Dit is het het vervolg op de Kunst en Landschap-special over de waters-noodramp die zich in Zuid-Limburg (en delen van België en Duitsland) in de zomer van 2021 voltrok. In dit vervolg gaan we de diepte in, en stellen ons daarbij twee belangrijke vragen: houden we bij de invulling van de schaarse ruimte in Nederland voldoende rekening met de gevolgen van klimaatverandering? En moeten we niet veel verder vooruitdenken over de indeling van ons land?
Deltaprogramma 2022: ‘Iedere schop in de grond klimaat-bestendig!’
Peter Glas, die ter gelegenheid van Prinsjesdag, 21 september 2021, aan een (dan) rustige Maas staat, doet met het Deltaprogramma 2022 een oproep aan het kabinet om eenmalig 800 miljoen toe te voegen aan het Deltafonds en voor de periode daarna: 100 miljoen structureel per jaar. Aanleiding uiteraard: het Limburgs-Belgisch-Duitse debacle, waarbij meer dan 200 doden te betreuren waren, en waarbij Nederland ternauwernood aan dijkdoorbraken ontkwam.
.
,,We zijn met onze neus op de feiten gedrukt. De weersextremen zullen toenemen. Nat wordt natter, droog wordt droger en heet wordt heter. Daarom moeten we met grote urgentie doorgaan met het Deltaprogramma. Rijk en regio, waterschappen, provincies, gemeenten, iedereen. Daarvoor is geld nodig in het Deltafonds.”
Peter Glas, deltacommissaris
De Deltacommissaris is verheugd aan te kunnen kondigen dat er in de (budgettaire) plannen een extra impuls wordt gegeven aan en voor zoet water. Rijk en regio moeten meer gaan samenwerken aan weerbaarheid tegen watertekorten, door water vast te houden in de bodem, water te bergen en door het van en uit de rivieren slim(mer) te verdelen over ons land.
‘We hebben ook ontzettend veel kennis nodig’, zegt Glas. Daarom is er een Kennisprogramma Zeespiegelstijging, dat ook kijkt naar hoe het landijs smelt op Antartica. Voor de rivieren stelt hij een vergelijkbare aanpak voor:
,,Het zijn de grensoverschrijdende rivieren, dat hebben we gezien in Limburg, die naar onze Delta toekomen. Ook die kennis is nodig.”
Peter Glas
Glas besluit met een oproep aan iedereen onder het motto van het Deltaprogramma ‘Alles op alles voor een veilige en leefbare delta’: Deltaprogramma 2022, ‘iedere schop in de grond klimaatbestendig!’
Unie van Waterschappen: nieuwe Kabinet moet substantiële stappen zetten om problemen én kosten niet naar volgende generaties door te schuiven
Ook Rogier van de Sande, voorzitter van de Unie van Waterschappen reageert op de plannen van het kabinet die op Prinsjesdag bekend zijn gemaakt. Hij maant het nieuwe Kabinet om substantiële stappen te zetten. De Waterschappen werken zich weliswaar drie slagen in de rondte om de gevolgen van de weersextremen tegen te gaan en op te vangen, maar er moeten volgens hem echt substantiële stappen gezet worden, die misschien pijnlijk zullen zijn voor de huidige generatie, maar noodzakelijk zijn om de problemen én de kosten niet naar volgende generaties door te schuiven.
Rivierverruiming in samenhang met dijkversterking
Om aan de waterveiligheidsnormen te voldoen, moeten de rivieren Rijn en Maas voldoende capaciteit hebben om rivierwater naar zee af te voeren, meldt het Deltaplan Water-veiligheid. Dit is cruciaal voor alle stakeholders en activiteiten in het gebied rond de grote rivieren. Als gevolg van klimaatverandering zullen hevige regenval en hoge waterstanden vaker voorkomen, waardoor de rivieren meer water moeten afvoeren. Daarom is in dit Deltaplan Waterveiligheid een combinatie van dijkversterking en rivierverruiming opgenomen. Deze combinatie krijgt invulling in het nieuwe programma Integraal Rivierbeheer (IRM), waarin integrale maatregelen worden voorbereid die effectief zijn in zowel hoogwater- als laagwatersituaties.
‘Nieuwe manier van denken nodig tegen hoogwater’
Nog dezelfde dag, net na zijn bezoek aan en presentatie bij het Nationaal Deltacongres, dat op 11 november 2021 plaatsvond in het MECC Maastricht, schuift deltacommissaris Peter Glas aan bij het programma Limburg Centraal van omroep 1-Limburg. In het hol van de leeuw, zogezegd, het Limburgse Heuvelland en met name Valkenburg kregen het immers zwaar te verduren, de zomer dat jaar.
Glas beklemtoonde in het gesprek dat bij de ruimtelijke ordening van ons land – ‘waar bouwen we, hoe bouwen we’, ook in Limburg – water centraal moet staan.
Uiteraard is de presentator benieuwd wat er gedaan wordt om de problemen, met name in het zuiden van Limburg, in de toekomst te (kunnen) voorkomen. Peter Glas: ,,Er is veel gedaan aan hoogwaterbescherming (van de Maas, red.), maar er is te weinig gedacht aan samenhang met de beken en de kleinere rivieren zoals de Roer en de Geul. Dat is nog niet zo eenvoudig. We hebben een nieuwe manier van denken nodig tegen hoogwater.“ Klik op het screenshot hieronder voor het interview in Limburg Centraal:
We hebben niet alleen een andere manier van denken nodig tegen hoog water, ook tegen laag water!
De grote rivieren zakken naar een historisch lage waterstand. Dat zorgt voor problemen voor de scheepvaart, de landbouw en de natuur. De schadelijke effecten worden versterkt door het uitslijten van de rivierbodems van de Waal, Maas en IJssel. Rivierdeskundigen slaan alarm over de dalende rivierbodems. Ook het eerder deze maand verschenen rapport Systeembeschouwing van de Rijn en Maas van het Programma Integraal Riviermanagement noemt de daling van de rivierbodems zorgwekkend. Het is een onderschat maatschappelijk probleem, dat dringend vraagt om maatregelen.
“De insnijding van de rivieren hebben we als mens zelf veroorzaakt, zegt Staatsbosbeheer-boswachter Twan Teunissen tegen ‘rivierverslaggever’ Wim Eikelboom in Trouw op 18 juli 2022, wanneer hittegolven in Zuid-Europa bosbranden veroorzaken en in het Verenigd Koninkrijk temperaturen gemeten worden boven de 40 graden, met aanhoudende droogte en lage waterstanden tot gevolg, ook in ons land. Teunissen groeide op in het rivierengebied ten zuiden van Nijmegen.
,,We hebben de grote rivieren in een keurslijf gelegd, waardoor ze veel harder zijn gaan stromen en uitslijten. Dat is niet alleen voor de natuur een probleem, maar ook voor de scheepvaart en voor huizenbezitters vlakbij de rivier die te maken krijgen met verzakkingen van hun woning. Het is voor alles en iedereen om ons heen een probleem.”
Twan Teunissen, Staatsbosbeheer-boswachter
Het ‘waterbeheerprogramma 2022-2027 – Limburgs water in een veranderend klimaat’ is vastgesteld
Elke zes jaar leggen waterschappen vast welke aanpak en welke maatregelen nodig zijn om de watertaken goed te kunnen uitvoeren. Dit gebeurt in het waterbeheerprogramma (WBP). 8 december 2021 heeft het algemeen bestuur van het Waterschap Limburg na een uitgebreid participatieproces het Waterbeheerprogramma 2022-2027-‘Limburgs water in een veranderend klimaat’ vastgesteld. Samen hebben ze de Limburgse wateropgaven voor de toekomst bepaald. De komende jaren gaan ze gezamenlijk aan de slag om de doelen uit het waterbeheerprogramma te realiseren.
Talkshow ‘Waterbeheerprogramma 2022-2027 – Limburgs water in een veranderend klimaat’
De opgaven rond klimaat en water zijn zo groot en complex dat we het alleen met gezamenlijke inspanning op kunnen lossen, aldus het Limburgse waterschap. Daarom hebben ze collega-overheden, inwoners, bedrijven en belangenorganisaties gevraagd mee te denken over invulling van dit waterbeheerprogramma en laten reageren tijdens een omgevingsreis door Limburg. Dit werd door alle partijen erg gewaardeerd en er zijn veel waardevolle ideeën en suggesties opgehaald die in het programma zijn verwerkt.
Om je daar een voorbeeld van te geven, kun je hieronder kijken naar een opname van een live talkshow die plaatsvond op dinsdag 30 maart 2021. Vóór de watersnoodramp van juli dus, de aandacht ging toen (nog) nadrukkelijk uit naar het zoeken naar oplossingen voor en aanpassen aan de droogteproblematiek.
Digitaal magazine over Limburgs waterbeheerprogramma 2022-2027
Er is ook een digitaal magazine over het waterbeheerprogramma 2022-2027 beschikbaar. Daarin vind je onder andere een publieksvriendelijke samenvatting, diverse illustrerende video’s en interviews met betrokkenen. Het magazine kan ook in het Duits en Frans geraadpleegd worden.
Waterschap was niet voorbereid op watersnood Limburg, maar handelde snel
Doordat er in juli ’21 in Limburg, de Eifel en delen van België binnen enkele dagen extreem veel neerslag viel, kon het waterschap Limburg onmogelijk perfect voorbereid zijn op de watersnood. Desondanks zijn door snel handelen juist veel overstromingen voorkomen, concludeert het Instituut voor Veiligheids- en Crisismanagement COT in een rapport over de rol van het waterschap.
Waterschap was niet voorbereid op watersnood Limburg, maar handelde snel
Orkun Akinci, Trouw, 18 januari 2021
Deltares: Limburgse ‘waterbom’ kan ook elders in Nederland vallen
Stel dat de extreem zware neerslag die in juli 2021 boven Zuid-Limburg, België en Duitsland viel elders in Nederland terecht was gekomen, wat zouden dan de gevolgen zijn geweest? Over die vraag bogen onder-zoekers van Deltares zich in een driedaagse ‘hackathon‘. Hun conclusie lees je in watervlakblad H2O: ,,We kunnen ons daar maar beter snel op voorbereiden.”
,,Tot nu toe wordt vooral gekeken of we aan de huidige normen voor waterveiligheid voldoen, maar dat is niet meer voldoende. Klimaatverandering is hier en nu. Daarom moeten we ons nu al voorbereiden op meer extreem weer.”
Karin de Bruijn, overstromingsexpert Deltares
De onderzoekers eindigen hun rapport (Hackathon Deltares) met zeven aanbevelingen, die inmiddels zijn gedeeld met de Beleidstafel Wateroverlast en Hoogwater van het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. Dit zijn onder andere: ontwikkel stresstesten op bovenregionale schaal, verbeter voorspellings- en monitoringssystemen voor tijdige, adequate informatie en beperk de gevolgen van extreme, grootschalige neerslag via ruimtelijk beleid.
De zeven aanbevelingen naar aanleiding van het Limburgse hoogwater in juli 2021 zijn hier in het kort door Deltares beschreven (19 januari 2022).
.
,,Denk bijvoorbeeld aan die miljoen huizen die gebouwd gaan worden. Als je toch iets doet, doe het dan goed.”
Karin de Bruijn, overstromingsexpert Deltares
Deltares: Limburgse ‘waterbom’ kan ook elders in Nederland vallen
H2O, 20 januari 2022
Wat als een grote watersnoodramp zich hier voordoet? ‘Onmogelijk om je volledig te beschermen’
We kunnen de watersnoodramp niet terugdraaien, maar er wel van leren, zegt Klaas-Jan Douben uit Nispen, die met enkele collega’s van waterschap Brabantse Delta betrokken was bij het Deltares-onderzoek. Verslaggever Nicole Roelands van het Brabants Dagblad spreekt met hydroloog Douben, deelnemer aan de hackathon, en deskundig op het gebied van de waterkringloop. Vanuit die expertise houdt hij zich bezig met wateroverlast en het tekort ervan.
Roelands stelt hem de belangrijke vraag: wat als de extreem zware neerslag met verwoestende gevolgen boven West- en Midden-Brabant was gevallen? ,,Laat ik beginnen met vertellen dat dit een gigantische hoeveelheid neerslag was voor Nederlandse begrippen. Dit was meer dan een extreme bui.”
,,Het is een utopie om te denken dat ons huidige systeem wateroverlast bij zo’n gebeurtenis als in Limburg kan voorkomen.”
Klaas-Jan Douben, hydroloog bij waterschap Brabantse Delta
Wat als een grote watersnoodramp zich hier voordoet? ‘Onmogelijk om je volledig te beschermen’
Nicole Roelands, Brabants Dagblad, 3 februari 2022
Rapport watersnood Limburg: ‘het waren meerdere crises tegelijkertijd’
Bij de wateroverlast in Limburg zomer-2021 was sprake van verschillende crises tegelijkertijd. Dat blijkt uit een evaluatie van de hulpverlening in opdracht van de Veiligheidsregio Zuid-Limburg (VRZL). Dat meldt NOS op 24 januari 2022 (+ overzichtsvideo). De evaluatie werd uitgevoerd door het Instituut voor Veiligheids- en Crisismanagement.
Voor de Maas bestond een plan om in te grijpen bij hoogwater, maar voor omliggende rivieren zoals de Geul en de Gulp niet. Het onderzoeksbureau adviseert om ook voor deze wateren een scenario voor hoogwater op te stellen.
De veiligheidsregio had te maken met een ‘buitengewone inzet van ongekende omvang’. Het was niet één crisis. Het waren er meer. En ze kwamen tegelijk. Een uitzonderlijke situatie waar de plannen van de crisisorganisatie onvoldoende op waren voorbereid. De resultaten over de bestrijding van de ramp zijn te lezen in de leerevaluatie ’Voorbij het ergste scenario’:
Voorbij het ergste scenario Leerevaluatie hoogwater veiligheidsregio Zuid-Limburg
Instituut voor Veiligheids- en Crisismanagement, i.o.v. Veiligheidsregio Zuid-Limburg (VRZL), 24 januari 2022
‘Wat zou er gebeuren als er watersnood ontstaat in een ander deel van Nederland?’
Op 27 januari 2022 is Bart van den Hurk, klimaatexpert bij Deltares, te gast in de Radio1-Journaal-studio om de uitkomsten van het rapport voor een breed publiek toe te lichten. Wat zou er gebeuren als er watersnood ontstaat in een ander deel van Nederland?
Stortbuien en overstromingen: hoe extreem was 2021?
Het nieuws stond er in 2021 vol mee; meerdere extreme neerslaggebeurtenissen met water-overlast. Bij de overstromingen in Limburg die bewuste zomer werd gesproken van een ‘eens in de X jaar’ kans. Maar was het jaar 2021 echt zo uniek, en hoe groot is de kans dat zulke gebeur-tenissen voorkomen? Met statistiek en data-analyse heeft het gerenommeerde ingenieurs-bureau Arcadis dit op 21 januari 2022 voor je op een rijtje gezet.
Met hun Arcadis Hydrological Tools (AHT) hebben ze de extreme situaties zichtbaar gemaakt door voor heel Nederland de herhalingstijden van de neerslaggebeurtenissen van 2021 te berekenen. Hiervoor gebruiken ze de KNMI-radarmetingen en de STOWA-statistieken uit 2019 voor het huidige klimaat.
‘Watersnood van 2021 is de schuld van de ontwikkelende stad’
De watersnoodramp vorig jaar in Limburg, Duitsland en België werd niet alleen opgestuwd door klimaatverandering, maar ook door verstedelijking, laat een Amerikaanse onderzoeker zien. Zoals bij elke ramp kwam meteen de vraag op: is dit een gewone uitschieter van de natuur, of had de mens een vinger in de pap? Al snel kwam het antwoord: het laatste. Dat concludeerde het World Weather Attribution Initiative, een project waarin ook het KNMI deelneemt. Dankzij de stijging van de gemiddelde temperatuur in West-Europa met 1,2 graden, viel er minstens 3 procent en misschien wel 19 procent meer regen dan er zou zijn gevallen in een niet door broeikasgassen opgewarmde wereld.
Maar dat is niet het hele verhaal, zegt Dev Niyogi, hoogleraar atmosfeerwetenschappen aan de Universiteit van Texas in Austin. In een wereld die wel was opgewarmd, maar niet zo enorm verstedelijkt, was die regen een stuk meer naar het westen gevallen, en prettig verspreid, concludeerde hij onlangs in vakblad Geophysical Research Letters, tekent Bas den Hond op voor Trouw op 22 april 2022.
,,Maak dus gerust iedereen verwijten die de afgelopen eeuw steeds meer fossiele energie verbruikte, maar nog veel meer iedereen die bijdroeg aan de stichting en gestage uitbreiding van Rotterdam, Brussel en Keulen.”
Dev Niyogi, hoogleraar atmosfeerwetenschappen Universiteit van Texas
Watersnood van 2021 is de schuld van de ontwikkelende stad. ‘Er moet meer gedaan worden om voor veiligheid te zorgen’
Bas den Hond, Trouw, 2 april 2022
Een jaar na de watersnood in Limburg nog steeds geen compensatie: ‘Overheid laat gedupeerden in de steek’
‘De nazorg, denk aan de schadeafhandeling’, zegt Bart van den Hurk in bovenstaande video, moet je ook goed voorbereiden om je te wapenen voor de toekomst. Hoe is het daar mee gesteld, vragen Jan Salden en Sander ’t Sas zich op 26 mei 2022 af in een EenVandaag-reportage, zo’n tien maanden na de ramp.
Het kabinet beloofde in de zomer van 2021 de duizenden slachtoffers van de watersnood in Limburg ruimschoots te compenseren, zo schrijven ze, maar ruim tien maanden later verloopt de afwikkeling van de schade traag en hebben veel gedupeerden nog steeds hun geld niet gehad.
Burgemeester Daan Prevoo van Valkenburg aan de Geul vreest op korte termijn faillissementen, als bedrijven niet snel geholpen worden. ,,Honderd miljoen euro van de schade is nog steeds niet door verzekeraars gedekt.” Prevoo vindt dat de landelijke overheid de ondernemers en bewoners van Zuid-Limburg volledig in de steek laat. ,,Dit is een natuurramp. Als zoiets gebeurt, betekent dat boter bij de vis.”
Hij was op 14 juli vorig jaar precies honderd dagen burgemeester toen het water zijn stadje overviel. Huizen en gebouwen stroomden vol. Sinds die tijd houdt hij zich nog dagelijks bezig met de gevolgen van deze watersnood, en houdt hij nauwlettend in de gaten of de schade ook wordt vergoed. Maar dat valt zwaar tegen. Niet alleen steggelen veel inwoners en ondernemers uit Valkenburg nog met hun verzekeraar; ook bij de overheid vissen ze achter het net.
Is Limburg voorbereid op nog een keer hoog water?
Juli 2021 overstroomden grote delen van Zuid-Limburg door hevige regen. Is er genoeg gedaan om te voorkomen dat dat opnieuw gebeurt, vraagt Rutger Castricum (omroep PowNed) zich af, bijna een jaar na de watersnoodramp in Limburg. Zelf gaat hij op vakantie, voor twee uitzendingen van De Hofbar neemt BN’er, ‘Bekende Noorderling’, Bram Douwes het stokje van hem over. Klik op de illustratie hieronder om de uitzending van 22 juni 2022 te bekijken.
Waterexpert over klimaatverandering: ‘Als we nu niet vooruit denken, moeten we later te veel doen in te korte tijd’
Bij de invulling van de schaarse ruimte in Nederland houden we nog te weinig rekening met de gevolgen van klimaatverandering, zegt waterexpert Alex Hekman, waterdirecteur bij Sweco, het grootste ingenieursbureau van Europa, belangrijk in de waterbeheersector, op 26 juni 2022 tegen Daniël van Kessel en Nikki Brands, onderzoeksjournalisten bij Follow The Money. ‘We moeten veel verder vooruitdenken over de indeling van ons land.’
‘Limburg heeft vorig jaar juli laten zien dat soms het onwaarschijnlijke kan gebeuren’, zegt waterexpert Alex Hekman. Hij verwijst naar de overstromingen die het zuidelijke deel van de provincie teisterden. Onderzoeksbureau Deltares trok vorige maand dezelfde conclusie.
Het pittoreske centrum van Valkenburg moet ingrijpend op de schop, stellen de onderzoekers. In het stadje beschadigde de overstroming van de Geul, de rivier die er dwars doorheen loopt, zo’n 2300 huizen. De onverwacht heftige regenval – Deltares noemde het een ‘waterbom’ – die dat veroorzaakte zal vaker voorkomen. Dus moeten de kademuren twee meter hoger worden en moeten huizen langs de Geul omgebouwd worden tot waterkeringen.
Maar wat als zelfs metershoge kades niet hoog genoeg zijn? Volgens Hekman moet Nederland veel verder vooruit gaan kijken naar de gevolgen van ‘een blijvend veranderend klimaat’. Juist nu er in korte tijd honderdduizenden huizen bij moeten komen. ‘We moeten heel erg goed nadenken waar we dat doen en hoe we dat doen.’
Waterexpert over klimaatverandering: ‘Als we nu niet vooruit denken, moeten we later te veel doen in te korte tijd’
Daniël van Kessel en Nikki Brands, Follow The Money, 26 juni 2022
Waterinfodag 2022: ,,Vertaal extreme neerslag sneller naar waterbeheer”
Gemeenten en waterschappen hebben behoefte aan accuratere voorspellingen voor extreme buien, om daarop met rioolbeheer en waterbeheer te kunnen anticiperen. Dat bleek op de Waterinfodag, 23 juni 2022 in Den Bosch. De echte neerslag is lastig te voorspellen en de benodigde rekencapaciteit blijkt nog steeds een barrière om een vertaalslag te maken naar riool- en waterbeheer.
Data en dataverwerking maken een grote ontwikkeling door en managers bij gemeenten, waterschappen, drinkwaterbedrijven en Rijkswaterstaat leunen bij hun besluitvorming steeds meer op modellen en gemeten data die al dan niet zijn verrijkt met kunstmatige intelligentie en machine learning. Toeleveranciers lieten op deze Waterinfodag blijken dat de watersector steeds meer bereid is meer te betalen voor robuuste datasystemen die goed zijn beveiligd en die in de tijd betrouwbare datareeksen opleveren.
Waterinfodag: vertaal extreme neerslag sneller naar waterbeheer
Jac van Tuijn, Waterforum, 24 juni 2022
Interreg Euregio Maas-Rijn stelt 6,9 miljoen euro ter beschikking om internationele samenwerking op gebied van waterveiligheid te bevorderen
Na de overstromingen van juli 2021, die zowel België, Duitsland als Nederland troffen, hebben 12 partijen uit de drie landen de handen ineen geslagen om samen te werken aan het bestrijden van wateroverlast en het vergroten van de waterveiligheid. Zij zijn zich er terdege van bewust dat de overlast nooit helemaal verholpen kan worden. Het klimaat verandert en extreme weersituaties zullen helaas steeds vaker voorkomen, aldus het Waterschap Limburg, een jaar later op 6 juli 2022. Daarom wordt ook geïnvesteerd in het tijdig waarschuwen van burgers bij dreigende overstromingen. Door een bijdrage van Interreg van in totaal bijna 7 miljoen, wordt deze grensoverschrijdende samenwerking mogelijk gemaakt.
,,Wij zijn blij dat we samen met 12 partners uit België en Duitsland de kans krijgen om grensoverschrijdend te werken aan hoogwaterbescherming en waterveiligheid, in het belang de inwoners van de Euregio zo goed als mogelijk te beschermen.“
Patrick van der Broeck, dijkgraaf waterschap Limburg
Interreg Euregio Maas-Rijn stelt 6,9 miljoen euro ter beschikking om internationele samenwerking op gebied van waterveiligheid te bevorderen
Waterschap Limburg, 6 juli 2022
Een jaar na de overstromingen in Limburg wachten nog altijd mensen op hun huis
100 dagen na de watersnoodramp van 2021 was het EenVandaag die op reportage ging in Zuid Limburg en maakte het actualiteitenprogramma een voorlopige balans op. Vijf dagen voor de beruchte 14 julidag in 2022 spreken Marco van der Wal en Siebe Sietsma voor Nieuwsuur opnieuw met burgemeester Daan Prevoo van Valkenburg aan de Geul en bezoeken ze plekken des onheils van gedupeerden.
Hoe staan de zaken er bijna een jaar na dato er voor? Zoals bij Joëlle Noordam-van de Sanden uit die gemeente. Samen met haar man en drie kinderen woont ze tijdelijk in de kelder van haar ouders, nadat ze elf keer is verhuisd. Haar huis is nog onbewoonbaar en de over-stroming voelt nog altijd dichtbij. Ook Saskia Jansma uit het dorpje Brommelen verloor een jaar geleden haar huis
Hoewel het grootste deel van de schadeafhandelingen inmiddels is afgerond, is Prevoo van de destijds zwaar getroffen gemeente niet tevreden over de snelheid waarmee dat gebeurde. Hij pleit ervoor dat de Rijksoverheid bij toekomstige rampen voorschotten verstrekt aan gedupeerden.
,,Het heeft behoorlijk lang geduurd totdat de schade daad-werkelijk werd afgehandeld. Dat kwam omdat er net na de overstromingen veel onduidelijkheid was over wie welke schade moest vergoeden.”
Daan Prevoo, burgemeester Valkenburg aan de Geul
Een jaar na de overstromingen in Limburg wachten nog altijd mensen op hun huis
NOS, Nieuwsuur, 8 juli 2022
Staat vergoedde tot nu toe 34 miljoen euro aan waterschade Zuid-Nederland
De overheid vergoedde tot nu toe 34 miljoen euro aan schade, boven op de door verzekeringen betaalde schade-uitkeringen. Dat maakte de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) op 12 juli 2022 bekend. Zo’n 750 van de in totaal 2.783 aanvragen moeten nog worden beoordeeld. Het geld dat de staat uitkeert, komt boven op vergoedingen van verzekeringen aan particulieren en bedrijven voor de waterschade.
.
De vergoedingen door de RVO worden uitgekeerd op basis van de Wet tegemoetkoming schade bij rampen (Wts). De wet is bedoeld als tegemoetkoming voor „materiële schade die niet redelijkerwijs verzekerbaar is”. De wet dient niet als compensatie voor álle geleden schade, maar is bedoeld voor de „primaire woonfunctie” – zo vallen beschadigingen aan tuinen niet onder de regeling, meldt NRC diezelfde dag.
Duitse hoogste civiele beschermingorganisatie adviseert om niet op elke plek in het land te (her-)bouwen
,,We kunnen nog niet spreken van directe wederopbouw”, zegt Hartwig Baltes, die als eerste wethouder verantwoordelijk is voor de stad Mayschoß in Rijnland-Palts. De ravage is grotendeels verdwenen, een jaar na de overstroming is de gemeente in ieder geval weer met de auto te bereiken. Maar voordat de normaliteit kan terugkeren, zal het zeker nog zo’n tien jaar duren.
De voorzitter van het Bundesamts für Bevölkerungsschutz und Katastrophenhilfe (BBK), Ralph Tiesler, is van mening dat bepaalde gebieden in Duitsland vanwege extreme weersomstandigheden niet meer kunnen worden bestemd als woon-werkgebied.
,,Als pleitbezorger van civiele bescherming zeg ik dat sommige gebieden niet moeten worden (her-) bebouwd vanwege de klimaatverandering en de acute dreiging van stormen en overstromingen. Deze vraag rijst ook aan de kusten van ons land.”
Ralph Tiesler, voorzitter BBK
Dat vertelde Tiesler op 13 juli 2022 aan de kranten van de Funke-Mediengruppe tegen de achtergrond van de watersnoodramp in Rijnland-Palts en Noordrijn-Westfalen. Hij sprak van een opeenstapeling van crises. ,,Wat zeker is, is dat we in onzekere tijden leven.” Dit is een van de redenen waarom het hoofd van de autoriteit pleitte voor een nieuw bewustzijn van de crisis bij de bevolking.
,,De crisismodus moet deel gaan uitmaken van het algemene bewustzijn, we moeten leren dat de crisis deel uitmaakt van het dagelijks leven.”
Ralph Tiesler, voorzitter BBK
Ahrtal: ongeveer 200 mensen getroffen door de overstroming demonstreren in Mainz
Bijna een jaar na de watersnoodramp van 2021 verloopt de wederopbouw ook in het Duitse Ahrdal (nog steeds) moeizaam. In Mainz demonstreerden begin juli 2022 ongeveer 200 mensen die door de overstroming zijn getroffen. Ze protesteerden vooral tegen wat zij beschouwden als de trage uitbetaling van subsidies uit het wederopbouwfonds. Volgens de organisatoren zijn de demonstranten ook tegen het besluit dat de opvangcentra voor overstromingen in het Ahrdal eind juli 2022 al moeten worden ontmanteld. Naast de getroffenen namen ook vrijwilligers deel aan de demonstraties.
Om een waterbom in Vlaanderen te vermijden, moet de overheid ‘nu’ 10 stappen nemen: ‘Het is nu of te laat!’
De hallucinante beelden van de wateroverlast die ontstond, zit nog in ons collectief geheugen, schrijft Vlaams minister van Openbare Werken Lydia Peeters (Open Vld) op haar website. Grote delen van Wallonië en gebieden langs de Maas en Demer stonden onder water, de schade was op sommige plaatsen niet te overzien. Een vergelijkbare waterbom in Vlaanderen zou in een worst case scenario meer dan acht miljard euro aan schade veroorzaken. Dat bleek uit een wat-als-scenario uitgevoerd door de Vlaamse Waterweg nv (DVW) in samenwerking met het Waterbouwkundig Laboratorium (Dept MOW).
,,Door de klimaatverandering worden we vaker geconfronteerd met (extreem) zware neerslag. Daarom moet Vlaanderen zich verder wapenen tegen overstromingen.”
Lydia Peeters, Vlaams minister van Openbare Werken
In oktober vorig jaar, vervolgt ze, stelden Vlaamse ministers Lydia Peeters en Vlaams minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA) een multidisciplinair expertpanel aan met de duidelijke opdracht: een onderbouwd advies uitbrengen om Vlaanderen beter te beveiligen tegen een nieuwe waterbom. De expertgroep, onder leiding van de voormalig VN-water-gezant en voorzitter van het Expertenpanel Hoogwaterbeveiliging Henk Ovink, legde op 8 juli 2022 een 10-puntenplan, ‘Weerbaar Waterland – Ons voorbereiden op wat al gebeurt‘, op tafel van de Vlaamse regering om Vlaanderen in de toekomst beter te beschermen tegen extreme regenval én tegen langdurige droogte.
Om een waterbom in Vlaanderen te vermijden, moet de overheid ‘nu’ 10 stappen nemen: ‘Het is nu of te laat!’
Fleur Mees, HLN, 9 juli 2022
.
Weerbaar Waterland – Ons voorbereiden op wat al gebeurt
Henk Ovink, Voorzitter expertenpanel hoogwaterbeveiliging, juli 2022
Henk Ovink: ‘Als we verder doen op hetzelfde pad, halen we niet het gewenste niveau van waterveiligheid- en beschikbaarheid’
Op 9 juli 2022 komt VN-watergezant en voorzitter van het Expertenpanel Hoogwater-beveiliging Henk Ovink met een alerterend Twitter-‘draadje‘. Klik op onderstaand (inleidend) Twitter-bericht om het (volledig) te kunnen lezen.
,,We hebben geleerd van gerealiseerde projecten en veel-belovende Vlaamse initiatieven, en die naast de opgave gelegd. Daaruit blijkt dat als we verder doen op hetzelfde pad, we niet het gewenste niveau van waterveiligheid- en beschikbaarheid kunnen halen.”
Henk Ovink, VN-water-gezant en voorzitter van het Expertenpanel Hoogwaterbeveiliging
Water stopt niet bij de grens
Overstromingen en droogte tonen het belang van grensoverschrijdende samenwerking als het gaat om water. Om hier de basis voor te leggen, organiseerde Wing, ‘partner in ruimte en ontwikkeling’ in 2022 twee internationale symposia rondom de Rijn en de Maas. Een interview met adviseur Maartje van Lieshout en consultant Els Wouda bij Wing over urgentie en cultuurverschil.
Water stopt niet bij de grens
Maartje van Lieshout, Wing, 6 februari 2023
Media blikken terug op de watersnoodramp van 2021; zijn we een jaar later voldoende wakker geschud?
Reconstructie watersnood in Limburg: een klimaatramp kan overal toeslaan
Klimaatjournalist bij NU.nl, Rolf Schuttenhelm, bijt op 13 juli 2022 het spits af: hij maakte een beknopte reconstructie van de watersnoodramp in Limburg – een klimaatramp die anno 2022 en de decennia erna volgens hem overal kan toeslaan. Hij wijst daarin op een drievoudig verband met klimaatverandering, waarbij de kans op extreme regenval is verachtvoudigd.
Een jaar na de watersnood woedt nog altijd discussie over wat wel en niet vergoed wordt
Een jaar na de watersnood in Limburg en Noord-Brabant hebben veel burgers en ondernemers al een schadevergoeding ontvangen, maar over de hoogte van dat bedrag heerst onvrede, meldt Rick van de Lustgraaf diezelfde dag in Trouw. Hij spreekt met de inmiddels nationaal bekende burgemeester van Valkenburg aan de Geul Daan Prevoo, die bijna dagelijks mensen spreekt wier leven overhoop ligt. Door een echtscheiding, huiselijk geweld, een burn-out of depressie, PTSS-klachten of combinaties ervan. Allemaal trauma’s, weet de burgemeester, die het gevolg zijn van de zware overstromingen precies een jaar geleden.
Hoteleigenaar Georges Laheij was door de watersnood technisch failliet – maar gaf niet op
De verzekeraar had veel tijd nodig om te bepalen dat hotel Walram in Valkenburg geen vergoeding zou krijgen, schrijft Van de Lustgraaf een dag later. Hij bezoekt de “vermoeide” hoteleigenaar Georges Laheij (71) en zijn vrouw Claudia Volders (50). Een voorschot van de overheid redde het familiebedrijf van een faillissement. En dat is best een wonder, vindt Laheij, de derde generatie van het Valkenburgse familiehotel. Dat had alles te maken met de verzekeraar, de Amerikaanse beurspolis Chubb. Die vergoedde de schade niet, omdat alleen directe schade door regen is gedekt. Niet indirect, wanneer de Geul overstroomt als gevolg van de regenval.
Human: ‘Overstroomd hotel na jaar eindelijk weer open, maar met burn-out’
Doodmoe zijn ze, Georges Laheij en Claudia Volders van hotel Walram in Valkenburg, schrijft Sjoerd Alders voor Omroep Human op 15 juli 2022. Precies een jaar geleden liet een kolkende watermassa hun hotel, gelegen pal naast de Geul, in puin achter. Sinds twee weken is het hotel weer gedeeltelijk open. ,,Een maand geleden dachten we nog dat we het loodje gingen leggen.” Alders‘ artikel hoort bij de aflevering van De Publieke Tribune ‘Hoe houden we het droog?’ van 31 oktober 2021.
Limburgers kunnen zelf wateroverlast voorkomen met meer groen
Collega-Trouw-journalist Onno Havermans bezoekt op 14 juli 2022 een presentatie georganiseerd door een vijftal natuurorganisaties ‘die Limburgers oproepen om er samen voor te zorgen dat de natuur schadelijke wateroverlast zoals die van een jaar geleden sterk kan verminderen. Het uitgangspunt is minder steen en meer natuur die overstromingen kan opvangen, net als bij steenbreek, waar stoep- en tuintegels plaatsmaken voor groen’. ,,Hoe ruiger de natuur, hoe langer het water blijft staan. Vertraag de stroming, zodat het water niet in één piek voorbij komt”, legt projectmanager André Hassink van Natuurmonumenten uit bij die presentatie, in Valkenburg.
De watersnoodramp inspireerde Inge Smeets om de politiek in te gaan. ‘Je beseft ineens hoe belangrijk de overheid is’
Een jaar geleden stond er in het huis van Inge Smeets ruim een meter water, schrijft Peter de Graaf voor de Volkskrant van 14 juli 2022. Vanuit haar camper begon ze de hulp voor de buurt te organiseren. Zo werd de watersnoodramp het begin van een bliksemcarrière in de lokale politiek: de voormalig politievrouw is sinds kort wethouder in Meerssen.
Een jaar na de overstromingen kamperen Walen nog steeds op zolder, tot de herstelploeg komt
Ook in de Belgische Ardennen hebben veel bewoners hun huis nog steeds niet kunnen herstellen, schrijft Dennis Boxhoorn op 13 juli in NRC. Vaak is de schade niet afdoende gedekt. En de schade is groot; 48.000 gebouwen werden verwoest, honderdduizend mensen direct of indirect getroffen. De Waalse regering raamt de totale schade op dat moment op 2,8 miljard euro. Dat bedrag werd de maanden ervoor steeds hoger vanwege de oplopende grondstofprijzen en de inflatie, mede door de oorlog in Oekraïne. Er werden in Wallonië bijna 60.000 verzekerings-claims ingediend. 90 procent daarvan zou volgens verzekeraarskoepel Assuralia gedeeltelijk of volledig uitgekeerd zijn. Bij de overige 10 procent wachten mensen tot dan nog altijd op het oordeel van een expert of contra-expert.
Schokkend falen van Duitse overheid bij watersnood van vorig jaar
Door onderschatting, afschuiven van verantwoor-delijkheid en de telefoon niet opnemen zijn een jaar geleden onnodig veel doden gevallen, resumeert Nynke van Verschuer bondig het schokkende falen van de Duitse overheid bij de watersnood-ramp van 2021 op 13 juli 2022 in NRC. Een jaar na de watersnood in Rijnland-Palts en Noordrijn-Westfalen blijkt dat zeker een deel van de 184 dodelijke slachtoffers gered had kunnen worden als de autoriteiten adequaat hadden gereageerd.
Overstromingen zijn voor (haast) niemand te verzekeren, waarschuwen verzekeraars
Zo ogenschijnlijk soepel verzekeraars omspringen met stormclaims, zo moeizaam verloopt de afhandeling van de Limburgse overstromingen, zo stelt Rick van de Lustgraaf vast in Trouw op 15 juli 2022. Voor gedupeerden is het vaak moeilijk om te begrijpen hoe hun polis in elkaar zit. Veel schade blijkt niet gedekt. Sommige verzekeraars zijn coulant en vergoeden alles, maar veel verzekeraars niet.
Dat moet anders, vindt het verzekeraarsverbond. Dat stelt een nieuw model voor om overstromingsschade beter en duidelijker te verzekeren, namelijk een privaat-publieke verzekeringspool. Die komt neer op een collectieve geldpot waarin alle verzekeringsbedrijven en de overheid samen een smak geld reserveren om slachtoffers direct te kunnen helpen bij een volgende overstroming.
Door klimaatverandering is de kans groot dat we (ook in Nederland) vaker te maken krijgen met dit soort natuurexcessen, zeggen verzekeraars. De vraag is hoe solidair we (willen) zijn – elke regio kent zijn eigen (in dit geval) overstromingsproblematiek.
Gelden Giro 777 na overstromingen in Limburg volledig besteed of toegezegd
Op korte termijn, en wanneer emoties de overhand hebben, lijkt het wel goed te zitten met die solidariteitsgedachte. Het Nationaal Rampenfonds, dat Giro 777 openstelde na de overstromingen, haalde in korte tijd immers zo’n 11,8 miljoen euro op. Hoe zijn die gelden besteed? En komt het gedoneerde geld wel op de juiste plek – bij de gedupeerden?
Hoogwater Limburg zomer 2021 ingrijpender dan rivier-overstromingen in 1993 en 1995
De hevige neerslag samen met het hoogwater van juli 2021 in Nederland en de landen om ons heen betrof een extreme en uitzonderlijke gebeurtenis met grote maatschappelijke gevolgen in Limburg, concludeert Deltares op 9 september 2022. De gemeten hoeveelheden neerslag en rivierafvoeren waren nooit eerder zo groot, zeker niet in de zomer. Er wordt geschat dat een dergelijke gebeurtenis slechts eens per 100 tot 1000 jaar voorkomt.
De piekafvoer op de Maas bij Eijsden en een aantal zijrivieren is de hoogste afvoer ooit gemeten, stelt het waterinstituut. De geschatte totale schade door overstromingen bedroeg 350 tot 600 miljoen euro en vond voor een groot deel plaats in het Geuldal. De schade is daarmee groter dan die tijdens de overstromingen langs de Maas in 1993 en 1995. Hoogleraar Bas Jonkman (TU Delft):
,,Deze overstroming heeft records gebroken, qua neerslag, afvoer en schade. Hiervan moeten we leren om ons systeem toekomstbestendig te maken.”
Bas Jonkman, hoogleraar TU Delft
In opdracht van het Expertise Netwerk Waterveiligheid (ENW) heeft een breed consortium van kennisinstellingen, onder leiding van Deltares en de TU Delft, een eerste analyse gemaakt van de beschikbare informatie over een scala aan onderwerpen. De resultaten daarvan vind je in onderstaand artikel. Tevens kun je daarin kijken naar een webinar, dat op 9 september plaatsvond, waarin verschillende experts de voornaamste resultaten van het onderzoek presenteren. Klik op de illustratie hieronder:
Regionale overheden ontwikkelen samen met Rijk plannen om kans op overstromingen in de toekomst te verkleinen – kosten: 1,2 miljard
Op vrijdag 30 september 2022 stemde het Limburgs Parlement unaniem voor de provinciale bijdrage van 50 miljoen euro aan het plan ‘Samen naar een robuust Limburg; Limburg in eendracht, slagkracht en daadkracht‘. De provincie komt daarmee, samen met het Rijk, het Waterschap Limburg en de gemeenten met ambitieuze plannen die het totale watersysteem in Limburg grondig aanpakt. De 50 miljoen euro die de provincie hieraan bijdraagt zorgt dat er 1,2 miljard euro vanuit de het Rijk, het waterschap en de gemeenten vrijkomt. Een serieuze investering in de waterveiligheid van Limburg, aldus Statenlid en ambtelijk secretaris van de Banning Vereniging Lianne Schuuring.
,,Nog steeds zijn er mensen die elke dag met de enorme gevolgen van de watersnood te maken hebben. Daarom is het nu belang-rijk om zo snel mogelijk het geld aan de juiste dingen te besteden. Nu moeten we zorgen dat we straks beter beschermd zijn.”
Lianne Schuuring, Statenlid Limburg
Gedeputeerde Lia Roefs licht de plannen in een video van 1Limburg toe:
Valkenburg begint met herstel kademuren na overstroming
Oktober 2022 kunnen de eerste centen (pas) worden uitgegeven. Het herstel van de bij het hoogwater beschadigde kademuren in Valkenburg starten. Bestuurder Chrit Wolfhagen van Waterschap Limburg is blij dat het definitieve herstel eindelijk kan starten.
,,Ik had veel eerder willen beginnen, maar er zijn nu eenmaal regels en procedures die doorlopen moeten worden en dan duurt het veel te lang.”
Chrit Wolfhagen, bestuurder Waterschap Limburg
Daarnaast maakt het Waterschap Limburg een begin met de restauratie van bruggen en andere bouwsels die door het hoogwater van juli 2021 zijn aangetast of vernield. De meest dringende werkzaamheden zijn vorig jaar al uitgevoerd. De werkzaamheden nu betreffen herstel van bouwwerken aan de Molentak en de Geul. Er wordt gewerkt met verplaatsbare steigers en mobiele kranen. Het werk duurt tot mei volgend jaar, maar is wel afhankelijk van de waterstand van de Geul. Staat die hoog, dan kan er niet gewerkt worden en duurt het mogelijk langer. De brug aan de Emmalaan die vorig jaar samen met de kademuur is ingestort, wordt later aangepakt.
Valkenburg begint met herstel kademuren na overstroming
Robert Janssen, 1Limburg, 5 oktober 2022
Duidelijke informatie zorgt voor meer paraatheid bij overstromingsrisico’s
Inwoners in Limburg waren niet allemaal goed geïnformeerd over mogelijke overstromingsrisico’s en sommigen waren zeer verbaasd dat de overstromingen in deze mate in hun woonplaats kon voorkomen. Dat is een van de conclusies van een onderzoek van Vrije Universiteit Amsterdam en Deltares in samenwerking met TU Delft, HKV Lijn en Water en Kantar Public. Bovendien kan het vergroten van het risicobewustzijn ertoe leiden dat burgers en overheden beter voorbereid zijn op overstromingen, wat schade en slachtoffers bij toekomstige gebeurtenissen kan verminderen. Je leest hieronder meer over het onderzoek en de conclusies:
,,Deze resultaten onderstrepen dat schadebeheersingsmaat-regelen van huishoudens een belangrijke rol kunnen spelen bij het verminderen van overstromingsrisico’s.”
VU-hoogleraar en onderzoeksleider Wouter Botzen
Duidelijke informatie zorgt voor meer paraatheid bij overstromingsrisico’s
Deltares, 27 oktober 2022
Overstromingen in Valkenburg lastig te voorkomen; grens-overschrijdend beheer- en meetplan nodig
In hoeverre kunnen we in de toekomst overstromingen zoals van de rivier de Geul in Valkenburg in 2021 voorkomen? Maatregelen om water bovenstrooms (ook in België) langer vast te houden kunnen de schade enigszins beperken, maar zijn te weinig effectief om extreme overstromingen in Valkenburg te voorkomen. Dat is een van de conclusies van een korte verkennende studie van kennisinstituut Deltares, in samenwerking met onderzoekers van de TU Delft en van universiteiten uit België, Duitsland en Luxemburg, in opdracht van het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat.
Deze verkennende studie, genaamd ‘Rapid assessment study on the Geul river basin: Screening of flood reduction measures’, is uitgevoerd in opdracht van het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat en is in het kader van de ‘beleidstafel wateroverlast en hoogwater‘. Deze beleidstafel zal eind 2022 een eindadvies opleveren.
Overstromingen in Valkenburg lastig te voorkomen; grensoverschrijdend beheer- en meetplan nodig
Deltares, 8 november 2022
‘Ik weet niet of ik kinderen wil, met alle klimaatrampen op komst’
Wereldleiders bespreken tijdens de COP27, de klimaatconferentie van de Verenigde Naties, die in november van 2022 in Sharm El-Sheikh in Egypte plaatsvindt, de aanpak van de klimaatcrisis. Maar jongeren voelen elke dag al hoe het klimaat verandert, luidt de inleiding van een Volkskrant-special over deze kwestie.
Het dagblad ging op bezoek bij zeven jongeren op verschillende plekken op onze aardbol. Hoe zien zij hun toekomst? Hoelang kunnen zij nog blijven wonen op de plek waar ze opgroeien? En wat zien zij als oplossing voor het klimaatprobleem? Bij Iris (18) uit het Limburgse Gulpen slaat de twijfel toe: ‘Ik weet niet of ik kinderen wil, met alle klimaatrampen op komst.’
‘Ik weet niet of ik kinderen wil, met alle klimaatrampen op komst.’
Maartje Bakker, de Volkskrant, 10 november 2022
Nationaal Deltaprogramma 2023 – ‘Versnellen, verbinden, verbouwen’
De urgentie van klimaatadaptatie is sinds het vorige Deltaprogramma alleen maar toegenomen, schrijft Deltacommissaris Peter Glas in zijn ‘aanbiedingsbrief’ aan het kabinet in aanloop naar Prinsjesdag-2022. Jaarlijks presenteert hij op die dag een update van het Nationaal Deltaprogramma. Op de derde dag van september 2022 die van en voor 2023 dus. Versnellen, verbinden en verbouwen staan daarbij centraal.
,,Het Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC) windt er geen doekjes om: met de huidige uitstoot van broeikasgassen nemen de mogelijkheden om ons goed aan te passen af.”
Peter Glas, Deltacommissaris
Glas: ,,De secretaris-generaal van de Verenigde Naties, António Guterres, reageerde op het laatste IPCC-rapport met een krachtige oproep: “Stop burning this planet!” Volgens de klimaatwetenschappers is er steeds minder tijd om een leefbare en duurzame toekomst voor iedereen veilig te stellen. De nieuwste wetenschappelijke inzichten en de watersnood in Limburg, Duitsland en België laten zien dat klimaatverandering zich – helaas – ook in ons deel van de wereld steeds duidelijker manifesteert in extreme buien, overstromingen, hittegolven, perioden van droogte en zeespiegelstijging. Ze laten ook zien dat de verandering sneller gaat, en dat de gevolgen ingrijpender zijn dan we tot voor kort aannamen. We moeten dus tempo maken om ons aan te passen, zodat ook volgende generaties hier veilig en goed kunnen blijven wonen en werken. De toekomst is nu!”
Beleef het Geuldal als natuurlijke klimaatbuffer
Het Geuldal ving tijdens de watersnoodramp van 2021 als natuurlijke klimaatbuffer veel water op. Anders was de waterstand nog hoger geweest, legt boswachter Paul Wijenberg uit aan de twee Atlas-redacteuren Jeannine Brand en Liesbet Dirven, die in het najaar van 2022 onder zijn begeleiding het nieuwe klimaatpad in het Geuldal liepen. ,,Natuurlijke klimaatbuffers zijn gebieden waar natuurlijke processen de ruimte krijgen. Ze vervullen een rol bij het opvangen en vasthouden van water, het voorkomen van wateroverlast en watertekorten, het temperen van hitteperiodes en het verminderen van CO2.”
Wijenberg, al meer dan twintig jaar actief als boswachter bij Natuurmonumenten, kent het Geuldal als zijn broekzak. Volgens hem hebben ze geluk met het weer. ,,Als het lang regent, glibber je hier door de ‘pratsj’ (Limburgs voor modder). Recent onderzoek in opdracht van Natuurmonumenten wijst uit dat het nog veel erger had kunnen zijn in Valkenburg en de omliggende dorpen”, stelt Paul. ,,De Geul is de snelststromende beek van Nederland. Al dat water stevende op Valkenburg af. Daar kwam een overvloedige hoeveelheid water bij de Molentak in het centrum samen. Door de beperkte waterafvoer overstroomde het historische centrum tot een hoogte van wel 125 centimeter. Dat verhaal is wel bekend. Maar wat minder bekend is, is dat het Geuldal als natuurlijke klimaatbuffer veel water opving. Zonder deze bufferende werking van het Geuldal was de waterstand in Valkenburg en andere dorpen nog veel hoger geweest, met alle gevolgen van dien. Alleen al in Valkenburg schat de gemeente de schade op 400 miljoen.”
Beleef de wandeltocht van het drietal van 4,1 kilometer door het Geuldal mee. Een prachtige sfeerreportage van Nature Today, gelardeerd met veel foto’s, staat hieronder voor je klaar:
Beleef het Geuldal als natuurlijke klimaatbuffer
Jeannine Brand (Atlas Leefomgeving), Nature Today, 2 december 2022
Minister stuurt aanbevelingen rond wateroverlast en hoogwater naar Tweede Kamer
Op 19 december 2022 heeft minister Harbers (Infrastructuur en Waterstaat) het ‘Eindadvies Beleidstafel wateroverlast en hoogwater ‘Voorkomen kan niet, voorbereiden wel. Allemaal aan de slag’.‘ van de beleidstafel Wateroverlast en Hoogwater naar de Tweede Kamer gestuurd. In het eindadvies staan verschillende aanbevelingen om schade en overlast door hoogwater te beperken.
.
,,Er viel toen een hoeveelheid neerslag die maar eens in de 500 tot 1000 jaar voorkomt. Tienduizenden mensen werden geëvacueerd. De totale schade in Nederland wordt geschat op zo’n 450 miljoen euro.”
Beleidstafel Wateroverlast en Hoogwater
De watercrisis in Zuid-Limburg heeft iedereen nog wel op het netvlies, stelt de Unie van Waterschappen (UvW) diezelfde dag: ,,Er viel toen een hoeveelheid neerslag die maar eens in de 500 tot 1000 jaar voorkomt. Tienduizenden mensen werden geëvacueerd. De totale schade in Nederland wordt geschat op zo’n 450 miljoen euro. In de beleidstafel Wateroverlast en Hoogwater is gekeken naar hoe Nederland zich beter kan voorbereiden op dit soort extreme buien en hoogwater. En natuurlijk hoe de schade te beperkt kan worden.”
Belangrijk uitgangspunt daarbij is door het bewustzijn rond de risico’s op wateroverlast en overstromingen in Nederland te vergroten, aldus het eindadvies. De beleidstafel adviseert de risico’s met gerichte communicatie persoonlijk en relevant te maken en in te zetten op laagdrempelige, simpele acties. Belangrijk omdat het veilig en klimaatbestendig houden van Nederland inzet van iedereen vraagt. Overheden kunnen schade door weersextremen niet langer voorkomen. Om de overlast te beperken, moeten individuele bewoners ook zelf een steentje bijdragen.
,,De mythe van de droge voeten blijft intact zolang de realiteit van overstromingen en wateroverlast niet indringend verbeeld wordt en zolang we mensen de gelegenheid bieden weg te kijken. Als mensen de dreiging niet zien, is het er niet.”
Reint Jan Renes, gedragswetenschapper Universiteit Utrecht
Om het grote publiek daarover gericht te informeren heeft de Unie van Waterschappen een Publieksamenvatting beleidstafel Wateroverlast en Hoog water uitgebracht: over de gevolgen van de waterbom op Zuid-Limburg, met verhalen van de slachtoffers van de waterramp, en een toekomst-beeld om schade te voorkomen.
.
Minister stuurt aanbevelingen rond wateroverlast en hoogwater naar Tweede Kamer
Unie van Waterschappen, 19 december 2022
Onderzoek naar invoering verplicht waterlabel voor woningen
Een verplicht waterlabel, naar analogie van het huidige energielabel, zou Nederlanders met de neus op de feiten moeten drukken als het gaat om de risico’s van water. Dat valt op te maken uit de aanbevelingsbrief van minister Harbers. Een waterlabel is met name volgens de waterschappen een geschikt middel om burgers, op een belangrijk moment in hun leven, zoals bij de bij de aankoop van een woning, bewust te maken van de invloed van water op hun omgeving. Hoe zo’n waterlabel er in de praktijk uit moet zien, is echter nog niet duidelijk.
Een bredere aanpak staat het kenniscentrum Dutch Green Building Council (DGBC) voor. Deze stichting werkt aan een eenduidige methode om via een scan met name vastgoedbeleggers inzicht te geven in welke mate hun gebouwen en woningen op allerlei vlakken risico’s op klimaatschade lopen. Maar: ,,Doe het dan voor alle klimaatrisico’s, dus ook hitte en droogte ofwel de kans op verzakkingen”, zegt kennismanager Jan Kadijk van DGBC. De invoering van een label neemt ook een ander probleem niet weg: dat er woningen worden gebouwd op plaatsen, bijvoorbeeld laag gelegen polders, die daarvoor minder geschikt zijn. Kadijk: „Men bouwt vrolijk door op de verkeerde plaatsen.”
Dat er kennelijk op verkeerde plaatsen wordt gebouwd, is ook voor de Vereniging Eigen Huis een van de argumenten tegen invoering van zo’n label. „Nieuwbouwkopers moeten er op kunnen vertrouwen dat er goed is nagedacht over bestemmingsplannen, met name over waar wel en niet gebouwd kan worden, of dat er maatregelen zijn getroffen om wonen in die gebieden veilig te maken”, aldus de woordvoerder. Ook voor bestaande woningen is een waterlabel „geen goed idee”, omdat daarmee de risico’s en aansprakelijkheid „eenzijdig bij de verkoper” worden gelegd, aldus Vereniging Eigen Huis.
Kortom: daar is het laatste woord nog niet over gezegd. Kunst en Landschap heeft over (onder andere) deze problematiek in 2022 veel artikelen verzameld, discussies gevolgd en ‘oplossingsrichtingen’ verkend en komt in 2023 met een nieuwe special, waarin het door de (huidige) coalitie gepropageerde principe dat ‘water en bodem sturend’ moet zijn, in breed perspectief wordt besproken.
Onderzoek naar invoering verplicht waterlabel voor woningen
Arjen Schreuder, NRC, 20 december 2022
Kunst en Landschap biedt (ook vanaf 2023) overzicht van zoektocht naar oplossingen voor en met toekomstperspectief
In het tweede vervolg van deze special over de watersnoodramp in Limburg (en delen van België en Duitsland) – vanaf 2023 – gaan we een stapje verder en pogen we een overzicht te bieden van de zoektocht naar oplossingen, voor en met toekomstperspectief.
We blijven ons daarbij dezelfde vragen stellen: houden we bij de invulling van de schaarse ruimte in Nederland voldoende rekening met de gevolgen van klimaatverandering? En moeten we niet veel verder vooruitdenken over de indeling van ons land? Lees gerust verder:
