na een gang naar de Portugese rechter, verder verzet bij de Europese Commissie niet uit:
Op 4 juni 2020 werd uit een bericht van Vogelbescherming Nederland duidelijk dat het die kant opgaat. Advocaten van ClientEarth en de Portugese vogelbescherming, SPEA, spannen een rechtszaak aan om het nieuwe vliegveld in de monding van de Taag te voorkomen. SPEA is partner van de wereldwijde natuurbeschermingsorganisatie BirdLife International waar ook Vogelbescherming onderdeel van is.
Friese natuurgedeputeerde Douwe Hoogland neemt het op voor de grutto, maar blijft realistisch
Eigenlijk had de Friese natuurgedeputeerde Douwe Hoogland in april zelf naar Portugal zullen vliegen om op te komen voor de grutto. Er was een gesprek voorzien met een minister en directeur Fred Wouters van Vogelbescherming Nederland zou een petitie met bijna 40.000 handtekeningen meebrengen tegen de bouw van vliegveld Montijo. Vanwege de coronacrisis werd de ceremonie geschrapt, dus werd het een brief. Leeuwarder Courant-journalist Cor de Boer interviewde Hoogland en polste de kansen van het protest.
Trouw en NOS-Nieuws pikten de steunbetuiging van Vogelbescherming Nederland en Friesland aan SPEA op, evenals Omrop Fryslân, die er een uitgebreide (video)reportage aan wijdde:
Groot internationaal verzet tegen nieuw vliegveld aan de Taag
Op 8 juni beleefde het verzet tegen de geplande luchthaven aan de Taag in Portugal zijn hoogtepunt: zo’n 40.000 handtekeningen van bezorgde burgers uit Nederland en vele andere landen werden aangeboden aan de president van Portugal, Marcelo Rebelo de Sousa én de Portugese regering. Ze gingen vergezeld van veertien brieven van belangrijke natuurbeschermingsorganisaties en een videoboodschap. Klik op Mouhamadou Aliouh Bah, directeur van de Senegalese natuurbeschermingsorganisatie NCD, om de video te bekijken.
Je kunt ook zelf in actie komen door de Portugese verantwoordelijke minister een e-mail te sturen. Dat kan hier.
Portugese grutto-onderzoekers luiden noodklok in Science
Het voor grutto’s rampzalige plan om bij Lissabon een vliegveld te bouwen, druist rechtstreeks in tegen Europese milieuafspraken, schrijft Marscha van der Vlies in de Leeuwarder Courant op 17 september 2020. Portugese onderzoekers luiden de noodklok. Ecoloog en vogelonderzoeker Jose A. Alves roept alle Europese landen op tegen de plannen in verweer te komen.
,,De aanleg van het vliegveld gaat recht in tegen de klimaatafspraken van de Europese Green Deal.’’
Het Portugese plas-drasland van het ‘Reserva Natural do Estuário do Tejo’
Onderzoeksleider Jos Hooijmeijer en Ruth Howison van het Team Piersma kwamen op 4 februari 2017 een enorme groep van 35.000 zwartstaart-grutto’s tegen in de Giganta-rijstvelden van de Tejo Estuary in Portugal. De gemengde groep Nederlandse en IJslandse vogels foerageerde of rustte, totdat een grote vrouwelijke slechtvalk ervoor zorgde dat ze vluchtten. De rijst geoogst uit die velden wordt gebruikt bij de productie van babyvoeding, er worden derhalve geen pesticiden of herbiciden gebruikt.
,,Waarschijnlijk verhoogt dit de beschikbaarheid van ongewervelde dieren voor foerageren, naast overgebleven rijstpitten.”
Jos Hooijmeijer en Ruth Howison
In 2017 stelden de twee onderzoekers vast dat dit gebied ‘onlangs uitgegroeid was tot een zeer favoriet ensceneringsgebied voor zwartstaart-grutto’s’.
Large group of godwits in the Tejo Estuary, YouTube-kanaal Kening fan ‘e Greide, 16 februari 2017.
,,Onze grutto’s worden gruwelijk bedreigd. Wat voor zin heeft het om de grutto’s in Nederland, onze nationale vogel, te beschermen als deze trekvogels in Portugal ernstig verzwakken of zelfs sterven?”
Vogelbescherming Nederland
Teken de petitie!
Teken hier de petitie!
De grutto houdt de aanleg van een vliegveld bij Lissabon tegen; of ‘onze’ grutto’s daar iets mee opschieten is echter de vraag
Op 3 maart 2021 – de eerste grutto’s zijn weer in ons land gesignaleerd – komt Onno Havermans, schrijvend voor Trouw, met heuglijk nieuws: het wordt, zo lijkt het, VLIEGVELD NEE!. De aanleg van een nieuw vliegveld bij Lissabon krijgt geen steun van de Portugese luchtvaartautoriteit. Deze luchtvaartautoriteit (Anac) heeft de bouwaanvraag een dag voor Havermans‘ bericht afgewezen, omdat de buurgemeenten Moita en Seixal bezwaar maakten wegens de gevolgen voor de natuur. Veel trekvogels, waaronder de grutto, foerageren in de natte delta van de rivier, waar het vliegveld is gepland. Ook Chris Koenis (NRC), Cor de Boer (LC), Anna Sofia From (FD) en Omrop Fryslân klommen in de pen.
Grutto-lobby wint vooral tijd in slag om Portugees vliegveld
,,Het ziet er naar uit dat we alleen wat tijd winnen’’, concludeert vogelwetenschapper José Alves van de universiteit van Aveiro. Hij is het Portugese boegbeeld van de internationale natuurlobby tegen het toeristenvliegveld Montijo. Alves’ onderzoekgroep doet er alles aan om voor de zitting harde gegevens te leveren over het belang van het Taag-estuarium voor honderdduizenden trekvogels. In dit onderzoek is ook een prominente rol weggelegd voor het team Piersma.
,,Het ziet er naar uit dat we alleen wat tijd winnen’’
José Alves, vogelwetenschapper uniiversiteit van Aveiro
Het gevaar is nog niet geweken. De Portugese regering laat weten de plannen te willen doorzetten
,,Het gevaar is nog niet geweken. De regering laat weten de plannen te willen doorzetten. In ieder geval is het ze nu een stuk moeilijker gemaakt.” Dat zegt persvoorlichter bij Vogelbescherming NederlandMarieke Dijksman een dag later tegen Anna Sofia From van het Friesch Dagblad. De Portugese regering wil nu gaan onderzoeken of ze de betreffende wetgeving kunnen wijzigen. Ook kijkt ze of er andere oplossingen mogelijk zijn, waaronder een andere bouwlocatie. Ik houd je op de hoogte.
Duizenden grutto’s halverwege februari in de rijstvelden van de Taag-monding (VIDEO), Omrop Fryslân, 3 maart 2021 (Uit: ‘Aanleg Portugees vliegveld in ‘gruttogebied’ loopt maanden vertraging op’)
Jaarlijkse vogeltrek – een gevaarlijke reis door veranderend landschap
Trekvogels moeten zich door wisselende (klimatologische) omstandigheden in steeds veranderend landschap aanpassen om de jaarlijkse migratietocht te kunnen doorstaan, lees overleven. Op de veelal duizenden kilometers lange tochten zijn ‘tussenstoppen’ wenselijk, zo niet noodzakelijk – zo’n vijftig procent van de vogels redt het zonder deze niet. Alyssa Klavans bracht dat feit in 2013 in een award-winnende Ted Ed-animatie prachtig in beeld – daarmee de rol en het belang van (kunst- en ‘groen’) onderwijs onderstrepend.
Vogeltrek – een gevaarlijke reis, Alyssa Klavans, YouTube-kanaal Ted Ed, 17 september 2013.
Rusten, en vooral eten; op de Wadden kan dat
,,Ze vertrokken mee, met de de zuid-westelijke Sahara-winden, stegen tot wel vijf-en-een-halve kilometer hoogte, en dan, in drie dagen – zonder pauze – naar hier. Hoe krijgen ze dat nou voor elkaar? Zo luidt de introductie van een (korte) ‘Dwaalfilm‘.
terschelling striep rosse grutto aankomst voorjaar, Dwaalfilm, 28 april 2020.
Rosse grutto verpulvert het wereldrecord ver vliegen
De enorme afstanden die vogels non-stop kunnen afleggen, blijven de wetenschappers keer op keer verbazen. Dat schrijft Rob Buiter op 10 oktober 2020 in Trouw. Aanleiding is het aanscherpen van het record ‘non-stop langeafstandsvliegen voor vogels’ door een rosse grutto: bijna dertienduizend kilometer aan één stuk over de Stille Oceaan. Hoe doen ze dat?!
‘Grutto’s gaan ‘naar school”: dubbelpromotie Groningse weidevogelonderzoekers
Jonge grutto’s leren ook van elkaar. Beeld: Jan van de Kam
Ze kunnen dus grote afstanden (achter elkaar) afleggen, maar hoe ‘weten’ ze nu waarlangs ze moeten vliegen? Wat bepaalt hun trekroute, en welke condities zijn daarop van invloed? Om te ontdekken hoe jonge grutto’s hun trekroute bepalen, lieten Jelle Loonstra en Mo Verhoeven, beiden onderzoekers aan de Rijksuniversiteit Groningen en teamleden van de Piersma-groep, een groep Friese grutto’s in gevangenschap uit het ei komen en opgroeien. Een deel van die vogels lieten zij aan het begin van het trekseizoen los in het gebied waar hun eieren waren gelegd, een ander deel brachten ze naar Polen, waar ook grutto’s broeden. Eén van de conclusies van dit promotie-onderzoek: grutto’s leren de trekroute waarschijnlijk van soortgenoten en andere trekvogels.
Loonstra en Verhoeven verdedigden – gezamenlijk!, en in verband met verscherpte Coronamaatregelen online – op 18 december 2020 hun proefschrift ‘On the behaviour and ecology of the Black-tailed Godwit‘ aan de Rijksuniversiteit Groningen. Als je het leuk vindt om eens een promotie ‘mee te maken’, klik je op de onderstaande illustratie. Je komt dan – Jelle Loonstra valt meteen met de deur in huis – op het YouTube-kanaal van Kunst en Landschap. Abonneren mag. De prachtige slotrede van promotor Theunis Piersma is niet te missen.
Buluitreiking Rijksuniversiteit Groningen A.H.J. Loonstra, Dr, 18 december 2020.
Jelle Loonstra en Mo Verhoeven te gast bij radioprogramma ‘Vroege Vogels’
Jonge grutto’s die voor het eerst op trek gaan naar het zuiden, leren de route dus van soortgenoten, of misschien zelfs van andere vogels in de omgeving. ,,Ze gaan als het ware naar school.” Kersverse doctoren Jelle Loonstra en Mo Verhoeven leggen, twee dagen na hun promotie, aan interviewer Rob Buiter in ‘Vroege Vogels‘ uit, wat ze daar mee bedoelen.
Jelle Loonstra en Mo Verhoeven in het veld, screenshot interview Radio 1- Vroege Vogels. 20 december 2020.
Vanwege zijn ervaring met het in gevangenschap grootbrengen van grutto’s, werkt Mo Verhoeven inmiddels voor een project van de Engelse Vogelbescherming (RSPB). Ook daar worden grutto’s in gevangenschap grootgebracht en vervolgens uitgezet in gebieden waar de grutto is verdwenen.
,,Het lijkt me niet dat dit een oplossing is voor de problemen die de grutto heeft in ons land. Je kunt grutto’s opfokken wat je wilt, maar als het landschap niet in orde is, blijft dat dweilen met de kraan open.”
Mo Verhoeven
‘Gruttoleven’: Fryslân DOK-documentaire over veldonderzoek naar trekgedrag grutto’s
Filmer Herman Zeilstra kreeg de kans om tijdens het promotieonderzoek van Jelle Loonstra en Mo Verhoeven de jonge grutto’s, van ei tot uitvliegen en de terugkeer, van zeer dichtbij te filmen. Dat resulteerde in de documentaire ‘Gruttoleven‘, die werd uitgezonden op 13 maart (2021) bij NPO2 (15:30 uur) en op 14 maart bij Omrop Fryslân (17:00 uur; herhaling ieder uur). Uiteraard kun je hem (hieronder) meteen in deze Kunst en Landschap-special bekijken. Later terugkijken kan ook via ons YouTube-kanaal. Abonneren mag.
In de wetenschap gaat men ervan uit dat het gedrag van trekvogels in de genen zit. Maar is dat wel zo? Welke rol speelt de omgeving eigenlijk? En speelt die niet een veel grotere rol dan iedereen denkt? Kijk hier naar ‘Gruttoleven‘:
,,Het algemene verhaal vanuit de grutto is, dat we er weer eens op worden gewezen hoe groot de capaciteit van leren en meegaan van veranderingen is. En dat slaat waarschijnlijk ook op onszelf.”
Theunis Piersma
FRYSLAN DOK: Gruttoleven, Omrop Fryslân, 14 maart 2021.
De grutto’s ‘vertellen’ de Portugezen: ‘Doe dat nou niet op die plek!’
Theunis sprak in het DWDD-interview hierboven even namens de grutto’s: ,,Doe dat nou niet op die plek!”, daarmee de essentie van ‘zijn’ onderzoek onderstrepend. ,,De grutto’s vertellen ons namelijk iets over die plek! Het is een plek waar ze rijst voor kindervoeding verbouwen, waar geen agro-chemicaliën, geen gifstoffen worden gebruikt.” Jammer dat van Nieuwkerk het gesprek op dat moment onderbrak met ‘Zou het helpen, die petitie?’
,,Schieten we daar ook iets mee op, kunnen we er iets mee doen, gaan we anders naar vogels kijken? Het is natuurlijk fascinerend, maar…”
Matthijs van Nieuwkerk
De goede verstaander Siegfried Woldhek kwam gaandeweg het gesprek, nadat het publiek getrakteerd was op een aantal fascinerende onafgebroken trektochten van zo’n duizend kilometer per etmaal via de website van het Global Flyway Network, terug op het belang van omgevings-, landschaps- en bodemkwesties, die een verklarende, soms ook voorspellende waarde (kunnen) hebben voor trek, gedrag, dna, voedingspatroon en aanpassingsvermogen van de grutto.
,,Op basis van de plekken waar ze zitten weet je hoe het daar gesteld is. Ze vormen een soort netwerk van reizende verslaggevers. Ik ben tien jaar directeur van het Wereld Natuur Fonds geweest; ik wou dat ik dit netwerk in die tijd tot mijn beschikking had gehad.
Siefried Woldhek
Wat de grutto ons vertelt
‘Wat de grutto ons vertelt‘ is een tweedelige Fryslân-dok-documentaire, gemaakt door film- en televisiemaker Thom Verheul, die onlangs – naar eigen zeggen – alleen nog maar films wil maken die ‘gaan’ over biodiversiteit. Ik kom daar hieronder bij je op terug.
Wat de grutto ons vertelt is een project van Kening fan ‘e Greide, het Friese burgerinitiatief dat al jaren ijvert voor meer aandacht voor biodiversiteit in het (Europese) boerenland. Want ‘verlies van biodiversiteit is verlies van culturele verscheidenheid’. De grutto staat symbool voor deze ongewenste verandering.
Theunis Piersma reisde in 2015, samen met ThomVerheul en componist, geluidsartiest en vogelaar Sytze Pruiksma, langs de trekroutes van de grutto’s om in Spanje, Portugal en Frankrijk medestanders te vinden. De documentaire biedt je een prachtig kijkje achter de schermen.
Wat de grutto ons vertelt, Deel 1, YouTube-kanaal Kening fan ‘e Greide, 30 september 2015.
Wat de grutto ons vertelt, Deel 2, YouTube-kanaal Kening fan ‘e Greide, 1 oktober 2015.
Meest ambitieuze programma ‘Culturele Hoofdstad Leeuwarden-2018
Wat de grutto ons vertelt was als ‘De koning van het weidelandschap‘ (‘King of the Meadows‘) een van de meest ambitieuze programma’s van het megaproject ‘Culturele Hoofdstad Leeuwarden-2018‘. Reden voor het BNN/VARA-radioprogramma Vroege Vogels om daar in een drie uur durende uitzending speciale aandacht voor te vragen – in breed perspectief.
Op zondag 25 maart 2018 stonden het Friese landschap, natuur- en boerenlandherstel en natuurlijk de grutto, centraal. Zo was er een gesprek met Jelle de Boer, de oud Natuurmonumenten-beheerder van Skrok en Skrins, kwam Jeroen Wiersma te spreken over zijn boek ‘De Greidhoeke‘, en mocht Gijs van Reeuwijk vertellen over de cultuurhistorische waarde van windmotoren voor het landschap. Ook de ontwikkeling van natuurinclusieve landbouw in Fryslân, met Wiebren van Stralen en boer Auke Stremler (die boert in de Greidhoeke), kwam aan bod. En hoe was het in dat jaar met Piersma’s grutto Amalia gesteld? Die broedde toch altijd in dit gebied?
Vanzelfsprekend ook een gesprek met een van de initiatiefnemers van Kening fan’e Greide en gangmaker-organisator van het Europese hoofdstad-project: Klaas Sietse Spoelstra. Luister naar een twaalftal (!) interviews met alle ‘betrokkenen’. Ook een gesprek met theatermaker Jos Thie over ‘De Stormruiter‘, het spectaculaire Friese paardenmuziektheaterspektakelstuk maakt daar deel van uit. Klik op de illustraties hieronder voor heel wat minuten interessante radio.
Conference Of The Birds
Een jaar lang bruiste het in de culturele hoofdstad, Leeuwarden zette zich met dit ‘reusachtige’ project op de Europese kaart. Ik ga er in dit verband – hoewel ik dat graag zou doen – niet verder op in. Ik focus me in deze bijdrage op onze nationale vogel en de kunstzinnige wijze waarop de eerder vermelde Kening fan ‘e Greide‘s muzikant-componist Sytze Pruiksma en trompettist Eric Vloeimans op 7 juli van dat jaar in recreatiegebied De Groene Ster in Leeuwarden aandacht vroegen voor zijn netelige positie in het Nederlands cultuur- en boerenlandschap, met ‘Conference of Birds‘.
,,Het verhaal van grutto’s, kieviten en andere weidevogels wordt ons al vijftig jaar via de kranten, vogelwachten en boeren verteld en we waren niet in staat het tij te keren, Dan is het nodig anders te leren kijken. Beter te luisteren. Zo werd de grutto een metafoor, die verder strekt dan de weilanden.” Dat schrijft Klaas Sietse Spoelstra, initiatiefnemer van Kening fan ’e Greide, op 10 oktober 2018, terugblikkend op een internationale conferentie over wad- en weidevogels, in Workum. De conferentie stond in het teken van Friese cultuur en landbouwinnovatie.
Een nazomers weekend lang was Workum gaststad voor zo’n 250 internationale experts op het gebied van steltlopervogels uit zo’n dertig landen. Ze confereerden in Kultuerhús Klameare en genoten (met boeren, burgers en buitenlui) van een uitgebreid en ‘tot de verbeelding’ sprekend randprogramma. Spoelstra besloot zijn artikel met een veelzeggende vraag:
,,Dat afgelopen weekend in Workum had zo veel lagen. Van herinnering, van durven dromen en van anders durven doen. Is dat niet wat de legacy van LF2018 zou moeten zijn?”
Op weg naar drinkbare rivieren, voor ecosystemen in balans
Wat de symboliek van de grutto is voor Klaas Sietse Spoelstra, is een ‘drinkbare rivier’ voor collega-ecoloog Li An Phoa. Thom Verheul – ja , de filmmaker die zich beperkt tot het maken van films over biodiversiteit – maakte onlangs voor KRO/NCRV de driedelige documentaire ‘Drinkbare Maas’: voettocht van een vrouw met een missie‘.
,,Mijn hele denken is richting biodiversiteit gegaan. Ik maak uitsluitend daarover nog films.”
Thom Verheul
Dit documentaire-drieluik plus een portret van Li An Phoa vind je hieronder in een eerdere bijdrage van Kunst en Landschap. Het interview in het Friesch Dagblad met Verheul‘s ontboezemingen over zijn twee maanden lange wandeltocht met Phoa (ruim duizend kilometer in zestig dagen), wil ik je niet onthouden:
Op deze dag namelijk kwam de gepassioneerd ecoloog, fotograaf en filmregisseur van natuurfilms, met de ‘trotse’ aankondiging van de start van een nieuwe productie: de natuurdocumentaire ‘Grutto! De vlucht van een iconische weidevogel‘.
Smit en zijn team hopen in het najaar van 2021 – het jaar overigens, dat ook Kunst en Landschap van start gaat – in première te gaan. Ik ga het op de voet volgen en houd je van de ontwikkelingen via een aparte blogbijdrage op de hoogte. Hieronder alvast de eerste teaser.
,,De grutto is de ideale verhalenverteller van hoe de natuur ervoor staat in ons agrarische land en hoe onze nationale natuur verbonden is met die van elders in de wereld.”
Ruben Smit
Teaser Grutto! De vlucht van een iconische weidevogel, YouTube-kanaal RSP Nature, 20 april 2020.
Natuurdocumentaire ‘Grutto!’ bij online opening academisch jaar Wageningen University & Research
Een klein voorproefje kan ik je alvast wel geven: medio juli 2020 kwam mij namelijk een twitterbericht onder ogen van cameraman bij het team van Ruben Smit Productions, Melchert Meijer zu Schlochtern, die trots als een pauw melding maakte van het feit dat de ‘film’ ‘Grutto‘ als verrassende invulling van het thema ‘Natuur en Landbouw, een voortdurende balanceeract’ was gekozen bij de opening van het academisch jaar van Wageningen University & Research. Hij mocht tijdens die sessie (die op 31 augustus 2020 plaatsvond) alvast een tipje van de sluier oplichten. Ook de WUR-organisatie leek daarmee zeer in zijn nopjes:
Kunst en Landschap besteedde in april 2019 uitgebreid aandacht aan de lancering van de promotiecampagne en gelijknamige website ‘Visit Wadden‘. Ruben Smit‘s ‘Wadfilm‘ maakte daar onderdeel van uit. De veelgeprezen film ging in de zomer van dat jaar op tour langs twintig theaters en festivals in een speciale muzikale hommage onder begeleiding van het Noordpool Orkest.
Smit en zijn team brachten in de maand mei van 2020 overigens opnieuw een ode aan de wadden. In vier afleveringen van elk bijna een uur werd ‘HET WAD‘ op tv uitgezonden met daarin veel niet eerder vertoonde beelden: vanaf 6 mei elke woensdagavond om 20:40 uur bij BNN/VARA op NPO1. Je kunt ze hieronder alle vier (terug)zien, evenals een trailer om alvast in de stemming te komen.
‘Wadfilm’- camera- en geluidsmannen op bezoek bij Op1
Om je een beetje een idee te geven wat het is (en wat erbij komt kijken) om onderdeel uit te (kunnen) maken van het Ruben Smit-team, kun je kijken naar een interview met cameraman Ruurd Jelle van der Leij en geluidsman Olivier Nijs bij Op1 – de ‘echte’ mannen achter de successerie ‘Het Wad’.
Ruurd Jelle van der Leij en Olivier Nijs over natuurserie ‘Het Wad’ | Op1, YouTube-kanaal Op1, 25 mei 2020.
,,De tv-serie laat de oneindige en magische rijkdom van het Waddengebied zien, van de allerkleinste algen onder water tot de razendsnelle slechtvalk in de lucht.”
Ruben Smit
TRAILER – WAD, overleven op de grens van water en land, YouTube-kanaal RSP Nature, 10 september 2018.
Expeditie Waddenkust van start
Op 23 november 2020 ging ‘Expeditie Waddenkust‘ van start. Expeditie Waddenkust is een samenwerking tussen Rijkswaterstaat, provincie Groningen, provincie Fryslân, Investeringskader Waddengebied (IKW), waterschap Noorderzijlvest, Eems-Dollard 2050, Klimaatadaptatie Groningen en Programma naar een Rijke Waddenzee (PRW). Doel van het project: het gezamenlijk in beeld brengen van klimaatadaptatie door mens, plant en dier langs de Nederlandse Waddenkust.
Expeditie Waddenkust – Waarden van het Werelderfgoed, Rijke Waddenzee, 22 november 2020
De gevolgen van klimaatverandering bedreigen het Waddengebied. Het wordt warmer, het regent harder, het is langere perioden droog en de verzilting in de kuststrook neemt toe. Die dreiging zal de komende jaren steeds groter worden. Daarom worden op verschillende plekken langs de Waddenkust maatregelen genomen. Welke locaties dat zijn kun je hier zien.
Zelf op expeditie
Vanaf april 2021 organiseren de partners van Expeditie Waddenkustexcursiesnaar de verschillende locaties. Je kunt daar dan zelf op expeditie om klimaatadaptatie ter plekke te zien, te horen – te beleven.
Eerste gedachtenkronkels Kunst en Landschap
In mijn blogbijdrage ‘Provinciale samenwerking bij promotie Waddengebied‘ lees je alles over hoe verschillende organisaties in Noord Nederland de handen ineen sloegen ter bescherming van het Werelderfgoed Waddenzee. Tevens tref je daarin enthousiaste gedachtenkronkels aan die het prille stadium van de ideevorming van en over Kunst en Landschap verraden, die een tip van de sluier oplichten over het multimediale platform in oprichting – en een ‘triggermoment’ duiden. Klik voor Kunst en Landschap (en Wadfilm) op de foto hieronder.
Neerlands Trots in Bange Dagen
DWDD organiseerde in samenwerking met Vogelbescherming Nederland en het BNN/VARA-programma Vroege Vogels in 2019 een ‘Vogel van het Jaar‘-verkiezing. Het werd de grutto! Vier jaar daarvoor had de trekvogel het al geschopt tot ‘Nationale Vogel‘, gekozen door het Nederlands publiek. Over populariteit heeft de grutto dus niet te klagen.
Media-aandacht en onderwijs
Die moet je wel zien vast te houden. Zo gewonnen, zo geronnen. Dat beseft ook de eerdergenoemde onderzoeksleider van het Team Piersma, Jos Hooijmeijer, die in het voorjaar van 2019 op ‘avontuur in de natuur’ ging met Sosha en Jonata in het kader van het school-tv-programma ‘De Buitendienst‘, dat elke vrijdagavond vlak voor zessen wordt uitgezonden bij NPO-Zapp. Het programma richt zich op jeugdigen van 9 tot 12 jaar. Jos legt uit waarom de grutto onze ‘Nationale Vogel‘ is:
Waarom is de grutto onze nationale vogel? YouTube-kanaal De Buitendienst, 10 augustus 2019.
Een alleraardigst (internationaal) gruttoproject voor leerlingen van een viertal basisscholen in Súdwest-Fryslân vond plaats in de zomer van 2020: ‘Greidhoeke Goes Onderwijs‘. Het leverde hen de (jaarlijks uit te reiken) Nuffic–internationaliseringsprijs op. Leerlingen werkten samen met leeftijdsgenoten uit het buitenland aan een project over de grutto dat resulteerde in een museumexpositie, een Friestalig poplied met videoclip en een eigen Greidhoeke-journaal. Het lied, gemaakt in samenwerking met pianist Wiebe Kaspers – hij komt later in deze blogbijdrage nogmaals voorbij – stond overigens eind vorig jaar in de Friese top 100.
Wat is iets waard wat onvervangbaar is? Onze weidevogels, laat ze niet verdwijnen!
Ook In het succesjaar 2014, het jaar van de toekenning van de Spinozapremie, werden alle pijlen, in nauwe samenwerking met Kening fan ‘e Greide, gericht op de jeugd en een breed publiek. Kunst en cultuur werden ‘ingezet’ ter onderstreping van het belang van de weidevogels in het Nederlandse landschap en biodiversiteit, en om aandacht te vragen voor de hachelijke situatie waarin die zich bevinden. Om te inspireren, enthousiasmeren, en om het integraal weidevogelbeheer een duwtje in de rug te geven. Met een educatief tintje laat componist, zanger, eizoeker en Fries Syb van der Ploeg zien hoe je dat doet:
Greidefugels lit se net fleane, YouTube-kanaal Kening fan ‘e Greide, 12 maart 2014.
,,Verlies van biodiversiteit is verlies van culturele verscheidenheid’. De grutto staat symbool voor deze ongewenste verandering.”
Kening fan ‘e Greide
De koning van de weide, een keizer in het veld
Ter ere van het Nationale Grutto-Vogeljaar deed de ‘Grutto-ambassadeur’ dat nog eens dunnetjes over door LIVEeen ode te brengen aan de ‘weidevogel met z’n oranje snavel’ in de BNN/VARA–Vroege Vogels-studio op zondag 22 november 2015, samen met z’n vaste pianist Wiebe Kaspers:
Syb van der Ploeg – De koning van de weide, YouTube-kanaal Vroege Vogels, 23 november 2015.
Als je op de foto hieronder klikt kom ook jij alles te weten over Neerlands Trots in Bange Dagen. Je belandt dan op de ‘Grutto-pagina’ van de website van Vogelbescherming Nederland. Mooie site, met een schat aan informatie! Wel weer terugkomen, want er volgt belangrijk nieuws!
De grutto als boegbeeld van de transitie naar meer biodiversiteit op het boerenland
Terug naar het onderzoek van het Team Piersma. De grutto is een oer-Hollandse weidevogel en nergens in Europa broeden zoveel grutto’s als in Nederland – maar liefst negentig procent van de populatie. Maar, hij heeft het niet makkelijk, de natuurwaarden van het boerenland staan zwaar onder druk.
Waar het boerenbedrijf nog ruimte laat voor natuur, daar gedijt de grutto. Dat vraagt om omschakeling en omdenken. Sommigen boeren doen dat al – in nauwe samenwerking met burgers en maatschappelijke organisaties. De aanpassingsmogelijkheden van weidevogels wordt steeds meer op de proef gesteld en predatoren zien hun kansen (mede daardoor) schoon. Kijk hieronder naar een prachtige, veertig minuten durende, documentaire van het BNN/VARA-programma Vroege Vogels, waarin de grutto een hoofdrol vertolkt. Ook hier geldt: terugkomen – je hebt, zoals beloofd, nog iets tegoed.
‘Vroege Vogels’ op zoek naar de laatste overlevingskansen van de grutto
Vroege Vogels TV, Weidevogels in Skrok, uitzending 24 april 2020 (deels herhaling 2019)
‘De staat van ons landschap: grutto’s meten het succes van de transitie in de melkveehouderij’
Dat Theunis Piersma, met in zijn kielzog ‘zwaargewicht’ Siegfried Woldhek, de publiciteit zocht voor zijn (nieuwe) onderzoek, Woldhek deed aan het eind van het DWDD-interview een dringend beroep op (potentiële) financiers om een vervolg en uitbreiding ervan mogelijk te maken, sterkt mij in het idee dat er sprake kan zijn van een vooropgezet plan om eens flink aan de boom te schudden. Ik hoop dat ik daar gelijk in heb.
Het onderzoek van de laatste zes jaar leverde immers weinig hoopvolle resultaten en conclusies: ,,de reproductie van de grutto zit in een neerwaartse spiraal. De helft van alle legsels sneuvelt voortijdig en van de kuikens die wel uitkomen komt 90 procent alsnog om, door een gebrek aan ‘dekking’ en (geschikt) voedsel”, schrijft Cor de Boer in ‘De grutto is de waakvogel van ons landschap‘. Daar komt bij dat aan de twee en een half miljoen onderzoeksgelden na een zestal jaren ook een einde komt.
Team Piersma gaat kennelijk in de aanval! Het roer moet om – en wel op meerdere fronten. Onder de welluidende naam ‘De staat van ons landschap: grutto’s meten het succes van de transitie in de melkveehouderij’, wordt nadrukkelijk ingezet op onderzoek dat moet leiden tot meer biodiversiteit op het boerenland. In Nederland, en het liefst ver daarbuiten.
Leeuwarder Courant-journalist – what’s in a name – Cor de Boer, maakte het veelbelovende en heuglijke nieuws in een tweetal berichten (een nieuwsbericht en een uitgebreide reportage) op één dag, 14 april 2020, wereldkundig:
Team Piersma kan de toekomst hoopvol tegemoet zien
De financiering van het integrale onderzoeksproject voor de komende jaren is nog niet geheel rond, maar Team Piersma kan de toekomst hoopvol tegemoet zien, want er is goedkeuring vanuit Den Haag (LNV) vanwege landelijke representativiteit van de onderzoeksgegevens.
Ook Vogelbescherming Nederland, de organisatie die een voortrekkersrol speelt in verschillende samenwerkingsverbanden, steunt het project – samen met een netwerk van boerenlandvogelboeren en dankzij steun van hun leden en vele andere partijen. Op 29 april 2020 klom Peter de Pater, hoofd Communicatie Vogelbescherming, in de pen om met ‘Tijd voor een groene Mansholt‘, het onderzoeksproject een hart onder de riem te steken.
,,Willen we een gezond land met een rijke natuur en een mooi boerenlandschap, waar nog grutto’s broeden en hoog boven ons veldleeuweriken zingen? Dat kan alleen door het landbouwsysteem te veranderen.”
Peter de Pater
Het laatste gat in de begroting moet worden gedicht door de Nederlandse provincies, Fryslân voorop. Ik hoop dat (in ieder geval) Groningen en Drenthe spoedig aan zullen haken, zodat we ook in de toekomst verzekerd (kunnen) zijn van beelden als deze, gemaakt door Petra Manche op 27 mei 2020:
,,BESCHUIT MET MUISJES voor ‘Warkumerwaard’, een gezenderde #grutto, die gisteren, op de Workumerwaard in zuidwest Fryslan, het leven schonk aan drie gezonde kuikens (vanochtend gefotografeerd door Petra Manche, wachtend op 1 onuitgekomen ei). Het is een heel beweeglijk mannetje.”
Twitterbericht Global Flyway Network (10:51 a.m., 27 mei 2020)
Media-aandacht en verrassende nieuwe onderzoeksresultaten
Dat voortzetting van onderzoeksmogelijkheden en -financiering niet direct tot de verbeelding spreekt bij (landelijke) media, mag geen verrassing heten. Wel, als je op basis daarvan – een paar dagen erna – met verrassende onderzoeksresultaten op de proppen komt.
Grutto met kleurringen en geolocator, Foto: Jan van de Kam
Op 21 april kwam eerdergenoemde Leeuwarder Courant-journalist Cor de Boer met berichtgeving over het onderzoek van promovendus en lid van het Team Piersma, Mo Verhoeven, die een ‘verrassend licht’ op het broedgedrag van de grutto wierp. Diezelfde dag mocht Verhoeven daarover vertellen bij Omrop Fryslân, die er een uitgebreid (radio)nieuwsitem aan wijdde.
Sanne Schelfaut, schrijvend voor het Algemeen Dagblad, besteedde een dag daarvoor aandacht aan de nieuwe natuurdocumentaire van Ruben Smit (gelardeerd met teaser en fraaie beeldreportage). Ik vermoed dat we van de tandem ‘Piersma-Smit‘ de komende tijd nog veel gaan horen.
Het ‘flink aan de boom schudden’ is natuurlijk ook oud bekende en ‘landschapspijn‘- journalist-Leeuwarder Courant, Jantien de Boer, niet ontgaan. Zij toog na de eerste berichtgevingen naar Zuid-West Friesland om Piersma in zijn woonplaats Gaast – op afstand – te bezoeken en te bevragen over de Corona-consequenties voor het onderzoek – in brede context en doorspekt met vogelgeluiden:
De grutto is de nieuwe dodo; weidevogelbeheer kan neergang niet stoppen
Ook Christien Boomsma, wetenschapsredacteur bij onafhankelijk nieuwsmedium voor de Rijksuniversiteit Groningen, UKrant, zette koers richting de Friese Zuidwesthoek. In de Skriezekrite Idzega – een verzameling polders van zo’n 1500 hectare boerenland waar (ook) het team Piersma jarenlang actief onderzoek deed en doet, ontmoet ze grutto-onderzoeker Egbert van der Velde, zittend in het gras. Hij is bijna klaar met de gegevens voor de Gruttomonitor 2012-2019, de eindrapportage van acht jaar grutto-onderzoek aldaar die in de eerste week van mei (2020) verscheen. Zijn eerste reactie bij hun ontmoeting: ,,Het is alsof je de dodo onderzoekt in de jaren voor zijn uitsterven.”
,,Kuikens, kuikens, kuikens” Dat is het pleidooi van het RUG-team dat onderzoek doet naar de grutto. Ondanks alle intenties, is het agrarisch natuurbeheer op dit moment niet voldoende om de grutto als soort in stand te houden. Een boodschap die we serieus moeten nemen, anders sterft de grutto uiteindelijk uit.”
,,Effectieve weidevogelbescherming en een gezond boerenbedrijf gaan echt niet samen’, zegt diezelfde onderzoeker Egbert van der Velde in een radio-uitzending van het BNN/VARA-programma Vroege Vogels op 1 mei 2020. Acht jaar onderzoek laat zien dat zelfs in de beste weidevogelgebieden de grutto’s niet genoeg jongen groot krijgen om de achteruitgang te stoppen.
