Nederland-Waterland: een complexe wereld van schipperen – strijd om iedere druppel water!

‘Water, we komen eruit voort, en we leven ervan’. In de vierdelige BNNVARA-documentaire-serie ‘Waterman‘ onderzoekt presentator Menno Bentveld – al veertien jaar gezicht en stem van instituut ‘Vroege vogels‘ – onze wonderlijke verhouding tot water. Hij volgt de loop van het water in Nederland en belandt in een wereld van botsende belangen en tegenstrijdige inzichten. Dit persoonlijke vierluik, dat hij samen met regisseur Geertjan Lassche (Break free, Frontberichten) maakte, neemt je mee in een wereld vol uitersten, die je blik op het water voorgoed zal veranderen, zo luidt het persbericht.

‘Waterman‘ ontdekt in het nieuwe tv-programma dat het eeuwenoude motto van pompen of verzuipen al lang niet meer opgaat voor de Nederlandse delta. Het water vasthouden is noodzakelijk, maar erg ingewikkeld: volstaat polderen, of is het tijd voor harde keuzes?

,,De manier waarop we eeuwenlang met water zijn omgegaan, staat onder druk. We wilden alles zo snel mogelijk kwijt anders verzopen we en konden boeren niet met hun trekkers het land op. Afvoeren en pompen maar. Nu leidt dat tot extreme tegenstellingen omdat we vaker met korte gigantische hoosbuien en langer met periodes van droogte te maken hebben.”

Menno Bentveld (Zie interview Annemart van Rhee voor BNNVARA hieronder.)

Bentveld spreekt in zijn zoektocht met mensen die op een bijzondere manier van water afhankelijk zijn: vissers, boeren, natuurbeheerders, schippers, boswachters, bierbrouwers en campinghouders. Ook met overheden, waterschappen, drinkwaterbedrijven, de industrie en – last but not least – de consument.

,,Nederland-Waterland blijkt een complexe wereld van schipperen, waarbij iedereen zijn eigen belang vooropstelt. Ieder vecht om dezelfde druppel.”

‘Waterman‘

Trailer ‘Waterman’

Bekijk hieronder de trailer van Waterman, de vierdelige serie is vanaf 11 april elke zondag te zien bij BNNVARA op NPO-2 (11 april: 20:45 uur; let op precieze aanvangstijden).

Met Kunst en Landschap heb je ze mooi op een rijtje

Natuurlijk zit ik die zondagen aan de buis gekluisterd en neem ik de Waterman-uitzendingen in deze blogbijdrage (voor Kunst en Landschap) voor je op. Je hebt ze dan alle vier mooi op een rijtje en je kunt ze (nadien) terugkijken op een moment dat het jou uitkomt. Veel plezier daarbij.

‘Waarom maakte Menno Bentveld de documentaireserie Waterman?’

Menno Bentveld was naast zijn reportages en studiowerk voor Vroege vogels maandenlang hard bezig met de vierdelige documentairereeks over het Nederlandse watersysteem. Volgens hem een urgente serie, onder andere door de oplaaiende milieu- (stikstofcrisis) en landbouwdiscussies. Wat beweegt de ‘natuurradio- en televisieman’ om, samen met Geertjan Lassche en zijn team, Waterman te maken? Wat zijn z’n drijfveren en wat is er nou eigenlijk zo spannend aan water? Dat wilde freelance interviewer en reportagemaker Annemart van Rhee wel eens weten. Een openhartig interview:

,,In de jaren 80 ging de wereld écht naar de klote. Kernafval werd met tonnen zo de Atlantische Oceaan in gelazerd.”

Menno Bentveld

Waarom maakte Menno Bentveld de documentaireserie Waterman?
Annemart van Rhee, BNNVARA, 9 april 2021

‘Iedereen is aan het zoeken en aan het vechten om diezelfde druppel’

Op vrijdag 9 april schuift Menno Bentveld aan bij Astrid Joosten en Paul de Leeuw in het programma Op1 – een uitgelezen kans om de urgentie, zo niet noodzaak van het vasthouden van water bij een groot publiek onder de aandacht te brengen.

‘De bizarre wereld van het water in nieuwe serie van Menno Bentveld’

Nederland is beroemd om zijn strijd tegen het water, maar die strijd is, mede onder invloed van klimaatverandering, ook een strijd óm het water! En die is behoorlijk ingewikkeld zegt Patrick Lodiers, presentator van het NPO Radio-1-programma De Nieuws BV, die Bentveld op vrijdagmiddag 9 april tussen 12 en half 2 interviewde in zijn wekelijkse talkshow. Menno loopt al heel wat jaartjes rond in het Hilversumse, dus aan (voor-)publiciteit voor Waterman geen gebrek. Maar ze – Menno Bentveld en regisseur Geertjan Lassche – hebben dan ook niet ‘zo maar iets’ te melden.

,,Het moet een verhaal worden over de complexiteit, eigenlijk wel mafheid van hoe dat watersysteem bij ons in Nederland in elkaar zit.”

Menno Bentveld (en Geertjan Lassche)

‘Waterman’ in twee specials van Kunst en Landschap

Waterman krijgt een plekje in maar liefst twee specials van Kunst en Landschap: ‘Het water komt…‘, een blog(boek) over klimaatverandering, zeespiegelstijging en waterbeheersing en ‘Stappen naar…‘, waarin de (over)gang naar (natuurinclusieve) kringlooplandbouw centraal staat. Klik op de illustraties hieronder om in beide alvast een kijkje te nemen.

De strijd om water; over het lage grondwater op de hoge zandgronden van Brabant

In de eerste aflevering van Waterman spreekt Menno met de Brabantse Hans van Berlo, een fervent strijder voor het natter maken van de Brabantse natuur. Als vrijwilliger bij het IVN Gemert Bakel steekt hij veel van zijn tijd in het onder de aandacht brengen van het lage grondwater op de hoge zandgronden van Brabant. Verslaggever Marlijn Snijders zocht Van Berlo op en interviewt hem langs – what’s in a name – ‘De Snelle Loop‘ voor een radio-uitzending van Vroege Vogels.

Waterman, de strijd om water in Brabant
‘Waterman’, BNNVARA/Vroege Vogels, 11 april 2021

‘Allemaal kijken!’

Waterman, de afleveringen (en reacties):

Aflevering 1: Brabant – Boren en pompen

‘Waterman‘: ,,Water in Brabant is een wereld van uitersten. Deze winter was de Maas, een van de zoetwaterleveranciers van Brabant, weer buiten zijn oevers getreden. Op zulke momenten willen we er zo snel mogelijk vanaf. Maar een paar maanden later is er niets meer over van deze overvloed. Er worden massaal putten geslagen. Boorteams zoeken in diepe aardlagen naar eeuwenoude watervoorraden, anders willen de gewassen niet groeien op onze uitgestrekte velden. Er wordt gestreden om iedere druppel. Kunnen we de aarde nog blijven benutten naar onze eigen wens of komt er een moment dat we moeten meebewegen met de loop van het water?”

Brabant – Boren en pompen
Waterman (aflevering 1), BNNVARA, zondag 11 april (20:45 uur)

Tv-recensent Walter van der Kooi (De Groene Amsterdammer) over ‘Waterman’: ,,Zeer aanbevolen.”

Veel lovende kritieken vielen Waterman na de eerste aflevering ten deel – uit diverse hoeken van de water-, klimaat-, natuur-, landschaps- en landbouwwereld. Met mijn Kunst en Landschaps-bril op, las ik met groot genoegen de reactie van tv-recensent Walter van der Kooi, die voor De Groene Amsterdammer op de dag van uitzending van de tweede aflevering van Waterman, met zowel een inhoudelijk als esthetisch oordeel kwam.

,,Regisseur Geertjan Lassche is in zijn werken niet alleen van de krachtige inhoud maar ook van de prachtige vorm.”

Walter van der Kooi, De Groene Amsterdammer

Van der Kooi geniet het privilege van het beroepshalve vooruit kunnen kijken. Dat gaf hem gelegenheid de eerste twee afleveringen-Waterman alvast te kunnen aan- en beschouwen. Hij prijst niet alleen de integrale benadering van het makersduo, maar ook ‘de VARA’, die volgens hem ‘goed bezig is met De boerenrepubliek en Waterman (omdat, red.) die elkaar regelmatig raken; en met Scheefgroei in de polder van Jeroen Pauw en Sander Heijne‘. Lees hier zijn recensie:

Waterman
Walter van der Kooi, De Groene Amsterdammer, 18 april 2021

Aflevering 2: Zeeland – Zilt en zoet

‘Waterman’: ,,Zeeland en water is een geschiedenis van handel, zeeslagen en een worsteling met zoet en zout. Nog steeds zorgt het water voor overvloed, maar is voor Zeeland ook een permanente bedreiging. Wereldberoemd werden we met technische oplossingen, zoals de Deltawerken. Maar die hebben geen antwoord op nieuwe problemen. Het eiland Schouwen-Duiveland, dat volledig is omsloten door zout water, is afhankelijk van zoet regenwater, dat steeds minder vaak valt. Hoe vormt het zout zeewater op Schouwen-Duiveland zowel een bedreiging als een kans? En moeten we het zoute water blijven bevechten of moeten we het omarmen?”

Zeeland – Zilt en zoet
Waterman (aflevering 2), BNNVARA, zondag 18 april (20:20 uur)

‘Televisieserie duikt in waterproblemen op Schouwen-Duiveland’

In deze tweede aflevering gaat Menno langs bij boeren en fruittelers op Schouwen-Duiveland die een schreeuwend tekort hebben aan zoet water. Voor Omroep Zeeland reden om het daar een dag na de uitzending eens uitgebreid over te hebben. Luister hier naar een twintig minuten durend interview met Bentveld in het radioprogramma de Zeeuwse Kamer:

‘Showcolade zegt niets over ons; Waterman wél’

Waar Walter van der Kooi in De Groene Amsterdammer regisseur Geertjan Lassche roemt om de krachtige inhoud en de prachtige vorm, prijst Maaike Bos – in haar tv-column voor Trouw – Lassche om de urgentie die hij met de vier delen Waterman onderstreept: ‘Nederland heeft dorst, en moet het water zo lang mogelijk zien te behouden’.

,,Eeuwenlang vervolmaakte Nederland de waterafvoer – binnen vijf dagen komt een regenbui via rechte sloten, beken en rivieren in zee. Maar de laatste droge zomers maakten duidelijk dat de strijd is verlegd.”

Maaike Bos, tv-columnist Trouw

Fraaie column, waarbij Bos de Nederlandse Publieke Omroepkijker en passant ‘adviseert’ om in ieder geval de eerstkomende zondagavonden op primetime niet op NPO1 af te stemmen voor ‘Showcolade‘ – ‘een remake van het Japanse ­Sokkuri Sweets‘.

Showcolade zegt niets over ons; Waterman wél
Maaike Bos, Trouw, 19 april 2021

‘Zout water en zonnebrand’

Wat blijft hangen bij deze tweede aflevering van Waterman, zo stelt de redactie van het Nederlands Dagblad op 17 april, is vooral de strijd van de boeren in dit gebied, die een onmogelijke concurrentiepositie hebben, doordat ze precies daar boeren waar geen zoet water beschikbaar is:

Zout water en zonnebrand
Redactie Nederland Dagblad, 17 april 2021

‘De Puupe’ moet zorgen voor zoet water op Schouwen Duiveland

Om aan die ‘onmogelijke concurrentiepositie’ iets (structureels) te doen wil ‘De Puupe‘ zoet water op Schouwen-Duiveland mogelijk maken door het aanleggen van een ringleiding (‘puupe’ in Zeeuws dialect), die zoet water gaat aanvoeren vanuit het Schelde-Rijnkanaal. Doel van de stichting is dat alle agrariërs op Schouwen-Duiveland de beschikking krijgen over zoet water, zodat zij een rendabel agrarisch bedrijf kunnen runnen. Men hoopt en verwacht de ringleiding in het laatste kwartaal van 2023 voor zowel Schouwen als voor Duivenland op te kunnen leveren.

Boeren op Walcheren slaan handen ineen met ‘De Waterhouderij’

Ook voor agrarisch ondernemers op Walcheren waren de laatste drie droge zomers in veel gevallen funest voor de opbrengst van fruit en groente. Een zevental boeren heeft de handen ineengeslagen en is de stichting De Waterhouderij begonnen. Agrariër Werner Louwerse vertelt over hoe ze de veranderende weersomstandigheden, in goed overleg met het ‘buiten de kaders tredende’ waterschap, het hoofd bieden.

,,Wij moeten het doen met het water dat uit de lucht valt. In de winter hebben we daar genoeg van, maar hebben we geen gewassen, en in de zomer hebben we gewassen en dan hebben we tekort.”

Werner Louwerse, agrariër

Masterplan Zoet Water reddingsboei voor verdrogend en verziltend Zeeland

Een bijzonder samenwerkingsverband moet redding bieden aan het Zeeuwse zoetwaterprobleem, op korte- en langeretermijn. Op 30 juni 2021 (na drie jaren hittestress en extreme regenval) presenteert een coalitie van landbouwcoöperatie CZAV, kennisinstelling Delphy, groeispecialist Van Iperen BV, de Nederlandse Fruittelers Organisatie (NFO), de Rabobank en de Zuidelijke Land- en Tuinbouw Organisatie (ZLTO) een masterplan ‘Zoetwater voor Zeeland‘ aan aan gedeputeerde Jo-Annes de Bat en waterschapbestuurder Luc Mangnus.

Aflevering 3: Amsterdam – Pompen of verzuipen

‘Waterman’: ,,Amsterdam ligt laag. Bij extreme regenval kan het water nauwelijks weg. De hoofdstad vecht tegen wateroverlast maar tegelijk mag het waterpeil ook niet te ver zakken. Dan slaat de droogte toe en verkruimelen de houten funderingen onder de kapitale grachtenpanden. Amsterdam moet balanceren tussen niet te nat en niet te droog: precisiewerk. Een kostbare operatie, waar dagelijks honderden mensen druk mee zijn, geholpen door een eeuwenoud watersysteem. Als deze stad zo laag ligt, en het is zó ingewikkeld om alles draaiende te houden, moeten we er dan nog wel koste wat kost willen wonen? En zo ja, wat zijn dan de consequenties?”

Amsterdam – Pompen of verzuipen
Waterman (aflevering 3), BNNVARA, zondag 25 april (20:20 uur)

‘Met zijn bootje vaart hij onder de Waag en de Nieuwmarkt door’

De Bijleveldschesluis is als ‘een verborgen rivier’ in hartje stad, schrijft Bart van Zoelen ter introductie van de derde aflevering van Waterman in Het Parool. In een prachtige voorbeschouwing neemt hij je mee in het bootje dat onder de Waag en de Nieuwmarkt door vaart, en dat 140 meter verderop uit het stikdonker weer boven de grond te komt.

Het is alsof we door een grot gaan, door de krochten van Amsterdam, zegt Menno Bentveld tegen hydroloog Maarten Ouboter, die Bentveld voor deze ‘unheimische’ tocht op sleeptouw nam. In deze derde Waterman komt een vitale schakel in de Amsterdamse waterhuishouding volop in de schijnwerpers – ‘Iets wat er altijd is en nooit wordt gezien’.

Met zijn bootje vaart hij onder de Waag en de Nieuwmarkt door
Bart van Zoelen, Het Parool, 22 april 2021




.

,,Door klimaatverandering zal Amsterdam vaker terugvallen op de eeuwenoude kustbescherming. Dat gaat belangrijker worden als het vaker hard regent. En door de zeespiegelstijging worden we meer afhankelijk van pompen die kunnen falen.”

Maarten Ouboter, hydroloog

Aflevering 4: Weerribben/Wieden – Iedereen wil wat

‘Waterman’: ,,Water en Nationaal Park Weerribben-Wieden zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. De bekendste hotspot van dit gebied is Giethoorn. In de winter een walhalla voor natuurijsschaatsers, in de zomer, als het ijs weer stromend water is, wemelt het op de meren en grachten van bootjes. Maar naast recreatie leggen ook veel andere partijen een beslag op het water: onder andere boeren, vissers, waterschap en overheden. Iedereen wil zeggenschap, iedereen wil zijn belang gewaarborgd. Om de verhoudingen goed te houden, is het polderen geblazen. Moeten we het water onze wil blijven opleggen of moeten we beter luisteren naar de wil van het water?”

Weerribben/Wieden – Iedereen wil wat
Waterman (aflevering 4), BNNVARA, zondag 2 mei (20:20 uur)

‘Documentaire Waterman over Giethoorn roept onbehaaglijk gevoel op’

De laatste aflevering van Waterman roept bij Gabriella Esselbrugge, eigenaresse van het Giethoornse hotel ‘De Dames van De Jonge‘, een onbehaaglijk gevoel op – ze mist nuance, vooral door de tegenstelling die daarin door de presentator wordt geschetst: Is Giethoorn een plek om geld te verdienen, rustig te wonen of te recreëren?

‘Documentaire Waterman over Giethoorn roept onbehaaglijk gevoel op’
Jacobien de Krijger, De Stentor (Kop van Overijssel), 4 mei 2021